Zbigniew Cendrowski LEKSYKON MEDYCYNY NIEKONWENCJONALNEJ WSTĘP Leksykon ten jest pierwszą próbą zebrania w jednym tomiku podstawowych pojęć dotyczących tak wysoce umownego pojęcia, jakim jest MEDYCYNA NIEKONWENCJONALNA. Owa umowność polega na tym, że to co wg jednych jest codzienną praktyką, dla innych może zakrawać na kontakt z szatanem. W zestawie znalazły się więc liczne hasła dotyczące takich różnych i pozornie odległych od siebie działów jak magia, psychoterapia, aktywność fizyczna, fizyka, itp. Wciąż toczą się spory merytoryczne i ambicjonalne nie tylko pomiędzy "klasykami" a "uzdrowicielami", ale także między zwolennikami różnych szkół w obrębie samej psychotroniki i medycyny niekonwencjonalnej. Nie opowiadam się po żadnej stronie, korzystając jedynie z obfitej literatury, publikacji prasowych i wielu innych Žródeł, wybrałem taki zestaw haseł, który odzwierciedla, jak mi się wydaje, stan wiedzy, poglądów i zainteresowań tą tematyką. Redagując poszczególne hasła, starałem się maksymalnie je uprościć, możliwie wiernie oddając intencje i poglądy twórców czy wyznawców różnych teorii, koncepcji, metod i technik. W dwu wszelako sprawach chciałbym wyrazić swoje zdanie. Bardzo mi odpowiada podejście do wszystkich problemów parapsychologicznych A. Dubrowa i W. Puszkina zaprezentowane w ich doskonałej i niedocenionej książce pt. "Parapsychologia i współczesne przyrodoznawstwo". Jest to moim zdaniem podejście wzorcowe. Jak to napisałem w jednym z haseł - to właśnie fizyka, biologia i inne nauki są prawdziwą nadzieją parapsychologii, psychotroniki i medycyny niekonwencjonalnej, a nie okultyzm i magia, choć te bez przerwy dostarczają pasjonujących pytań i tematów do badań. W moich licznych rozmowach i kontaktach związanych z opracowywaniem leksykonu spotkałem się z bardzo negatywnymi opiniami na temat niektórych uzdrowicieli. Niektórzy z nich w związku z popełnionymi nadużyciami trafiają na salę sądową. Myślę, że w tej jednej sprawie należy się wypowiedzieć bardzo kategorycznie. Mimo że przypadki zwykłej szarlatanerii i oszustwa nie są tak rzadkie w naszyn życiu, to wtedy kiedy dotyczą one tak subtelnej materii jak życie i zdrowie człowieka, każdy kto chce na tym zbić interes, musi być potępiony, przede wszystkim przez samo środowisko bioenergoterapeutów, których olbrzymia większość całą swą wiedzę i umiejętności poświęca miłości do innego człowieka i działa z chęci pomocy mu, co niewyklucza oczywiście, że bioterapia te może być Žródłem utrzymania. Sądzę że sami bioenergoterapeuci powinni wypracować swój kodeks moralny, oparty na zasadach deontologii lekarskiej i znaleŽć prawno-organizacyjne możliwości egzekwowania jego zasad. Leksykon ten jest jeszcze dalece niepełny i pewno każdy specjalista znajdzie w nim różne luki. Będę wdzięczny za wszystkie krytyczne uwagi i propozycje, które można będzie uwzględnić w ewentualnych kolejnych wydaniach. Wielu osobom jestem winien wdzięczność za pomoc przy opracowaniu tego leksykonu, szczególnie zaś dr Krzysztofowi Zuchorze, który pomógł mi najwięcej. Zbigniew Cendrowski ABRAKADABRA średniowieczne zaklęcie, któremu przypisywano magiczną moc. Współcześnie używane dla określenia czegoś bezsensownego i zagmatwanego. Słowo często umieszczane na -> AMULETACH. ABRAMOWSKI STEFAN Bioenergoterapeuta. Ur. 1937 r w Warszawie, ukończył AWF, pracował w Marynarce Wojennej. W latach 1978 - 79 zainteresował się -> HIPNOZĆ, a następnie -> BIOENERGOTERAPIĆ. Ma w swojej praktyce wiele udanych przypadków wyleczenia z choroby nowotworowej. Jest autorem interesującej książki pt. "Dotknięcie - droga do biomasażu". ABULIA Niemożność podejmowania decyzji i realizacji planów i zamierzeń wskutek chorobliwego braku woli. ADAPTACJA Przystosowanie do zmieniających się warunków środowiska. ADRENALINA Hormon produkowany przez gruczoły nadnercza i zakończenia niektórych nerwów współczulnych, wpływa m.in. na zwiększenie przepływu krwi, usprawnia przemianę materii i zwiększa efektywność procesów energetycznych. Obserwuje się wzmożone wydzielanie adrenaliny w sytuacjach stresujących i zagrożenia wymagających szybkiego przygotowania organizmu do zwiększonego wysiłku. AEROBIC System wszechstronnej aktywności fizycznej opracowany i rozpowszechniony w latach 60 - 70-tych przez dr -> COOPERA zakładający, że intensywna wymiana tlenu jest podstawą i głównym mechanizmem podnoszenia wydolności fizycznej organizmu. W systemie ćwiczeń aerobic preferuje się ćwiczenia doskonalące i rozwijające wytrzymałość jako zdolność całego organizmu do wykonywania długotrwałych wysiłków. Ľwiczenia aerobowe mają szczególnie korzystny wpływ na hartowanie organizmu, zwiększanie jego odporności, regulację przemiany materii, a w szczególności są jednym ze skutecznych środków zapobiegania chorobom układu krążenia. Formy aerobiku mogą być różne np. marszobieg (jogging), pływanie, jazda na rowerze, narciarstwo, taniec, a także dość intensywna długotrwała praca fizyczna. AEROPUNKTURA ->AKUPRESURA wykonywana silnym strumieniem powietrza. AGARTA Mityczna podziemna kraina lokalizowana na ogół w okolicach Himalajów i Tybetu, zamieszkiwana przez mędrców, wyznawców religii przedbuddyjskich. Ich moc panowania nad materią jest wielokrotnie większa niż kogokolwiek na Ziemi. W Agarcie, zwanej też SZAMBALLĆ należy szukać Žródeł dziwnych i niewyjaśnionych zjawisk i znaków, jakie ludzie spotykają na Ziemi. Stąd też pochodzą wszystkie zjawiska UFO. O Agarcie pisał m.in. A. F. Ossendowski ("Przez kraj ludzi, zwierząt i Bogów"). AGNIHOTRA Wywodzące się z tradycji Inków palenie ognia w specjalnie skonstruowanych piramidach miedzianych, co ma wpływać stymulująco i wzmacniająco na człowieka. AGONIA Konanie, umieranie. AGRESJA Trudne do opanowania, wrogie zachowanie się skierowane przeciwko innym osobom lub przedmiotom. Może się wyrażać w słowach lub czynnym ataku na obiekt będący przedmiotem agresji. Każdy żywy organizm w sytuacji zagrożenia podejmuje próbę jej rozwiązania. Wskutek złożonych reakcji, w znacznej mierze instynktownych, organizm przygotowując się do wykonania akcji podnosi poziom swej sprawności biochemicznej i neurohormonalnej m.in. przez gwałtowne wydzielanie do krwi i płynów ustrojowych hormonów, enzymów i innych substancji podnoszących ogólną wydolność. W świecie zwierząt w sytuacjach najwyższego zagrożenia, osobnik wybiera, z reguły instynktownie, jedną z dwu możliwości: ucieczkę lub agresję i w zależności od tego ginie lub uchodzi cało. We wszystkich tych sytuacjach organizm zagrożonego osobnika zużywa nagromadzone substancje stymulujące, przez co następuje rozładowanie i powrót do stanu normalnego. W cywilizowanym świecie najczęściej taki wybór nie jest możliwy. Człowiek bombardowany strumieniem informacji wchodzi w kolizje z innymi ludŽmi, musi podejmować różne decyzje. Wszystkie te sytuacje wywołują, oczywiście zależnie od siły bodŽca, podobnie jak w każdym żywym organizmie stan podwyższonego nasycenia organizmu substancjami stymulującymi. Tyle że w przypadku człowieka sytuacja jest zgoła inna, najczęściej nie może on wybrać żadnego z dwu typowych rozwiązań: agresja - ucieczka. Przeważnie nie następuje żadna akcja, nie ma więc możliwości rozładowania nagromadzonej energii. Nie pozostaje to bez wpływu na stan zdrowia. Nagromadzone w organizmie substancje pozostają nie zużyte przez czas dłuższy i zakłócają -> HOMEOSTAZÉ organizmu. Stale powtarzające się, dostatecznie silne bodŽce negatywne wywołują długotrwały -> DYSTRES, bywają przyczyną wielu przewlekłych schorzeń, w szczególności chorób układów krążenia, nerwowego i pokarmowego. Skutecznym środkiem przeciwko tym niekorzystnym zjawiskom jest unikanie i ograniczanie Žródeł zagrożeń, krzewienie atmosfery powszechnej życzliwości międzyludzkiej, prowadzenie -> ZDROWEGO STYLU íYCIA, stosowanie różnych technik -> RELAKSU, uprawianie filozofii optymizmu. AGRILLOTERAPIA Leczenie ziemią, ściślej - bardzo miałką glinką pochodzącą z głębokich złóż. Glinka występuje w kilku kolorach: białym, żółtym, zielonym i czerwonym. Czy jakaś konkretna glinka nadaje się do użycia wewnętrznego, musi orzec ktoś, kto się na tym zna. Ponadto taka glinka musi być najpierw wyprażona w temperaturze powyżej 100 stopni C. Do zewnętrznych okładów i kataplazm można bez większego ryzyka używać każdej glinki i taką praktykę spotyka się dość często w wielu regionach. W nieżytach i chorobie wrzodowej żołądka i jelit używa się glinki wyprażonej, wysuszonej i przesianej, z której sporządza się rzadką papkę zażywaną doustnie po 1/2 łyżki przed posiłkiem. Kurację stosuje się przez miesiąc, a po tygodniowej przerwie można do niej powrócić. Podobno skutkuje także przy stwardnieniu rozsianym. Okłady zimne stosuje się w stanach zapalnych skóry, stłuczeniach i biegunce. Okłady gorące przykłada się przy chorobach wątroby, nerek, pęcherza, układu kostnostawowego. Papka z glinki jest także doskonałym środkiem kosmetycznym używanym do maseczek. AIDS Choroba wywołana przez wirus HIV, który niszczy odporność immunologiczną organizmu, w wyniku czego wszelkie błache nawet zagrożenia stają się dla człowieka wysoce niebezpieczne. Jak dotąd AIDS jest chorobą nieuleczalną, ale wiadomo już, że większość nosicieli HIV nigdy na AIDS nie zachoruje, mimo że może ze skutkiem śmiertelnym przekazywać chorobę dalej. Nie ma wprawdzie pełnego potwierdzenia, że -> ZDROWY STYL íYCIA jest jednym z warunków niezapadalności na AIDS, ale jest to hipoteza wysoce prawdopodobna. Mało znane są też informacje, że stosowanie -> AKUPUNKTURY może zwiększyć znacznie szanse nosicieli HIV na to, że nie zapadną oni na AIDS. AIKIDO Jedna z trudniejszych orientalnych sztuk walki, wymagająca wielkiej dyscypliny i długotrwałego treningu. Istotą aikido jest maksymalne wykorzystanie podczas walki siły przeciwnika przy minimalnym zużyciu sił własnych. Aikido jest uwspółcześnionym mitem Dawida i Goliata, kiedy teoretycznie słabszy, ale lepiej przygotowany fizycznie, intelektualnie i emocjonalnie wygrywa z większym i silniejszym. Tak jak w wielu innych technikach, wprowadzenie w świat aikido odbywa się pod kierunkiem mistrza i jest jednocześnie edukacją filozoficzną, etyczną i fizyczno-techniczną. AKADEMIA íYCIA ->WINNICKA LUCYNA AKCELERACJA Przyśpieszenie. W fizjologii pojęcie to oznacza przyśpieszenie rozwoju fizycznego dzieci. Zjawisko to następuje nieprzerwanie w ciągu ostatnich dziesiątków lat, a wyraża się stałym przyrostem ciężaru i długości ciała kolejnych pokoleń dzieci i młodzieży. Ogólnie ocenia się, że akceleracja jest skutkiem postępującego dobrobytu, nie jest to jednak wyjaśnienie w pełni udowodnione. Nie potrafimy też odpowiedzieć, czy proces akceleracji odpowiada perspektywicznym interesom gatunkowym człowieka. Czy człowiek wyższy i cięższy (dorodniejszy jak mówią niektórzy) będzie lepiej i skuteczniej poruszał się we współczesnym i przyszłym świecie? Czy nie mamy tu przypadkiem do czynienia z podobnym procesem zmian gatunkowych, jaki obserwujemy u wielu roślin i zwierząt hodowanych w specjalnych (cieplarnianych) warunkach, kiedy wszystko nastawione jest na ekspozycję tylko pewnych cech, niekoniecznie użytecznych dla właściciela organizmu? Równocześnie bowiem z postępem akceleracji obserwuje się inne niebezpieczne zjawisko radykalnych zmian w stylu życia, współczesny człowiek coraz bardziej degeneruje się fizycznie, jest mniej odporny na różne choroby, coraz łatwiej przełamujące jego słabszą barierę immunologiczną. AKLIMATYZACJA Przystosowanie się do zmienionych warunków związanych ze zmianą rytmu dobowego, temperatury, ciśnienia, wilgotności i innych mniej uchwytnych czynników klimatycznych. AKUPRESURA Metoda bezpośredniego masażu wywodząca się podobnie jak ->AKUPUNKTURA z tradycyjnej chińskiej medycyny, polegająca na stosowaniu silnych pionowych ucisków dłońmi i palcami określonych punktów ciała -> AKUPUNKTúW. Ucisk jest z reguły bardzo silny i głęboki (z wyjątkiem punktów zlokalizowanych na szyi i brzuchu). Masażysta powinien mieć w związku z tym odpowiednio silne i wygimnastykowane dłonie. W Japonii np. wykonujący ten zabieg lekarze są w stanie wykonywać tzw. pompki na samych tylko kciukach. Czasem stosuje się uciski specjalnym pręcikiem. Zgodnie z zasadami medycyny chińskiej zabiegi akupresury mogą być wykonywane nie tylko przez specjalistów, ale także przez amatorów. Można też wykonywać zabiegi na samym sobie. W Chinach często pacjenci sami wykonują zabiegi wg wskazówek lekarza uciskając naklejone plasterki na określone -> AKUPUNKTY, pod plasterkami zaś umieszczone są kulki metalowe lub twarde nasiona roślin leczniczych. Polscy lekarze stosujący akupresurę zalecają, by wszelkie zabiegi były wykonywane wyłącznie przez specjalistów lub pod ich nadzorem. U tego samego pacjenta często stosuje się akupresurę równocześnie z akupunkturą lub wymiennie. Szczególne znaczenie praktyczne może mieć akupresura ucha -> AURIKULOTERAPIA ze względu na szeroki zakres uzyskiwanych efektów, zwłaszcza w uśmierzaniu bólu. Wydaje się, że akupresury powinien nauczyć się każdy i stosować ją wraz z innymi technikami masażu, dotyku itp. metod samoleczenia. Pogłębianie wiedzy na temat własnego ciała, umiejętności panowania nad jego czynnościami, korygowanie błędów i usuwanie różnych dolegliwości, to wszystko leży w zasięgu możliwości człowieka. Niezbędna jest do tego oczywiście wiedza, zaczerpnięta zarówno z fachowej literatury jak i od innych doświadczonych osób. AKUPUNKTURA Metoda leczenia wywodząca swój rodowód z Chin, polegająca na wkłuwaniu specjalnych igieł, złotych, srebrnych lub ze stali nierdzewnej, w określone punkty ciała -> AKUPUNKTY. Przez organizm wg twierdzeń medycyny chińskiej przebiega 12 podstawowych i 8 cudownych kanałów, którymi krąży energia bioelektryczna Qi. Kanały, zwane też -> MERIDIANAMI przypominają obwód elektryczny. Choroby są spowodowane zakłóceniami w obiegu energii, a organy i narządy ciała objęte zakłóceniami przestają funkcjonować normalnie. Nakłucia akupunktury przywracając sprawność obiegu energii likwidują przyczynę choroby i samą chorobę. Skuteczność nakłuć zależy nie tylko od umiejętności postawienia właściwej diagnozy, jaki narząd jest objęty zakłóceniami, lecz także od precyzyjnego ustalenia miejsca (miejsc) wkłucia igieł - czasem potrzebna jest dokładność rzędu dziesiątych części milimetra - czasu pozostawiania igieł w punkcie, rodzaju użytych igieł, techniki wkłuwania itp. Ważna jest też pora dnia. Wkłucie powinno nastąpić w momencie, kiedy przez akupunkt przepływa najwyższa fala energii. Zabiegi akupunktury są często połączone z innymi metodami leczenia jak -> AKUPRESURA, -> MASAí, -> PRZYíEGANIE. Uważa się, że zabiegi są skuteczniejsze, jeżeli pomiędzy pacjentem a lekarzem wytwarza się atmosfera wzajemnej życzliwości i zaufania. Leczenie akupunkturą i środkami zbliżonymi np. akupresurą stosuje się przy chorobach obwodowego układu nerwowego, zaburzeniach czucia i ruchu, neurasteniach, nerwicach, powikłaniach okresu pokwitania, chorobach wrzodowych żołądka i jelit, chorobach reumatycznych, miopatiach i niewłaściwej przemianie materii. Stosunkowo szerokie zastosowanie zyskuje akupunktura przy uśmierzaniu bólu i -> ANALGEZJI. światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała akupunkturę za jedną z form leczenia podstawowego. AKUPUNKTY Zwane inaczej BAP (Biologicznie Aktywne Punkty). Są to miejsca na ciele, które poddane nakłuciom, uciskom, masażowi lub innemu oddziaływaniu, przenoszą bodŽce specjalnymi kanałami -> MERIDIANAMI do określonych organów ciała powodując w nich korzystne zmiany. Na akupunkty można działać uciskiem -> AKUPRESURĆ, igłami -> AKUPUNKTURĆ, ciepłem -> TERMOPUNKTURĆ-PRZYíEGANIEM, wodą -> HYDROPUNKTURĆ, strumieniem laserowym, elektrycznością -> ELEKTROPUNKTURĆ, promieniowaniem i ultradŽwiękami, uzyskując podobne efekty. W wielu publikacjach można też spotkać informacje, że znajomość sieci kanałów energetycznych i akupunktów jest przydatna także w zabiegach wykonywanych przez -> BIOENERGOTERAPEUTúW. Uważają oni, że działanie na te punkty -> BIOPOLEM wydatnie wzmacnia efekty leczenia. ALCHEMIA Zapoczątkowane w kulturze arabskiej w VII w. n.e. poszukiwania na drodze spekulacji teoretycznych i doświadczeń praktycznych -> KAMIENIA FILOZOFICZNEGO, który miał być uniwersalnym środkiem przeciwko wszelkim chorobom, a także miał umożliwiać transmutację czyli przemianę dowolnej materii w złoto. Alchemia szczególnie rozkwitła w średniowieczu przyczyniając się do rozwoju wielu dziedzin nauki, w tym także medycyny. ALEKSANDROWICZ JULIAN (1908 - 1986) Prof. medycyny. Wieloletni kierownik Kliniki Hematologicznej AM w Krakowie. Współtwórca Nieformalnego Instytutu Ekologii Profilaktyki. Jeden z najgorętszych zwolenników i propagatorów medycyny naturalnej i holistycznej koncepcji człowieka. Zajmował się m.in. problemami ochrony środowiska, zdrowej żywności, biopierwiastkami, monitoringiem komórkowym i geografią chorób nowotworowych. Miał wielu zwolenników i uczniów. Jego wieloletnia walka o uzupełnienie dolomitem niedoborów magnezu w organizmie zakończyła się powodzeniem. Autor wielu pasjonujących książek: "Nie ma nieuleczalnie chorych", "Sumienie ekologiczne", "Wszechstronna nadzieja" oraz ostatniej, jaką napisał wspólnie z G. Dudą - "U progu medycyny jutra". ALERGIA Uczulenie organizmu na działanie związków chemicznych zwanych alergenami zawartych w pożywieniu, wydzielinach roślin i zwierząt oraz w wielu produktach przemysłowych. Szerzenie się alergii wiąże się z postępującym procesem osłabiania bariery immunologicznej, a skuteczność zwalczania alergii z umacnianiem systemu odpornościowego człowieka. ALGI Wodorosty morskie. Zawierają bogaty zestaw mikroelementów, witamin i minerałów. Obniżają poziom cukru we krwi, zapobiegają otyłości, zmniejszają poziom cholesterolu. W sprzedaży w postaci pastylek. ALLOPATIA Termin wprowadzony przez twórcę -> HOMEOPATII, S. F. Hahnemanna, na określenie systemów leczenia przeciwnych homeopatii, a więc całej medycyny klasycznej. ALOES Obok dotychczas znanych właściwości leczniczych polegających na przeczyszczającym i żółciopędnym działaniu aloes coraz częściej w różnych doniesieniach podaje się, że wpływa on stymulująco na ważne procesy życiowe w komórkach. Wysoki kaktus mocno podlać i zamknąć na tydzień w ciemnicy. Po tym czasie część nadziemną ściąć, zemleć, wycisnąć sok, zmieszać pół na pół z winem, albo po 1/3 z miodem i winem, zlać do ciemnej butelki, odstawić na trzy dni. Pić po pół łyżki stołowej dziennie przed posiłkami. ALTRUIZM Postawa polegająca na udzielaniu bezinteresownej pomocy innym i zainteresowaniu się ich sprawami. Postawa przeciwna -> EGOIZMOWI. AMBROZJA Pokarm specjalnie przyrządzany dla bogów, mający zapewnić im wieczną młodość i piękno. AMULET Przedmiot przynoszący szczęście i mający moc chronienia jego posiadacza. Wiara w siłę amuletu przetrwała do dziś w różnej formie, choćby w powszechnie kultywowanej funkcji różnego rodzaju maskotek. Sprawcze działanie różnego rodzaju amuletów i -> TALIZMANúW tłumaczy się zawartą w nich siłą tajemną będącą na usługach posiadacza. Inne wyjaśnienia kładą nacisk na wspomaganie sił energetycznych organizmu właściciela amuletu przez siły emanowane z materiału, z którego zbudowany jest amulet. Najsensowniejsze wydają się wyjaśnienia przypisujące sprawcze działanie różnego rodzaju amuletów i maskotek siłom -> SUGESTII i -> AUTOSUGESTII. Człowiek, który wierzy, że jego amulet przynosi mu szczęście i chroni go, działa pewniej i śmielej, odważniej podejmuje decyzje, sam więc współtworzy swe powodzenie i swym postępowaniem je umacnia, pomaga - jak to się czasem mówi - losowi. Nie lekceważmy więc ani nie wyśmiewajmy się z wiary w amulety i maskotki. W Polsce wielu przedstawicieli niekonwencjonalnych technik leczenia i wspomagania człowieka zaleca amulety na różne dolegliwości, niektórzy zaś sami, jak -> BUťťYSZKO Krzysztof, produkują amulety dobierając do ich sporządzenia różne wymyślne materiały (metale, kamienie szlachetne) oraz skrupulatnie opracowują ich kształt i kolorystykę. Patrz też -> ENERGETYZATORY. ANABIOZA Zdolność powrotu do życia po pozornej śmierci. ANABOLIZM -> PRZEMIANA MATERII ANALGEZJA Zniesienie odczuwania bólu polegające na przerwaniu dopływu bodŽców bólowych do kory mózgowej, spowodowane najczęściej podaniem odpowiednich leków, zabiegami -> AKUPUNKTURY i przez zastosowanie -> SUGESTII HIPNOGENNEJ. W wielu przypadkach stan ten może być osiągany w wyniku działania silnych bodŽców stresowych. ANALIZA TRANSAKCYJNA Metoda psychoterapeutyczna opracowana przez Erica Berne i popularyzowana przez Thomasa Harrisa. Jej procedura polega na uświadomieniu sobie i szczegółowym przeanalizowaniu występowania we własnej -> ONTOGENEZIE następujących konstatacji: Ja nie jestem ok - Wy (Ty) jesteście ok Ja nie jestem ok - Wy (Ty) nie jesteście ok Ja jestem ok - Wy (Ty) nie jesteście ok Ja jestem ok - Wy (Ty) jesteście ok Pierwsze nastawienie jest typowe dla wieku dziecięcego. Jeżeli jednak proces wychowania nie przebiega prawidłowo i postawa taka dominuje w póŽniejszym życiu, to jest ona Žródłem wielu -> FRUSTRACJI i niepowodzeń. Proces terapeutyczny powinien prowadzić do uzyskania ostatniego najkorzystniejszego nastawienia. ANIMIZM Pogląd uznający wszechobecność duszy we wszystkich przedmiotach. Sposób traktowania zwierząt, roślin oraz przedmiotów martwych jako istot czujących, myślących i obdarzonych wolą, charakterystyczny dla małych dzieci. ANOPSOLOGIA Pogląd dotyczący zasad odżywiania się, głoszący, że człowiek powinien jeść tylko to, co mu smakuje, unikać zaś tego, na co nie ma ochoty. Szczegółowe zasady anopsologii podają, że możliwie największą ilość produktów należy spożywać w stanie surowym, w tym także mięso, jaja, drób, ryby. Należy też oddzielnie zjadać poszczególne składniki, aby umożliwić naszym instynktom odróżnienie potraw dobrych od złych. Autor tej koncepcji, Francuz dr Schaefer obiecuje, że tym systemem można wyleczyć prawie wszystkie choroby. Obszerniej anopsologię opisała p. íywia Pląskowska w nr 2246 "Przekroju". ANOPSOTERAPIA Leczenie -> DIETĆ opracowaną wg zasad -> ANOPSOLOGII. Wg autora tej terapii dr Valneta (Francja), każda z chorób jest szczególnie wrażliwa na określone warzywa i owoce. Np. alergie można leczyć rzodkiewkami, anginę - selerem, rzepą i czerwoną porzeczką, migrenę - koprem, kapustą i cytryną itd. ANTROPICZNA ZASADA świat jest taki, jakim go widzimy, gdyby był inny, to my byśmy nie istnieli. Zasada ta została sformułowana przez angielskiego fizyka, laureata nagrody Nobla - S.W. Hawkinga. ANTROPIZM Pogląd i dowodzenie, że człowiek potencjalnie jest nieśmiertelny, z tym że jest to raczej nieśmiertelność jego "programu", "wzorca", "projektu". Wzór ten istnieje zawsze a po śmierci nie ginie i nie rozpada się, lecz jako element wszechświata trwa w oczekiwaniu na odtworzenie. W nieco podobny sposób w filozofii hinduizmu rozwijana jest koncepcja -> REINKARNACJI. ANTROPOLOGIA Nauka o człowieku, jego rozwoju gatunkowym, cechach i właściwościach fizycznych i psychicznych, rasach i kulturze. W szczególności antropologia zajmuje się zmiennością form organizmu człowieka jako przedstawiciela szerszej rodziny (Hominidae) na tle rozwoju świata istot żywych. Czasem dokonuje się podziałów na antropologię kulturową i antropologię fizyczną, a dalej na antropologię szczegółową, morfologiczną, fizjologiczną, psychologiczną, patologiczną, zoologiczną, społeczną i inne. ANTROPOZOFIA Doktryna opracowana przez Rudolfa Steinera pod wpływem bergsonowskiej koncepcji élan vital (pędu życia). Wg antropozofii świat to złudzenie, człowiek to ciało astralne, a życie polega na dążeniu do wyzwolenia tkwiącego w człowieku bóstwa. Poza tymi mistycznymi elementami antropozofia wniosła do dorobku medycyny wiele pożytecznych tez, jak np. zasadę pełnej jedności psychosomatycznej, racjonalnego odżywiania się i wegetarianizm. ANTYBIOTYKI Substancje wytwarzane przez mikroorganizmy, głównie różne rodzaje grzybów. Dla potrzeb medycyny produkowane syntetycznie. Stosowane w chorobach wywołanych przez bakterie, wirusy, grzyby. Obserwowane jest zjawisko uodporniania się kolejnych pokoleń bakterii na istniejące antybiotyki, w związku z czym proces tworzenia nowych, kolejnych generacji antybiotyków wciąż trwa. Obserwowane jest też niebezpieczne zjawisko nadużycia antybiotyków przy wielu chorobach, które mogą być wyleczone innymi metodami. Patrz -> LEKOMANIA. ANTYGENY Czynniki ożywione (bakterie, wirusy) i nieożywione (jady, toksyny), które wprowadzone do ustroju wywołują reakcję odpornościową m.in. przez wytwarzanie -> PRZECIWCIAť. Sprawność wykrywania i eliminowania szkodliwego wpływu antygenu na organizm należy do właściwości i zadań systemu immunologicznego (odpornościowego) organizmu. ANTYSTRES Zespół działań zmierzających do ograniczenia i eliminowania przyczyn i ujemnych skutków długotrwałego oddziaływania -> DYSTRESU. W każdym indywidualnym przypadku, zależnie od sytuacji stosuje się odpowiednio dobrany program działań. Składa się nań przede wszystkim tzw. zespół RDR (Ruch + Dieta + Relaks), który dopełniają niekiedy różne środki psychoterapeutyczne. APAGE SATANA Precz Szatanie. Popularne zaklęcie mające moc odganiania złych duchów, używane także podczas egzorcyzmów. APATIA Otępienie, brak wrażliwości, zniechęcenie, obojętność, brak zainteresowania. Może być skutkiem choroby psychicznej, długotrwałej bezczynności, nielubianej pracy, przewlekłego -> DYSTRESU. APITOKSYNOTERAPIA Leczenie przy pomocy -> JADU PSZCZELEGO APITOTERAPIA Leczenie produktami pszczelimi, do których zalicza się -> MIúD, -> PYťEK, -> PIERZGA, -> KIT PSZCZELI (Propolis), -> MLECZKO PSZCZELE, -> JAD PSZCZELI. Produkty te, poza jadem pszczelim, są powszechnie dostępne na rynku w formie naturalnej, jak miód albo przetworzonej, pod postacią różnych leków i preparatów, które jak apivit, propolan i wiele innych znajdują się w sprzedaży w aptekach lub sklepach pszczelarskich. Wciąż wprowadzane są nowe preparaty. Pszczelarze mogą oczywiście korzystać bezpośrednio ze wszystkich produktów w ich naturalnej, nieprzetworzonej formie i takie też mają największą wartość. Zaobserwowano też lecznicze właściwości mikroklimatu ula, który szczególnie w przypadku astmy działa antyalergicznie. APOKALIPSA Pojęcie wieloznaczne, najczęściej używane dla określenia zjawisk groŽnych. Mityczni czterej jeŽdŽcy apokalipsy to przecież: zaraza, głód, wojna i śmierć. APORT Używany czasem w języku -> MAGII czy -> PARAPSYCHOLOGII termin określający przenoszenie przedmiotów z zamkniętych lub oddalonych miejsc za pomocą sił nadnaturalnych. APOTEOZA Uznanie osoby za bóstwo. APOTROPAIZM Odstraszanie złych duchów i mocy różnymi zabiegami rytualnymi jak zaklęcia, bicie w bębny, okrzyki itp. ARETE Suma pozytywnych cech określających w starożytnej Grecji doskonałą osobowość: męstwo, sprawność, dzielność. ARKADIA Kraina w starożytnej Grecji uchodząca za szczęśliwą, m.in. za przyczyną poezji. AROGANCJA Lekceważenie innych, nie liczenie się z ich zdaniem, zarozumiałość. Niestety cecha wyłącznie ludzka. Przyczyna -> FRUSTRACJI -> DYSTRESU u ludzi, których arogancja dotyka. AROMATOTERAPIA Jeden z działów -> ZIOťOLECZNICTWA polegający na wykorzystaniu w leczeniu zapachów kwiatów i kwiatowych olejków eterycznych. Aromatoterapia ma także powszechne zastosowanie w dietetyce w formie przypraw ziołowych. Inne zastosowania to inhalacje oraz techniki masażu połączone z użyciem olejków i psychoterapii. ARTETERAPIA Leczenie przy pomocy sztuki. Arteterapia może mieć miejsce podczas -> KONTEMPLACJI dzieł sztuki jak też przez bezpośrednią twórczość. Patrz -> TERAPIA PRZEZ SZTUKÉ. ASANY Główne ćwiczenia -> JOGI. Postawy, nieruchome pozy, trwające przez pewien czas - od kilku sekund do kilkunastu minut, prowadzą do koncentracji psychicznej, zwolnienia oddechu, zmniejszenia tętna. Systematycznie ćwiczone asany przyczyniają się do wzmocnienia dyscypliny wewnętrznej, siły woli, panowania nad ciałem i psychiką. ASCEZA WstrzemięŽliwy tryb życia, wyrzekanie się przyjemności, umartwianie się mające m.in. prowadzić do doskonalenia wewnętrznego i cnót. ASTROLOGIA Nauka tajemna badająca wpływ położenia w określonym czasie planet i gwiazd na losy ludzi, miast i państw. Także sztuka układania -> HOROSKOPúW. Mnogość horoskopów codziennych, tygodniowych, miesięcznych, rocznych układanych z wykorzystaniem tradycji wielu kultur świadczy o ogromnej popularności tego sposobu interpretowania zjawisk i sugeruje, że sztuka ich układania jest prosta. Tymczasem tak nie jest. Aby układać prawdziwe horoskopy, trzeba posiąść wielką wiedzę. Prawdziwą moc mają także w zasadzie tylko te horoskopy, które są układane dla konkretnych osób. Do opracowania prawdziwego horoskopu potrzebne są m.in. tzw. efemerydy - mapy oznaczające położenie planet na każdy dzień, znajomość znaków -> ZODIAKU i umiejętność interpretowania tzw. domów horoskopów, powstałych z podziału ekliptyki na dwanaście części wynikającego z dobowego ruchu Ziemi wokół jej osi. Spotyka się twierdzenia, że astrologia jest praktyczną próbą odczytywania zapisu losu, który przeznaczenie powierzyło człowiekowi do zrealizowania. ATARAKSJA Postawa filozoficzna pozwalająca na zachowanie spokoju i równowagi ducha wobec przeciwności losu i nieprzychylnych zdarzeń. Atmosfera powszechnej ataraksji jest niedoścignionym marzeniem władców, szczególnie tych, którzy zmuszeni są nakładać na poddanych różne ograniczenia. Postawa ataraksji może być ważnym elementem, czasem decydującym o przetrwaniu w trudnych warunkach. Patrz: -> SURVIVAL -> ZDROWY STYL íYCIA. ATAWIZM Ujawnianie się cech, które kiedyś występowały u przodków, a następnie w wyniku rozwoju ewolucyjnego zanikły. Zazwyczaj pojęcie atawizmu kojarzy się z jakimiś cechami zewnętrznymi, anatomicznymi, tymczasem znacznie bardziej interesujące jest obserwowanie tego typu zjawisk w psychice człowieka. Wiele zresztą wyjaśnień odnoszących się do niezrozumiałych czasem zachowań człowieka ujawniającego jakieś nadzwyczajne umiejętności wiąże się z pojęciem atawizmu. ATROFIA Zanik. AURA Promieniowanie emanujące z człowieka i tworzące wokół niego swoistą otoczkę zwaną również -> EMANACJĆ, -> BIOPOLEM lub aureolą. Najsilniej występuje w okolicach głowy. Niektórzy ludzie posiadają zdolność widzenia aury, a nieliczni potrafią z jej kształtów, kolorów i natężenia wnioskować o stanie zdrowia obserwowanego człowieka. Takie zdolności posiadał w Polsce -> OSSOWIECKI, który kilkakrotnie m.in. przepowiedział śmierć różnych osób obserwując pojawienie się wokół nich białej aury. Występowanie aury zostało potwierdzone m.in. doświadczeniem zwanym efektem -> KIRLIANA. AURASKOPIA Interesująca hipoteza wysunięta przez dr Hannerole Auras-Blank z RFN, wg której wyschnięte rozmazy krwi, sfotografowane i znacznie powiększone tworzą mapę ciała ludzkiego, na której zaznaczają się różne choroby i uszkodzenia ciała. Autorka tej hipotezy twierdzi, że za pomocą auroskopii jest w stanie wykryć nie tylko dawne i obecne choroby, ale także ocenić predyspozycje i skłonności do poszczególnych chorób, co mogłoby okazać się niezwykle cenne np. przy wykrywaniu wczesnych stadiów choroby nowotworowej. AURIKULOTERAPIA -> AKUPRESURA ucha. AURIKULOELEKTROPUNKTURA -> ELEKTROPUNKTURA wykonywana na małżowinie usznej. AUROGRAFIA Dział wiedzy zajmującej się metodami i technikami pomiaru energii -> BIOPOLA i -> AURY człowieka. AUROGRAMY Zapisy energodynamiki przyskórnej (biopole, aura). Techniki rejestracji i sporządzania aurogramu są różne, ale wszystkie one dowodzą, że przestrzeń wokół człowieka jest nasycona różnymi ładunkami i liniami tworzącymi otoczkę -> BIOPOLE lub -> AURÉ. Z różnych informacji wynika, że pole to ma charakter dynamiczny, a strumienie energii (ładunków) przemieszczają się wzdłuż kanałów energetycznych (meridian). Ma tu miejsce wzajemne oddziaływanie pomiędzy energią zewnętrznną (kosmiczną) i własną bioenergią emitowaną przez człowieka. AUROSKOPIA Zdolność dostrzegania promieniowania wydzielanego przez człowieka -> AURY i wnioskowania na podstawie kształtu, barwy i natężenia tego promieniowania o stanie zdrowia obserwowanego osobnika. Zdolność tę w wysokim stopniu posiadał -> OSSOWIECKI, stwierdza ją także u siebie większość -> BIOENERGOTERAPEUTúW. AUTOHIPNOZA Umiejętność wywoływania stanów hipnotycznych własną wolą bez udziału hipnotyzera. Z opisu wypadków zapadania w letarg, rzekomych śmierci, stanów ekstazy, mistycznego uniesienia itp. zjawisk wynika, że wiele z nich powstaje w wyniku -> AUTOSUGESTII czy -> AUTOSUGESTII HIPNOGENNEJ. W medycynie orientalnej, w której wielką wagę przykłada się do dokładnego poznania własnego ciała i wyrobienia zdolności operowania nim, wykształciło się wiele technik, metod, systemów, za pomocą których możliwe staje się przyśpieszenie lub zwolnienie pracy serca, pobudzenie innych wewnętrznych narządów, a w skrajnych przypadkach doprowadzenie do tak znacznego spowolnienia procesów życiowych, że przypomina to stan śmierci klinicznej. AUTOKREACJA Proces samorozwoju sterowanego w sposób świadomy przez zainteresowanego. Proces autokreacji wspiera się na trzech zasadniczych filarach: wiedzy o samym sobie; znajomości praw rozwoju i własnych potrzeb oraz silnej woli do realizacji zakładanych celów. Jak wykazują doświadczenia, najtrudniej zdobywa się umiejętność w zakresie kształtowania silnej woli. AUTOLIZA W klasycznej medycynie oznacza proces trawienia obcych i własnych obumierających tkanek. W medycynie niekonwencjonalnej pojęcia tego używa się dla opisu techniki -> GťODúWKI całkowitej. AUTOMASAí -> MASAí wykonywany na samym sobie. Twierdzi się, że automasaż powinien być powszechną metodą -> AUTOTERAPII. W szczególności takie techniki, jak -> REFLEKSOTERAPIA, -> AKUPRESURA, czy zbliżone do masażu -> MUDRY, -> REIKI, -> BSM i inne, mogą i powinny być z powodzeniem stosowane przez każdego. Podobnie liczne korzyści przynosić może stosowanie na sobie różnych technik masażu klasycznego. AUTOMATYCZNE PISMO Zdolność samoczynnego, nieuświadomionego pisania, która pojawia się czasem w stanie -> HIPNOZY i przypomina rozszczepienie osobowości. Osoba poddana hipnozie jest w stanie wykonywać różne czynności, np. rozmawiać z hipnotyzerem, a jednocześnie, zupełnie sobie tego faktu nie uświadamiając, pisać jakieś wypracowanie na inny temat. W -> SPIRYTYZMIE uważa się zjawisko automatycznego pisma za ingerencję -> DUCHA. AUTOPREPARATY Preparaty pobrane z organizmu odpowiednio przechowane, czasem przetworzone lub spreparowane, które w celach leczniczych czy regeneracyjnych zostają użyte w tym samym organizmie, z którego zostały wcześniej pobrane. Patrz: -> AUTOSZCZEPIONKA, -> HEMOTERAPIA. AUTOPSYCHOTERAPEUTYCZNE RADY FILOZOFúW Prof. Stanisław Siek w interesującej książce: "Autopsychoterapia" sporządził, na podstawie obszernej literatury filozoficznej i psychologicznej, listę zasad-haseł-wytycznych-rad, jakie wybitni filozofowie różnych epok kierują do ludzkiej społeczności. A oto owe rady: - Przygotować się zawczasu na znoszenie ciosów życia, urazów i niepowodzeń. - Nie ulegać tyranii ludzkiej opinii. - Budować optymistyczne nastawienie do życia i ludzi. - Rozwijać w sobie nastawienie tolerancyjne. - Nie tracić z oczu wartości i godności człowieka jako człowieka. - Zachować pewien dystans wobec siebie, ludzi, świata i biegu wydarzeń. - Trzeba być krytycznym wobec własnych sądów o sobie, a także w ocenie ludzi i zdarzeń. - Korzystnie jest dia psychicznego rozwoju ograniczać własne potrzeby, uprościć życie, stosować różne formy psychicznej i fizycznej ascezy. - Umieć obnażać pozorne wartości i deprecjonować to, co zbytnio ceni większość ludzi: bogactwo, znaczenie, władzę, poklask. - Rezygnacja, godzenie się z nieuniknionym. - íyć teraŽniejszością. - Iść za biegiem wydarzeń. - Izolować się od tłumu, pospolitości, nieładu. - Szukać zadowolenia wewnątrz siebie, a nie w posiadaniu dóbr zależnych od innych. - Ľwiczyć się ciągle w panowaniu nad uczuciami i wyobraŽnią. - Rozmawiać ze sobą, prowadzić wewnętrzny dialog. AUTOPSYCHOTERAPIA Dział -> PSYCHOTERAPII obejmujący te metody psychoterapeutyczne, które zakładają, że leczący i leczony to ta sama osoba. Posługuje się ona technikami, sprzętem, tekstami, muzyką opracowanymi przez innych, ale akceptuje je, uzupełnia własnymi pomysłami, na pierwszy plan wysuwa własną osobę. Jako podstawowe zjawiska terapeutyczne występuje tu -> AUTOSUGESTIA. AUTORELAKS -> SCHULTZA TRENING AUTOGENNY AUTOSKOPIA Oglądanie własnego ciała podczas -> BILOKACJI. AUTOSUGESTIA -> SUGESTIA wobec samego siebie. AUTOSZCZEPIONKA Szczepionka sporządzona na bazie preparatu pobranego z organizmu zaszczepionego ustroju. AUTOTERAPIA Termin często stosowany, ale niezbyt precyzyjnie zdefiniowany. Najogólniej chodzi o różne procesy samoleczenia, w których należy położyć nacisk na świadomość potrzeb psychicznych i fizycznych, umiejętność samodiagnozy, trafne ustalenie metod postępowania leczniczego i wytrwałości w leczeniu. Z różnych ocen i badań wynika, że większość chorych chętnie oddaje swój los w ręce lekarzy lub innych osób (księdza, mistrza, guru), aby oni decydowali za nich i niejako wyręczali ich w podejmowaniu kroków, które mają przynieść poprawę zdrowia, zamiast odwołać się do samych siebie. Okazuje się, że człowiekowi łatwiej jest mieć pretensję do kogoś innego za swój stan zdrowia niż do siebie samego. Patrz: -> CZYNNIKI RYZYKA, -> ZDROWY STYL íYCIA. AUTOTRENING Samodzielnie zaplanowany, ze świadomością celów i metod realizowany, analizowany i korygowany -> TRENING (fizyczny, psychiczny, intelektualny). AUTYZM Zamknięcie się w sobie, oderwanie od rzeczywistości. W stanach ciężkich autyzm stanowi składową różnych schorzeń psychicznych. AWATAR Sans. - zstąpienie. Wcielenie się bóstwa Wisznu w doczesny kształt ludzki lub zwierzęcy. BALNEOTERAPIA Wykorzystanie w medycynie leczniczych właściwości wód mineralnych ze względu na ich skład chemiczny i temperaturę do kąpieli, kuracji pitnych, płukań, inhalacji itp. oraz stosowanie zabiegów z wykorzystaniem naturalnych peloidów (borowin, mułów, błot) do kąpieli, okładów, kataplazm. BALSAM Sok ze zranionego niemetalowym narzędziem rododendronu. Leczy się nim różne rany, wrzody i choroby skóry. Także nazwa różnych maści i kremów o właściwościach leczniczych, rozgrzewających i uśmierzających ból. BANK GENETYCZNY Umowna, nieoficjalna nazwa całego wyposażenia genetycznego człowieka jako gatunku. Pojęciem banku genetycznego posługują się zazwyczaj publicyści w dyskusjach dotyczących stanu zdrowia i kondycji biologicznej narodu. W tym sensie np. alarmuje się, że bank genetyczny człowieka ulega systematycznej degradacji wskutek zatrucia środowiska, chemizacji, promieniowania, nadużywania leków, niezdrowego stylu życia oraz bezpośredniej i pośredniej interwencji medycyny w struktury genetyczne człowieka. BAąKI Kiedyś bardzo popularna metoda leczenia, stosowana przede wszystkim przy różnego rodzaju zaziębieniach, nieżytach dróg oddechowych, a nawet przy zapaleniu płuc i nerwobólach. Oficjalna medycyna metody tej nie potępiała, ale też z niej rzadko korzystała. Umiejętność stawiania baniek, szczególnie na wsiach, była dość powszechna i ceniona jest do dziś. Zabieg polega na wysysaniu, wskutek powstałego w bańce podciśnienia, z małych naczyń krwionośnych pewnej ilości białych i czerwonych ciałek krwi. W momencie kiedy znajdą się one poza naczyniem krwionośnym, stają się dla organizmu ciałem obcym, dla zwalczania którego następuje lokalna a czasem i ogólna mobilizacja sił odpornościowych organizmu, które m.in. pomagają w zwalczaniu choroby. Tak więc efekt leczniczy stawiania baniek nie polega wcale na tym, jak się powszechnie sądzi, że bańki "wyciągają złą krew" ale na efekcie bardziej przypominającym zastosowanie specyficznej -> AUTOSZCZEPIONKI. Kuracja bańkowa bywa czasem bardziej skuteczna niż antybiotyk, szczególnie wobec coraz częściej występujących uczuleń i zwiększania się odporności na leki. Bańki stawia się jednorazowo w liczbie 20 - 30 sztuk na plecy lub boki oraz klatkę piersiową. Stawianie baniek odbywa się następująco: wybraną okolicę ciała należy lekko przemasować, a u osób szczupłych trochę natłuścić kremem lub wazeliną. Bańki powinny być dobrze umyte, osuszone i ogrzane do temperatury 35 - 40 stopni C, aby w zetknięciu z ciałem nie dawały uczucia zimna lub gorąca. Należy przygotować pręcik metalowy o długości około 15 cm z nawiniętym na jeden koniec wacikiem, który maczamy w spirytusie. Stawiający bańki trzyma w lewej dłoni 2 - 3 bańki, a w prawej pręcik z zapalonym wacikiem. Bańkę, którą stawiamy, zbliżamy do ciała bokiem, a tuż przed jej postawieniem szybkim zdecydowanym ruchem wkładamy na moment do bańki płonący wacik, szybko go wycofujemy i natychmiast przykładamy bańkę otworem do ciała tak, by się ona dość silnie przyssała. Po postawieniu baniek okrywamy chorego kocem i pozostawiamy na około 20 minut. Bańki zdejmujemy przechylającje w bok zjednoczesnym naciskiem palcami skóry przy brzegu bańki. Po zdjęciu baniek chory powinien odpocząć, najlepiej zasnąć, nie należy kłaść się jednak na stronę poddaną zabiegowi, ponieważ powinna ona być wolna od ucisku, by umożliwić swobodny dopływ krwi. BAP Biologicznie Aktywne Punkty wykorzystywane w -> AKUPUNKTURZE i -> AKUPRESURZE. BAZYLISZEK Gad podobny do dużej jaszczurki, wg legend wywodzący się jeszcze ze starożytności, miał wylęgać się z jaj 7-letniego koguta. Posiadał moc zabijania wzrokiem i oddechem. BEHAWIORALNA TERAPIA Główna obok -> PSYCHOANALIZY metoda psychoterapeutyczna zakładająca, że zaburzenia psychiczne (problemy psychiczne) wynikają z wyuczonych, nabytych zachowań. Jeżeli tak, to mogą one być na tej samej drodze eliminowane. Behawioralna terapia kładzie nacisk na techniki socjo- i psychoterapeutyczne polegające na samoanalizie, autokreacji i edukacji. BEZKRWAWE OPERACJE -> PSYCHOCHIRURGIA BIAťA MAGIA Czynności i manipulacje tajemne oparte głównie na zręczności i zdolności do czynienia rzeczy, które w zasadzie powstają w zgodzie z prawami natury lub co najwyżej odwołują się do sił nadnaturalnych, "dobrych". Celem białej magii jest dobro i zwalczanie zła, a w powszechnym kulturowym znaczeniu także niesienie rozrywki w postaci sztuki cyrkowej, iluzji, gier towarzyskich. Biała magia wieloma swymi korzeniami łączy się z religią, wprowadzając do swego rytuału i słownictwa różne treści sakralne. Modlitwa religijna i zaklęcia białej magii mają często tę samą treść i tych samych adresatów. W tym także sensie można wszystkich -> UZDROWICIELI kierujących się nadrzędną zasadą pomocy bliŽniemu nazwać białymi magami. Wielu hierarchów kościoła obdarzano w przeszłości takim tytułem, a i współcześnie kilkakrotnie określenia - biały mag - użyto wobec papieża, Jana Pawła II. BIAťE TRUCIZNY Tym mianem określa się -> CUKIER, -> SúL i białą mąkę, które symbolizują jedno z głównych niekorzystnych zjawisk we współczesnym żywieniu, jakim jest wysokie technologiczne przetwarzanie naturalnych produktów, przez co pozbawia się je najwartościowszych składników. Ocenia się, że powszechnie występujące nadmierne spożycie białej trucizny jest jednym z głównych -> CZYNNIKúW RYZYKA w przypadku różnych -> CHORúB CYWILIZACYJNYCH, w szczególności chorób układu krążenia. BIBLIA Pismo święte. Zbiór ksiąg uznanych za święte przez judaizm i chrześcijaństwo. Na Biblię składają się Stary i Nowy Testament. W Biblii znajdujemy szczególnie dużo informacji o cudownych uleczeniach, głównie przez -> JEZUSA UZDROWICIELA, ale także przez inne znane postacie historyczne. Wiele informacji zawartych w Biblii dotyczy różnych proroctw i przepowiedni, a także wskazań i zaleceń odnoszących się do zachowania higieny i leczenia chorób. BIEG TO ZDROWIE Popularne hasło, wylansowane przed laty przez znanego dziennikarza Tomasza Hopfera, zachęcającego do biegania jako najprostszej formy -> RUCHU. Patrz też -> JOGGING. BIGMEETING Forma zbiorowego leczenia niekonwencjonalnego stosowana przez wielu -> BIOENERGOTERAPEUTúW, w tym m.in. przez -> HARRISA, -> NARDELLEGO, -> FELLMANA, -> KASZPIROWSKIEGO. Podczas bigmeetingu stosowane są różne techniki zawierające przede wszystkim elementy -> SUGESTII i -> HIPNOZY. Toczy się spór o skuteczność tego typu zabiegów i ich celowość. Niektórzy sądzą, że jakiekolwiek oznaki poprawy zdrowia czy uzdrowienia powstające w wyniku uczestnictwa w bigmeetingu są efektem psychoterapeutycznym aktywizującym różne wewnętrzne siły organizmu. Uważa się też, że siłą sprawczą uleczeń są bliżej nieokreślone prądy i promieniowania emitowane z ciała bioenergoterapeuty. Podobnie rozbieżne poglądy występują przy ocenie efektów leczniczych łańcuchów rąk tworzonych przez uczestników bigmeetingu. Z pozycji nauki wskazuje się też na aspekty psychologiczne i socjologiczne tego zjawiska posługując się m.in. terminologią używaną w odniesieniu do fenomenu "psychologii tłumu". Z okazji tych dyskusji szczególnie zaostrza się spór o to, czy powstałe w ten sposób efekty lecznicze mają swoje Žródło wyłącznie w sferze psychicznej, czy też zachodzi faktycznie zjawisko przekazywania energii pomiędzy bioenergoterapeutą a pacjentami. Interesującym aspektem tych dyskusji jest także spór o to, czy efekty uleczenia zachodzą wyłącznie w wypadkach korzystnego, akceptującego nastawienia pacjenta wobec bigmeetingu czy też, jak twierdzi wielu uzdrowieieli, w tym m.in. Kaszpirowski, że dzieje się tak niezależnie od postawy pacjenta. Nie istnieją żadne naukowe dowody, które pozwoliłyby przyznać rację jednej ze stron tego sporu. Najważniejsze w tym wszystkim jest jednak to, że takie uzdrowienia podczas bigmeetingu w ogóle mają miejsce. BILANS ENERGETYCZNY Wyraża się różnicą pomiędzy ilością energii uzyskiwanej w drodze przetwarzania spożytych pokarmów a ilością energii zużywanej przez organizm w tym samym czasie. Organizm zużywa dostarczaną energię na podstawową przemianę materii, utrzymywanie ciała w stanie -> HOMEOSTAZY oraz na różne czynności życia codziennego. Jeżeli zużywamy mniej niż spożyliśmy, mamy wówczas do czynienia z bilansem energetycznym dodatnim, jeżeli zaś zużywamy więcej niż spożyliśmy, wtedy występuje zjawisko bilansu energetycznego ujemnego. W pierwszym wypadku szczególnie wtedy, kiedy występuje stałe zjawisko bilansu energetycznego dodatniego, dochodzi do nadwagi i otyłości oraz różnych schorzeń metabolicznych. Natomiast w przypadku bilansu energetycznego ujemnego następuje chudnięcie, pojawiają się różnego rodzaju zaburzenia metaboliczne i ostatecznie śmierć. Wiedza na temat bilansu energetycznego poprzez analizę naszego -> STYLU íYCIA pozwala nam ocenić, czy zachowywana jest tak pożądana równowaga i czy nie mamy do czynienia z powszechnie niestety występującym zjawiskiem bilansu energetycznego dodatniego, który, jeżeli zjawisko jest trwałe, nieuchronnie przysparza nam wielu kłopotów. Większość -> DIET jest opracowywana właśnie pod kątem utrzymania równowagi bilansu energetycznego, a niektóre techniki stosowane w medycynie niekonwencjonalnej, jak -> GťODúWKI, oparte na efekcie bilansu energetycznego ujemnego, mają za zadanie odciążyć organizm i oczyścić go z nagromadzonych składników przemiany materii. Doskonałym regulatorem bilansu energetycznego jest -> RUCH. Wszelka aktywność fizyczna, jeżeli jest dostatecznie intensywna i długotrwała, prowadząc do zużycia nadmiaru energii przyczynia się jednocześnie do wystąpienia wielu korzystnych skutków zdrowotnych. BILOKACJA Wydzielenie z ciała konkretnej osoby sobowtóra (fantoma, dwójnika, fluidala, istoty astralnej), który może posiadać wiele cech fizycznych, czasem daje się fotografować, wykonywać pewne czynności mechaniczne, a także wykazywać znaczą niezależność psychiczną i umysłową od swego "bliŽniaka". Szczegółowe objaśnienie zjawiska i opisy konkretnych przypadków bilokacji zwanej też eksterioryzacją, można znaleŽć w książce Romana Bugaja "Eksterioryzacja - istnienie poza ciałem". Próby wyjaśnienia zjawiska bilokacji patrz hasło -> PSI. BIOASTRONOMIA Dział nauki zajmujący się poszukiwaniem i badaniem zjawisk życia we wszechświecie. BIOAURA -> AURA BIO-BOOM Tak nazywa się czasem niezwykle dynamiczny rozwój nauk biologicznych a w szczególności różnych technik i technologii wykorzystujących energie biologiczne na potrzeby techniki w ramach nowej nauki nazywanej biotechnologią. Chodzi tu już nie tylko o przetwórstwo spożywcze, ale o "myślące" maszyny, inżynierię genetyczną itp. Być może na tej właśnie drodze nastąpi wyjaśnienie różnych zjawisk -> BIOENERGETYCZNYCH wykorzystywanych m.in. w różnych technikach medycyny niekonwencjonalnej. BIODIAGRAM Wykres wskazujący korzystne i niekorzystne okresy w życiu człowieka, opracowany na podstawie długości trzech podstawowych biocykli: fizycznego (F), który ma rytm 23-dobowy, psychicznego (P) o rytmie 28-dniowym oraz intelektualnego (I) z rytmem 33-dniowym. Wszystkie biorytmy biegną od dnia urodzenia. Pierwsza połowa biorytmu jest korzystna, w drugiej następuje zniżka formy. Zbiegające się wierzchołki trzech biorytmów oznaczają wszechstronne możliwości, natomiast takie samo ich usytuowanie w dole wskazywałoby na ogólne obniżenie kondycji, w tym także zmniejszenie odporności na choroby. BIODYNAMICZNA UPRAWA Metoda uprawy roślin wykorzystująca przede wszystkim czynniki naturalne z pominięciem sztucznych środków chemicznych. Metoda ta polega m.in. na naturalnej gospodarce rolnej, stosowaniu specjalnych preparatów biodynamicznych, wykorzystywaniu naturalnych rytmów kosmicznych, unikaniu skażenia środowiska środkami chemicznymi,wykorzystaniu wiedzy o wzajemnym wpływie roślin na siebie oraz stosowaniu właściwej technologii upraw. Uważa się, że biodynamiczna uprawa będzie stawała się coraz popularniejsza, a z czasem stanie się główną formą uprawy podstawowych warzyw i owoców. Rośliny wyprodukowane tą metodą stanowią surowiec dla przygotowywania ->ZDROWEJ íYWNOśCI. BIOELEKTRONIKA Niezwykle interesująca i niestety nie mniej skomplikowana koncepcja próbująca objaśnić podstawowe problemy energii życia. Jej współtwórcą jest -> SEDLAK Włodzimierz, który tak pisze: "Bioelektronika to właściwie biologia submolekularna, czyli takie pojmowanie żywej materii, w którym liczą się jedynie elektrony i protony, wtłoczone w molekularne struktury związków organicznych". Prof. Włodzimierz Sedlak twierdzi dalej, że: "nieodłącznym zjawiskiem przejawu życia jest produkcja pól elektromagnetycznych czyli kwantowa emisja fotonów pozbawionych masy". Jest to niesłychanie inspirujące twierdzenie dla wszystkich poszukujących wyjaśnienia tajemnic -> BIOENERGII i -> BIOPOLA, które nie dają się dokładnie zaobserwować ani zmierzyć metodami uznanymi za naukowe. Dalszym inspirującym twierdzeniem prof. Włodzimierza Sedlaka jest teza, że bioelektronika odkryła drugiego obok metabolizmu partnera funkcjonalnego i że oprócz dobrze znanej i opisanej chemicznej przemiany materii istnieje druga, trudniejsza do opisania, elektromagnetyczna przemiana materii, uzupełniająca tamtą i ściśle z nią związana. BIOEMANACJA Wszelkie promieniowanie bioenergii z ciała na zewnątrz. BIOENERGETYKA W nauce klasycznej, dział wiedzy o molekularnych podstawach przemian energetycznych w organizmach żywych. Zajmuje się m.in. procesami fotosyntezy, fermentacji, oddychania, krążeniem materii w świecie żywym, przepływem energii w komórce, zasadami termodynamiki, biosyntezą, budową i funkcjonowaniem struktur genetycznych, procesami zachodzącymi podczas skurczu mięśni itp. Ta obszerna wiedza objaśnia bardzo szczegółowo tajemnice funkcjonowania organizmów żywych na możliwie najniższym - dającym się badać metodami naukowymi - poziomie molekularnym. W takim ujęciu bioenergetyka nie zajmuje się takimi rodzajami -> BIOENERGII, o jakich jest mowa w -> PARAPSYCHOLOGII, często kwestionuje w ogóle ich istnienie, dostarcza jednak, chcąc nie chcąc, wielu informacji, które są częściowo adaptowane i wykorzystywane przy interpretacji zjawisk -> PSI. Powstaje też wiele nowych idei i koncepcji, które usiłują na nowym wspólnym polu godzić to, co poznane, z tym, co jeszcze nie poznane lub poznane częściowo. Wielce inspirujące są tu koncepcje i idee -> BIOELEKTRONIKI wysuwane przez -> SEDLAKA. BIOENERGIA Czym jest bioenergia w zjawiskach paranormalnych ? Wielu przedstawicieli -> PSYCHOTRONIKI, twórców jej teoretycznych i praktycznych działów nie daje na to pytanie konkretnych odpowiedzi. W bioenergii widzi się główną siłę sprawczą wielu na poły wyjaśnionych lub zupełnie nie dających się jeszcze wyjaśnić zjawisk, które - wg naszych pojęć - musiała spowodować jakaś energia. Często terminów bioenergia - energia parapsychiczna - używa się zamiennie dla podkreślenia, że chodzi tu o taki rodzaj energii, która powstaje nie tylko na podłożu fizjologicznym, ale przede wszystkim jej Žródłem jest psychika człowieka. Mamy więc w tym przypadku do czynienia ze złożonymi procesami neurofizjologicznymi. Nie czas więc jeszcze na stworzenie pełnej, dostatecznie jasnej definicji bioenergii. Analizując różne zjawiska i wykorzystując je m.in. w medycynie niekonwencjonalnej można co najwyżej opisywać ich przebieg i domniemywać, a w niektórych wypadkach sięgając do nauk klasycznych stwierdzać, z jakim rodzajem energii mamy do czynienia. Najczęściej mówi się, że bioenergia jest energią fal elektromagnetycznych, o których wprawdzie wiemy bardzo wiele, ale na pewno nie wszystko. Rzut oka na widmo fal elektromagnetycznych pokazuje ogromną złożoność tego zjawiska. Nie wyjaśnia to jeszcze Žródeł tego promieniowania w przypadku np. -> TELEPATII. Otóż uważa się, że fale wysyłane podczas zjawisk telepatycznych są zewnętrznym manifestowaniem się wewnętrznej, bliżej nam jeszcze nie znanej energii bioplazmatycznej, biograwitacyjnej lub tzw. energii X. Innym rodzajem energii emitującej fale elektryczne ma być tkwiący w człowieku potencjał biomagnetyczny. Za pomocą efektu -> KIRLIANA wykryto m.in. istnienie wokół człowieka wielu różnych pól energetycznych, które określa się jako pola elektrostatyczne, magnetyczne, świetlne, grawitacyjne itp. W niektórych publikacjach mówi się, że nośnikiem energii są różne rodzaje prądów elektrycznych powstających w mózgu (prądy specyficzne, czynnościowe, spazmatyczne). Jako nośnik energii wymienia się też promienie kosmiczne. Reasumując należy powiedzieć, że więcej jest w tej sprawie do odkrycia i wyjaśnienia niż tego, co jest wiadome. Może to oczywiście zupełnie nie interesować pacjentów, jaka siła spowodowała ich uzdrowienie, nawet gdyby to miała sprawić siła, która nie istnieje, liczy się bowiem dla nich nade wszystko to, że odczuwają oni faktyczną poprawę swego zdrowia. BIOENERGOPOLE -> AURA, -> BIOPOLE BIOENERGOTERAPEUTA -> UZDROWICIEL, osoba lecząca za pomocą -> BIOPOLA, -> BIOENERGII. BIOENERGOTERAPIA Leczenie bioenergią wyzwalaną podczas kontaktu -> BIOENERGOTERAPEUTY z pacjentem. Dawniejsze nazwy bioenergoterapii to -> MESMERYZM, -> MAGNETYZM, -> PRANOTERAPIA. Podstawową, nie udowodnioną jeszcze, ale potwierdzaną wciąż w praktyce, kładącą podwaliny pod teorię bioenergoterapii hipotezą jest stwierdzenie, że "człowiek w wyniku swej niezwykłej aktywności psychicznej zdolny jest do czynnego oddziaływania wzajemnego z czasem i przestrzenią" (A. Dubrow, W. Puszkin). Zasadniczym problemem bioenergoterapii budzącym żywe dyskusje jest zagadnienie energii. Wciąż aktualne są pytania: Jaką energią posługuje się uzdrowiciel? W jaki sposób jest ona przekazywana i jak działa? Istnieje wiele objaśnień tej kwestii, od czysto naukowych, w których fizyka sięga do swoich już ustalonych praw lub tworzy nowe hipotezy, do zupełnie mistycznych i okultystycznych. Najsłuszniejszy wydaje się być ten kierunek myślenia, który poszukuje wyjaśnień na gruncie jakiejś jednolitej koncepcji obejmującej wszystkie zjawiska paranormalne. Taką najwszechstronniejszą próbę podejmują A. Dubrow i W. Puszkin. Patrz hasło -> PSI. Istnieje już wiele bezpośrednich i pośrednich metod naukowych, za pomocą których rejestruje się oddziaływania bioenergetyczne. Dowodzą tego następujące przykłady: -Próba dynamometru wykazuje wzrost siły u pacjenta po zabiegu bioterpautycznym. - Wykonany w czasie zabiegu elektroencefalogram (EEG) wykazuje istotne zmiany w obrazie fal mózgowych. - Zdjęcia wykonane metodą -> KIRLIANA wykazują istotne różnice potencjału pomiędzy bioenergoterapeutą a pacjentem oraz osobami, które nie posiadają takich zdolności. - Podobne różnice wykazują badania z użyciem mikrowoltomierza. Spór zaś o to, czy podstawą zabiegu bioenergoterapeutycznego jest psychoterapia lub bioenergoterapia, najlepiej rozstrzygnąć stwierdzeniem, że człowiek jest niepodzielną istotą, dlatego też każde działanie, w tym również zabieg bioenergoterapeutyczny, ma psychosomatyczny charakter. Istnieje też pogląd, że układ wegetatywny człowieka i jego komórki somatyczne są pod stałym wpływem telepatycznych oddziaływań zewnętrznych, które najczęściej nie są odbierane na poziomie mózgowym, człowiek więc ich nie odczuwa ani nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia. Potwierdzałoby to niektóre przypuszczenia, że terapeutyczne oddziaływanie uzdrowiciela po to, żeby było skuteczne, wcale nie musi być uświadamiane i akceptowane przez pacjenta. Może odbywać się także bez jego wiedzy. BIOETYKA Pojęcie stworzone przez J. Poltera i wg niego najogólniej oznacza naukę o przetrwaniu ludzkości. BIOFEDBACK Ang. - biologiczne sprzężenie zwrotne. Termin wprowadził N. Wiener w odniesieniu do cybernetyki, a J. Kamly w medycynie. Ogólnie oznacza zdolność do wyczuwania organów ciała i wpływania na zmiany w ich funkcjonowaniu (np. rytmu pracy serca). W wykrywaniu i wywoływaniu zjawiska biofedbacku pomocne mogą być różne urządzenia i aparaty, jak np. fondendoskopy, elektroencefalografy itp. Co do celów i spodziewanych efektów biofedback jest bliski -> MEDYTACJI i -> ROLFINGOWI. BIOGEOFIZYKA Nauka o biologicznych zdolnościach zwierząt do odbierania sygnałów zapowiadających nadejście różnych zmian w przyrodzie, kataklizmów trzęsień ziemi, wybuchów wulkanów itp. Zdolności te nazywane czasem szóstym zmysłem polegają najogólniej na tym, że u zwierząt zmuszonych do codziennej walki o przetrwanie wykształciły się niezwykle czułe mechanizmy i narządy służące do odbioru nieodczuwalnych przez człowieka, niezwykle małych wahań temperatury, ciśnienia, fal magnetycznych i innych sygnałów poprzedzających większe zmiany w przyrodzie. Człowiek, powiadają niektórzy badacze tych zjawisk, wprawdzie zatracił te umiejętności, ale ich całkiem ze swego ustroju nie wyrzucił. Są one jakby głęboko utajone w aparacie genetycznym i w podświadomości a być może także w innych strukturach człowieka. W szczególnych przypadkach część z nich okresowo lub incydentalnie ujawnia się, tworząc możliwości percepcyjne, jakie u ludzi normalnie nie występują. Daje to pewne szanse na wyjaśnienie niektórych zjawisk -> PSI. BIOGRAWITACJA Hipotetyczna zdolność człowieka do wytwarzania na drodze specyficznej aktywności psychicznej pola o naturze zbliżonej do grawitacji ziemskiej. Hipotetyczne siły występujące w organizmach żywych stanowiące podstawę ich różnorodnych funkcji psychoenergetycznych. Zjawisko biograwitacji nie jest tożsame z ogólnie znanymi prawami grawitacji, formułowanymi na podstawie kinetyki wielkich mas. Jak wyjaśniają A.Dubrow i W.Puszkin : "W wyrazie - biograwitacja - człon - bio - oznacza, że ten rodzaj pola powstaje tylko w wyniku aktywności żywego organizmu, natomiast człon - grawitacja - odzwierciedla tylko okoliczność, że niektóre cechy zwykłej grawitacji są obserwowane w przejawach tego specyficznego biologicznego pola - stanu, a mianowicie zdolność do przenikania przez dowolne ekrany fizyczne oraz oddziaływania wzajemne na dowolną odległość z każdym ciałem materialnym, niezależnie od jego składu i jakośći... Biograwitacja stanowi szczególny stan czasowo-przestrzenny powstający w warunkach szczególnej aktywności psychicznej i myślowej każdego człowieka, a osiągający najsilniej wyraz u czułych fenomenów (ekstrasensów)". Patrz -> PSI. BIOINFORMACJA Odbieranie informacji pomiędzy organizmami żywymi na odległość. W jej ramach może dochodzić do wzajemnego telepatycznego oddziaływania między ludŽmi i zdalnego widzenia obiektów. Zdolność do bioinformacji jest realizowana poza znanymi narządami zmysłów, a jej objaśnienia można m.in. szukać w mechanice kwantowej, która zakłada natychmiastowe wzajemne oddziaływanie cząsteczek o identycznych strukturach falowach. Taka możliwość została potwierdzona doświadczalnie. Jeżeli wiemy, że także w mózgu zachodzą procesy falowe, można sobie wyobrazić taką sytuację (oczywiście znacznie rzecz upraszczając), w której w dwu mózgach powstają identyczne zjawiska falowe, wtedy zgodnie z teorią mechaniki kwantowej, bez względu na odległość zachodzi zjawisko błyskawicznej wymiany informacji. Może to stać się podstawą do wyjaśnienia nie tylko procesów -> TELEPATII, ale także wielu innych zjawisk z obszarów ->PSI. BIOLOGICZNE SPRZÉíENIE ZWROTNE Ogólna nazwa dla procesów wykorzystywanych w różnych metodach i technikach terapii autogennej: -> AUTOSUGESTII, -> AUTOHIPNOZY, -> RELAKSACJI itp., prowadzących m.in. do ->EUTONII. W realizacji procedur BSZ wykorzystuje się m.in. muzykę, specjalne nagrania dŽwiękowe,elektroniczną aparaturę pomiarową i różnego rodzaju układy i położenia rąk.Patrz też techniki -> BSM, -> MUDRY, -> REIKI i inne. BIOLUMINESCENCJA Nieinwazyjna metoda badania organizmów żywych przez zastosowanie różnych nukleotydów w celu sprowokowania emisji fotonowej. Zjawisko, które czasem wykorzystuje się przy badaniu problemów -> PSI. BIOMASAí Pojęcia biomasaż używa -> ABRAMOWSKI dla "przyłożenia ręki do ciała drugiego człowieka, najczęściej chorego, w celu osiągnięcia określonych skutków terapeutycznych". Patrz: -> DOTYK. BIOMETRY Odpowiednio wyskalowane płaszczyzny i linie służące do obliczania wyników badań radiestezyjnych. BIOPIERWIASTKI Biometale. Metale życia. Mikroelementy. Wreszcie pierwiastki śladowe to tyle samo, co właśnie biopierwiastki. Są to pierwiastki występujące w organizmie w wewnętrznym i zewnętrznym środowisku komórek organizmu w minimalnych, często śladowych milionowych, częściach grama, mimo to są dla życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne. Na tej liście znajduje się około 30 pierwiastków. Wskazuje to m.in. na znaczenie systemu odżywiania się, różnorodnego, urozmaiconego, zapewniającego dostarczenie odpowiednich biopierwiastków do ustroju. BIOPLAZMA Nazwą bioplazma obdarza się wiele nieuchwytnych i trudnych do opisania językiem nauki zjawisk związanych z różnymi stanami energetycznymi materii i pojęciami -> BIOPOLA i -> BIOENERGII. Wg -> SEDLAKA, faktycznego twórcy tego pojęcia, bioplazma jest stanem materii ożywionej, uwarunkowanym chemicznymi reakcjami metabolizmu i procesami eletronicznymi, dokonującymi się w białkowym środowisku. "Bioplazma jest takim samym zbiorowym określeniem jak metabolizm dla reakcji chemicznych w ustroju żywym". Wyjaśnienie więc, że bioplazma stanowi "uniwersalny nośnik reakcji chemicznych, procesów elektronicznych, generacji fotonów i elektrycznych drgań całości" może stać się uniwersalną podstawą wyjaśnienia wielu zjawisk zachodzących w procesie terapii bioenergetycznych. BIOPOLE Pole fizyczne istniejące wokół organizmów żywych o zróżnicowanej, niejednorodnej naturze i strukturze. Istnienie biopola zostało stwierdzone przy zastosowaniu wielu metod fizycznych, analitycznych i hipotetycznych na podstawie bezpośredniej obserwacji i pomiarów samego zjawiska lub przez analizę skutków przez nie wywołanych. Podstawą teorii biopola jest założenie, że każdy organizm żywy, funkcjonujący w całej swej psychosomatycznej złożoności, w której zasadnicze znaczenie integrujące ma specyficzne zjawisko -> BIOGRAWITACJI, emanuje promieniowanie będące w swej podstawowej strukturze -> POLEM BIOELEKTROMAGNETYCZNYM przejawiającym się w wielu złożonych funkcjach życiowych ustroju i w specyficzny sposób wiążącym go z otoczeniem. Istnienie biopola stwierdzone było m.in. przez obserwację tzw. -> AURY, efekt fotografii -> KIRLIANA i wskazania różnych i superczułych urządzeń pomiarowych. Wykryte różnymi technikami biopola mają różny charakter i są definiowane jako auralne, bioplazmatyczne, elektryczne, bioelektretowe, biomagnetyczne i inne. Poszukiwanie jednolitej teorii biopola., która mogłaby obejmować swym zakresem wszystkie zjawiska -> PSI, doprowadziło do powstania tzw. teorii OTPR - Teorii Oddziaływania Rezonansowo-Polowego. Organizm występuje tu jako jednorodna całość, a OTPR jako uniwersalna zasada oddziaływania w całej przyrodzie. Wprowadzenie elementu rezonansu i skojarzenie go z holograficzną wizją świata eliminuje zarazem problem odległości pomiędzy oddziałującymi na siebie obiektami. BIORYTMY Rytmy biologiczne. Cykliczne zmiany w procesach fizjologicznych: dobowe, tygodniowe, miesięczne, sezonowe, roczne, wieloletnie, pływowe. Znajomość biorytmów. pozwala wybierać najskuteczniejsze momenty dla zastosowania różnych zabiegów. Patrz -> RYTMY KOSMICZNE, -> CHRONOTERAPIA, -> KANAťY ENERGETYCZNE. BIOSTYMULATORY MAGNETYCZNE -> MAGNETOTERAPIA BIOSUBTERRANOBIOLOGIA -> SUBTERRANOTERAPIA BIOTECHNOLOGIA Nauka o wykorzystaniu naturalnych procesów biologicznych w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, rolnictwie, leśnictwie, ochronie środowiska, mikroelektronice, inżynierii chemicznej itp. Uważa się, że co najmniej trzy czynniki decydują o randze i znaczeniu biotechnologii. Pierwszym jest stały postęp w zakresie inżynierii genetycznej, drugim - nieuchronność wyczerpywania się tradycyjnych Žródeł energii, trzecim - konieczność rozwiązywania złożonych problemów ochrony środowiska. BIOTELEKOMUNIKACJA -> BIOINFORMACJA BIOTERAPIA -> BIOENERGOTERAPIA BIOTRONIKA -> RADIESTEZJA PARAMEDYCZNA BťĆD W SZTUCE LEKARSKIEJ Wg Małej Enc. Medycyny: "Pojęcie prawno-lekarskie dotyczące przekroczenia przez lekarza norm prawnych lub zawodowych: działanie lub zaniechanie wbrew ogólnie przyjętym aktualnym zasadom i wymaganiom wiedzy lekarskiej (...). Błąd lekarski pociąga za sobą odpowiedzialność lekarza: karną, cywilną, zawodową, administracyjną". Definicja ta wydaje się być niedostateczna dla tych wszystkich osób, które leczą metodami niekonwencjonalnymi jak -> UZDROWICIELE, -> BIOENERGOTERAPEUCI, -> ZIELARZE itp. Ustalenie, na czym polegałby w medycynie niekonwencjonalnej błąd w sztuce lekarskiej, mogłoby przyczynić się do wzbogacenia zasad -> DEONTOLOGII LEKARSKIEJ o wszystkie te sytuacje, których ona dotąd nie obejmuje. A przecież postępowanie również tych osób powinno podlegać ocenie moralnej i zawodowej. BOMBARDOWANIE Jedna z technik socjoterapeutycznych realizowanych w ramach szerszej metody rozwijania ludzkich możliwości. Osoby uczestniczące w seansie bombardowania są losowo poddawane wszechstronnej ocenie grupy co do ich planów, możliwości, cech i ograniczeń. Z reguły grupa dostarcza bombardowanemu sporo materiałów do przemyśleń na temat samooceny i własnych niewykorzystanych możliwości. Staje się to często ważnym bodŽcem do działania i podejmowania decyzji. BORAGOGLANDYNA 100 Preparat opracowany przez prof. -> BRZOSKO Witolda. Jest to wyciąg oleisty z nasion -> OGúRECZNIKA LEKARSKIEGO. Jego szczególnie cenne właściwości wynikają z tego, że w leku tym jest obecny kwas tłuszczowy - gamma-linolenowy (GLA). Lek nie wykazuje działań ubocznych, wpływa natomiast skutecznie na zwalczanie wielu chorób, pomaga m.in. w zaburzeniach przemiany materii, łuszczycy, astmie, zapaleniach jelit, chorobie niedokrwiennej serca, miażdżycy, marskości wątroby, reumatoidalnym zapaleniu stawów. GLA wzmacnia przede wszystkim układ immunologiczny, obniża też poziom cholesterolu. BORUTA Najpopularniejszy polski diabeł. Spełniał różne funkcje. Był także czasem życzliwy ludziom. Ot diabeł - polski patriota. BOYM MICHAť (1612 - 1670). Polak węgierskiego pochodzenia. Jako pierwszy Europejczyk przeniósł na nasz grunt wiele tajemnic -> CHIąSKIEJ MEDYCYNY. W Chinach przebywał dwukrotnie jako misjonarz w latach 1644 - 1670. Pilnie zgłębiał rozległą wiedzę medyczną ówczesnych Chin, która miała już za sobą tysiące lat doświadczeń i stanowiła zwarty system, którego podstawowe zręby są w pełni aktualne do dziś. Dorobek Boyma opublikowany został w wielu dziełach, z których główne to "Poradnik chińskiej medycyny" (1662) i "Klucz medycyny" (1686). Niestety do jego autorstwa dopisało się paru niezasłużonych urzędników. Już wtedy, przed 300 laty, w obu tych dziełach zamieszczony został obszerny opis chińskiej diagnostyki i terapii oparty o jej zasadnicze działy: akupunkturę, leki roślinne, zwierzęce i mineralne, badanie tętna. Boym pierwszy przeniósł na grunt europejski teorię dwu czynników -> YIN -> YANG i pięciu elementów (ogień, woda, powietrze, metal, drewno). Przez pewien czas w nazewnictwie botanicznym figurowała nazwa jednej z roślin chińskich - boymia. Roślinę tę (jej chińska nazwa u-yu) wykazującą rozległe wartości terapeutyczne Boym spopularyzował w Europie. BúL Wrażenie, które powstaje wskutek zewnętrznych lub wewnętrznych podrażnień zakończeń specjalnych nerwów czuciowych. Odpowiednio silne impulsy przebiegają skomplikowaną drogą aż do kory mózgowej, gdzie wrażenie bólu jest uświadamiane. Ból sam w sobie nie jest ani chorobą, ani bezpośrednim zagrożeniem, choć może generować dalsze choroby na zasadzie długotrwałego -> DYSTRESU. Ból jest przede wszystkim sygnałem, że choroba lub zagrożenie istnieje. Znoszenie lub ograniczanie poczucia bólu jest przedmiotem działań wielu -> UZDROWICIELI posługujących się różnymi technikami, głównie wywodzącymi się z -> HIPNOZY i -> SUGESTII. Skuteczność takich zabiegów jest bezpośrednim dowodem na istnienie ścisłego związku pomiędzy psychiką a ciałem człowieka i jest podstawą większości technik terapeutycznych w medycynie niekonwencjonalnej. Ból jest najpowszechniejszym cierpieniem, obniżającym jakość życia milionów ludzi. Medycyna klasyczna koncentrując się na leczeniu przyczyn, często pomijała potrzebę uśmierzania bólu, z tego też powodu m.in. uważana jest za oschłą i nieczułą, nie budzi zaufania. Ostatnio jednak WHO i środowiska lekarskie walkę z bólem uznały za jedno z równoległych i równie ważnych zadań, jak sanmo leczenie przyczyn powstawania chorób. W medycynie niekonwencjonalnej było niemal odwrotnie, w pierwszym rzędzie terapeuta koncentrował się na człowieku, na jego cierpieniu i potrzebie ulżenia mu w jego cierpieniu. Usunięcie bólu i cierpienia z reguły jest pierwszoplanowym zadaniem bioenergoterapeuty. Czasem jednak tylko na tym polega jego zabieg, leczy skutki, nie lecząc przyczyn. BRAINSTORMING Ang. - burza mózgów. Metoda zbiorowego rozwiązywania i opracowywania trudnych zadań. Typowe dla procedury brainstormingu jest niczym nie skrępowane zgłaszanie pomysłów sugerujących rozwiązanie określonego zadania, bez poddawania tych propozycji natychmiastowej ocenie. Wysuwa się czasem przypuszczenie, że znakomite niekiedy wyniki uzyskiwane dzięki pracy tą metodą mogą być zarazem dowodem na to, że występuje w tym przypadku szczególny rodzaj -> TELEPATII, która przyczynia się do powstania swoistego zjawiska "połączonej pracy mózgów". BRYZOMANCJA Sztuka wróżenia ze snów. Patrz też -> ONEIROMANCJA. BRZOSKO WITOLD Prof. Prezes -> POLSKIEGO TOWARZYSTWA MEDYCYNY NATURALNEJ. Odkrywca -> BORAGOGLANDYNY 100. Zajmuje się m.in. lecznictwem naturalnym i problemami immunologii. BSM Bioemancyjne sprzężenie z mózgiem. Opracowana przez mgr Eugeniusza Uchnasta technika samoleczenia zbliżona do metod -> MUDRY i -> REIKI. Polega na trzymaniu na głowie rąk w odpowiednim miejscu i odpowiednim ułożeniu przez pewien czas (około 10 - 15 min.). Wg tej koncepcji między poszczególnymi ośrodkami kory mózgowej nadzorującymi konkretne organy i narządy ciała a przykładanymi na głowę odpowiednio ułożonymi rękami zachodzi w drodze bioemancyjnego sprzężenia zwrotnego wyrównanie -> HOMEOSTAZY zakłóconej chorobą. Autor opisuje kilka różnych ułożeń rąk, przypisując każdemu z nich właściwości wybiórczego oddziaływania leczniczego na konkretne dolegliwości. Podczas zabiegu na rękach i we włosach nie powinno być żadnych przedmiotów metalowych. W trakcie zabiegu należy unikać trwałego dotyku innych osób lub zwierząt. Zabieg powtarzamy w ciągu dnia co 3 - 4 godziny. W trakcie kuracji nie należy stosować leków ziół ani żadnych zabiegów fizykalnych. Można natomiast używać witamin i soli mineralnych. A oto podany na podstawie skryptu opracowanego przez mgr Eugeniusza Uchnasta opis przykładowego ułożenia rąk, którym leczy się m.in. stany zapalne narządów wewnętrznych gardła i jamy brzusznej, anginę i stany ropne migdałków, chrypę, stany zapalne wątroby, pęcherzyka żółciowego i nerek, zatrucia i niestrawności, zaburzenia w przemianie materii, owrzodzenia jamy brzusznej, napadowe bóle głowy (migrena): Obydwie ręce układamy nad małżowinami usznymi tak, by podstawa dłoni nie zasłaniała części skroniowej przed uchem, a zwarte palce stykały się na czubku głowy, lecz nie nakładały się na siebie, przez co dłonie zostają ułożone lekko skośnie do tyłu i przeważnie ( przy dużych dłoniach) odchylają małżowiny uszne ku dołowi, same zaś przylegają bezpośrednio do puszki mózgowej. BUťťYSZKO KRZYSZTOF Psychotronik. Twórca interesującej koncepcji-> ENERGETYZATORúW pobudzających m.in. -> CZAKRAMY. Produkuje na specjalne zamówienia-> TALIZMANY. Jego pasją jest odczytywanie przepowiedni -> NOSTRADAMUSA. Uprawia też -> HIPNOZÉ. Autor wielu interesujących artykułów na temat psychotroniki. BURSZTYN Lecznicze właściwości bursztynu znane były od dawna. Stosuje się przede wszystkim nalewkę, którą można sporządzić samemu rozpuszczając 5 dag drobnego bursztynu w 1/2 l spirytusu. Pozostawić na 10 dni. Przechowywać w ciemnym miejscu. Nalewką leczy się bóle neurologiczne, zaziębienia, nerwice serca, niekrwawiące rany. W tych wszystkich wypadkach nalewkę stosuje się zewnętrznie przez nacieranie. W przypadku zapobiegania zawałom i dla regulacji krwioobiegu pije się na czczo po 5-10 kropli na pół szklanki wody. Bursztyn doskonale nadaje się do sporządzania -> TALIZMANU. CAGLIOSTRO Allessandro Cagliostro (1743 - 1795), podróżnik, alchemik, znawca wiedzy magicznej i przyrodniczej. Wizjoner i jasnowidz, ale też szarlatan i oszust. Skazany za herezję. CALANETICS Opracowany i wylansowany przez amerykankę Callan Pinckney system ćwiczeń wyszczuplających i poprawiających sylwetkę. Calanetics to 30 ćwiczeń, które należy zrealizować w ciągu jednej godziny. Wg autorki wystarczą dwa jednogodzinne seanse w tygodniu, aby uzyskae dostateczne efekty. Ľwiczeń jest oczywiście więcej niż 30, a do każdej jednostki godzinnej dobiera sie ich odpowiedni zestaw i komponuje się go w zależności od potrzeb i możliwości ćwiczącego. CEBULA Jaka jest każdy wie. Ale nie każdy docenia jej wszechstronne właściwości lecznicze, odżywcze i bakteriobójcze. Od dawna zauważono, że ci, którzy stale jedzą surową cebulę znacznie rzadziej zaziębiają się, a epidemie grypy ich omijają. Jeżeli zaś ktoś nie lubi ostrego smaku surowej cebuli, wystarczy, że zmiesza ją z odrobiną cukru, soli i oleju, albo w zależności od upodobań z innymi przyprawami. Dodawanie do cebuli różnych przypraw ułatwiających trawienie pozwoli spożywać to cenne warzywo także osobom mającym dolegliwości żołądkowe i wątrobowe. Zmiażdżona surowa cebula jest doskonałym okładem leczącym i odkażającym rany. CEREBROLOGIA Nauka o budowie i funkcjonowaniu mózgu. Mówi się czasem, że jest to nauka, która ma najwięcej do odkrycia. CFS CFS (Chronic Fatigue Syndrome) co można przetłumaczyć jako Zespół Objawów Uporczywego Zmęczenia. Po AIDS, który był i jest poważnym ostrzeżeniem, że bariery immunologiczne człowieka nie funkcjonują sprawnie, pojawiło się nowe zagrożenie, sygnalizowane na razie przez nieliczne doniesienia w prasie fachowej. Wg wstępnych doniesień główne objawy CFS to spadek ogólnej aktywności, ubytek inteligencji, ograniczenie pamięci, zdolności do kojarzenia i myślenia abstrakcyjnego, bezsenność lub senność nadmierna, bóle mięśniowe, wypadanie włosów oraz zanik linii papilarnych. W USA mówi się, że CFS jest dotknięte kilka milionów ludzi. Wiele objawów wskazuje na to, że CFS występuje także w innych wysoko uprzemysłowionych krajach świata (Japonia, Anglia, Kanada). Przyczyną CFS jest przypuszczalnie wirus, podobny do tych, które wywołują AIDS, ponieważ także i w tym przypadku atakowany bywa system immunologiczny. Na tle niedomagań fizycznych, charakterystycznych dla CFS rozwijają się liczne objawy stresu i frustracji, potęgujące złe samopoczucie, wahania nastrojów i poczucie zagrożenia. Póki choroba nie zostanie rozpoznana i nie będą odkryte drogi leczenia, należy jej zapobiegać stosując środki powszechnie dostępne: właściwe odżywianie, wysoką aktywność fizyczną, unikanie nałogów, -> ZDROWY STYL íYCIA. CHANDRA Poczucie beznadziejności, apatia, nuda, depresja. Rosyjski odpowiednik angielskiego spleenu. CHARAKTER Zespół cech psychicznych określających odrębności widoczne w usposobieniu i postępowaniu każdego człowieka. CHEMILUMINESCENCJA Jarzenie, zimne świecenie. Towarzyszy niektórym reakcjom chemicznym. Wg niektórych opinii różne tajemnicze zjawiska, jak np. -> UFO mogą być wytłumaczalne właśnie procesami chemiluminescencji. CHEMOTERAPIA Leczenie środkami chemicznymi. CHIMERA W starożytnej Grecji potwór z głową lwa i ogonem węża, ziejący ogniem. Współcześnie oznacza zmienne usposobienie, kaprysy, dziwactwa. CHIąSKA MEDYCYNA Współczesna medycyna chińska korzysta z najnowszych doświadczeń medycyny zachodniej wplatając ją jednak harmonijnie w ukształtowany wielowiekową tradycją i doświadczeniem system medycyny tradycyjnej opartej na kilku zasadniczych filarach, takich jak filozofia życia, sposób odżywiania się, stosowanie naturalnych leków i przebogatej gamy środków refleksoterapeutycznych (akupunktura, akupresura). Filary te nie są oddzielnymi dziedzinami, lecz ściśle ze sobą zespolone tworzą jeden zwarty system zapobiegania chorobom (wykrywanie i eliminowanie Žródeł ich powstawania a nie tylko usuwanie skutków) oraz dążenia do pełnej harmonii w życiu. Pogodne usposobienie, postawa optymistyczna, umiejętność korzystania z najlepszych przyjemności, wzajemna życzliwość, psychiczny i fizyczny kontakt z otaczającą człowieka naturą to podstawowe zasady chińskiej filozofii życia. Wszystko co jest potrzebne do życia, znajduje się w najbliższym otoczeniu. Stąd podstawową zasadą odżywiania się jest korzystanie z płodów natury, które powstają w tym klimacie i środowisku, w którym człowiek żyje. Z zasad tych wywodzi się m.in. -> MAKROBIOTYKA. Także do wspomagania zdrowia i leczenia należy używać ziół, minerałów i innych środków naturalnych, które znajdują się w najbliższym środowisku życia człowieka. Pewnym paradoksem jest więc to, że my kierując się zasadami medycyny chińskiej sięgamy do naturalnych leków, które są wytwarzane w Chinach, a więc tak daleko od nas, gdy tymczasem w naszym własnym środowisku jest tyle ziół i innych surowców nie w pełni wykorzystanych. Podstawą dobrego funkcjonowania organizmu jest zgodność i więŽ z naturą, co wyraża się przede wszystkim w respektowaniu i wykorzystywaniu zasad obiegu energii w przyrodzie i w samym człowieku. Drzewo (kolor zielony), ogień (kolor czerwony), ziemia (kolor żółty), woda (kolor niebieski), metal (kolor biały) stanowią pięć podstawowych elementów wpływających na życie człowieka. Z każdym elementem i kolorem wiążą się różne przejawy energii. Odpowiedni kontakt z tymi elementami oraz odpowiedni dobór kolorów zapewniają pożądaną harmonię. Przygotowywanie posiłków, dobór i zestaw surowców pod względem smaków (gorzki, kwaśny, słony, słodki), którym przypisuje się duże znaczenie, jest bardzo ważne, albowiem złe zestawienie może być przyczyną choroby. Kiedy pojawia się choroba, oznacza to, że wystąpiły zakłócenia w przepływie energii krążącej kanałami zaopatrującymi poszczególne organy i narządy ciała. Aby usunąć te zakłócenia, należy odszukać na ciele odpowiednie -> AKUPUNKTY odpowiadające choremu organowi i zadziałać na nie odpowiednimi bodŽcami (nakłucia, ucisk, masaż, ogrzewanie). Najczęściej stosuje się -> AKUPUNKTURÉ łączoną często z innymi technikami. W naturze, tym samym i w człowieku, występują dwa rodzaje energii -> YIN i YANG, symbolizujące dwubiegunowość wszystkich zjawisk. W harmonijnym życiu oba rodzaje energii uzupełniają się i równoważą, czasem płynnie zmieniają się jedna w drugą, co stanowi warunek dobrego zdrowia i samopoczucia. CHIROLOGIA Mowa głuchych, język migowy. CHIROMANCJA Wróżenie z linii dłoni. Sztuka bardzo stara, która jest popularna i dziś. Któż nie potrafi wskazać linii "życia" lub "serca" na swej dłoni? Ocenia się i wróży z wielkości i kształtu dłoni,jej struktury (twarda, miękka, pulchna), długości palców i ich kształtu, w szczególności kształtu paznokci oraz przede wszystkim z linii dłoni i różnych występujących na niej znaków jak trójkąty, kwadraty, łańcuszki, pętelki i inne. Uważa się, że ręka lewa odzwierciedla w zasadzie potencjalne możliwości i cechy charakteru oraz hipotetyczny los człowieka, ręka prawa zaś jest odbiciem życia rzeczywistego i spełnieniem potencjalnych możliwości. CHIROPRAKTYKA Metoda leczenia schorzeń i odkształceń układu kostnego, głównie kręgosłupa uciskiem i masażem dłoni i palcami, zwana inaczej osteopraktyką, terapią manualną lub kręgarstwem. Istotą tych zabiegów jest posługiwanie się odpowiednim, często dość intensywnym uciskiem dłoni i palców na mięśnie, ścięgna wokółstawowe i kości, połączonym czasem z przestawieniem ich ułożenia względem siebie. Z reguły są to tego typu oddziaływania, których nie można zastąpić innymi metodami np. gimnastyką i różnymi autoćwiczeniami. Lekarz, chiropeda posiadając odpowiednią wiedzę anatomiczną i doświadczenie wybiera z reguły i działa na te miejsca, które nie są osiągalne w innych technikach. Stąd czasem tak szybkie i nadzwyczajne efekty działań kręgarzy. Wiele zestawów kości, szczególnie kości kręgosłupa wraz z otaczającymi je mięśniami, ścięgnami i tkanką wypełniającą stanowi osłonę i ochronę dróg nerwowych. Kanałem kręgowym przebiega jeden z najważniejszych pni nerwowych, rdzeń kręgowy, ośrodek wszelkich odruchów i pośrednik między większością receptorów a mózgiem. Otworami międzykręgowymi wybiegają na cały organizm nerwy zapewniające łączność i sprawne funkcjonowanie całego ciała. Stąd też każde odkształcenie i nieprawidłowość w układzie kostnym kręgosłupa może być powodem i Žródłem wielu chorób i zaburzeń w funkcjonowaniu poszczególnych organów i przyczyniać się do rozlicznych cierpień i bólu. Odkształcenia te mają podłoże genetyczne, kiedy to z przyczyn endogennych następują różne deformacje kostne, mogą wynikać z niewłaściwego trybu życia, głównie wskutek niedostatku aktywności fizycznej, kiedy to wiotczejące i niedorozwinięte mięśnie i ścięgna nie stanowią dostatecznie sprawnego stabilizatora układu kostnego oraz powstawać z przyczyn zewnętrznych powodujących złamanie, zwichnięcie lub zniekształcenie powstałe np. wskutek wykonywania długotrwałego jednostronnie obciążającego wysiłku. Leczenie u chiropedy jest ostatecznością. Znacznie lepiej jest zapobiegać tego rodzaju chorobom m.in. przez system odpowiednich ćwiczeń wzmacniających mięśnie i ścięgna stabilizujące kręgosłup. CHODZENIE PO OGNIU Obyczaj praktykowany od bardzo dawna w wielu cywilizacjach. Ma on dla jednych wyrażać zdolność człowieka do wykonywania rzeczy nadzwyczajnych, a dla innych być świadectwem jego nadnaturalnych umiejętności i kontaktów z siłami nadprzyrodzonymi. W Polsce seanse chodzenia po ogniu na specjalnych wczasach psychotronicznych organizuje m.in. Polskie Towarzystwo Psychotroniczne. Odbywa się to w ten sposób, że pozostały po wypaleniu ogniska żar rozrzuca się w formę koła o promieniu 2 - 3 metrów, a przez żarzące się węgle przechodzi się szybkimi małymi kroczkami. Poddanie się takiemu ekscytującemu zabiegowi ma duże znaczenie hartujące i ogólnie wzmacniające psychicznie. Warto zatem najpierw w samotności spróbować spacerowania po ogniu, aby następnie już po opanowaniu tej techniki robić to publicznie m.in. po to, żeby imponować innym. Natomiast biorąc pod uwagę efekty lecznicze można powiedzieć, że chodzenie po ogniu jest zabiegiem zbliżonym do takich technik jak -> AKUPUNKTURA czy -> PRZYíEGANIE. CHOLESTEROL Cholesterol jest substancją tłuszczową potrzebną organizmowi do budowy komórek, produkcji żółci i niektórych hormonów. Do tych funkcji potrzebne są bardzo małe ilości cholesterolu Natomiast nadmiar cholesterolu powoduje rozwój miażdżycy i niebezpieczeństwo zawału. Wg zaleceń -> WHO poziom cholesterolu do 200 mg % uznaje się za normalny, przy wysokości do 260 mg % obowiązuje ścisła dieta, powyżej 260 mg % konieczne jest leczenie. Najwięcej cholesterolu zawierają podroby, żółtko jaja, nerki, kawior, masło, sery żółte. Np. jedno żółtko to 300 mg cholesterolu, a więc tyle, ile wynosi maksymalna dzienna porcja. CHOREOTERAPIA Leczenie tańcem. Znaczenie terapeutyczne ma -> RUCH, elementy -> MUZYKOTERAPII i -> LUDOTERAPII. CHOROBA Reakcja organizmu na działanie czynnika chorobotwórczego. Wg -> ALEKSANDROWICZA choroba to obiektywnie stwierdzalny stan uszkodzenia struktury funkcji narządu albo zespołu narządów w stopniu, nieproporcjonalnym do wieku danej osoby. Medycyna niekonwencjonalna podkreśla łączne psychosomatyczne podłoże każdej choroby, kładzie też nacisk na takie same łączne, psychosomatyczne zasady skutecznej terapii. CHOROBY CYWILIZACYJNE Choroby wywołane skutkami nieokiełznanego rozwoju cywilizacji, która poza dobroczynnymi dla ludzkości dokonaniami, przyczynia się do zniszczenia środowiska naturalnego na niespotykaną dotychczas skalę oraz wprowadza wiele niekorzystnych zmian do życia współczesnego człowieka, głównie poprzez obniżenie jego bariery immunologicznej, napór sytuacji stresogennych i inne czynniki (np. uszkodzenie jonosfery), które powodują ogólne pogorszenie się stanu zdrowia całej społeczności ludzkiej. Obserwuje się szczególnie dynamiczny wzrost chorób układu krążenia, chorób nowotworowych, wirusowego zapalenia wątroby, nerwic oraz chorób powstających przez ogólne osłabienie układu immunologicznego (AIDS, CFS, alergie). Istotne jest spostrzeżenie, że większość z tych chorób jest zależna od postępowania, stylu życia, może więc być to proces odwracalny. Patrz: -> ZDROWY STYL íYCIA, -> CZYNNIKI RYZYKA. CHROMOTERAPIA Wykorzystywanie w leczeniu wpływu różnych właściwości i efektów światła i koloru na organizm człowieka. światło to jednocześnie wiązka kolorów i określony wycinek fal elektromagnetycznych. Odpowiednie operowanie tą wiązką przynosi efekty terapeutyczne. Każdy człowiek ma swoją -> AURÉ, która wielobarwnym kręgiem otacza nasze ciało. W aurze występuje kilkanaście kolorów i ich odcieni. Analizując je i ustalając, który z nich jest dominujący, można ocenić osobowość i charakter człowieka, a także diagnozować jego stan zdrowia. Uważa się też, że każdy człowiek pracując nad sobą może "poprawić" swoją aurę przez korzystne zmiany w zakresie swego koloru dominującego, co czasem może być symptomem głębokich przemian wewnętrznych. Powszechnie znany jest też psychoterapeutyczny wpływ różnych kolorów na samopoczucie i zdrowie człowieka. Np. kolor czerwony podnieca i ożywia, a zielony uspokaja. Znane są liczne opracowania i interpretacje tego zagadnienia. Podstawowe znaczenie w chromoterapii ma stosowanie takiego zestawu bodŽców kolorystycznych, który zmierza do przywrócenia równowagi energetycznej w organizmie przez działanie w zakresie koloru dominującego dla danego człowieka. Ten punkt widzenia należy też łączyć z energetyczną koncepcją -> CZAKRAMúW. CHRONOBIOLOGIA Nauka o funkcjonowaniu organizmów w zależności od pory dnia i innych okresowych i cyklicznych zmian czasu. CHRONOMETRIA Nauka o wszystkich możliwych interpretacjach i zastosowaniach czasu. Dominuje tradycyjne ujęcie czasu, takie jak w teorii o czasoprzestrzeni (ciągłość, jednowymiarowość, spójność, jednokierunkowość), ale mówi się też o czasie grawitacyjnym, elektromagnetycznym, atomowym, termodynamicznym i entropijnym. CHRONOPROFILAKTYKA Wykorzystanie wiedzy na temat rytmicznego i cyklicznego przebiegu procesów życiowych i odnoszenie tego zjawiska do stanu zdrowia, samopoczucia i nasilania się różnych dolegliwości, co ma ogromne znaczenie dla właściwej -> PROFILAKTYKI. CHRONOTERAPEUTYKA Wykorzystanie w leczeniu wiedzy na temat tego, kiedy wypada czas najskuteczniejszego działania leku, np. w jakiej porze doby należy go podać. Wiadomo, że na organizm człowieka i jego funkcje życiowe wpływają naturalne zjawiska cykliczne nazywane umownie -> ZEGAREM BIOLOGICZNYM. Dotyczy to zmian w obrębie temperatury ciała, aktywności mózgu, serca, układu trawiennego itp. Problemy te są wciąż badane. Należy sądzić, że wkrótce na opakowaniach leków poza ogólnymi wskazaniami lekarzy znajdą się odpowiednie zalecenia dotyczące dokładnego terminu zażycia leku. W całej zaś rozciągłości zasady chronoterapeutyki są już wykorzystywane w dietetyce i ziołolecznictwie. Z reguły każdy dobry zielarz określa czas zażycia leku, a np. przepis na dobry sen: "wypić pół szklanki ciepłego mleka przed położeniem się" jest klasycznym przykładem praktyki chronoterapeutyki. Specjaliści zainteresowani tym problemem mogą sięgnąć do "Chronobiologie et chronoterapeutique", napisanej przez trójkę francuskich lekarzy: Reinberg, Labresque, Smolewsky. CIEK WODNY -> íYťA WODNA CITIUS, ALTIUS, FORTIUS ťac. - szybciej, wyżej, silniej. Hasło przejęte oficjalnie przez międzynarodowy ruch olimpijski od Igrzysk Olimpijskich w Antwerpii w 1920 r. Autorem hasła był H. Didon. COOPER KENNETH Amerykanin, twórca i popularyzator systemu -> AEROBIC. Cooper wprowadził wiele praktycznych norm i technik ćwiczeń wytrzymałościowych. Do najbardziej popularnych należy test Coopera służący do pomiaru wydolności organizmu. A oto ten test. Można go przeprowadzić samemu, najlepiej na trasie o wymierzonej długości odcinkowej (stadion, szosa ze słupkami co 100 m itp.). Przeprowadzający test biegnie lub maszeruje najszybciej jak potrafi przez 12 minut. Pokonany w tym czasie dystans - z uwzględnieniem wieku i płci - daje ocenę wydolności. COPING PROCESSES Ang. cope - radzić sobie, podołać. Coping processes - ciąg czynności podejmowanych dla opanowania sytuacji stresowej, eliminacji zagrożeń. CRO Centralne Rezerwy Organizmu (CRO) - interesująca koncepcja w zakresie zdrowego stylu życia sprecyzowana przez T. Maziarczyka oparta na dobrych podstawach naukowych w dziedzinie neurofizjologii i fizjologii oraz na licznych doświadczeniach praktycznych. Wg tego autora, w każdym organizmie istnieją utajone i nie wykorzystywane rezerwy, których uruchomienie (czy raczej umiejętność uruchomiania) oznacza zwiększenie szans na zdrowie i zadowolenie z życia. Proponowany przez niego zespół środków tworzą: dieta (z elementami głodówki), hartowanie organizmu, ćwiczenia woli, pewne elementy ze sztuki przeżycia, sport i rekreacja oraz różne techniki opanowywania -> STRESU. CUD Zjawisko bądŽ wydarzenie, obserwowane i doświadczane za pomocą zmysłów, powodujące zmiany w stanie materialnym rzeczy i zjawisk, stwierdzone naukowymi metodami, ale będące wyłącznym skutkiem ingerencji boskiej. Patrz -> FAITH HEALING. CUKIER Jedna z trzech -> "BIAťYCH TRUCIZN". Niemal wszystkie bez wyjątku szkoły dietetyczne kategorycznie zalecają eliminowanie bądŽ znaczne ograniczenie spożycia cukru. Wielu lekarzy uważa cukier za główną przyczynę różnych chorób, w szczególności zaś cukier w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju nadciśnienia, miażdżycy, choroby Buergera, schorzeń układu pokarmowego, kamicy żółciowej, próchnicy zębów i wielu innych. Ostatnio pojawiła się koncepcja tzw. hipoglikemii reaktywnej powodowanej nadmiarem spożycia cukru, a której objawy manifestują się ogólnym zmęczeniem, sennością, nerwowością. Cukier spożywczy zawiera głównie cukier złożony (sacharozę) i żadnych witamin czy enzymów, dostarcza organizmowi niemal wyłącznie energii, a w przypadku stale występującego -> BILANSU ENERGETYCZNEGO dodatniego, podstawowego budulca do nadmiernej produkcji komórek tłuszczowych. Patrz hasło -> MIúD i porównaj wartości cukru i miodu. CZAKRA W tantryzmie, będącym odmianą hinduizmu, oznacza koło zamykające jakąś konkretną figurę magiczną -> JANTRÉ. Spełnia mniej więcej takie funkcje jak -> PENTOGRAM. W ogólnym znaczeniu także koło życia i śmierci, całość życia, zamknięty byt. CZAKRAMY Wg orientalnej filozofii i medycyny w ciele człowieka zlokalizowanych jest siedem punktów energetycznych sprawujących ważne funkcje regulujące obieg energii w organizmie, a tym samym nadzorujących jego sprawną pracę. Każdy z czakramów ma swój kolor. Emisja energii z czakramu współtworzy -> AURÉ. Wszelkie zakłócenia energetyczne w organizmie sygnalizujące chorobę są widoczne w aurze. Przywracanie równowagi może się odbywać m.in. przez oddziaływanie na poszczególne czakramy różnymi bodŽcami psychicznymi, chromatoterapeutycznymi, za pomocą kryształów, a także przez stosowanie klasycznych technik -> REFLEKSOTERAPII. Oczywiście teoria czakramów jest znacznie bardziej rozbudowana i wchodzi w skład różnych orientalnych systemów filozoficznych i etycznych, stanowi także elementarny składnik wszelkich orientalnych technik terapeutycznych. CZARNA DZIURA Region czasoprzestrzeni, w którym panuje tak silne przyciąganie grawitacyjne, że nic, nawet promień świetlny nie może tego rejonu opuścić. Stąd te oryginalne skupiska materii zwane czarnymi dziurami nie są widoczne, a ich istnienie dowodzone jest innymi metodami obserwacji. CZARNA MAGIA Czynności i manipulacje zmierzające do zapewnienia panowania nad światem i innymi ludŽmi. Czarna magia nie jest jednoznacznie "zła". Często przeciwstawiana jest -> BIAťEJ MAGII, która czyni "dobro". Wydaje się jednak, że przemożnym celem uprawiających czarną magię jest przede wszystkim chęć nieposkromionego panowania nad światem, zaspokajania własnych, choćby najbardziej odstręczających zachcianek i dążeń, uczestniczenie w budzących grozę misteriach, zdobycie bogactw itp. Dopiero wtedy, kiedy na drodze do realizacji tych dążeń pojawiają się inni ludzie lub jakieś zewnętrzne przeszkody, czarna magia kieruje swe siły przeciwko nim. Nie ma też jakiejś bardzo ostrej granicy między białą a czarną magią. I jedna, i druga dąży do poznania, podporządkowania sobie różnych sił, naturalnych i nadnaturalnych, czasem nawet za cenę zaprzedania się. Noc jest najlepszą porą dla praktyk czarnej magii. Wg niektórych poglądów czarna magia jest wyrazem czci oddawanej siłom nadprzyrodzonym tkwiącym w samym człowieku. Wg innych poszukiwanie natchnienia lub rozrywki w czarnej magii jest objawem degeneracji społecznej. Wiele sekt uprawiających czarną magię ma wyraŽnie charakter antykatolicki (np. sataniści i ich czarne msze na cześć Szatana). CZAROWNICE Czarownice, wiedŽmy, babki, znachorki, strzygi, baby, owczarze, kowale, guślarze, znachorzy, olejkarze-kramarze, relikwiarze to dawne, a tu i ówdzie jeszcze i dziś obecne, postacie ludowej medycyny. Ich czynności łączące magię z tradycją i doświadczeniem to m.in. zamawianie, czarowanie, rzucanie uroków, zadawanie, podrzucanie, zaklinanie, otrząsanie, przestraszanie, przelewanie jajka, topienie, kołkowanie, splunięcie, wypędzanie, okadzanie, obmywanie. Skuteczność tych metod przypisuje się -> SUGESTII oraz naturalnym właściwościom leczniczym stosowanych preparatów i zabiegów. CZASOPISMA Czasopisma zajmujące się problemami -> PSI. Obecnie wychodzi wiele periodyków, które w całości lub w znacznej ich części poświęcone są problematyce -> MAGII, ->PSYCHOTRONIKI, -> MEDYCYNY NIEKONWENCJONALNEJ i innych tajemnych i frapujących zjawisk. Są to m.in. -> "NIE Z TEJ ZIEMI", -> "SFINKS", "SZAMAN", -> "śWIAT PEťEN TAJEMNIC", -> "UZDRAWIACZ", -> "WIADOMOśCI ZIELARSKIE". Z tych też m.in. czasopism pochodzą niektóre informacje zamieszczane w niniejszym leksykonie. CZOSNEK Popularne warzywo zawierające silny antybiotyk - alicylinę o działaniu bakteriobójczym. W różnych przekazach historycznych znajdujemy informację o tym, że systematyczne spożywanie czosnku i cebuli chroniło przed epidemiami cholery i dżumy skupiska ludzi (np. íydów), które go systematycznie spożywały. Ząbek czosnku noszony w woreczku jako -> AMULET chroni ponoć skutecznie przed reumatyzmem, urokami i wampirami. CZYNNIKI RYZYKA Czynnikiem ryzyka nazywa się stan lub sytuację sprzyjającą powstawaniu i rozwojowi choroby. Wieloletnie badania nt. przyczyn występowania tzw. -> CHORúB CYWILIZACYJNYCH prowadzone na całym świecie doprowadziły do rozpoznania i opisania różnych, powszechnie występujących zagrożeń sprzyjających rozwijaniu się takich chorób, jak choroby serca, nowotwory, wirusowe zapalenie wątroby itp. Zagrożenia te nazwano czynnikami ryzyka. Był to duży krok naprzód, ponieważ pozwoliło to nie tylko na obszerne wyjaśnienie przyczyn powstawania różnych chorób, ale także na opracowanie skutecznych metod zapobiegania i ograniczania ich skutków. Istnieje wiele szczegółowych list czynników ryzyka opracowywanych przez największe centra medycyny światowej. Bez trudu można zauważyć, że autorzy prawie wszystkich list wymieniają zgodnie cztery podstawowe czynniki ryzyka: - niewłaściwe odżywianie się, - niedostatek aktywności fizycznej, - palenie tytoniu, - ujemne oddziaływanie negatywnych bodŽców emocjonalnych (stres). Już pobieżna analiza nasuwa prosty wniosek, że ograniczenie i wyeliminowanie wpływu tych czynników ryzyka jest w bardzo szerokim stopniu zależne od nas samych, od naszego -> ZDROWEGO STYLU íYCIA. Każdy może natychmiast rzucić palemmie, bez żadnych przeszkód uprawiać jakieś formy ruchu, skorygować system odżywiania i zadbać o bardziej spokojny, mniej frustrujący styl życia. DAIMONION W filozofii starożytnej Grecji głos ostrzegawczy bóstwa zamieszkałego w człowieku, także głos sumienia. DANCE MAKABRE W średniowieczu alegoryczny taniec śmierci, korowód tancerzy z różnych stanów społecznych prowadzony przez kościotrupa, mający wyrażć równość wobec śmierci. DÉJA VU Franc. - już widziane. Nie wyjaśnione dotąd opisywane często poczucie czy złudzenie, że aktualnie postrzegane zjawisko lub przeżywane uczucie, było już kiedyś przez nas widziane bądŽ doświadczane. Zjawisko deja vu jest często przytaczane na dowód istnienia zjawiska -> JASNOWIDZENIA, a szczególnie -> REKOGNICJI. DEMATERIALIZACJA Nagłe, niewyjaśnione na gruncie znanych praw fizycznych zniknięcie jakiegoś konkretnego przedmiotu. Patrz: -> MATERIALIZACJA, -> PSI. DEMIURG Siła twórcza, której dziełem jest rzeczywistość. DEONTOLOGIA LEKARSKA (Wg Małej Enc. Medycznej). "Etyka lekarska. Zbiór przepisów określających zasady moralne postępowania lekarskiego w odniesieniu do chorych i normy współżycia zawodowego między lekarzami." Deontologia lekarska na pierwszym miejscu stawia dobro chorego, obowiązek zachowania tajemnicy i dbałość o autorytet lekarza. Uważa się, że zasady te obowiązują nie tylko lekarzy, ale wszystkie osoby zajmujące się leczeniem, np. bioenergoterapeutów. Za podstawę deontologii lekarskiej uważa się -> PRZYSIÉGÉ HIPOKRATESA. DEPRESJA Stan psychiczny, subiektywne poczucie beznadziejności, smutku, bezsensu życia, a w skrajnych wypadkach chęć śmierci. Stany depresyjne o podłożu nerwicowym są często leczone za pomocą różnych form -> PSYCHOTERAPII. Skutecznym środkiem profilaktycznym jest uprawianie filozofii optymizmu połączonej ze -> ZDROWYM STYLEM íYCIA. Większość bowiem stanów depresji ma podłoże psychosomatyczne. DERMATOGLIFY -> LINIE PAPILARNE DERMOOPTYKA Umiejętność odczuwania kolorów, a w szczególnych przypadkach nawet odczytywania tekstów za pomocą zmysłu dotyku (widzenie palcami). Wiele badań przeprowadzonych na całym świecie potwierdza, że tę specyficzną zdolność przejawiają przede wszystkim palce, ich opuszki, ale po odpowiednim treningu w różnym stopniu także i inne części ciała. Większe zdolności w tym zakresie przejawiają ludzie, pozbawieni jednego ze zmysłów (wzroku lub słuchu). Głusi także dodatkowo odczuwają niektóre dŽwięki jako wibracje. Odczyt dermooptyczny oparty jest na odczuwaniu kolorów jako ciepłych, zimnych, szorstkich. Sprawniejsza w odczycie jest ręka prawa (a u mańkutów lewa). Wyjaśnienie tych zjawisk na gruncie fizyki jest dość proste. Wszystkie rodzaje energii, w tym światło i dŽwięk, mają charakter falowy, mogą więc być odbierane całym ciałem, a nie tylko przez wysoko wyspecjalizowane -> RECEPTORY. Wielu badaczy tych zjawisk szuka ich wyjaśnienia w badaniu nadzwyczajnych zdolności percepcyjnych niektórych osób oraz interpretuje je sięgając do koncepcji -> BIOPOLA. Uważa się też, że człowiek otaczając się coraz bardziej technicznymi urządzeniami, które zastępują go w odczytywaniu i interpretacji różnych ultrasygnałów natury, traci jednocześnie wiele naturalnych zdolności, które kiedyś stanowiły podstawę orientacji w środowisku i regulowały wiele jego procesów życiowych. Każdy może rozwinąć w sobie zdolności dermooptyczne przeprowadzając m.in. całe serie ćwiczeń (podaję za prof. Płatonowem). Wszystkie ćwiczenia wykonujemy oczywiście z zasłoniętymi oczami: - oddzielić pomieszane figury szachowe czarne od białych; - podzielić zmieszane karty na białe i czerwone; - odczytywać tytuły i kolory nieznanych czasopism i książek itp. DESENTYZACJA Technika przeciwdziałania reakcjom lękowym, polegająca na zastępowaniu reakcji lękowych reakcjami relaksu i odprężenia. Technika ta posługuje się trzema procedurami: W pierwszej następuje uświadomienie sobie rodzaju lęku oraz sporządza się rangową listę występujących lęków. W drugiej opanowuje się konkretne techniki odprężenia i relaksu, które wprowadza się następnie w miejsce reakcji lękowych, powstających w związku z określonym bodŽcem faktycznie występującym lub bodŽcem wyobrażonym. Wypieranie sytuacji lękowych wyobrażonych może być przedmiotem treningu. W procedurze trzeciej mamy do czynienia z systematycznym planowym treningiem wywoływania sytuacji lękowych i zastępowania ich reakcjami relaksu i odprężenia. DEZINTEGRACJA POZYTYWNA Dezintegracja w klasycznej psychologii oznacza rozpad osobowości. Pojęcie zaś dezintegracji pozytywnej wprowadzone przez prof. Kazimierza Dąbrowskiego odnosi się do takiego rozbicia ciągu zdarzeń psychicznych w życiu człowieka, które wcale nie muszą prowadzić do degradacji i upadku człowieka. Dezintegracja pozytywna znacząco poszerza definicję i pojęcie normalności, wskutek czego wielu ludzi nadwrażliwych, uważanych za chorych psychicznie, ponieważ nie umieli nawiązać kontaktu z otoczeniem, znalazła się w granicach normy. Prof. Kazimierz Dąbrowski pozwolił im odnaleŽć swe miejsce w społeczeństwie, ponownie odkryć sens i wartość życia. Mało tego, dowiódł, że ludzie ci są zdolni do dokonania rzeczy wielkich, niecodziennych, stanowiących istotny wkład do rozwoju kultury i nauki. Teoria ta nie jest łatwa i nie przez wszystkich jest akceptowana. Zainteresowani problemem czytelnicy powinni sięgnąć do książki prof. Kazimierza Dąbrowskiego - "Dezintegracja pozytywna". Lektura prac tego autora nasuwa wiele interesujących wniosków, które można odnieść do naszych rozważań n.t. medycyny niekonwencjonalnej. Bowiem zawężenie normalności powstrzymuje nas przed poszukiwaniem wielu twórczych rozwiązań w doskonaleniu człowieka tylko dlatego, że nie są one akceptowane przez ogół lub przez oficjalną doktrynę. DIABEť Upadły anioł strącony za karę do piekła. Zły duch, demon, szatan, bies, kusy. DIAGNOSTYKA Nauka o metodach badania, wykrywania, rozpoznawania i opisywania chorób, a także wskazywania przyczyn ich powstawania. DIATERMIA Przegrzewanie tkanek dla celów leczniczych. Przy diatermie krótkofalowej oddziaływuje się na tkanki polem elektrycznym lub magnetycznym o wysokiej częstotliwości. Diatermia mikrofalowa polega na stosowaniu pola elektromagnetycznego oddziałującego powierzchniowo. Diatermią leczy się liczne choroby reumatyczne, nerwobóle i przewlekłe zapalenia. DIELEKTRYK Ciało nieprzewodzące prądu elektrycznego. DIETA Sposób żywienia dostosowany do stanu i wymagań organizmu chorego albo znajdującego się w szczególnych warunkach. Dieta nie jest więc, jak się czasem uważa, jakimś systemem odżywiania się różnych narodów, grup czy środowisk. Dieta jest zawsze taką modyfikacją normalnego odżywiania się, która polega na usunięciu z pożywienia czynników szkodliwych lub na dodaniu do pożywienia tego, co ustrojowi potrzebne -> DIETOTERAPIA. DIETA íYCIA Książka pod tym tytułem propagująca tzw. dietę Diamondów zasługuje na odrębne hasło z trzech powodów: jest najpoczytniejszą książką na temat żywienia w ostatnich latach, napisana jest językiem prostym, atrakcyjnym, zrozumiałym i nowoczesnym, po trzecie ten sposób żywienia propaguje bioenergoterapeutka, Maja Błaszczyszyn, kobieta wielkiej dobroci, wiedzy i umiejętności. DIETOTERAPIA Leczenie za pomocą odpowiednio dobranej diety. Z reguły dietoterapia nie jest stosowana samodzielnie, choć czasem stanowi podstawę stosowanej procedury terapeutycznej. Coraz bardziej też lekarze i żywieniowcy skłaniają się do poglądu, że pojęcie dietoterapia zostało nadmiernie rozszerzone, a człowiek zależnie od stanu zdrowia, potrzeb i możliwości powinien po prostu normalnie się odżywiać. Tymczasem olbrzymia większość ludzi odżywia się nienormalnie, Žle, stąd o normalnym żywieniu mówi się jak o dietoterapii. Celem bowiem odżywiania się nie jest leczenie, lecz dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości pożywienia, w odpowiednim składzie i w odpowiednim czasie. DIGITOPRESURA -> DIGITOPUNKTURA, MANUPUNKTURA. DIGITOPUNKTURA Technika -> MASAíU GťÉBOKIEGO albo zabiegu -> AKUPRESURY, czy -> SHIATSU. Polega na wykonywaniu ucisku palcami, głębokiego, pionowego masowanych miejsc. DIOGENESA BECZKA Symbol daleko idącego samoograniczenia i wyrzeczenia się wszelkich wygód, ale także i symbol niezgody na szerzące się zło społeczne. DIONIZOS Bóg wina i żywotności. Dionizyjski sposób życia, beztroski, nieposkromiony, upojny. DNA Kwas dezoksyrybonukleinowy. Związek organiczny występujący głównie w chromosomach, decydujący w procesie dziedziczenia. Ma postać podwójnej spirali złożonej z nukleotydów, których kolejność jest podstawą informacji genetycznej - kodem genetycznym. Coraz więcej wiemy o tym, jak jest zbudowany i jak działa system genetyczny, potrafimy już nim w niewielkim na razie stopniu manipulować, w dalszym jednak ciągu nie możemy odpowiedzieć na podstawowe pytanie: Dlaczego jest tak, jak jest? DOLOMIT Minerał zawierający -> MAGNEZ. W sprzedaży w formie pastylek. DOM SPRZEDAíY WYSYťKOWEJ ZDROWEJ íYWNOśCI D.S.W. "Natura - Med." Tadeusza Lenarta prowadzi bardzo pożyteczną działalność wysyłając zainteresowanym produkty zdrowej żywności, sprzęt do uprawiania relaksu np. -> FUTONY oraz różne niekonwencjonalne leki, jak -> BORAGOGLANDYNA 100, -> PADMA 28 i inne. Biura mieszczą się w Warszawie, 01 - 833, ul. Daniłowskiego 10 m 26, tel. 308-13-67. DOPING Zwiększenie, głównie w sporcie, wydolności organizmu środkami sztucznymi. Mimo że doping farmaceutyczny powoduje okresowy wzrost sprawności i dobrego samopoczucia, jest on zawsze szkodliwy, ponieważ środki dopingujące znoszą naturalne bariery i regulatory organizmu powodując niebezpieczne naruszenie jego rezerw. Doping pociąga za sobą też liczne uboczne skutki. Doping rozumiany jako zachęta słowna, podnieta psychiczna nie jest oczywiście szkodliwy, stanowi natomiast interesujące Žródło stymulacji fizycznej i psychicznej człowieka. DOSWIADCZENIA POZYTYWNE Terapeutyczna metoda rozwijania potencjału ludzkiego opracowana przez dr S.B. Shapiro z USA. Istotą terapii jest eliminowanie z psychiki ludzkiej odczuć lęku, strachu, wstydu, itp. ograniczających i frustrujących stanów. W następnym, wyższym etapie metody następuje pogłębienie tego stanu przez rozwijaznie uczuć i nastawień pozytywnych. DOśWIADCZENIA SZCZYTOWE Rodzaj psychoterapii opracowanej przez Paula Bindrima z Los Angeles, opartej na idei czołowego przedstawiciela psychologii humanistycznej Abrahama Maslowa, wg której w pamięci każdego człowieka utrwalają się ze szczególną mocą różne wspaniałe przeżycia. Przeżycia te mogą być w procesie terapii doświadczeń szczytowych wywoływane i przypominane. W pierwszym etapie następuje przypomnienie, w drugim poszukiwanie bodŽców, które mogłyby pomóc taki stan osiągnąć; w trzeciej fazie, kontemplacyjnej, oddajemy się fantazjowaniu na temat doświadczenia szczytowego i w czwartej, w opowiadaniu o swych przeżyciach, następuje ich utrwalanie. DOTYK Jedna z form kontaktu -> UZDROWICIELA z pacjentem. Gdyby sporządzić listę takich form, to wystąpiłyby na niej kolejno: myśl (telepatia), przekaz słowny (sugestia, hipnoza), obecność (działanie biopolem), gesty, "passy", wodzenie rękami wzdłuż ciała (wzmocnione oddziaływanie biopolem), dotyk bezpośredni, nałożenie rąk, przyłożenie, muśnięcie, pogłaskanie (silne, energiczne oddziaływanie biopól), masaż, ucisk, wkłucia, uderzenia (silne bodŽce bezpośrednie) itp. Jest to oczywiście klasyfikacja bardzo umowna i zapewne żadna z form nie występuje w czystej postaci, a splata się z innymi, nie tylko tu wymienionymi. Niewątpliwie jednak dotyk jest momentem kulminacyjnym, wyrazem bezpośredniości, gotowości do udzielenia pomocy. W historii medycyny opisane są tysiące przypadków uzdrawiającego dotyku. Patrz -> TOUCH FOR HEALTH. DOTYK DLA ZDROWIA -> TOUCH FOR HEALTH DR JEKKYL I MR HYDE Postacie z powieści Roberta Stevensona symbolizują tkwiące w jednym człowieku sprzeczności między dobrem i złem. DUCH Dawniej oznaczał oddech, tchnienie odróżniające żywych od zmarłych. Energia psychiczna człowieka. Dusza. Pojęcie dyskutowane w filozofii od starożytności bez widocznych szans na osiągnięcie jednolitości poglądów. W -> SPIRYTYZMIE oznacza energię psychiczną człowieka zmarłego bytującą w zaświatach i czasem dającą o sobie znać podczas -> SEANSúW SPIRYTYSTYCZNYCH lub w zjawiskach -> POLTERGEIST. Nauka, mimo że skłania się do uznania jakichś form bytowania sfery duchowej człowieka po śmierci, nie znalazła na razie innego określenia na to zjawisko, jak właśnie duch. DUM SPIRO, SPERO ťac. - póki tchu, póty otuchy. DUSZA -> DUCH DWúJNIK Sobowtór, fluidal. -> BILOKACJA DYSTRES Szkodliwy, niepożądany stres. Długotrwały strumień bodŽców negatywnych, przekraczających możliwości adaptacyjne organizmu. Stan organizmu na przełomie między drugą a trzecią fazą -> STRESU, tj. odporności i wyczerpania. DíINN Potężny duch, który wg wierzeń islamskich może przybierać różne postacie pozostające na usługach człowieka znającego odpowiednie magiczne zaklęcie. EDEN Raj Ogród rozkoszy. Miejsce, gdzie przebywali pierwsi ludzie Adam i Ewa, i które utracili. W przenośni miejsce piękne i szczęśliwe. EGO -> PSYCHOANALIZA EGOIZM Przedkładanie interesu własnego nad interes innych ludzi. Przeciwieństwo -> ALTRUIZMU. Egoizm jest wg niektórych poglądów jedną z ważniejszych sił aktywizujących człowieka i przyczynia się do postępu. W skali społecznej ma to znaczenie w dyskusjach na temat roli liberalizmu w gospodarce i problemów osłony społecznej. Interesujące jest też spojrzenie na egoizm z punktu widzenia zasady -> MIEĽ BY BYĽ. EGZALTACJA Przesadne, nadmierne wyrażanie poglądów i uczuć. EGZORCYZMY Zaklęcia i modlitwy służące w kościele katolickim do wypędzania z człowieka (dawniej także zwierzęcia lub przedmiotu) diabłów i złych duchów. Do dziś istnieją oficjalnie w liturgii katolickiej. Patrz też -> OPÉTANIE. EJDETYZM Zdolność psychiczna do bardzo dokładnego opisywania rzeczy i zjawisk niedawno oglądanych w stopniu znacznie przekraczającym normalny zakres takich możliwości u większości ludzi. Często łączy się te uzdolnienia z -> JASNOWIDZTWEM. EKLIPTYKA Koło na sferze niebieskiej, wzdłuż którego obserwuje się roczny ruch Słońca, będący wynikiem ruchu Ziemi dookoła Słońca. Wzdłuż ekliptyki rozmieszczonych jest 12 znaków -> ZODIAKU. EKOLOGIA Nauka o zależnościach pomiędzy organizmami a środowiskiem. EKRANOWANIE NATURALNE Od dawna zaobserwowano, że w budownictwie wiejskim stosuje się wiele sposobów neutralizowania szkodliwego promieniowania geopatycznego. Za skuteczne uważa się np. budowanie podłóg z kamieni i gliny, układanie dużych kamieni w narożnikach domów, lub obsadzanie domów brzozami. Skutkują też skóry z dzika położone pod łóżkiem włosiem do góry. Podobne właściwości mają liście paproci, czeremchy, jesionu, jemioły i jałowca. W łóżku dobrze jest rozłożyć kilka warstw lnianej tkaniny. Właściwości odpromieniowujące mają też pęczki różnych zawieszonych wewnątrz ziół, szczególnie kocanki, słomy owsianej, sitowia. Z roślin doniczkowych takie właściwości posiadają geranium i paprocie. EKRANY RADIESTEZYJNE Inaczej odpromienniki, które eliminują szkodliwe napromieniowanie pochodzące przede wszystkim z różnych cieków wodnych. Przebywanie w pomieszczeniu, w którym ma miejsce takie promieniowanie, powoduje liczne dolegliwości: bóle głowy, zdenerwowanie, bezsenność itp. Wg informacji Polskiego Towarzystwa Psychotronicznego w Polsce można kupić gotowe ekrany lub jeżeli pomieszczenie ma jakieś wyjątkowe parametry, zamówić wykonanie specjalnego ekranu radiestezyjnego. Zainstalowanie musi być wykonane przez doświadczonego radiestetę. Patrz też -> EKRANOWANIE NATURALNE. EKSPERYMENT MEDYCZNY Poważnym argumentem przeciwko różnym teoriom i poglądom. medycyny niekonwencjonalnej jest to, że efekty, które ona osiąga, nie są w znacznej ich części potwierdzane na drodze eksperymentu medycznego, którego kardynalną zasadą jest powtarzalność i odtwarzalność wyników. Dowodzi się, że nazbyt wiele twierdzeń medycyny niekonwencjonalnej opartych jest na wyciąganiu wniosków z niepowtarzalnych, jednorazowych zdarzeń i nieprawomocnym ich uogólnianiu. Zwolennicy medycyny niekonwencjonalnej z kolei głoszą, że to nauka nie dysponuje na tyle precyzyjnymi narzędziami, aby mogła kategorycznie twierdzić o prawdziwości wielu obserwowanych praktycznie zjawisk. Jeśli zaś fakty istnieją w niezgodzie z nauką, gorzej dla nauki a nie dla faktów. Dodają oni ponadto, że ponieważ zjawiska te korzystnie wpływają na człowieka, a już na pewno mu nie szkodzą, ich naukowe udowadnianie nie jest konieczne. EKSPRESJA Wyraziste uzewnętrznianie uczuć i przeżyć. EKSTAZA Stan zachwytu i uniesienia powstający z reguły w oderwaniu od rzeczywistości, co nie znaczy, że nia ma on wpływu na przeżycia psychiczne człowieka, a zwłaszcza na jego samopoczucie. EKSTERIORYZACJA -> BILOKACJA EKSTRASENS Człowiek obdarzony wybitnymi zdolnościami uczestniczenia w zjawiskach -> PSI. W niektórych publikacjach oznacza -> UZDROWICIEL. EKSTRASENSORYK Fenomen. Człowiek odznaczający się szczególnymi zdolnościami uczestniczenia w zjawiskach -> PSI. EKSTRASENSORYKA Dział wiedzy zajmujący się badaniem i opisywaniem potencjalnych możliwości organizmu człowieka i nowych rodzajów percepcji, opartych na przestrzenno-czasowej specyfice czynności nerwowo-psychicznej człowieka oraz oddziaływań psychofizycznych. Patrz hasło -> PSI. EKSTRASYSTOLE Arytmie, zaburzenia rytmu serca, powstające z przyczyn nerwicowych lub po znacznym wysiłku fizycznym. Jedno z klasycznych schorzeń dobrze dających się leczyć zabiegami akupresurowymi wykonywanymi techniką digitopunkturową, tj. pionowymi uciskami palców. Leczenie tą metodą stosuje m.in. -> GARNUSZEWSKI, czołowy polski znawca technik -> REFLEKSOTERAPII. EKTOPLAZMA Hipotetyczna substancja organiczna wydzielająca się z ciała -> MEDIUM w stanie hipnotycznym. ELEKTRET Ciało słabo przewodzące prąd elektryczny o trwałej polaryzacji elektrycznej, dzięki czemu wykazuje właściwości trwałych lub okresowych magnesów. Może też w swym otoczeniu wywoływać silne pola elektryczne. Niektóre zjawiska -> PSI wiąże się właśnie z występowaniem tych właściwości w ciałach organicznych. ELEKTROAKUPUNKTURA Metoda -> AKUPUNKTURY, w której wykorzystuje się stymulację prądem elektrycznym przepuszczanym przez igły wkłute w -> AKUPUNKTY. ELEKTROENCEFALOGRAM (EEG) Zapis bioelektrycznej aktywności mózgu. ELEKTROFIZJOLOGIA Dział fizjologii zajmujący się rejestracją i analizą bioelektrycznej czynności komórek i tkanek. ELEKTROKARDIOGRAM (EKG) Zapis bioelektrycznej aktywności mięśnia sercowego. ELEKTROMIOGRAF (EMG) Zapis bioelektrycznej aktywności mięśni. ELEKTROPUNKTURA Metoda -> AKUPUNKTURY, w której działa się prądem elektrycznym na -> AKUPUNKTY. ELEKTROTERAPIA Stosowanie prądów elektrycznych w leczeniu (m.in. galwanoterapia, jonoforeza, elektrostymulacja, diatermia, elektrowstrząsy, elektroakupunktura, elektropunktura itp.). ELEKTROSTYMULACJA Działanie prądem elektrycznym o odpowiednio dobranej charakterystyce na mięśnie i ścięgna, pobudzanie ich skurczów. Wstępne próby z różnymi elektrostymulatorami są obiecujące. Osiągnięto już znaczne rezultaty w przyroście mięśni u sportowców, można też spodziewać się korzystnych wyników w zastosowaniu eletrostymulacji w leczeniu skrzywień kręgosłupa i innych wad postawy u dzieci. ELIKSIR íYCIA Cudowna substancja, kamień mądrości, kamień filozoficzny, a przede wszystkim napój, którego zażycie dawało pożądane efekty. Znane były głównie eliksiry życia lub eliksiry nieśmiertelności, oraz inne o mniej tajemniczych właściwościach, jak eliksir mądrości czy eliksir miłości. Także współcześnie w laboratoriach całego świata poszukuje się takich leków i preparatów o cudownej mocy, które powstrzymywałyby starzenie się, przywracały młodość, pamięć. Jak dotąd, mimo ciągłych poszukiwań takiego cudownego leku efekty są niewielkie. Wciąż najważniejszy eliksir życia tkwi w nas samych, w naszym -> ZDROWYM STYLU íYCIA. Jako ciekawostkę przytaczamy fragment bardzo starego przepisu na sporządzanie eliksiru długowieczności. "WeŽ 8 funtów soku mercurialnego, 2 funty soku z ogórecznika, 12 funtów miodu i gotuj aż się spieni, a potem przepuść przez hipokras (trójkątna lniana szmatka). Trzy kieliszki białego wina, cztery uncje pokruszonego korzenia gencjany zostaw na 24 godziny podgrzewając i mieszając co pewien czas, przesącz przez szmatkę. Połącz oba produkty i postaw wszystko na ogniu, niech się warzy aż do uzyskania konsystencji gęstego syropu. Przelej do ciemnych butelek, pij codziennie rano po jednej łyżeczce na czczo." Interesujące jest to, że w składzie surowców użytych do powstania tego starodawnego eliksiru długowieczności wymienia się -> OGúRECZNIK, którego tak ciekawe właściwości lecznicze odkryto dopiero niedawno. ELLISA AUTOPSYCHOTERAPIA Metoda autopsychoterapeutyczna opracowana przez psychoterapeutę Alberta Ellisa. Podstawowym jej założeniem jest racjonalizacja emocjonalnych nastawień. Wg Ellisa autopsychoterapia głównym powodem różnych -> FRUSTRACJI, zachowań neurotycznych są nieracjonalne poglądy dotyczące własnych możliwości i powinności oraz idealistycznych oczekiwań dotyczących przebiegu wydarzeń. Przyjmowanie takich postaw zakładających powodzenie we wszystkim i zawsze, naraża zainteresowanego w przypadku niepowodzenia i niekorzystnego rozwoju sytuacji na poważne wstrząsy psychiczne i psychosomatyczne. Podstawą Ellisa autopsychoterapii jest wszechstronne samodzielne dążenie do zmiany nieracjonalnych postaw na drodze analitycznej, logistycznej, edukacyjnej i wolicjonalnej. EMOCJE Silne uczucia, przeżycie wzruszenia, podniecenia, gniewu, strachu, radości. Mogą być wywołane bodŽcami zewnętrznymi lub wewnętrznymi. Emocje są odczuwane przede wszystkim jako stan psychiczny, ale pod ich wpływem zachodzą także zmiany w stanie fizjologicznym, następuje wzmożenie aktywności wydzielania wewnętrznego (hormony), przyspieszeniu lub zahamowaniu ulegają niektóre czynności organizmu. Wywołanie emocji jest integralnym składnikiem niektórych technik medycyny niekonwencjonalnej. EMPATIA Wczuwanie się w położenie innych osób, identyfikowanie się z nimi i ich przeżyciami. EMPIRYZM Kierunek filozoficzny uznający doświadczenie za wyłączne Žródło poznania. ENDORFINA Endogenna morfina o właściwościach neurohormonu o bardzo silnym działaniu antybólowym. Endorfina wydzielana jest przez przysadkę mózgową m.in. pod wpływem nakłuć w -> AKUPUNKTURZE i bodŽców elektrycznych w -> ELEKTROPUNKTURZE, co wyjaśniałoby uśmierzające i kojące działanie tych zabiegów. ENERGETYZATORY Wzory (rysunki) przedmiotów magicznych opracowane przez znanego psychotronika -> BUťťYSZKÉ. Oglądanie i kontemplowanie energetyzatora w określonych warunkach ma mieć korzystny wpływ na zdrowie i dobre samopoczucie. Krzysztof Bułłyszko przypisuje poszczególnym energetyzatorom określone właściwości i wiąże je z koncepcją i znaczeniem -> CZAKRAMúW. (Patrz specjalne wydanie pisma "Skandale" z 1991 r.) ENTROPIA Pojęcie termodynamiczne będące miarą nieuporządkowania układu. Drugie prawo termodynamiki będące dotąd jednym z filarów porządku wszechświata, brzmi: entropia wszechświata wykazuje tendencję do wzrostu. Oznacza to, że wszechświat zmierza ku rozproszeniu. Ostatnio jednak pojawiły się niezwykle frapujące hipotezy, że także w materii nieożywionej można zaobserwować tendencje do samoporządkowania się i samoorganizacji niewytłumaczalne na gruncie dotychczas obowiązujących praw nauki. Byłoby to sprzeczne z ww. drugą zasadą termodynamiki i sprzeczne z ogólnym prawem entropii. Nie sposób przecenić znaczenia tej informacji dla wszystkich niewyjaśnionych dotąd zjawisk, którymi zajmuje się m.in. -> PARAPSYCHOLOGIA. Oznacza to ni mniej ni więcej, że także nauka ścisła (Ilja Prigogin odkrywca tych zjawisk jest chemikiem) natrafia na zjawiska, które istnieją, ale których wytłumaczyć racjonalnie na razie nie można. ENZYMY Substancje białkowe odgrywające ważną rolę katalizatorów w procesie regulacji przemiany materii i innych funkcji życiowych w organizmach. ERGOTERAPIA Leczenie pracą. Terapia zajęciowa. Ergoterapia ma wszechstronne zastosowanie i znaczenie lecznicze kinezyterapeutyczne i psychoterapeutyczne. ERRARE HUMANUM EST ťac. - błądzenie jest rzeczą ludzką. ESCHATOLOGIA Poglądy dotyczące pośmiertnych losów człowieka i końca świata. ESKULAP Bóg w mitologii greckiej sprawujący opiekę nad medycyną. ETIOLOGIA W medycynie oznacza naukę o przyczynach chorób i czynnikach chorobotwórczych. ETOLOGIA Nauka o zachowaniu się zwierząt. Wiele badań i wniosków z dziedziny etologii służy do wyjaśniania i komentowania zachowań ludzkich, co jest przedmiotem różnych dyskusji i kontrowersji. Bardzo ciekawy jest np. pogląd, że społeczeństwa ludzkie coraz bardziej będą tworzyć makroorganizmy funkcjonujące na podobnej zasadzie jak mrowiska lub rodziny pszczele. EUDAJMONIZM Pogląd w filozofii starożytnej uznający dążenie do osobistego szczęścia za najwyższe dobro i wyłączny motyw ludzkiego postępowania. EUFORIA Subiektywne wrażenie zdrowia, szczęścia i dobrego samopoczucia. Często następstwo choroby psychicznej. Powstaje też po zażyciu narkotyków. Może być wywołana na drodze -> SUGESTII HIPNOGENNEJ. EUMOL ACTIV Lek zawierający wyciąg oleisty z nasion -> WIESIOťKA, cenny ze względu na zawarty w nim kwas gamma-linolenowy (GLA) działający m.in. antymiażdżycowo. EUSTRES Stres pozytywny, dodatni, przyjemny, stymulujący. Strumień bodŽców odbieranych jako wsparcie, akceptacja, zachęta, doping. Stan organizmu w pierwszej fazie -> STRESU, alarmowej, przebiegającej w lekkiej formie, bez radykalnych przejść do fazy drugiej i trzeciej tj. odporności i wyczerpania. EUTANAZJA Spowodowanie śmierci człowieka uważanego za nieuleczalnie chorego na jego żądanie lub pod wpływem współczucia. Dyskusja na temat eutanazji zwanej czasem "miłosierną śmiercią" lub prawem do "humanitarnej śmierci", toczy się na całym świecie. Prawo większości krajów zabrania tego rodzaju praktyk. Badania wykazują jednak stopniowy wzrost akceptacji społecznej dla eutanazji. EUTONIA Odczuwanie wrażeń płynących z głębi własnego ciała. Wywoływanie zjawiska eutonii jest m.in. celem licznych technik relaksacyjnych i medytacyjnych. EUTYFRONIKA Termin zaproponowany przez polskiego filozofa Józefa Bańkę dla nauki o życiu ludzkim w systemach technicznych. J. Bańka uważa, że należy dążyć do maksymalnego uproszczenia i nie komplikowania życia ponad rzeczywiste potrzeby. Patrz -> OCKHAMA BRZYTWA. Powiada on m.in.: "Trudniejszym bowiem zadaniem od komplikowania rzeczy i sytuacji jest upraszczanie ich z powrotem (...). Każdy przeciętnie inteligentny człowiek potrafi stwarzać dalsze komplikacje, ale trzeba nieprzeciętnej osobowości, aby dojść do prostoty w swoim postępowaniu w stosunkach zarówno rzeczowych jak ludzkich". Uwaga ta może w całej rozciągłości odnosić się do dwu co najmniej sytuacji frustrujących człowieka niepotrzebnie: pierwsza - kiedy na każdym kroku spotyka się z mętną frazeologią i napuszonym stylem języka władzy i druga - kiedy spotyka się z wybitnym co prawda lekarzem w swojej specjalności, ale który nie potrafi ze swym pacjentem rozmawiać normalnym, prostym, ludzkim językiem. FAITH HEALING Leczenie wiarą. Cudowne ozdrowienia spowodowane żarliwą wiarą i modlitwą nie zdarzają się nader często. Kościół katolicki, podobnie jak i inne religie, nie wyklucza możliwości cudownych ozdrowień, ale skrupulatnie i przy pomocy aparatury naukowej i ekspertów medycyny bada i swym autorytetem potwierdza jedynie te przypadki, które nie budzą żadnych wątpliwości. Tak np. w -> LOURDES, najsłynniejszym miejscu znanym z takich cudownych ozdrowień, odwiedzanym co roku przez setki tysięcy wiernych, od 1958 r. odnotowano do dziś kilka tysięcy uzdrowień, ale surowe komisje zatwierdziły oficjalnie tylko 65. Z reguły dotyczyło to ciężkich przypadków kalectwa lub chorób nieuleczalnych. Takich cudownych miejsc jest na świecie kilkanaście, w tym także Częstochowa, ściślej cudowny obraz "Czarnej Madonny". Kościół nie wyjaśnia cudownych uzdrowień z punktu widzenia nauki, dba jedynie o naukowe potwierdzenie zmian powstałych wskutek cudownego wyleczenia. Racjonaliści utrzymują, że zachodzą tu szczególnie silne efekty -> PLACEBO i -> AUTOSUGESTII. FANTASMAGORIA Przywidzenie, złudzenie, iluzja, omamy wzrokowe, urojenia. FANTOM W medycynie, model anatomiczny do studiów i ćwiczeń. W psychotronice fantom to -> SOBOWTúR, -> FLUIDAL itp. Znany jest efekt bólu fantomowego, poczucie bólu w utraconej kończynie. FARMAKOGNOZJA Nauka o leczniczych właściwościach surowców roślinnych, ich przygotowywaniu, dawkowaniu. FARMAKOPUNKTURA -> AKUPUNKTURA połączona z wprowadzaniem w nakłute miejsca preparatów leczniczych. Metoda stosowana szczególnie przy nerwobólach. FARMAKOTERAPIA Leczenie za pomocą leków. FATALIZM Przekonanie o nieuchronności zdarzeń i nieodwracalności losu. Postawy fatalistyczne powodowane czasem zupełnie błahymi niepowodzeniami potęgują-> DYSTRES. Istnieje teoria, że takie nastawienia z reguły nie są wynikiem okoliczności zewnętrznych, lecz wypływają z naszego wnętrza, złego nastawienia do samego siebie, braku samoakceptacji. FATUM Nieuchronność zdarzeń, przeznaczenie, los. FAUST (Ok. 1480 - 1540). Johann Faust. Filozof, alchemik, lekarz, czarnoksiężnik. Studiował m.in. magię i sztuki czarnoksięskie w Krakowie. Bohater wielu dzieł literackich i mitu o pakcie zawartym z diabłem, któremu ofiarowuje duszę w zamian za wiedzę, panowanie i możność użycia świata. To w jego usta J.Goethe włożył ów jeden z najsłynniejszych sloganów o przemijalności świata: "Chwilo trwaj! jesteś tak piękna". FELLMAN FRANCISZEK Bioenergoterapeuta. Jako jeden z pierwszych stosował zbiorowe seanse terapeutyczne i przekazywanie energii -> BIOPOLA za pośrednictwem telewizji. Prowadzi bardzo dokładną dokumentację swej działalności. Wynika z niej, że poprawa występuje u około 65 - 85% pacjentów. Wielokrotnie poddawał się badaniom naukowców, w tym w 1984 r. w USA. Autor książki -"W kręgu nieznanej energii". FENOTYP Uzewnętrzniony oddziaływaniem warunków środowiskowych i stylu życia -> GENOTYP. Przy sprzyjających warunkach zewnętrznych zakodowane w genotypie cechy i możliwości mogą w pełni ujawnić się i rozwinąć. -> ZDROWY STYL íYCIA, wiedza na temat własnego genotypu, umożliwiają racjonalne wykorzystanie pozytywnych dyspozycji wrodzonych oraz ograniczenie cech negatywnych. FETYSZ Przedmiot posiadający magiczną moc wskutek wcielenia się weń jakiegoś bóstwa lub siły nadprzyrodzonej. Rodzaj -> AMULETU. FILIPIąSCY CHIRURDZY -> PSYCHOCHIRURGIA FILOGENEZA Analiza i opis historii rozwoju gatunkowego np. człowieka od jego początków po dzieje współczesne. FITOPSYCHOLOGIA Nauka o badaniach percepcji roślin oraz ich zdolności do wymiany informacji z innymi organizmami żywymi. FITORADIESTEZJA Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się badaniem wpływu promieniowania na rośliny, ich wzajemnym oddziaływaniem na siebie oraz relacjami między roślinami a człowiekiem. Doświadczenia w tym zakresie są już wykorzystywane do racjonalizacji upraw rolnych, a szczególnie do hodowli roślin domowych. FITOTELEPATIA Zaobserwowane i opisane w literaturze naukowej zjawisko reagowania roślin na sygnały pochodzące od ludzi, zwierząt oraz od innych roślin. Stwierdzono, że roślina nie tylko reaguje na stan psychiczny (napięcie psychiczne) człowieka, ale że reaguje w sposób wybiórczy, tzn. że odróżnia sygnały skierowane na nią od sygnałów skierowanych na inne rośliny. Znane są też fakty przesyłania przez rośliny sygnałów między sobą w sytuacjach jakiegoś zagrożenia. FITOTERAPIA -> ZIOťOLECZNICTWO FIZJATRIA -> PRZYRODOLECZNICTWO FIZJOLOGIA Nauka o czynnościach i funkcjonowaniu organizmów żywych w całści i ich poszczególnych układach, narządach, tkankach, komórkach. FIZJONOMIKA Dział wiedzy zajmującej się poszukiwaniem związków między budową ciała, w szczególności rysów twarzy, a cechami charakteru. Patrz też -> FRENOLOGIA. FIZJOTERAPIA -> PRZYRODOLECZNICTWO FIZYKA NADZIEJĆ PSYCHOTRONIKI Na rok 1905 przypadło ogłoszenie przez Alberta Einsteina dwu niewielkich artykułów, które zapoczątkowały wielką rewolucję w fizyce. Szczególna i ogólna teoria względności, nowe ujęcie promieniowania elektromagnetycznego zawarte w teorii kwantów (fotonów), wielka synteza mechaniki i elektrodynamiki, całkowita niemal zmiana w pojmowaniu i interpretowaniu zjawisk z dwu krańców: makroświata i mikroświata, wreszcie ostatnie doniesienia o materii i antymaterii, istnieniu czarnych dziur, dziwnej cząstce tachionie, która jest szybsza od światła - to wszystko powoduje, że pod znakiem zapytania staje w ogóle zdolność człowieka do zrozumienia świata. Jednak z tego ogromnie skomplikowanego świata fizyki, w którym "coś" jest jednocześnie tu i tam, będąc zarazem cząstką i falą, powoli wyłania się świat pojęć i światopogląd,jak powiedział słynny biofizyk F. Capra - "organiczny, holistyczny, ekologiczny". Paradoksalnie więc nadziei na wyjaśnienie niewytłumaczalnych jeszcze obecnie zjawisk parapsychologicznych szukać należy nie w mistyce i magii, ale właśnie coraz bardziej w fizyce. FIZYKOTERAPIA Leczenie bodŽcami fizycznymi, cieplnymi, elektrycznymi, mechanicznymi, wodnymi, świetlnymi, promieniowaniem. FLUID Wg poglądów spirytystów, prąd o naturze psychicznej wydzielany przez ludzkie ciało. FLUIDAL Sobowtór wydzielony z ciała. Patrz -> BILOKACJA. FOBIA Chorobliwy, długotrwały lęk przed różnymi sytuacjami i zjawiskami, z reguły uświadamianymi przez człowieka, ale trudnymi do opanowania, w odróżnieniu od lęku, którego przyczyny są najczęściej nieuświadamiane. Klasycznym przykładem fobii jest np. klaustrofobia - lęk przed zamkniętym pomieszczeniem. FONDA JANE Amerykańska aktorka, w Polsce dobrze znana, szczególnie z filmu "Czyż nie zabija się koni", zasłużona w tworzeniu i praktycznym rozpowszechnianiu różnych metod i systemów aktywności fizycznej połączonej z innymi elementami zdrowego stylu życia takimi jak dieta. Rozpowszechniła m.in. aerobic w formie tańca, a ostatnio lansuje specjalną gimnastykę dla kobiet w ciąży. FOTOGRAFIA DUCHOWA Fotografia "ducha" osoby zmarłej. Opisane są liczne przypadki powstawania różnego rodzaju śladów sylwetki osoby zmarłej na światłoczułej błonie fotograficznej. Wiąże się to z innym zjawiskiem o podobnym charakterze tzw. -> FOTOGRAFII MYśLOWEJ, obrazie odtwarzanym na błonie w wyniku aktywności psychicznej -> EKSTRASENSA, podczas której przenosi on na kliszę fotograficzną obraz powstały w jego mózgu. Efekt zaś fotografii duchowej wyjaśnia się dwojako: jako efekt fotografii myślowej n.t. osoby zmarłej, wyobrażenie sobie przez kogoś jej sylwetki, twarzy itp. lub jako oddziaływanie o tym samym charakterze, ale pochodzące z psychoenergii osoby zmarłej, energii, która wraz ze śmiercią nie ginie i nie rozprasza się, lecz jest bioelementem wszechświata. FOTOGRAFIA MYśLOWA Obraz wytworzony w mózgu -> EKSTRASENSA n.t. jakiegoś przedmiotu, osoby,a następnie przeniesiony w wyniku ekspresji myślowej (psychicznej) na błonę filmową. Z zaobserwowanych przypadków wynika, że ekstrasens przesyła nie tyle obiektywny obraz (przedmiotu, osoby) lecz obraz subiektywny przetworzony przez swój mózg. FRENOLOGIA Popularna kiedyś, zarzucona obecnie metoda określania cech człowieka na podstawie kształtu jego czaszki. FREUD ZYGMUNT (1856 - 1939). Austriacki neurolog i psychiatra, twórca -> PSYCHOANALIZY, znanej i popularnej wciąż metody diagnozowania stanu zdrowia człowieka za pomocą analizy utajonych instynktownych popędów, w szczególności seksualnych. Wydobycie z podświadomości i ujawnienie różnych urazów powstałych często w dzieciństwie jest podstawą stosowanej przez F. Z. terapii. Freudyzm i psychoanaliza są podstawą dla wielu metod niekonwencjonalnej medycyny. FRUSTRACJA Stan ujemnego napięcia psychicznego spowodowanego głównie niemożnością zaspokojenia potrzeb i osiągnięcia pożądanego celu. Frustracja powoduje lub wzmacnia wiele stanów chorobowych, jest istotnym składnikiem -> DYSTRESU, w stanie krańcowym może przejawić się -> AGRESJĆ. FRUTARIANIZM Odmiana -> WEGETARIANIZMU polegająca na odżywianiu się wyłącznie surowymi owocami. FURIA Nieopanowane uczucie silnego wzburzenia. FUTON Urządzenie do dobrego wypoczynku, snu i relaksu, materac leżący zazwyczaj wprost na podłodze lub w każdym razie na równym twardym podłożu. Całe tworzywo, z jakiego sporządza się futon, powinno być naturalne, pokrowiec z tkaniny lnianej, jedwabnej lub wełnianej, środek wypełniony wełną, włosiem, bawełną, a najlepiej łuską gryczaną, która podobno działa jak -> EKRAN RADIESTEZYJNY chroniąc przed szkodliwym promieniowaniem geopatycznym. Podobne działanie mają też plewy owsiane, z tym że trzeba je umieścić w bardzo szczelnej wsypie, aby ości nie przedostawały się na zewnątrz. FUTUROLOGIA Nauka o metodach przewidywania przyszłości. GAJEWSKA JOANNA Urodzona w I970 r. w Sosnowcu, wsławiła się fenomenalnymi zdolnościami wzbudzania w swym otoczeniu niezwykłych zjawisk określonych ogólnie pojęciem -> PSYCHOKINEZY i -> TELEKINEZY. Zjawisko, opisane w wielu publikacjach w prasie krajowej i zagranicznej oraz w książkach, polegało na okresowym przemieszczaniu się, często z dużą siłą i szybkością, różnych przedmiotów, w tym ciężkich mebli w mieszkaniu Gajewskiej Joanny i w innych miejscowościach, w których ona przebywała. Potrafiła też, podobnie jak -> GELLER URI, odkształcać różne przedmioty. Twierdziła, że widzi czasem nad głowami ludzi -> AURÉ w różnych kolorach. Mimo wielu badań z użyciem specjalistycznego sprzętu i analizy cząstkowych informacji opisujących przejawianie się tych zjawisk nadal nie ma ich naukowego wyjaśnienia. GALEN Galenus Claudius (130 - 200 n.e.). Wybitny lekarz i twórca wielu aktualnych do dziś zasad i metod leczenia, służących zarówno klasycznej jak i niekonwencjonalnej medycynie. Dał podstawy -> HOMEOPATII i -> ZIOťOLECZNICTWU. GALWANOPUNKTURA -> ELEKTROPUNKTURA GAPIK LECHOSťAW Dr psychologii. Autor wielu publikacjji n.t. -> HIPNOZY. Prowadzi badania i praktykę w tej dziedzinie. GARNUSZEWSKI ZBICNIEW Prof. dr med., najwybitniejszy polski specjalista w dziedzinach -> RFFLEKSOTERAPII, szczególnie -> AKUPUNKTURY i -> AKUPRESURY. Podczas pobytów za granicą w Afryce Zachodniej, a następnie w Chinach poznał wiele ludowych, tamtejszych metod leczenia, w tym różnych technik refleksoterapeutycznych, jak np. -> SKARYFIKACJA i przede wszystkim akupunktura. Od lat z ogromnym uporem i zaangażowaniem wzbogaca medycynę o te metody i techniki leczenia. Jest absolwentem różnych renomowanych szkół i kursów akupresury w Chinach. Obecnie prowadzi w Polsce praktykę medyczną w zakresie tych technik i szkoli kadry następców. Jest Prezesem Polskiego Towarzystwa Akupunktury i specjalistą do spraw akupunktury przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Napisał wiele książek i artykułów na tematy akupunktury. GELLER URI Jeden ze słynniejszych w XX w. fenomenów obdarzonych wieloma zdolnościami paranormalnymi. Urodził się w 1947 r. w Izraelu. Szczyt sławy osiągnął w latach 70-tych podczas licznych pokazów, w tym także telewizyjnych, z udziałem wielu sław naukowych, podczas których siłą woli łamał i wyginał sztućce, odczytywał zakryte teksty i uruchamiał nieczynne od lat mechanizmy. Geller Uri podobno posługując się siłą woli zatrzymał kolejkę elektryczną i gasił światła uliczne. Jego przeciwnicy, w tym słynni magicy twierdzili, że zachodziły tu jedynie wypadki zbiorowej histerii, podczas której widzowie spostrzegali tylko to, co -> PRESTIDIGITATOR chciał im pokazać. Podobne zdolności, choć trudno przesądzić, które z nich są prawdziwe, przejawia i dokumentuje wiele innych osób. Także i u nas podczas wczasów psychotronicznych ich uczestnicy, na specjalnych seansach połączonych z tańcem i muzyką, zginają masowo sztućce, co można było oglądać na jednym z filmów dokumentalnych. GEN Podstawowy element dziedziczenia, najmniejsza cząstka, odcinek kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). GENETOTROFIA Teoria żywienia zajmująca się badaniem i ustalaniem indywidualnych potrzeb i norm żywienia w zależności od płci, wieku, ciężaru ciała, warunków klimatycznych i uwarunkowań genetycznych. GENOTYP Zespół genetycznych właściwości odziedziczonych po rodzicach, wyznaczający możliwości rozwojowe człowieka. Genotyp zrealizowany czy uzewnętrzniony nazywa się -> FENOTYP. Wyposażenie genetyczne człowieka jest niepowtarzalne podobnie jak linie papilarne rąk. Tworzy to nowe możliwości identyfikacyjne przy ustalaniu tożsamości. GEOMANCJA Dział wiedzy o miejscach na Ziemi, w których następuje koncentracja korzystnej energii dla organizmów żywych. Owe miejsca zwane są czasem -> CZAKRAMAMI Ziemi. Liczne przekazy historyczne mówią, że wyboru miejsc na budowę miast, grodów, obozowisk, różnych budowli i urządzeń, dokonywano ze znajomością i wskutek świadomego lub nieświadomego odczuwania owych dobroczynnych sił. Siły te były znane już w dawnych Chinach. Przypuszcza się też, że wiele monumentalnych budowli, w tym egipskie piramidy oraz wiele innych ludzkich przedsięwzięć zrealizowano z uwzględnieniem wiedzy na ten temat. Obecnie badaniem i wyszukiwaniem takich miejsc zajmuje się -> RADIESTEZJA. Bardzo wiele Žródeł informuje, że jednym z takich najsilniejszych czakramów Ziemi, obdarzonych szczególnie korzystnymi siłami pozytywnego energetyzmu jest Wzgórze Wawelskie. Legenda głosi, że Sziwa rzucił w świat 7 magicznych kamieni, z których jeden spadł właśnie na miejsce, gdzie dziś wznosi się Wawel, odwieczna siedziba królów polskich i wielkie siedlisko kultury. GEOPATYCZNE PROMIENIOWANIE Promieniowanie emitowane z wnętrza ziemi, wpływające w różny sposób (z reguły niekorzystny) na człowieka i inne organizmy żywe. Promieniowanie to wyczuwane jest (odbierane) przez osoby uzdolnione w tym zakresie -> RADIESTETúW i bywa przenoszone specyficznym skurczem mięśni na -> RúíDíKÉ lub -> WAHADťO. Istota geopatycznego promieniowania nie została dotąd dostatecznie wyjaśniona. GEOTRONIKA Dział -> RADIESTEZJI, w skład którego wchodzą -> RúíDíKARSTWO i -> RADIESTEZYJNA OCHRONA śRODOWISKA. GERIATRIA Profilaktyka i leczenie chorób związanych ze starzeniem się i starością. GERONTOLOGIA Nauka zajmująca się badaniem, analizą i opisem problemów związanych ze starzeniem się i starością. GESTALT TERAPIA Niem. Gestalt - ciało, postać, kształt. Terapia kształtująca, działająca na ciało. Jedna z teorii psychoterapeutycznych oparta na założeniach psychologii humanistycznej. Oceniana jako pośrednia pomiędzy -> PSYCHOANALIZĆ a teorią -> BEHAWIORALNĆ. Istotą procedury gestalt terapii jest świadome przeżywanie i aktywne uczestnictwo w terapii połączone z braniem na siebie odpowiedzialności za samego siebie. Z tego między innymi Žródła wypływają zasady współczesnej -> PROFILAKTYKI, która mówi "możesz pomóc sobie sam". Twórcą gestalt terapii jest lekarz i psycholog Frederick Perls. System pracy z ciałem w gestalt terapii w odróżnieniu od innych technik, np. -> REICHA TERAPII, nie jest tak jednostronny. Reakcje mięśniowe zaciskające, różne opory, napięcia nie są przełamywane a wykorzystywane w procesie terapeutycznym. Sięgając do różnych konkretnych technik gestalt terapia kładzie nacisk na holistyczną wizję pacjenta i zintegrowaną pracę z ciałem. GIMNASTYKA Forma aktywności fizycznej. System specjalnie dobranych ćwiczeń i metod, które mają wspomagać rozwój fizyczny i sprawnościowy człowieka. Gimnastykę najogólniej można podzielić na leczniczą, korekcyjną, higieniczną i sportową. GINSENG -> íEą-SZEą GLA Kwas tłuszczowy, gamma-linolenowy (GLA) zaliczany do grupy tzw. -> NIEZBÉDNYCH NIENASYCONYCH KWASúW TťUSZCZOWYCH (NNKT), szczególnie cenny w profilaktyce chorób układu krążenia. Podstawowy składnik leku o nazwie -> BORAGOGLANDYNA 100, do produkcji którego głównym surowcem są nasiona -> OGúRECZNIKA LEKARSKIEGO. Dzienne zapotrzebowanie człowieka na GLA wynosi około 200-400 mg. GLORIA Chwała, sława. W niektórych publikacjach także oznacza krąg świetlisty otaczający głowę. Patrz -> AURA. GťODúWKA Specyficzna forma wzmacniania i odmładzania organizmu oraz leczenia różnych dolegliwości i chorób poprzez krótko lub długoterminowe powstrzymywanie się od spożywania posiłków. W literaturze spotyka się wiele klasyfikacji, typów i technik przeprowadzania głodówki. Podstawową przesłanką i motywem terapii głodówkowej jest przypuszczenie, potwierdzone licznymi obserwacjami i doświadczeniami praktycznymi, że organizm współczesnego człowieka na fakt pozbawienia dopływu pokarmów reaguje szerokim zakresem korzystnych reakcji, a m.in. są to: - usunięcie z organizmu nadmiaru złogów, zwyrodniałej tkanki, substancji balastowych oraz różnych trucizn pochodzących z zatrutego środowiska; - ogólny głęboki wypoczynek wszystkich narządów i organów będących następstwem znacznego ograniczenia przemiany materii i spowolnienia wielu funkcji życiowych; - aktywizacja rezerw i naturalnych sił obronnych organizmu. Głodówka w tym wypadku ma znaczenie sygnału alarmowego uruchamiającego normalnie nieczynne rezerwy i siły. Mówi się też o odmłodzeniu organizmu, który w procesie regeneracji po zakończeniu głodówki odbudowuje zużytą tkankę zastępując ją tkanką młodą. Równie rozległe i interesujące mogą być efekty psychiczne. Podjęcie decyzji o głodówce i wytrwanie w niej jest trudne i wymaga koncentracji sił wolicjonalnych. W przebiegu głodówki wyróżnia się z reguły trzy fazy: przygotowawczą, autolizy (głodówki właściwej) oraz regeneracji, a w każdej z nich kilka stadiów. Oczywiście każdy, kto zdecyduje się na dłuższą niż 1 - 2 dniową głodówkę, musi zasięgnąć porady lekarza, a co najmniej przestudiować fachową literaturę na ten temat. Ze względu na szczególne znaczenie i wzrost popularności różnych terapii głodówkowych podaję za Waldemarem świrskim (skrypt) interesującą tabelę obrazującą przebieg procesów zachodzących podczas głodówek. Ich szczegółowa analiza dostarcza nie tylko wniosków dotyczących samej głodówki, ale rzuca także dodatkowe światło na przebieg podstawowych procesów życiowych człowieka. GNOM Wg dawnych wierzeń podziemny duszek strzegący ukrytych skarbów. íyczliwie traktowany przez człowieka czasem odpłaca mu swą wzajemnością. GNOZA Wiedza tajemna dostępna nielicznym wybranym, próba łączenia rozumu i wiary. GONITWA MYśLI Zjawisko znacznego przyśpieszenia i natłoku myśli występujące w przypadkach chorób psychicznych, ale także w sytuacjach zagrożenia, frustracji. Gonitwa myśli jest dość typowym przypadkiem dolegliwości nękających współczesnego człowieka. Antidotum na to stanowią m.in. różne techniki -> MEDYTACJI, ćwiczeń fizycznych, -> PSYCHOTERAPIA. GORĆCZKA Podwyższenie temperatury ciała powyżej normy (przeciętnie 35,4 - 36.6 stopni C). Niezależnie od przyczyny gorączka jest w większości wypadków świadectwem podjęcia walki z chorobą i stwarza siłom obronnym organizmu lepsze warunki skutecznego działania. W podwyższonej temperaturze szybciej płynie krew, aktywniej działają limfocyty, przyśpieszone i zdynamizowane są różne procesy obronne, a atakujące ustrój mikroorganizmy mają gorsze warunki bytowania. Można obrazowo porównać gorączkę do stanu alarmowego, kiedy wszystko podporządkowuje się jednemu celowi. Dlatego też zwalczanie różnymi środkami każdego podwyższenia temperatury nie jest celowe. W przypadku długotrwałego i znacznego podwyższenia temperatury można dopiero podejmować w porozumieniu z lekarzem próby jej obniżenia. GRAFOLOGIA Dział wiedzy, który próbuje określić i opisać osobowośc człowieka na podstawie oceny charakteru jego pisma. Poddając wnikliwej analizie pismo, można nie tylko określić m.in. płeć, wiek, wykształcenie, zdolności i upodobania, ale także stan zdrowia, wady, zalety i różne skłonności. Charakter pisma jest niezmienny przez całe życie i doświadczony grafolog bez trudności ustali, dysponując materiałem porównawczym, kto jest autorem rękopisu. GRAFOMANCJA Umiejętność przepowiadania przyszłości na podstawie pisma ręcznego. Można domniemywać, że grafomancja wywodzi swoje wnioski z wnikliwej analizy grafologicznej. GRAY MARTIN Marcin Grajewski, polski íyd, autor biograficznej książki, na podstawie której nakręcono wyświetlany w Polsce serial pt. "Wszyscy, których kochałem". Sławę zdobył przede wszystkim inną książką: "Siły życia". Jest ona świadectwem wielkiej wiary w niespożyte siły człowieka, który przeszedł piekło, stracił dwukrotnie wszystko: rodzinę i bogactwo, ale zachował w sobie jeszcze tyle optymizmu, żeby u innych budzić nadzieję i wiarę w sens życia. GROCHMAL STANISťAW Prof. Stanisław Grochmal, neurofizjolog, gorący zwolennik naturalnych metod leczenia. Autor pięknej książki: "Zaufaj sobie". GRUPY SPOTKANIOWE Technika terapeutyczna, metoda rozwoju zwana inaczej terapią, nastawiona na klienta. Twórcą metody grup spotkaniowych jest Carl R. Rogers, jeden ze współtwórców kierunku psychologii humanistycznej. Wg niego: "w człowieku tkwią ogromne zdolności do rozumienia samego siebie i do konstruktywnych zmian w sposobie bycia i zachowania (...) najlepsze warunki do ujawnienia i urzeczywistnienia tych zdolności tworzą pewną specyficzną relację z drugim człowiekiem". Decydujące znaczenie w grupie spotkaniowej ma osobowość terapeuty. GRZYBEK TYBETAąSKI Grzybek japoński. Przepis wg -> SROKI z jego "Poradnika Ziołowego": Do 250 g krowiego surowego lub przegotowanego mleka (grzybek ginie w temperatrze powyżej 40 stopni C) wrzucić grzybek tybetański wielkości orzecha po uprzednim opłukaniu go pod bieżącą wodą. Zostawić pod przykryciem i w zacienionym miejscu na dobę. Przecedzić mleko przez sitko i pić. Grzybek po opłukaniu użyć do następnej porcji mleka. Pić przez miesiąc. Kurację powtarzać 3 - 4 razy w roku. Jednorazowe wypicie mleka zakwaszonego grzybkiem nie daje rezultatu. Tak przyrządzone mleko wzmacnia organizm, leczy zaburzenia trawienne, nadkwasotę, obstrukcję, uspokaja. W trakcie kuracji nie należy jeść ryb konserwowanych, tłustych i zimnych mięs i wędlin. Grzybek rozrasta się, należy go więc co pewien czas (gdy osiągnie podwójną objętość) dzielić na połowę tak, aby użyta do kuracji porcja miała wielkość mniej więcej orzecha. GURU W hinduizmie guru to mistrz, nauczyciel, duchowy przewodnik. Tak też byli nazywani przywódcy duchowi u Sikhów. Współcześnie, szczególnie w przeniesieniu na grunt Zachodu, pojęcie guru zostało nadmiernie rozszerzone na niemal każdego, kto naucza i głosi zasady hinduskiej filozofii i różnych związanych z nią metod i technik życia. GUSťA Rytualne zabiegi odpędzające i odczyniające zło albo przynoszące zło dla wroga. HABITAT Część środowiska naturalnego, w którym osobnicy danego gatunku znajdują najdogodniejsze warunki życia. W przypadku człowieka pojęcie habitatu znacznie rozszerza się i obejmuje nie tylko środowisko naturalne, przyrodnicze ale także materialne warunki życia, problemy kultury, współżycia społecznego, potrzeby psychiczne, zdrowotne itp. HADES W mitologii greckiej bóg podziemnego świata, póŽniej pojęcie to poszerzono na królestwo zmarłych. HAHNEMANN Hahnemann Samuel Friedrich Christian (1755 - 1843), lekarz niemiecki, twórca kierunku medycyny zwanej -> HOMEOPATIĆ. HALUCYNACJE Zaburzenia spostrzegania, złudne postrzeganie rzeczy nieistniejących. Występuje pod wpływem narkotyków (halucynogenów), w przypadkach całkowitej izolacji od wszelkich bodŽców zewnętrznych albo w stanach skrajnego wyczerpania. Objawy halucynacji mogą występować także pod wpływem długotrwałych -> MEDYTACJI i -> GťODúWEK. HATHA JOGA -> JOGA HARMONIA Z punktu widzenia potrzeb psychicznych człowieka najbardziej pożądany stan ładu, przyjaŽni i wzajemnej życzliwości w kontaktach międzyludzkich. W znaczeniu psychosomatycznym zgodność i współdziałanie (wzajemne wspieranie się) procesów fizycznych i psychicznych. Stan typowy dla koncepcji zdrowia z punktu widzenia medycyny wywodzącej swe poglądy z systemu hinduizmu, buddyzmu i islamu. HARRIS CLIVE Współcześnie działający angielski -> BIOENERGOTERAPEUTA wielokrotnie odwiedzający Polskę. Podczas każdej wizyty przyjmuje wiele tysięcy pacjentów. Oddziałuje "przyłożeniem ręki", co ze względu na znaczne liczby pacjentów trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu sekund. Jest to przedmiotem różnych wątpliwości i zastrzeżeń, choć liczba doniesień o uleczeniach czy poprawie stanu zdrowia po spotkaniu z Harrisem jest znaczna. Spotkania z Harrisem organizowane są z reguły w kościołach i zawierają liczne elementy obrządku katolickiego. Ma to niewątpliwy wpływ na skuteczność zabiegów. HARTOWANIE CIAťA System ćwiczeń fizycznych i zabiegów zwiększających adaptacyjne zdolności organizmu, poszerzające zakres tolerancji na warunki ekstremalne, podnoszące odporność immunologiczną. Hartowanie polega m.in. na systematycznej aktywności fizycznej realizowanej także w skrajnych warunkach atmosferycznych (deszcz, wiatr, śnieg, zimno, upały itp.), stosowaniu silnych bodŽców cieplnych (zimne natryski i obmywanie ciała, nacieranie śniegiem, natryski naprzemienne gorące i zimne) oraz różnych bezpośrednich bodŽców fizycznych: chodzenie boso, masaże itp. HEALER Ang. -> UZDROWICIEL HEDONIZM Doktryna uznająca przyjemność za najwyższe dobro człowieka, a unikanie przykrości za warunek szczęścia. HELIOBIOLOGIA Dział nauki zajmujący się badaniem wpływu aktywności słonecznej na organizmy żywe. HELIOTERAPIA Leczenie kąpielami słonecznymi. Warunkiem skuteczności helioterapii jest odpowiednie dozowanie i stopniowanie. Zbyt intensywne -> OPALANIE jest zdecydowanie szkodliwe, a uzyskana w jego efekcie opalenizna uważana często za objaw zdrowia jest niestety świadectwem niewiedzy lub beztroski. Natomiast ostrożnie dawkowane, stopniowo poszerzane kąpiele słoneczne, najlepiej pobierane w ruchu. dają wiele korzyści. W rachubę wchodzą tu nie tylko skutki promieniowania, poczucie komfortu cieplnego, pełna wentylacja całej skóry, ale także hartujące i bakteriobójcze działanie promieni słonecznych. HEMOTERAPIA Leczenie krwią lub preparatami krwiopochodnymi. Krew bogato wysycona wieloma aktywizującymi substancjami i czynnikami działa jak najkorzystniejszy zestaw leków. Krew przetacza się podczas operacji bądŽ wskutek powstania ubytków z innych powodów (krwotoki). Specyficzną formą hemoterapii jest -> AUTOHEMOTERAPIA, tj. stosowanie w celach leczniczych własnej krwi, pobranej przed spodziewanym zabiegiem. Autohemoterapia stosowana w celach -> DOPINGU w sporcie jest zakazana. HETEROSTAZA Wytworzenie w organizmie nowego stanu równowagi przez podwyższenie poziomu odporności w wyniku pobudzenia mechanizmów adaptacyjnych i obronnych. Stan ten może być rezultatem -> ZDROWEGO STYLU íYCIA, -> HARTOWANIA, -> TRENINGU. Pewne elementy tego stanu mogą wystąpić po przebytej chorobie, w procesie leczenia środkami -> MEDYCYNY NATURALNEJ. HIBERNACJA W medycynie klasycznej oznacza metodę leczniczą polegającą na spowolnieniu tempa przemiany materii, w tym m.in. przez obniżenie temperatury ciała. Od czasu do czasu pojawiają się, także w prasie fachowej, informacje o przygotowywaniu prób całkowitej hibernacji przez zamrożenie całego organizmu z zamiarem ewentualnego odmrożenia i przywrócenia do życia w przyszłości. Zazwyczaj motywem takich zabiegów byłoby "odłożenie" procesu leczenia jakichś chorób obecnie nieuleczalnych do czasu, kiedy medycyna znajdzie sposób na ich wyleczenie. Dany motyw, który może być brany pod uwagę, to nadzieja na "długowieczność". Ostatnio prasa doniosła o odkryciu w laboratorium koło Drezna kilkunastu zamrożonych ciał. Jedno należące podobno do amerykańskiego businessmana, zmarłego w 1936 r. i wtedy zamrożonego, udało się przywrócić do życia po blisko 50-ciu latach przebywania w stanie śmierci "lodowej". Trudno w to uwierzyć, ale przecież w pełni prawdziwe są informacje o przechowywaniu w stanie zamrożenia w temperaturze ciekłego azotu różnych tkanek ludzkich. Np. w Pekinie w takiej zamrażalni-banku tkanek przechowuje się około 200 m.kw. skóry ludzkiej. HIGIENA Dział medycyny zajmujący się badaniem i analizą wpływu otoczenia na zdrowie człowieka. Higiena praktyczna to system zaleceń dotyczących zachowania się i postępowania polegającego na unikaniu szkodliwych dla zdrowia czynników oraz wykonywaniu czynności ochraniających i wspierających zdrowie (mycie ciała, sen, odżywianie się, racjonalny wypoczynek itp.). HIPERSTEZJA Nadmierna wrażliwość pacjenta (medium) na odczuwanie bólu i innych silnych wrażeń doznawanych podczas zabiegów bioterapeutycznych (magnetycznych). Niektórzy magnetyzerzy informują, że podczas zabiegów terapeutycznych następuje czasem zjawisko eksterioryzacji wrażliwości, pacjent odczuwa wtedy różne bodŽce (dotknięcia, ukłucia itp.) w pewnej odległości od powierzchni skóry. HIPNOANALIZA Wykorzystanie -> HIPNOZY w -> PSYCHOANALIZIE. Jest to metoda, którą wprowadził -> FREUD, dążąc do tego, ażeby pacjent mógł dotrzeć w stanie hipnozy do przykrych doświadczeń z różnych, szczególnie wczesnych okresów swego życia. Jak wykazały praktyczne doświadczenia, metoda ta dawała wyniki jedynie w niektórych stanach głębokiej hipnozy, przypominających trans somnambuliczny osiągalny tylko u niewielu pacjentów. HIPNODIAGNOZA Diagnozowanie na podstawie reakcji i zachowania człowieka poddanego -> HIPNOANALIZIE. Metoda ta polega na wydobywaniu z odległych nieraz pokładów podświadomości różnych zdarzeń i urazów, które mogły spowodować niekorzystne stany psychiczne, a w ślad za nimi niekorzystne zmiany fizyczne i różne choroby psychosomatyczne. Metoda hipnodiagnozy przypomina klasyczny wywiad, w którym hipnotyzer wspólnie z pacjentem docieka istotnych przyczyn aktualnych stanów zdrowia pacjenta. HIPNODRAMA Odpowiednik -> PSYCHODRAMY z zastosowaniem -> HIPNOZY. W hipnodramie wg -> GAPIKA mamy do czynienia z podobnym przebiegiem jak w psychodramie z tym, że zachowania osób zahipnotyzowanych są bardziej spontaniczne, a oni sami są bardziej otwarci i skłonni do zwierzeń i współpracy z przeprowadzającym hipnodramę. HIPNOTERAPIA -> PSYCHOTERAPIA prowadzona w szczególnych warunkach stanu hipnotycznego. Wg -> GAPIKA możliwe są trzy zasadnicze systemy działania w hipnoterapii a mianowicie: odreagowanie stłumionych emocji, sugestie terapeutyczne i uczenie się reakcji. W pierwszym przypadku z reguły stosowana jest -> HIPNOANALIZA. Najczęściej stosowana jest druga metoda leczenia za pomocą -> SUGESTII HIPNOGENNEJ. Hipnoterapeuta po wprowadzeniu pacjenta w stan hipnotyczny przekazuje mu szereg informacji, poleceń, zakazów i nakazów dotyczących np. pozbycia się nałogu, uśmierzenia bólu, likwidacji stanów lękowych, zaburzeń funkcjonalnych, bezsenności, fobii itp. Głównie jednak chodzi tu nie o zasugerowanie, że nie ma choroby lub nie ma bólu, skoro one fizycznie istnieją, ale o pobudzenie sił psychicznych pacjenta i wzmocnienie jego gotowości do walki z chorobą czy też o usunięcie na drodze sugestii psychosomatycznego składnika tej choroby. Trzecia metoda zwana często behavioralną polega na tym, że pacjentów w stanie hipnotycznym uczy się odpowiednich zachowań i reakcji korzystnych dla zdrowia bądŽ oducza się zachowań niekorzystnych. Stosunkowo szerokie zastosowanie może mieć hipnoterapia w psychoterapii, zwalczaniu nerwic, zaburzeniach osobowości, stanach lękowych, fobiach, seksuologii, uzależnieniach i szeroko rozumianych schorzeniach psychosomatycznych. Tego rodzaju metodą posługuje się m.in. -> KASZPIROWSKI, który uważa, że jego telewizyjne seanse są specyficzną formą stosowania sugestii hipnogennej. HIPNOLOGIA Nauka o zjawiskach hipnotycznych. HIPNOTYZM Dawniejsza nazwa zabiegów hipnotycznych. Obecnie -> SUGESTIA HIPNOGENNA. HIPNOZA Stan świadomości zbliżony do snu (choć w dosłownym znaczeniu snem nie jest), wywołany na drodze sugestii przez hipnotyzera. W stanie hipnozy utrzymywany jest pełny kontakt hipnotyzera z osobą zahipnotyzowaną, a podatność jej na sugestie znacznie wzrasta. Wg -> GAPIKA wszystkie współczesne badania nad hipnozą wskazują jednoznacznie, że mamy w tym przypadku do czynienia z naturalnymi przyrodniczymi zjawiskami charakterystycznymi dla funkcjonowania człowieka w specyficznych i dość ściśle określonych sytuacjach psychologicznych. Obserwuje się m.in. w hipnozie obniżoną aktywność kory mózgowej, z tym że nie obejmuje to tych obszarów korowych, w których znajdują odbicie polecenia hipnotyzera. Pobudliwość mięśni jest zwiększona, zwiększają się także, nieraz znacznie, możliwości wysiłkowe. Wprowadzenie w stan hipnotyczny polega zwykle na kilkuminutowym stosowaniu: słownej sugestii, nakazu koncentracji na określonym przedmiocie, wykonywaniu określonych ruchów dłońmi przed oczyma hipnotyzowanego, dotyk. Często techniki te są wykonywane łącznie. Nie każdy jest w jednakowym stopniu podatny na hipnozę i nie jest to wprost zależne od jego wiary w hipnozę ani też od tego, czy jest to osoba oceniana jako "silna" czy "słaba". Duże znaczenie odgrywa osobowość hipnotyzera. Opisano wiele wypadków popełnienia przestępstw w stanie hipnozy. Uważa się jednak, że hipnotyzer nie jest w stanie złamać swymi nakazami systemu wartości przyjętego przez osobę poddaną hipnozie. W większości krajów przepisy ograniczają możliwość stosowania hipnozy, w szczególności występów publicznych. Uważa się, że hipnoza narusza niebezpiecznie sferę intymności człowieka. Możliwa jest też -> AUTOHIPNOZA. Uważa się, że i w świecie zwierząt mamy do czynienia z licznymi przypadkami hipnozy Np. wąż i jego ofiara. Prof. -> MANCZARSKI prowadził także udane eksperymenty z hipnotyzowaniem zwierząt przez człowieka. Co ciekawe - dotyczyło to pcheł. HIPOCHONDRIA Przesadna troska o własne zdrowie wyrażająca się m.in. w drobiazgowym przestrzeganiu zaleceń higienicznych. Czasem ma to skutek odwrotny, wpędza hipochondryka w stan ciągłego niepokoju prowadzącego do różnych schorzeń psychosomatycznych. HIPOKINEZJA Ograniczenie aktywności ruchowej, powszechnie występujące obecnie zjawisko spowodowane m.in. czynnikami cywilizacyjnymi, niesie ze sobą wiele zagrożeń dla zdrowia wskutek ograniczenia zdolności przystosowawczych organizmu, spowolnienia przemiany materii, nadwagi i otyłości i wielu innych niekorzystnych skutków dotyczących spadku ogólnej wydolności i sprawności fizycznej. Hipokineza jest jednym z głównych -> CZYNNIKúW RYZYKA przyczyniającym się do powstawania głównie chorób układu krążenia i różnych schorzeń psychosomatycznych. Jedynym środkiem ograniczającym i eliminującym rozległe niekorzystne skutki hipokinezy jest systematyczna aktywność fizyczna. Patrz: -> RUCH i -> NORMY AKTYWNOśCI FIZYCZNEJ. HIPOKRATES (460 - 377 p.n.e). Lekarz nazywany często ojcem medycyny. Opracował m.in. znaną do dziś klasyfikację typów temperamentu człowieka (sangwinik, flegmatyk, melancholik, choleryk). Jest też autorem do dziś stosowanej z niewielkimi zmianami -> PRZYSIÉGI HIPOKRATESA, będącej kodeksem moralnym lekarza. HOLIZM Pogląd, że zjawiska należy rozpatrywać całościowo. W naukach o człowieku, a szczególnie w medycynie pojęcie holizmu ma znaczenie zasadnicze, oznacza, że zarówno w diagnostyce, jak i w terapii pacjent powinien być traktowany jako jedność psychosomatyczna. Wszelkie działanie na jego ciało wywiera wpływ na jego psychikę i odwrotnie, każdy impuls psychiczny nie pozostaje bez wpływu na ciało. Istnieje pogląd, że współczesna medycyna klasyczna jest zbyt mało holistyczna, stąd jej częste porażki w zetknięciu z metodami medycyny niekonwencjonalnej. HOLOGRAFIA Wg WEP holografia to "metoda zapisu całkowitej informacji o oświetlonym obiekcie, niesionej przez falę elektromagnetyczną (świetlną, radiową, mikrofalową, rentgenowską); polega na równoczesnej rejestracji fazy fali i jej amplitudy. Istotą holografii jest przetwarzanie informacji fazowej na amplitudową". Tyle definicja. Dla zajmujących się niewyjaśnionymi dotąd różnymi nadnaturalnymi procesami objętymi ogólną nazwą -> PSI niezwykle ciekawy i inspirujący może być efekt holografii polegający na odtworzeniu w całości fotografowanego obiektu jedynie z części fotografii. Wysuwa się w związku z analizą tego typu zjawisk i funkcji wiele hipotez, próbujących wyjaśnić takie zjawiska paranormalne jak -> JASNOWIDZTWO czy -> TELEPATIA. HOMEOPATIA Podwaliny homeopatii kładli w swej teoretycznej i praktycznej działalności lekarskiej -> HIPOKRATES i -> PARACELSUS. Pełną doktrynę homeopatii opracował -> HAHNEMANN, wywodząc nazwę tego kierunku ze słów greckich: homoion - podobny i patos - cierpienie, a za jej główną wytyczną przyjmując zasadę: similia, similibus curantur, co oznacza: podobne należy leczyć podobnym. Wszystkie inne metody leczenia sprzeczne z zasadami homeopatii Hahnemann nazwał -> ALLOPATIĆ. Najogólniej rzecz biorąc leczenie homeopatyczne polega na podawaniu choremu w odpowiednich dawkach, z reguły w bardzo dużym rozcieńczeniu, takiego leku, który jest w stanie wywołać u zdrowego człowieka takie objawy, jakie wywołuje zwalczana choroba. Istota i sens homeopatii polega m.in. na następującym wnioskowaniu: W klasycznej medycynie stosuje się przede wszystkim zasadę anti... tj. podaje się leki niszczące i bezpośrednio zwalczające bakterie i inne organizmy atakujące ustrój. Zastępuje się w ten sposób i wyręcza organizm w jego funkcjach, co powoduje, że jego siły obronne są wyłączone z walki, następuje specyficzna dezorganizacja i demobilizacja ustroju. Celem zaś zabiegu homeopatycznego jest pobudzenie organizmu, zaalarmowanie go, zmuszenie do podjęcia walki. Wprowadzając do organizmu substancje podobnie działające jak czynnik chorobowy podpowiadamy ciału, jak ma walczyć, jakie wytwarzać własne substancje zwalczające chorobę. Bardzo ważne w homeopatii jest indywidualne diagnozowanie dotyczące nie tylko samej choroby, ale także analizujące obszernie indywidualne cechy, predyspozycje i właściwości danego organizmu. Dopiero po wszechstronnym rozpoznaniu dobiera się precyzyjnie odpowiedni lek, określa jego stężenie i sposób podania. Homeopatia nie może być też traktowana jako jedyna uniwersalna metoda leczenia. Sami współcześni homeopaci twierdzą, że musi ona być skorelowana z innymi metodami, musi być wkomponowana w nowoczesny system leczenia i stanowić jego ważne uzupełnienie. Podobne cele i zasady przyświecają m.in. -> HARTOWANIU, -> ZIOťOLECZNICTWU, stosowaniu -> AUTOSZCZEPIONEK i walce z -> LEKOMANIĆ. W wielu miastach Polski istnieją już apteki homeopatyczne. Przestrzec należy przed nazbyt samodzielnym preparowaniem i stosowaniem leków homeopatycznych. HOMEOSTAZA Stan równowagi czynnościowej organizmu umożliwiający mu normalne funkcjonowanie. Do stałych elementów homeostazy zaliczają się m.in. ciepłota ciała, ciśnienie krwi, stężenie różnych składników chemicznych (np. PH) i wiele innych. HOMO HOMINI LUPUS ťac. - człowiek człowiekowi wilkiem. Dziś, kiedy postępuje stan dezintegracji społeczeństw i mamy do czynienia z różnymi przejawami wrogości i agresji, odwraca się czasem to powiedzenie na nieco żartobliwe, pełne jednak autoironii: -> LUPUS LUPI HOMINEM - wilk wilkowi człowiekiem. HOMUNKULUS Karzełek, człowiek sztucznie stworzony w retorcie alchemika. HORMONY Substancje wydzielane do krwiobiegu przez gruczoły wydzielania dokrewnego, regulujące na drodze chemostymulacyjnej, m.in. poprzez aktywizację -> ENZYMúW, większość procesów życiowych. Znane jest i opisane działanie około 401 hormonów. HOROSKOP Wg R. Prinke i L. Weresa: "Horoskop jest mapą pozycji Słońca, Księżyca oraz planet, wykonywaną dla określonych współrzędnych czasoprzestrzennych, to znaczy dla ściśle wyznaczonego miejsca i czasu". Horoskop jest więc układem ciał niebieskich oglądanych z miejsca urodzin. Stąd m.in. jego równorzędna nazwa - kosmogram. Dodać należy, że niemal wszystkie publikowane w prasie pod tą nazwą rubryki nie są horoskopami z punktu widzenia -> ASTROLOGII. R. Prinke i L. Weres tak dalej definiują pojęcie horoskopu: "Kosmogram natomiast umożliwia obserwację kompleksowej psychofizycznej reakcji organizmu ludzkiego w dowolnej fazie określonego cyklu planetarnego". Uważa się, że istnieje ścisły związek pomiędzy układem ciał niebieskich a zdrowiem człowieka i jego samopoczuciem i powodzeniem. Występują tu pewne analogie pomiędzy oddziaływaniem -> RYTMúW KOSMICZNYCH na takie rytmy biologiczne, jak okołodobowy, tygodniowy, miesięczny itp., a ogólniejszymi i trudniejszymi do zinterpretowania ogólnymi rytmami wyznaczanymi przez układ ciał niebieskich, których różnorodne konstelacje mogą wpływać na długotrwałe, subtelne procesy życiowe człowieka. Stąd m.in. spotyka się czasem poglądy o determinującej roli kosmogramu w życiu człowieka. Sztuka opracowywania, a szczególnie interpretowania horoskopu nie jest prosta i wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Wg klasycznej koncepcji opracowujący horoskop uwzględnia co najmniej cztery główne elementy: Planety - rodzaj energii, symbole cech i procesów; Aspekty - wartości kątowe, wzajemne położenia planet wyznaczające jakość ich oddziaływania; Znaki Zodiaku - stanowią jakby szersze tło informujące o sposobie przejawiania się i zastosowania energii; Domy horoskopu - określają dziedzinę życia i zakresy działania energii planet i ich aspektów. Horoskop nie jest przepowiednią. Informuje jedynie, jaki człowiek jest, z czym przyszedł na świat. Horoskop nie przesądza ani nie przewiduje, czy człowiek potrafi ten potencjał należycie wykorzystać. Jednak znając swój kosmogram-horoskop człowiek może, uzbrojony w wiedzę o swych możliwościach, lepiej pokierować swym życiem. HORYZONTALNY I WERTYKALNY ROZWúJ CZťOWIEKA W rozważaniach filozoficznych i psychologicznych prof. Józefa Kozieleckiego znajdujemy m.in. interesującą tezę n.t. dwu podstawowych dróg rozwojowych człowieka: wertykalnej i horyzontalnej. Koncepcja wertykalna mówi o takim rozwoju człowieka, w którym swoje miejsce w życiu, osiągnięcia, pozycję ocenia on przez ciągłe porównywanie się z innymi (jestem lepszy, jestem gorszy). W koncepcji horyzontalnej uwaga człowieka koncentruje się na samorozwoju, położeniu nacisku na rozwój wewnętrzny oraz wzbogacaniu swej osobowości bez deprymującej konieczności sprostania zewnętrznym, często powierzchownym wymaganiom. HOSPICJUM Idea i system pojęć i praktycznej działalności związanej z towarzyszeniem człowiekowi podczas ostatniego etapu jego życia. Stworzenie mu w tym okresie nie tylko ludzkich, godziwych warunków bytowania i ograniczenia cierpień, ale także złagodzenie poprzez specjalne techniki -> PSYCHOTERAPII lęku przed śmiercią. Medycyna niekonwencjonalna odważnie podjęła ten problem poszerzając pole nadziei na przedłużenie życia, ograniczenie cierpień, jak i na irracjonalną być może, ale za to niezwykle istotną nadzieję na kontynuację w różnej formie życia po śmierci. HUMAN POTENTIAL MOVEMENT (HPM) Ruch ukrytych potencjalnych możliwości ludzkich. Intelektualny i praktyczny prąd i kierunek poszukiwań nowych możliwości tkwiących w człowieku, przytłumionych przez skostniały, sformalizowany i pozostający pod dyktatem techniki i mitu o dobrobycie, styl życia. Nurt ten wywodzi się z podstaw psychologii humanistycznej i nawiązuje do holistycznej filozofii orientalnej. Szerokie podstawy tego kierunku, który niewątpliwie jest bardzo bliski wielu przedstawicielom medycyny niekonwencjonalnej, opisał pięknie Fritjof Capra w książce - "Punkt Zwrotny". HYDROPUNKTURA Działanie stymulujące silnym strumieniem wody na -> AKUPUNKTY. HYDROTERAPIA -> WODOLECZNICTWO IDEOPLASTIA Wg -> OCHOROWICZA: "Ideoplastią nazywamy urzeczywistnienie się w osobniku pewnego wyobrażenia, spełnienia pewnego faktu, wytworzenia się pewnego stanu, a to niezależnie od tego, czy owo urzeczywistnienie było wywołane przez poddanie osoby drugiej czy przez spełnienie własnego, danego sobie samemu nakazu (autosugestia), czy też nawet niezależnie od własnych lub obcych poddawań". Szczególnie interesującym przejawem jest np. wystąpienie zjawiska ideoplastii po zabiegu hipnotycznym, kiedy to już w pełnej świadomości stanów i odczuć "zadanych" w hipnozie zjawiają się na ciele wyraŽne, nawet krwawiące, znaki będące rezultatem tych wyobrażeń, -> STYGMATY. IGťOTERAPIA -> AKUPUNKTURA ID -> PSYCHOANALIZA ILORAZ INTELIGENCJI Metoda określania zakresu inteligencji polegająca na porównaniu tzw. wieku umysłowego (rozwojowego) dziecka wyrażonego w miesiącach do wieku kalendarzowego i pomnożonego przez 100. Iloraz inteligencji w badaniach za pomocą testów specjalnych określa stan rozwoju funkcji umysłowych w procentach. ILUZJA Złudzenie, urojenie, zaburzenia w spostrzeganiu. IMAGINACJA Wyobrażenia, fantazja, urojenia. IMMUNOLOGIA Nauka o naturalnej odporności organizmu na czynniki chorobotwórcze. Zakres zainteresowań immunologii w ostatnich latach znacznie się poszerzył w związku z pojawieniem się takich chorób, jak -> AIDS, nasileniem się zjawisk -> ALERGII, rozwojem -> TRANSPLANTOLOGII, a ostatnio pojawieniem się -> CFS. W wielu metodach i technikach medycyny niekonwencjonalnej mówi się wiele o wpływaniu na wzmocnienie bariery immunologicznej, nie wyjaśnia się jednak bliżej tych procesów. Coraz częściej różne środowiska medyczne podnoszą problem rozległych niebezpieczeństw, jakie dla kondycji biologicznej społeczeństwa wynikają ze stałego obniżania się odporności immunologicznej człowieka na wiele starych i nowych zagrożeń. Głównym z nich jest postęp techniczny. Bez należytej ochrony środowiska, zdrowego stylu życia, zbliżenia do natury, zachowania zdolności do odbierania i wykorzystywania sygnałów środowiska i pochodzących z wewnątrz organizmu, życie ludzkie będzie skazane na coraz większą degradację. Dalszą, kontrowersyjnie dyskutowaną przyczyną są postępy samej medycyny, która wprowadzając coraz bardziej skomplikowane techniki leczenia i rozległą farmakoterapię rozwiązuje wprawdzie wiele problemów, ale zarazem tworzy nowe, często bardziej skomplikowane syndromy zagrożeń biologicznych całych populacji jak -> LEKOMANIA czy pogarszanie się -> BANKU GENETYCZNEGO. środków zmierzających do wzmocnienia sił odpornościowych ustroju trudno, co ciekawe, szukać w obrębie medycyny klasycznej. Dużo więcej ma do zaoferowania medycyna niekonwencjonalna dzięki bogactwu dietetyki, ziołolecznictwu, rozbudowywanej psychoterapii i innym regulatorom i stymulatorom naturalnych sił organizmu. Wszystkie naturalne środki, jeżeli nawet nie wzmacniają wprost układu immunologicznego, to zastępując i wypierając różne środki farmakologiczne przyczyniają się w konsekwencji do jego umocnienia. Najważniejsza zatem jest -> PROFILAKTYKA i -> ZDROWY STYL íYCIA. IMPULSATOR MANCZARSKIEGO Urządzenie, które miało służyć nawiązaniu kontaktów telepatycznych, a także wywoływaniu stanów hipnotycznych. INDEKS SPRAWNOśCI FIZYCZNEJ Opracowana przez dr Krzysztofa Zuchorę metoda oceny ogólnej sprawności fizycznej obejmująca pomiar następujących prób: szybkości, skoczności, siły ramion, gibkości, wytrzymałości, siły mięśni brzucha. Każda z prób jest punktowana w skali 1 - 6 (minimalny, dostateczny, dobry, bardzo dobry, wysoki, wybitny). Suma punktów daje ogólną ocenę kondycji fizycznej. Ogromną zaletą I.S.F. jest jego prostota - można go realizować wszędzie bez specjalnych urządzeń oraz uniwersalność - można za jego pomocą ocenić sprawność osób w każdym wieku, a dzięki odpowiednim przeliczeniom porównywać sprawność osób w różnym wieku i płci między sobą. INKARNACJA W wierzeniach hinduskich oznacza wcielenie bóstwa w konkretną formę doczesną. W niektórych opisach dotyczących zjawisk -> SPIRYTYZMU pojęcia inkarnacji używa się dla przypadków wcielenia się ducha zmarłej osoby w osobę żywą -> MEDIUM. INKOHERENCJA Rozkojarzenie INTEGRACJA Proces tworzenia całości z różnych części. W medycynie niekonwencjonalnej oznacza połączeznie wysiłków różnych metod i technik leczenia w jeden logiczny system wspomagania człowieka w jego walce o długie, zdrowe życie. Patrz też -> HOLIZM i -> PSYCHOSOMATYKA. INTROSPEKCJA Samoobserwacja własnych zachodzących wewnątrz procesów psychicznych. Rozwój zdolności introspekcyjnych i -> SAMOśWIADOMOśCI jest w ramach medycyny niekonwencjonalnej jedną z fundamentalnych zasad leczenia różnymi technikami psychoterapeutycznymi. INSTYNKT Wrodzona zdolność i umiejętność wykorzystywania określonych czynności zapewniających elementarne możliwości przetrwania danego gatunku. Wśród podstawowych instynktów wymienia się m.in.: ucieczki, odrzucenia, walki, rodzicielski, seksualny, stadny. Pojęcie instynktu stanowi jeden z zasadniczych elementów -> PSYCHOANALIZY. Instynkty są istotnym czynnikiem sterującym życiem zwierząt. U człowieka są one zepchnięte do podświadomości, skąd wciąż dają o sobie znać w najbardziej nieoczekiwanych momentach. INTUICJA Intuicja jest cechą przypisywaną jedynie człowiekowi. W nauce tzw. intuicjonizm zakłada możliwość poznawania niektórych procesów i zjawisk bez poznania empirycznego. W wielu działach medycyny niekonwencjonalnej uważa się intuicję za jeden z zasadniczych sposobów poznawania ludzi i zdarzeń. INWOLUCJA Rozwój wsteczny. W medycynie oznacza procesy stopniowego ograniczania czynności i sprawności funkcjonowania starzejących się organizmów. W wielu metodach i technikach medycyny niekonwencjonalnej mówi się o ograniczaniu i cofaniu się zmian inwolucyjnych (np. przywrócenie siwym włosom ich pierwotnej barwy) pod wpływem zabiegów psychoterapeutycznych. IRRACJONALIZM Pogląd, że istnieją środki poznania dostarczające wiedzy, której treść nie da się sprawdzić. Irracjonalizm oznacza też postawę umysłową przyjmującą pewne racje nie na podstawie siły argumentów lecz autorytetu, wierzeń, tradycji. W znaczeniu potocznym irracjonalizm oznacza też zachowanie jawnie nie prowadzące do zakładanego celu. Irracjonalizm bywa często wynikiem dogmatyzmu i lenistwa intelektualnego. IRYDODIAGNOSTYKA Metoda wykrywania i rozpoznawania chorób na podstawie zmian zachodzących na tęczówce oka. Sztuka ta była znana już w odległej starożytności. Stosował ją i opisał m.in. lekarz faraona Tutenhamona, El Aks. Największe zasługi w opracowaniu naukowych podwalin współczesnej irydodiagnostyki stworzył Węgier V. Peczely. W Polsce metoda ta nie znalazła jak dotąd należnego uznania w oczach medycyny klasycznej. Próżno informacji na jej temat szukać w medycznych encyklopediach i podręcznikach. Wydaje się jednak, że dalsze ignorowanie irydodiagnostyki nie będzie możliwe wobec napływających z całego świata informacji potwierdzających liczne praktyczne zastosowania tej dyscypliny. Wg znawców irydodiagnostyki na tęczówce oka odzwierciedlają się wszelkie zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu i jego poszczególnych narządów. Różne zmiany w zabarwieniu tęczówki, pojawienie się plamek, kropek, cieni i innych znaków, ale także ich wielkość, kształt i miejsce pojawienia się na tęczówce, wszystko to doświadczony lekarz posługujący się metodą irydodiagnostyki potrafi wykorzystać do postawienia właściwej diagnozy. Każdy organ wg tej metody ma swe dokładnie określone miejsce na tęczówce. Opracowane i wciąż unowocześniane mapy oka lewego i prawego są już tak szczegółowe i precyzyjne, że ich schematy mogą być wykorzystane w irydodiagnostyce komputerowej. Irydodiagnostyki nie można uprawiać amatorsko. Do umiejętności "czytania z oczu" dochodzi się, jak podkreślają sami irydolodzy, przez wiele lat studiów i praktyki opartej na solidnej wiedzy medycznej. Metoda ta jest często kojarzona z innymi sposobami diagnostyki i leczenia. Jako ciekawostkę można podać, że z koloru oczu można wywnioskować o predyspozycjach chorobowych. Irydolodzy wyróżniają 12 odcieni tęczówki. Np. kolor niebieski oznacza skłonność do chorób płuc i dróg oddechowych oraz chorób reumatycznych, brązowy - usposabia do chorób układu trawiennego i zaburzeń nerwicowych, natomiast szary - sygnalizuje tendencje reumatyczne, nieżyty i małą odporność na infekcje i choroby bakteryjne. IRYDOLOGIA Nauka o odzwierciedlaniu się stanów chorobowych na tęczówce oka. IZOMETRYCZNE ĽWICZENIA System ćwiczeń opracowany przez Ilse Buck z Austrii. Izometryczne ćwiczenia polegają na napinaniu i rozluŽnianiu mięśni zazwyczaj z wykorzystaniem jakichś zewnętrznych oporów (ściana, stół, krzesło), lub po prostu np. przez zaciskanie pięści. Elementy ćwiczeń izometrycznych odnajdujemy w różnych technikach relaksacyjnych i we wszystkich niemal formach aktywności fizycznej. JABťONOWSKI ZDZISťAW Białostocki bioenergoterapeuta stosujący w leczeniu m.in. środki hipnotyczne. Specjalizuje się w leczeniu chorób o podłożu depresyjnym i nerwicowym. Współuczestniczył m.in. przy przeprowadzaniu przy pomocy -> HIPNOZY bezbolesnych porodów. JACOBSONA TECHNIKA RELAKSACJI Wyjściowym dla techniki relaksacyjnej Jacobsona jest -> STAN NAPIÉCIA wywołany współczesnym trybem życia, a przejawiający się m.in. irytacją, niecierpliwością, podekscytowaniem, odruchami, tikami, nieproporcjonalnymi reakcjami na różne bodŽce, uczuciem niepokoju, skurczem krtani, szybkim płytkim oddychaniem, szybkim biciem serca, bezsennością itp. Stan napięcia odnosi się nie tylko do sfery psychicznej, występuje w całym organizmie, ściślej są to napięcia psychiczne i fizyczne wzajemnie ze sobą powiązane, nawzajem się stymulujące. W tej sytuacji napięte są nadmiernie mięśnie, w specyficznym skurczu pracuje wiele organów i narządów ciała. Relaksacja (rozluŽnienie) nie następuje nawet wtedy, gdy człowiek leży. Stan napięcia trwa i przenosi się na sferę psychiczną i znów na zasadzie sprzężenia zwrotnego - wraca do sfery fizycznej. Technika relaksacji proponowana przez Jacobsona polega na wyuczeniu się wykonywania określonych, celowych ruchów kończyn, tułowia, głowy po to, by napinając a następnie rozluŽniając mięśnie, nauczyć się panować nad nimi i wtedy gdy są nadmiernie napięte, powodować ich relaksację. Pomocnymi przy treningu relaksacyjnym Jacobsona mogą być takie techniki jak -> IZOMETRYCZNE ĽWICZENIA czy -> STRETCHING. JAD PSZCZELI Wydzielany podczas użądlenia pszczoły produkt przypominający swym składem chemicznym jad żmii lub kobry. Wprowadzony do tkanki wywołuje miejscową reakcję alergiczną, a także powoduje bliżej nie poznane reakcje odpornościowe organizmu, co w wielu krajach jest już wykorzystywane dla celów leczniczych. W Polsce jak dotąd jad pszczeli nie jest oficjalnie stosowany, natomiast wśród pszczelarzy rozpowszechnione są poglądy o leczniczym znaczeniu jadu pszczelego w chorobach reumatycznych, szczególnie w chorobie zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa oraz różnych zespołach bólowych. Patrz: -> APITOTERAPIA. JANTRA W tantryzmie hinduskim rodzaj -> PENTOGRAMU. JASNOWIDZTWO Wg -> KLIMUSZKI "jasnowidzenie jest to specyficzna zdolność widzenia rzeczy wydarzeń przez materię, przestrzeń i poza granicą czasu bez udziału zmysłów". Większość wypowiadających się w tej kwestii pod pojęciem jasnowidztwa rozumie wszelkie zdolności do odbioru sygnałów pozwalających na opis zjawisk i rzeczy bez względu na to, kiedy mają miejsce, a więc czy działy się kiedyś -> RETROKOGNICJA, mają miejsce obecnie, czy zdarzą się w przyszłości -> PREKOGNICJA. Istotne jest to, że jasnowidz nie miał przedtem żadnego kontaktu ani wiedzy dotyczącej tych konkretnych zjawisk, które odtwarza. W niektórych analizach jasnowidztwa sięgających często do różnych hipotez naukowych, w szczególności odnoszących się do zagadnień względności czasu, pojęcie zdarzeń przeszłych czy przyszłych nie ma większego znaczenia, jeżeli bowiem inne wymiary istnieją realnie, a nie są tylko postrzegane, czy uświadamiane przez człowieka, to również pojęcie czasu traci swe znaczenie. Szczególnie inspirująca jest koncepcja interpretowania zjawisk jasnowidztwa przez porównanie ich do efektu -> HOLOGRAFII. Na zasadzie analogii przypuszcza się, że tak samo zorganizowany jest nie tylko świat materii, ale także świat myśli i przeżyć psychicznych. Zjawisko pojawiających się więc w umyśle jasnowidza obrazów przedmiotów czy fragmentów myśli ludzi, znajdujących się nawet w znacznym oddaleniu od osoby odbierającej, mogą być wyjaśnione na tej drodze. Zaobserwowano także trudne do wyjaśnienia zjawisko pojawiania się w czynnościach mózgu, o bardzo niewielki ułamek czasu wcześniej, rozwiązania określonego problemu, zanim jeszcze mózg w ogóle podjął pracę nad tym zagadnieniem. Do najsławniejszych jasnowidzów w skali wszechczasów należeli -> SYBILLA i -> NOSTRADAMUS, a w Polsce -> OSSOWIECKI i -> KLIMUSZKO. JATROGENIA Zaburzenia powodujące rozwój lub pogłębienie choroby w wyniku niezamierzonego zachowania lekarza stawiającego niewłaściwą diagnozę lub sugerującego niepomyślny przebieg leczenia. Jatrogenny wpływ na chorego ma też atmosfera szpitalna. Także usposobienie hipochondryczne może wywoływać skutki autojatrogenne. JATTENATTIJUS OLJA Olej z -> WIESIOťKA. Lek produkcji szwedzkiej. Cenny ze względu na obecność kwasu gamma-linolenowego (GLA) działającego antymiażdżycowo. To samo działanie i zawartość ma Eumol activ. JEZUS UZDROWICIEL Jezus Chrystus, Syn Boży, z bożej woli czyniący cuda uzdrowienia, których bogate opisy znajdujemy w Ewangelii, nie podlega racjonalnej ocenie ani interpretacji z naukowego punktu widzenia. Także Kościół katolicki uznając i dzisiaj tego typu uzdrowienia za akt nadzwyczajnej łaski nie docieka dróg, na jakich tego rodzaju zdarzenia się odbywają, poprzestając na naukowej opinii, że uzdrawiająca zmiana miała miejsce. W wielu publikacjach, nie kwestionując boskości Jezusa Chrystusa lub abstrahując od niej, uważa się Go za najwybitniejszego w skali światowej fenomena -> UZDROWICIELA obdarzonego ogromną siłą i energią bioterapeutyczną. świadczyłyby za takim poglądem opisy zjawisk, jakie zachodziły w Jego obecności. Temat jest od dawna przedmiotem zainteresowania i dociekań m.in. astrologów. Okazuje się bowiem, że kosmogram Jezusa Chrystusa odznacza się wyjątkową mocą. JÉZYK CIAťA Koncepcja opracowana przez Allana Pease, wg której ponad 90% informacji i kontaktów między ludŽmi odbywa się na drodze niewerbalnej. Analizując sposób zachowania się ludzi, ich gesty, można ocenić ich osobowość, uzdolnienia, a także stan zdrowia. JOGA Sanskrycki termin oznaczający obszerny system filozoficzno-etyczno-cielesny obejmujący doktryny i zasady życiowe, postawy i ćwiczenia ciała, ćwiczenia oddechu. Ich równoległe wyznawanie, zgłębianie i praktykowanie ma na celu osiągnięcie zjednoczenia z uniwwersalną świadomością. Joga rozpowszechniła się przede wszystkim w jednej ze swych form - hatha joga. Eksponuje się w niej ćwiczenia postawy i oddychanie jako drogi prowadzące do zdrowia fizycznego i umysłowego. Jeden z wybitnych znawców jogi pisał: "Joga jest związaniem się wszystkimi siłami ciała, umysłu i duszy z Bogiem, wymaga poddania się dyscyplinie intelektu, emocji i woli oraz oznacza duchową równowagę pozwalającą odnosić się do wszelkich aspektów życia z równym spokojem". Klasyczni wyznawcy jogi są bardzo ortodoksyjni i nie pozwalają na żadne uproszczenia, tak typowe dla współczesnej mody zachodniej, biorącej z filozofii Wschodu tylko niektóre elementy. Sprawia to z jednej strony, że jest to system dla większości trudny do zaakceptowania, ponieważ wymagałby od swych zwolenników radykalnej zmiany w obrębie wyznawanej przez nich filozofii i strategii życia, na co stać jest bardzo niewielu. Z drugiej strony zainteresowanie jogą jest tak duże, że wielu ludzi nie czekając na aprobatę starych joginów uprawia tylko niektóre ćwiczenia i wplata do swego życia wybrane zasady jogi. Wydaje się, że dla ludzi Zachodu nie ma innej możliwości i proces samorzutnego czerpania z jogi i innych systemów wschodnich będzie się, ku oburzeniu różnych -> GURU, pogłębiał. Z punktu widzenia potrzeb medycyny niekonwencjonalnej interesujące mogą być szczególnie trzy człony jogi: asana, pranajama, sanča. A s a n a - jest to, myśląc naszymi pojęciami zaczerpniętymi z gimnastyki, przyjmowanie i wyćwiczenie różnych pozycji ciała, dzięki czemu zwiększa się jego elastyczność, poczucie panowania nad nim i zdolność koncentracji. Każda asana ma określony stopień trudności od 1 do 60. P r a n aj a m a - w uproszczeniu znaczy sztuka oddechu osiągana przez wyćwiczenie trzech podstawowych faz: wdech, bezdech, wydech. Bezdech może być wykonywany zarówno przy pełnym wdechu jak i wydechu. Wg filozofii jogi życie każdego jogina jest mierzone liczbą oddechów. Pogłębiając oddech, usprawniając funkcje oddechowe można przedłużyć życie. S a n č a - oznacza czystość, lecz nie jest to tylko czystość fizyczna zachowywana w wyniku zabiegów higienicznych, ale także czystość słów, myśli oraz intencji. Dla własnego zdrowia konieczne jest rozwijanie w sobie życzliwości wobec innych i okazywanie im szacunku. Uważa się też, że każdy uprawiający jogę powinien być wegetarianinem. JOGGING To nic innego jak po prostu bieg, bieganie, systematyczny trening biegowy. Podstawy joggingu stworzył -> COOPER. Ze względu na wszechstronność, powszechną dostępność i uniwersalność jogging jest bez wątpienia jedną z najbardziej wartościowych form aktywności fizycznej. Patrz: -> RUCH. JON Atom pierwiastka powiększony o elektron (anion) lub pomniejszony o elektron (kation), co w zasadniczy sposób zmienia jego właściwości wykorzystywane w różnych metodach leczenia -> PROMIENIOWANIA JONIZUJĆCEGO. JUDO Sportowa odmiana Ju-Jitsu JU-JITSU Grupa dalekowschodnich sportów walki zbliżona do zapasów, których celem jest wytrącenie przeciwnika z równowagi, przewrócenie i przytrzymanie na ziemi. KABALISTYKA Wróżenie za pomocą specjalnych kart, wywodzące się z kabały czyli prawa Mojżeszowego. W średniowieczu kabalistyka oznaczała sposób interpretacji Biblii wg ukrytych znaczeń poszczególnych liter i słów. Kabalista orzeka na podstawie gematrii (kombinacja liter i ich odpowiedników liczbowych), notariki (odpowiednie przestawianie liczb i liter) i themury (odkrywanie, odszyfrowywanie znaczeń). W ujęciu popularnym kabalistyka oznacza wszelkie wróżenie z kart. KAIROS Gr. - miara, umiar. Moment, w którym jednostka jest szczególnie podatna na wpływ terapeutyczny. Początek takiego momentu powstaje zazwyczaj w stanie emocjonalnym, który może być spowodowany zarówno załamaniem się dotychczasowego systemu wartości, jak i pod wpływem szczególnie intensywnego przeżycia związanego z nowym doświadczeniem. KALOKAGATHOS Starogrecka idea wychowania głosząca pełną jedność i harmonię zalet ciała i umysłu. Kalos kai agathos oznacza piękny i dobry, a pojęcia piękna i dobra odnoszą się jednako do ciała i umysłu. Zespół fizycznych i moralnych zalet dobrego obywatela. KALORIA Jednostka ciepła. Ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 g wody od 14 do 15 stopni. Podstawowa jednostka służąca do obliczania -> BILANSU ENERGETYCZNEGO, a zarazem jednostka przeliczeniowa przy różnego rodzaju -> DIETACH. KAMIENIE SZLACHETNE Kamieniom szlachetnym przypisuje się wiele nadzwyczajnych cech, w tym i właściwości terapeutyczne i energetyzujące. W szczególności cechami tymi odznaczają się kamienie o strukturze -> KRYSZTAťU. Wpływ terapeutyczny i wzmacniający kamieni szlachetnych wiąże się też z innymi czynnikami, jak np. wpływem planet i znaków -> ZODIAKU. Każdemu znakowi zodiaku jest przypisany jakiś szczęśliwy kamień. Każdy człowiek i każdy kamień szlachetny mają pewne specyficzne, jednostkowe i indywidualne cechy. Umiejętne ich dobranie i zestawienie pozwala na spotkanie jednakowo rezonujących struktur kamienia i człowieka, co daje korzystne efekty wzmacniające i terapeutyczne. Każdemu z kamieni szlachetnych przypisuje się też szczególne właściwości lecznicze. Diament uwalnia od pijaństwa, szafir leczy choroby oczu i działa psychoterapeutycznie, ametyst łagodzi agresję, rubin ożywia i przydaje sił witalnych, szmaragd wpływa na oczy, topaz pomaga zwalczyć gruŽlicę, jaspis eliminuje choroby dróg oddechowych, turkus chroni przed upadkiem i zapewnia powodzenie, krwawnik ostrzega przed wypadkiem, opal potęguje siły energetyczne człowieka, ale i dobre i złe, onyks jest kamieniem fatalistycznym, koral broni przed urokiem, perły regulują pracę serca, granat uśmierza ból, malachit działa kojąco w podagrze i kolce nerkowej, bursztyn leczy migdałki, choroby gardła i bóle głowy, agat jest doskonały na amulety, a magnetyt działa skutecznie w chorobach reumatycznych i rwie kulszowej. KAMIEą FILOZOFICZNY Poszukiwana przez alchemików substancja, która miała posiadać moc zmieniania pospolitych pierwiastków w metale szlachetne, głównie w złoto. Uporczywe i bezskuteczne poszukiwania kamienia filozoficznego doprowadziły jednak do wielu cennych odkryć, w tym m.in. produkcji porcelany, soli glauberskiej, arsenu, antymonu, bizmutu, fosforu, prochu strzelniczego i wielu innych. Kategorię pierwszorzędną kamienia filozoficznego nazywano Eliksirem Wielkim albo Czerwoną Tynkturą, a drugiego rzędu Eliksirem Małym lub Białą Tynkturą. Kamień filozoficzny drugiego rzędu miał moc zmieniania pierwiastków pospolitych w srebro. W literaturze używa się też pojęcia kamień filozoficzny w znacznie szerszym pojęciu: idei filozoficznych, sposobu na długowieczność, osiągania mądrości itp. KANAťY ENERGETYCZNE Inaczej -> MERIDIANY lub -> POťUDNIKI. Wg zasad -> CHIąSKIEJ MEDYCYNY, a w szczególności takich jej technik jak -> AKUPUNKTURA i -> AKUPRESURA, każdy kanał energetyczny zaopatruje i reguluje działalność konkretnego organu. Wg aktualnej klasyfikacji przez ciało ludzkie przebiega 14 kanałów energetycznych: płuc, jelita grubego, żołądka, śledziony-trzustki, serca, jelita cienkiego, pęcherza moczowego, nerki, osierdzia, potrójnego ogrzewacza, pęcherzyka żółciowego, wątroby, głównego regulatora tylnego, głównego regulatora przedniego. Wg niektórych Žródeł przebieg kanałów jest zbieżny z przebiegiem dróg limfatycznych, wg innych nakłada się on na przebieg dróg nerwowych. Przy przeprowadzaniu zabiegów ważne jest, aby działanie bodŽcem na -> AKUPUNKTY leżące w obrębie konkretnego kanału energetycznego wypadło w momencie ich największej aktywności, co ma miejsce przez około dwie godziny w ciągu doby. KARMA Jedna z podstawowych zasad religii buddyjskiej odnosząca się do pojęcia przyczyn i skutków, nawiązująca do przeszłego i przyszłego życia. W wielu technikach medycyny orientalnej pojęcia tego używa się w węższym znaczeniu: akcja-reakcja, przyczyna-skutek. Wnioskuje się z tej zasady o konieczności kierowania uwagi w leczeniu przede wszystkim na przyczyny. Odpowiada to zachodnim pojęciom -> PROFILAKTYKI, ale jest w praktyce medycznej Orientu bardziej konsekwentne. Z innego punktu widzenia karma jako pojęcie filozoficzne oznacza też bilans uczynków i myśli dobrych i złych wyznaczających los człowieka w kolejnym wcieleniu -> REINKARNACJI. KARATE Dalekowschodnia sztuka walki polegająca na zadawaniu ciosów rękami i nogami we wrażliwe miejsca ciała. Istotą karate jest takie przygotowanie przez długotrwały trening ciosów, aby przy minimalnych stratach własnych uzyskać jak największy efekt na ciele przeciwnika. KARIOLOGIA Dział nauki zajmujący się problematyką nośników substancji dziedzicznej jaką są chromosomy. M.in. w ramach, czy w nawiązaniu do dorobku kariologii wysuwa się hipotezy o człowieku jako przechowalniku odwiecznej i jedynie nieśmiertelnej substancji genetycznej. KASANDRA W mitologii greckiej córka króla Troi Priama, zwiastunka nieszczęścia. KASZPIROWSKI ANATOLIJ Rosjanin, z domieszką krwi polskiej. Niewątpliwie najsłynniejszy współcześnie działający, znany na całym świecie -> UZDROWICIEL. Szczególną sławę zyskał seansami telewizyjnymi, podczas których udowodnił praktyczne możliwości -> TELEPSYCHOTERAPII. Wielki spór o to, czy Kaszpirowski stosuje -> HIPNOZÉ, czy jest to jakiś inny (energetyczny? bioenergetyczny?) sposób oddziaływania, wciąż toczy się na naszych oczach. Wielkie wrażenie zrobił np. oglądany w Polsce przekaz telewizyjny z operacji dwu kobiet, znieczulonych zdalnie przez Kaszpirowskiego. On sam wciąż wprowadza do swych rozmów ze słuchaczami nowe wątki i problemy. KASZTANY Noszone w kieszeni, przechowywane w szufladzie lub pod łóżkiem działają podobno antyreumatycznie i mają właściwości słabego -> EKRANU RADIESTEZYJNEGO. KATABOLIZM -> PRZEMIANA MATERII KATALEPSJA Stan napięcia mięśni powodujący usztywnienie ciała, występujący m.in. w -> HIPNOZIE. Stan, w którym są demonstrowane, czasem podczas pokazów publicznych, -> MEDIA. KATAPLEKSJA Odruch obronny w różnych organizmach polegający na znieruchomieniu w przypadku zagrożenia. Stan taki pod postacią tzw. stuporu może wystąpić u osób chorych psychicznie. KATAR Najpopularniejsza choroba, której można całkiem uniknąć stosując się do zaleceń w sprawie -> HARTOWANIA. Patrz też -> ZAZIÉBIENIE i -> GORĆCZKA. KATHARSIS Oczyszczenie. Pojęcie wywodzące się z filozofii greckiej. Istotą katharsis jest doskonalenie lub uszlachetnienie. Wg innych poglądów katharsis oznacza wyładowanie uczuć osiągane podczas wielkich przeżyć emocjonalnych (sztuka, muzyka). Pojęcie katharsis używane jest też w -> PSYCHOANALIZIE i oznacza uwolnienie przez odreagowanie od nieuświadomionych przeżyć wywołujących nerwice. Stan katharsis osiąga się też w procesie różnych technik -> MEDYTACJI i -> RELAKSU. KAUTERYZACJA -> PRZYíEGANIE KEEP SMILING Ang. - zachowajcie pogodę ducha. Właśnie, zachowajcie pogodę ducha bez względu na sytuację, a unikniecie wielu chorób. Choroba omija pogodnych i zadowolonych z życia. KENDO Dalekowschodnia odmiana szermierki na miecze. KINESTEZJA Poczucie ruchów ciała i położenia mięśni, stawów, organów wewnętrznych względem siebie. Stan osiągany m.in. w wyniku -> MEDYTACJI. KINEZYTERAPIA Zwana inaczej gimnastyką leczniczą lub -> MECHANOTERAPIĆ, obejmuje całość zagadnień związanych z leczeniem za pomocą ruchu. Ľwiczenia lecznicze dzielą się na bierne - wykonywane przy pomocy terapeuty bez współudziału pacjenta, czynne - wykonywane przez pacjenta pod kierunkiem lekarza oraz specjalne (oddechowe, koordynacyjne, rozluŽniające). Do tej grupy zaliczyć też można gimnastykę wyrównawczą i korekcyjną. Bez trudu można dostrzec liczne związki pomiędzy kinezyterapią a różnymi niekonwencjonalnymi metodami leczenia, jak np. chiropraktyką w ćwiczeniach biernych. KIRLIANA ZDJÉCIE Zdjęcie fotograficzne uwieczniające promieniowanie wydzielane przez wszystkie żywe obiekty poddane stymulacji prądem zmiennym o wysokiej częstotliwości. Istotnym z punktu widzenia medycznego jest to, że szczegółowa analiza zdjęcia dynamicznego, rejestrującego fenomen promieniowania w ruchu, pozwala na ocenę stanu zdrowia fotografowanego ustroju, wskazanie schorzałych miejsc i określenie charakteru schorzenia. Kirliana zdjęcie potwierdziło w pełni istnienie -> AKUPUNKTúW i pozwoliło na ich dokładne zlokalizowanie. Pod względem fizycznym promieniowanie to określa się jako -> BIOPOLE lub -> BIOPLAZMÉ albo też plazmę utworzoną ze zjonizowanych cząstek lub wzbudzonych elektronów i protonów. Analiza efektu pozwala też na wysunięcie wielu interesujących medycynę zaleceń. Otaczające każde żywe ciało pole energetyczne stanowi jak gdyby jednolity organizm pośredniczący w wymianie energii z otoczeniem. Stąd takie zabiegi jak oddychanie, wdychanie zjonizowanego powietrza, a także percepcja różnobarwnego światła wpływa korzystnie na organizm. Gwoli ścisłości historycznej należy dodać, że właściwym pomysłodawcą i twórcą pierwszej aparatury służącej do wykonywania tego typu zdjęć był Polak, Jakub Jodko-Narkiewicz w 1896 r. KIRKE Uwodzicielka mitycznego Odysa. Jej współczesny odpowiednik to - famme fatale (kobieta fatalna), przynosząca nieszczęście. KISMET W religii islamskiej oznacza nieodwracalny los, przeznaczenie dane od Allacha. KIT PSZCZELI Inaczej Propolis. Uchodzi za najbardziej aktywny i skuteczny lek spośród wszystkich produktów pszczelich. Propolis składa się z wielu składników, biopierwiastków, steroidów, aminokwasów, witamin i różnych czynnych biologicznie substancji. Działa bakteriobójczo, stąd jego najpowszechniejsze zastosowanie przy leczeniu różnych ran, owrzodzeń, liszajów, egzemie, czyrakach. Dużą skuteczność kitu pszczelego zaobserwowano także w stomatologii. Zwykły kawałek kitu pszczelego żuty tak jak guma do żucia daje bardzo dobre rezultaty przy schorzeniach dziąseł, zapaleniu okostnej itp. Na rynku dostępnych jest już wiele preparatów sporządzonych z kitu pszczelego. Jednak bezpośrednio zebrany z ula jest najlepszy i najskuteczniejszy. KLAWIPUNKTURA Metoda leczenia autorstwa Ferdynanda Barbasiewicza polegająca na miejscowym uciskaniu skóry w -> AKUPUNKTACH za pomocą specjalnego urządzenia przypominającego zmodyfikowaną wersję chińskiego młoteczka. Metodę tę w Polsce popularyzuje Zbigniew Zaniewski z Polskiego Towarzystwa Medycyny Naturalnej. KLEPSYDRA M.in. zegar piaskowy lub wodny. Symbol niezmienności wyroków losu. KLIMATOTERAPIA Klimat to zespół czynników, które potraktowane jako różnego rodzaju bodŽce mogą istotnie wpływać na stan zdrowia człowieka. Składają się nań: naświetlenie, intensywność promieniowania, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, temperatura,jonizacja, skład powietrza i inne bardziej szczegółowe, ale czasem intensywnie odbierane przez pacjentów bodŽce, jak ukształtowanie terenu, kolorystyka, skład flory i fauny, architektura, obyczaje miejscowej ludności itp. W Polsce występują trzy strefy klimatyczne: nizinna, górska i morska oraz szereg pośrednich. KLIMUSZKO CZESťAW (1906 - 1980). Franciszkanin. Niewątpliwie najsłynniejszy w Polsce powojennej jasnowidz i uzdrowiciel. Szczególne zdolności ujawnił podczas okupacji, dzięki czemu udało mu się kilkakrotnie uniknąć grożącego niebezpieczeństwa, które przeczuł. Jego specjalnością było odgadywanie losów zaginionych osób i stawianie diagnoz na podstawie oglądanej fotografii. Zasłynął także jako zielarz. Swe poglądy i dorobek opisał w książkach: "Moje widzenie świata" i "Wróćmy do ziół". KLIMAKS W ekologii klimaks oznacza końcowy etap przekształceń środowiska, w którym osiągnięty zostaje maksymalny stopień stabilności ekosystemu. KNEIPP SEBASTIAN (1821 - 1897). Ksiądz, wielki orędownik naturalnych systemów leczenia, stosowania diety wegetarianistycznej, ruchu na świeżym powietrzu, ziołolecznictwa. Sławę zawdzięcza przede wszystkim wszechstronnemu wykorzystaniu wody w leczeniu. Jego metody budziły wiele kontrowersji, jednak wiele stosowanych przez niego zabiegów i technik leczenia weszło na stałe do medycyny i do dziś są stosowane w -> WODOLECZNICTWIE. Napisał wiele książek, z których najsławniejsze to: "Moje leczenie wodą" i "Kneippa kuracya". Do podstawowych zabiegów stosowanych przez Kneippa należały m.in. polewania, zawijania, parówki, okłady, kąpiele, nasiadówki, płaszcz hiszpański, natryski itp. Stosował też kąpiele i nasiadówki w wywarze z ziół, siana i słomy owsianej oraz gałęzi świerkowych. Do parówek także stosował różne zioła. Podkreślał hartujące znaczenie zabiegów wodoleczniczych. KNOW YOUR BODY Amerykański system powszechnej edukacji zdrowotnej (Poznaj swoje ciało), (Poznaj swój organizm), którego celem jest przekazanie uczącej się młodzieży odpowiedniej wiedzy i umiejętności praktycznych dotyczących samopoznania, aktywności ruchowej, zasad odżywiania się i pełnego poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie. Istotnym elementem tego programu jest przekonanie o silnym związku między fizyczną i psychiczną sferą życia człowieka. Bywają one często traktowane w edukacji oddzielnie, co prowadzi do fałszywego obrazu zdrowia. KOCHAĽ SIEBIE Pod tym hasłem można zmieścić co najmniej kilkanaście różnych metod, technik, procedur terepautycznych mających na celu poprawę samopoczucia, wzbogacenie osobowości, ulepszenie obrazu samego siebie. "Zasługuję na miłość", "myślę pozytywnie", "jestem dobry", "lubię siebie", to tylko niektóre propozycje -> AUTOTERAPII opartej z reguły na ogólnych zasadach -> AUTOSUGESTII. Pozytywny obraz samego siebie jest niesłychanie ważnym warunkiem powodzenia, zdolności do wypoczynku, regeneracji sił i zdolności do atakowania problemów. Brak akceptacji samego siebie jest jednym z głównych składników -> DYSTRESU. KOMPLEKSY Układ silnie uczuciowo zabarwionych skojarzeń, zwykle nieświadomych, mających postać różnego typu zahamowań, obaw, dążeń, przejawiających się w przybieraniu określonej postawy wobec innych ludzi. Np. kompleks niższości manifestuje się dotkliwym przekonaniem o własnej nieudolności, bezwartościowości; powoduje nieśmiałość, pomyłki, potknięcia językowe itp. KOMPUTERY LECZĆCE W związku z ogromnym rozwojem techniki we wszystkich dziedzinach życia, w tym i w medycynie, od czasu do czasu pojawia się pogląd, że przyjdzie czas, kiedy miejsce lekarza zajmie komputer. Wydaje się to jednak zupełnie niemożliwe i jak powiedział dr L. M. Orr, prezes Amerykańskiego Towarzystwa Lekarskiego: "Osobiście sądzę, że nie grozi niebezpieczeństwo, aby praktykę lekarską miały przejąć maszyny. Niektórzy pacjenci i niektóre choroby po prostu nie reagują na bezosobowe leczenie". Uwaga ta w całej rozciągłości odnosi się do bardzo wielu przypadków, kiedy do uleczenia jedynie potrzebne jest dotknięcie innego człowieka albo jego dobre słowo. KONFORMACYJNE POLE -> BIOGRAWITACJA KONIUNKCJA Moment, w którym dwa ciała niebieskie znajdą się najbliżej siebie. Zjawisko często wykorzystywane przy opracowywaniu -> HOROSKOPU i interpretacji wpływu kosmosu na bieg losów ludzkich. Ze zjawiskami koniunkcji wiąże się też często występowanie nadzwyczajnych zdarzeń na Ziemi. KONTEMPLACJA Rozmyślanie, rozpamiętywanie, bierne przeżywanie. W procesie -> MEDYTACJI stan wysokiego skupienia. Najwyższy rodzaj poznania powstającego przy przeżywaniu zjawisk artystycznych. KONSTELACJA Układ gwiazd, gwiazdozbiór. KONWERGENCJA Podobieństwo cech różnych organizmów wynikające nie z pokrewieństwa gatunkowego lecz z przystosowania do życia w tych samych warunkach. KOPROTERAPIA Metoda leczenia stosowana w lecznictwie magicznym i ludowym. W -> MAGII złe duchy wypędzano z chorego smarując jego ciało odchodami ludzi i zwierząt. W lecznictwie ludowym często stosowano koproterapię. Dziś także pewną popularność zdobywa sobie np. metoda leczenia moczem. Patrz URYNOTERAPIA. KORA MúZGOWA Warstwa powierzchniowa mózgu złożona z tzw. istoty szarej o grubości do 5 mm. Zlokalizowane są w niej najważniejsze ośrodki przetwarzające informacje i kierujące ustrojem. Patrz: -> MúZG. KORAN święte księgi zawierające zbiór przepisów i nakazów islamu. KOSMOGONIA Teoria mająca ambicje wyjaśnić pochodzenie wszechświata. KOSMOGRAM -> HOROSKOP KOZIE MLEKO Uchodzi za bardzo zdrowe. Wg wierzeń ludowej medycyny jest skutecznym lekiem przeciwgruŽliczym. KRÉGARSTWO -> CHIROPRAKTYKA KRIOTERAPIA Metoda leczenia polegająca na zamrażaniu fragmentów tkanek zazwyczaj przy pomocy chlorku etylu lub płynnego dwutlenku węgla. KRYPTOSKOPIA Zdolność do odczytywania zakrytego pisma i rozpoznawania ukrytych przedmiotów. KRYSTALOGRAFIA Nauka zajmująca się badaniem i wyjaśnianiem właściwości ciał krystalicznych. Strukturom krystalicznym przypisuje się wiele właściwości leczniczych. Patrz: -> KRYSZTAťY i -> KAMIENIE SZLACHETNE. KRYSZTAťY Ciała stałe o uporządkowanej budowie wewnętrznej. Dzięki wielu specyficznym właściwościom optycznym i elektrycznym, pięknym kształtom i barwie oraz niepospolitości występowania kryształy od najdawniejszych czasów są wykorzystywane w leczeniu i uzdrawianiu. Kryształ symbolizujący doskonałą strukturę "rezonuje" z podobnymi strukturami w organizmie i wpływa na nie regulująco. Wg niektórych opinii także -> AURA otaczająca człowieka ma strukturę krystaliczną, w niej właśnie najwcześniej można odkryć symptomy choroby. Współdziałanie, "rezonowanie" kryształów - ciał stałych - z płynną strukturą krystaliczną -> AURY i -> BIOPOLA może stanowić kanał przepływu energii, pomiędzy świadomością a zewnętrznymi strukturami krystalicznymi. Najstarsze Žródła dostarczają wielu informacji o leczniczych właściwościach kamieni i minerałów szlachetnych posiadających w większości strukturę krystaliczną. Stosuje się wiele technik wzmacniania sił organizmu, leczenia i uzdrawiania kryształami. Najbardziej znaną metodą jest wpatrywanie się w kryształ, najlepiej -> KULÉ KRYSZTAťOWĆ, podczas medytacji, wróżb i seansów jasnowidzenia. Spośród wielu innych sposobów stosuje się m.in. noszenie przy sobie kryształu jako -> AMULETU, obcowanie z ulubionym i dopasowanym do naszej osobowości kryształem, bawienie się, głaskanie, przemawianie doń, "przyjaŽnienie się", przekazywanie mu swych myśli i życzeń. W ten sposób można też podobno "naładować" kryształ życzeniami i przekazać innej osobie. Różne dolegliwości można usunąć przykładając ulubiony kamień do chorych miejsc. Skierowanie kryształu na jeden z -> CZAKRAMúW (piąty zlokalizowany w tarczycy) usprawnia i reguluje obieg materii w ciele człowieka. Kierując się intuicją każdy powinien wybrać swój kryształ i posługując się różnymi technikami -> AUTOSUGESTII wypróbować jego działanie. Istnieje też zasada, aby kryształ będący przedtem w posiadaniu innej osoby dokładnie umyć, aby uwolnić go od jej wpływu. KSIÉGI MĆDROSCI Nazwa dzieł, zbiorów pism, ksiąg zawierających zbiór podstawowych idei, norm, nakazów i zakazów, przepisów, różnych informacji historycznych i przypowieści odnoszących się do największych systemów religijnych i filozoficznych, jak -> BIBLIA (chrześcijaństwo), -> KORAN (islam), -> WEDY (buddyzm, hinduizm), -> TALMUD (religia żydowska). We wszystkich księgach mądrości można znaleŽć wiele wspólnych wątków i korzeni historycznych. KULA KRYSZTAťOWA Kula jest wg wielu poglądów najdoskonalszym wzorem organizacji materii, budzi i zaspokaja naturalne poczucie estetyki. Kryształ jest także budzącą zachwyt strukturą materii, a jak inni twierdzą, występującą także poza materią. Nic więc dziwnego, że połączenie obu tych form czy cech predestynuje kulę kryształową do pełnienia wielu szczególnie ważnych znaczeń i funkcji w świecie -> MAGII, gdzie służy jako główne "narzędzie pracy" wróżek i czarowników.Połączenie obu tych form i struktur może poza hipotetycznymi funkcjami magicznymi i estetycznymi, wywołać także różne zjawiska fizyczne związane z absorbcją, emisją czy odbiciem różnego rodzaju fal elektromagnetycznych. KULTURYSTYKA System ćwiczeń kształtujących siłę i sylwetkę ciała (ang. body building - budowanie ciała). KUNDALINI Tajemna kosmiczna moc tkwiąca w każdym człowieku. Wg -> BUťťYSZKI symbol tej mocy, uśpiony wąż, pod wpływem bodŽców energetycznych pochodzących z pobudzonej psychiki człowieka np. przez -> ENERGETYZATOR, budzi się i wznosząc się ożywia i uruchamia kolejno ułożone w ciele człowieka punkty energetyczne -> CZAKRAMY. KURARA Silna trucizna sporządzona z wyciągu specjalnych roślin południowo-amerykańskich. Stosowana obecnie w lecznictwie w bardzo małych dawkach. KURZAJKI Brodawki pochodzenia wirusowego. Ciekawe są liczne doniesienia (z tego powodu hasło to znalazło się w tym leksykonie) o samoistnym znikaniu kurzajek, co ma mieć związek z -> SUGESTIĆ i efektem -> PLACEBO. Jest to jeszcze jeden dowód na to, jak wielką siłą są środki psychoterapeutyczne stanowiące podstawę różnych technik medycyny niekonwencjonalnej. KUWADA Stary obyczaj współuczestnictwa męża podczas porodu przez naśladowanie okrzykami i ruchami doznań, które przeżywa żona, a póŽniej także przestrzeganie obowiązujących postów itp. Wielu badaczy kultur ludów pierwotnych potwierdza, że mężczyzna poddający się kuwadzie odczuwa wiele tych samych objawów związanych z porodem co kobieta. Jeszcze jedno potwierdzenie sił autosugestii. KWADRA Faza, w której widać połowę półkuli obserwowanej planety lub Księżyca. KWASY TťUSZCZOWE Związki powstałe w procesie hydrolizy tłuszczów. Z punktu widzenia poprawności zasad żywienia ważny jest podział na kwasy tłuszczowe nasycone i kwasy tłuszczowe nienasycone. W naszej dietetyce zbyt mało jest kwasów tłuszczowych nienasyconych znajdujących się m.in. w oleju kukurydzianym, słonecznikowym, sojowym oraz w tłuszczu ryb morskich. áródłem zaś kwasów tłuszczowych nasyconych, niebezpiecznych jeżeli występują w nadmiarze, a tak jest w naszym żywieniu, są tłuszcze zwierzęce: smalec i masło. Szczególnie cenne dla organizmu są tzw. -> NIEZBÉDNE NIENASYCONE KWASY TťUSZCZOWE (NNKT), które nie mogą być syntetyzowane w organizmie i muszą być dostarczane z zewnątrz. Są to przede wszystkim takie kwasy tłuszczowe jak arachidowy, gamma-linolenowy i linolowy. Szczególnie duże ilości cennego kwasu gamma-linolenowego -> GLA odkryto niedawno w nasionach dwu roślin -> WIESIOťKA i -> OGúRECZNIKA. Z ich nasion jest m.in. produkowana -> BORAGOGLANDYNA 100, cenny lek antymiażdżycowy. KWIATOTERAPIA Kwiaty to szczególnie piękna emanacja natury i manifestacja jej wszechstronnej energii i możliwości. Ich kolor, wyszukany kształt, zapach, różne okoliczności kulturowe, w których kwiaty są przekazywane między ludŽmi, tworzą wiele sytuacji oddziałujących pozytywnie na psychikę i somatykę człowieka. Nic więc dziwnego, że te liczne właściwości stały się przedmiotem różnych systematycznych badań i obserwacji, a w końcu spójnych koncepcji wykorzystywania tych właściwości w profilaktyce i leczeniu. Ich bardzo konkretnym zastosowaniem są np. przepisy zestawów preparatów sporządzonych z kwiatów, ich płatków, pyłku, nektaru. Zestawy te sporządza sie nie tylko ze względu na właściwości lecznicze, ale także z uwzględnieniem charakteru i zainteresowań osoby, która jest podawana kwiatoterapii. Za Elżbietą Cybulską, z artykułu "Uzdrawiająca moc kwiatów" zamieszczonym w SM, podaję interesujący wykaz różnych symptomów chorobowych i odpowiadających im kwiatów: apatia - dzika róża arogancja - dzikie wino depresja ze zwątpienia - gencjana depresja z innych przyczyn - gorczyca nienawiść z zazdrości - ostrokrzew nienawiść z obrazy - wierzba samooskarżenie - jodła złe sny - osika, gencjana, skalna róża wyczerpanie z braku woli - centuria (tysiącznik) wyczerpanie fizyczne - oliwka wyczerpanie umysłowe - gra wyczerpanie z braku życzliwości - clematis KWIETYZM Stan bierności umysłowej i fizycznej, beznamiętny stosunek do rzeczywistości i biegu spraw życiowych, brak aktywności. LABOR EST ETIAN IPSA VOLUPTAS ťac. - praca jest sama przez się przyjemnością. I dodajmy: Bardzo silnie działającym lekiem. Jakże często spotykamy się z poglądem, że odpoczynek to bezruch, leżenie, powstrzymywanie się od pracy, od wysiłku. Praca, wysiłek fizyczny, ruch, bezpośrednio i bardzo intensywnie wpływają na usprawnienie procesów przemiany materii, zaopatrują krew w tlen, usprawniają pracę mózgu, pośrednio wpływają na dobre samopoczucie, wzmacniają kondycję psychiczną. LASEROPUNKTURA Metoda terapii polegająca na napromieniowaniu -> AKUPUNKTúW nieprzerwanym monochromatycznym, polaryzowanym światłem czerwonym o długości 630 - 670 mm. LEADER Lider. W Anglii przywódca stronnictwa, partii. Coraz powszechniej używa się obecnie słowa lider w sensie wódz, przewodnik, osoba dająca przykład, jako odpowiednik hinduskiego -> GURU. W tym znaczeniu np. rozwijana jest koncepcja promocji zdrowia pod hasłem: "bądŽ liderem zdrowego stylu życia". Jej przewodnią myślą jest to, że ci, którzy krzewią i upowszechniają zasady zdrowego stylu życia, powinni sami tych zasad przestrzegać, dawać przykład innym. Np. palący papierosy lekarz jest tego zaprzeczeniem. LEKOMANIA Lekozależność, stan powstający w wyniku systematycznego przyjmowania leków. Obok dobrze opisanych w fachowej literaturze zjawisk uzależnienia się od leków narkotycznych (morfina, barbiturany itd.:), które mają jednak charakter ograniczony, mamy do czynienia ze stale rosnącym, nadmiernym zażywaniem leków prowadzącym do specyficznej, mającej podłoże nie tylko fizjologiczne ale także i psychiczne lekomanii, która prowadzi następnie w wielu wypadkach do rozległych schorzeń. Specyficznym i coraz powszechniejszym skutkiem lekomanii są też różnego rodzaju uczulenia i wzrost odporności różnych szczepów bakterii i wirusów na wybrane grupy leków. Wielu naukowców ostrzega też, że tak masowe zużycie leków, jakie ma miejsce obecnie, może mieć długofalowy ujemny wpływ na ogólne pogorszenie się banku genetycznego człowieka. Drugim nie mniej groŽnym zjawiskiem wywoływanym przez lekomanię jest proces rozbrajania organizmu, zastępowania jego sił naturalnych, obniżania poziomu jego bariery immunologicznej. Wielkie znaczenie w ograniczaniu zjawiska lekomanii mogą mieć metody -> MEDYCYNY NATURALNEJ, -> HOMEOPATII, -> ZIOťOLECZNICTWA i wielu innych. Adaptacja i wykorzystanie przez oficjalną medycynę tych metod i technik pozwoliłoby na zahamowanie dalszego postępu lekomanii. LEPTONY Supermałe, hipotetycznie najmniejsze cząstki materii. Wg niektórych poglądów leptony są nośnikiem wszystkich zjawisk -> PSI. Uważa się też, że suma leptonowych pól człowieka stanowi jego -> DUSZÉ. Niezwykle interesującą może być informacja (patrz nr 9/91 "Nieznany świat"), że tak rozumianą duszę można "zważyć". Wg jednych Žródeł ma ona mieć masę około 2 - 2,5 g, a wg innych dużo mniej. Po śmierci owa leptonowa dusza (powłoka) powoli rozprasza się, co ma trwać około 40 dób. Wg tych opisów można uznać, że pole leptonowe oraz -> AURA czy -> BIOPOLE to pojęcia tożsame lub bardzo zbliżone. LETARG Stan pozornej śmierci, któremu towarzyszy ogólne spowolnienie i osłabienie procesów życiowych. Charakteryzuje się m.in. niereagowaniem na bodŽce zewnętrzne. Może być skutkiem -> HIPNOZY. Stan letargu potrafili wywoływać u siebie niektórzy wyćwiczeni zwolennicy skrajnych technik -> MEDYTACJI. LEWIATAN Potwór morski często symbolizujący zło. Współcześnie oznacza symbol czegoś monstrualnego, ogromnego. LEWITACJA Unoszenie się przedmiotów i ciał bez udziału sił materialnych. Patrz próba wyjaśnienia zjawiska lewitacji w haśle -> PSI. LEWITAN Lek przygotowany ze specjalnie spreparowanych drożdży. Działa ogólnowzmacniająco, zawiera m.in. mikroelementy, vit. B, vit. PP, białko, kwasy nukleinowe i inne cenne składniki. LÉK Niepokój. Rodzaj emocji podobnej do strachu, ale o trudnych do zidentyfikowania Žródłach i niełatwym procesie leczenia. Często lęk jest przedmiotem terapii za pomocą -> PSYCHOANALIZY i -> HIPNOZY. Skuteczne też bywają -> AUTOSUGESTIA i -> AUTORELAKS. LF (LIFE FIELD) Ang. - pole życia. Jedna z wielu koncepcji -> BIOPOLA zakładająca, że każdy żywy organizm otoczony jest polem elektromagnetycznym stanowiącym ogniwo łączące ciało z psychiką i kontrolującym wszystkie jego funkcje. LIBIDO Termin wprowadzony przez -> FREUDA oznacza wg -> PSYCHOANALIZY szeroko rozumiany popęd płciowy, silny motyw postępowania człowieka. LIFTING Ang. - operacyjne upiększenie twarzy. LINIE PAPILARNE Sieć pofałdowań skórnych tzw. -> DERMATOGLIFúW występujących na opuszkach i wewnętrznych powierzchniach dłoni i stóp. Wyróżnia się na opuszkach palców trzy podstawowe wzory linii: łukowaty, pętlowy i wirowy. Innymi liniami i znakami na rękach zajmuje się m.in. -> CHIROMANCJA. Interesującą cechą lini papilarnych jest ich niezmienność przez całe życie i osobnicze zróżnicowanie pozwalające za pomocą -> DAKTYLOSKOPII ustalić np. sprawcę przestępstwa, nie ma bowiem na świecie dwu osobników o identycznych liniach papilarnych. LOURDES Miasteczko francuskie, w którym w roku 1858 14-letnia Bernadetta Soubirous doznała 18-krotnego nawiedzenia przez Matkę Boską. Od tego czasu sława Lourdes stale rośnie jako miejsca, gdzie chorzy doznają mocy cudownego uzdrowienia. Obecnie Lourdes jest najsłynniejszym miejscem na świecie, w którym dokonują się -> CUDA. LOWENA TERAPIA BIOENERGETYCZNA Metoda leczenia oparta na tych samych przesłankach co -> WEGETOTERAPIA Reicha, z tym, że sięgając do doświadczeń -> PSYCHOANALIZY kładzie się większy nacisk na bliską współpracę z pacjentem, uczy się go poznawać swoje ciało i oceniać występujące w organizmie zależności psychosomatyczne. Stosuje się też w niej bezpośrednie techniki: masaż, dotyk, ucisk. Pod kierunkiem psychoterapeuty pacjent wykonuje ćwiczenia oddechowe i inne ćwiczenia bioenergetyczne. Ważnym elementem L.t.b. jest stosowanie specjalnych ćwiczeń nazywanych "mapą świadomości ciała". Ľwiczenia te mają podobny charakter i cel jak -> MEDYTACJA i służą pogłębieniu kontaktów i wpływu świadomości na ciało. Istotą L.t.b. jest likwidowanie różnych napięć mięśniowych izolujących ciało od świadomości. LOZANOV GEORGI Parapsycholog. Założyciel Instytutu Sugestologii w Sofii. Twórca metody szybkiego nauczania -> SUPERNAUKI. LUDOTERAPIA Leczenie i wspomaganie samopoczucia przez uczestnictwo w zabawach i grach towarzyskich, rozrywkach, czytelnictwie. Wpływ ludoterapii na leczenie różnych schorzeń, szczególnie mających podłoże nerwicowe, jest wielostronny. LUNATYZM Somnambulizm. Rodzaj zaburzeń psychicznych manifestujących się wędrówkami nocnymi, podczas których lunatyk może odpowiadać logicznie na pytania, ale póŽniej z reguły nic nie pamięta. Wysuwane są hipotezy, że lunatyzm jest specyficzną formą -> AUTOHIPNOZY. MAG Mistrz magii. Czarnoksiężnik, szaman, czarodziej, sprawujący magię. Wg odwiecznych zasad -> MAGII nie każdy może zostać magiem. Trzeba do tego szczególnych uzdolnień naturalnych, predyspozycji i wielu lat nauki i praktyki, stopniowo pogłębiających stopień wtajemniczenia i moc. Czasem twierdzi się, że maga wybiera i wskazuje sam diabeł. Magia wg tych wierzeń uprawiana przez osobę pozbawioną szczególnych cech nie ma żadnej siły sprawczej. Dziś także wiele osób zajmujących się psychotroniką i innymi tajemniczymi naukami chętnie przyjmuje miano magii, a w każdym razie nie protestuje, kiedy tak się ich nazywa. Ale w magii obowiązuje zasada, że prawdziwym magiem nie zostaje ten, co chce, ale ten co może. MAGAZYN UFOLOGICZNY UFO Miesięcznik wydawany przez Białostocką Agencję Nolpress. Adres: 15-900 Białystok, skrytka pocztowa 41, Red. Naczelny Z. Fiejtek. MAGIA Hipotetyczna zdolność operowania siłami nadprzyrodzonymi i paranormalnymi za pomocą zaklęć, rytuału, manipulacji symbolami oraz wykorzystywania różnych naturalnych procesów i zjawisk dla uzyskania pożądanych celów. Magia towarzyszy człowiekowi od jego początków. Wydaje się też być obecna wyłącznie w świecie człowieka, ponieważ nieodłącznie wynika z faktu, że człowiek nie tylko wie, ale także "wie, że wie". Wszechogarniająca obecność magii jest równie silna jak dążenie do racjonalnego objaśnienia świata. Czasem te trzy wielkie światy psychiczne człowieka: nauka, magia, religia przeplatają się wzajemnie, korzystają z tych samych Žródeł, sięgają do tych samych sfer, są jego dziełem i panem, i tak samo bywają bezsilne wobec rzeczy ostatecznych: życia i śmierci. Czasem zwalczają się ostro i brutalnie. W średniowieczu i u progu czasów nowożytnych spalono w Europie około miliona czarownic, a jeszcze w 1692 r. w miasteczku Salem w USA stracono 20 młodych dziewcząt za to, że paktowały z diabłem. Tak religia pognębiała magię, swą czarną siostrzycę. Dziś także nauka wytacza przeciwko magii swe działa, oficjalnie jej nie akceptuje i zwalcza, ale po cichu wielu jej przedstawicieli sprzyja magii a nawet ją uprawia. Popularność i zainteresowanie magią rośnie szybko, niezależnie i jakby wbrew rozwojowi nauki i "ucywilizowaniu" świata. Kryzysy religii, filozofii i po części nauki, które nie są w stanie przyjść człowiekowi ze skutecznaą pomocą w jego samotności i cierpieniu. są tego główną przyczyną. Człowiek poznając i podporządkowując sobie otaczający go świat materialny nie potrafi rozwiązać swoich własnych wewnętrznych problemów: przedłużyć życia, uczynić je szczęśliwym, uwolnić od cierpień i lęków. Drugą grupę przyczyn popularności magii stanowią problemy kulturowe: nuda, monotonia, potrzeba silnych przeżyć, ekstazy i mistycyzmu. Wiele zachowań, gestów, symboli, twierdzeń stanowiących treść magii sięga do najgłębszych pokładów ludzkich marzeń i tęsknot. Magia w odróżnieniu od nauki i religii nie stawia żadnych barier ani zakazów. Rytualizowanie zaś różnych zachowań, wprowadzanie elementów -> TABU, tajemniczość, stanowią jej dodatkową atrakcję. Czy można uleczyć chorobę za pomocą zabiegów o charakterze magicznym np. przez zaklęcia? Wzmóc pewność siebie przez noszenie -> AMULETU? Poprawić samopoczucie przez -> HOROSKOP lub udaną -> KABAťÉ? Oczywiście to wszystko jest możliwe, to się często zdarza. Ten, kto tego doświadaczył, nie interesuje się, czy działo się to zgodnie z kanonami nauki. środkami stosowanymi w magii są talizmany i amulety, symbole i zaklęcia, obrządki i rytuał, astrologia i horoskopy, kabalistyka, tajemne księgi, misteria i setki innych technik. Istotami zaludniającymi świat magii zależnie od sfery kulturowej i cywilizacyjnej są diabły, demony, duchy, strzygi, karły, upiory, dżiny i wiele innych stworów. Czyniącymi magię są magowie, czarnoksiężnicy, czarownicy, szamani, guślarze, mistrzowie, członkowie różnych sekt wyznawców magii. Czarownice i magowie są wciąż obecni w naszym życiu. Prasa bez przerwy donosi o powstawaniu setek klubów, sekt i innych ugrupowań zajmujących się praktykowaniem magii. Magia jest też wszechobecna we wszystkich niemal metodach i technikach -> MEDYCYNY NIEKONWENCONALNEJ, choć wielu uzdrowicieli energicznie by temu zaprzeczyło. Wydaje się jednak, że każdy człowiek, który usiłuje pozyskać innego człowieka, albo w jakiś sposób na niego wpłynąć, posługuje się nie tylko czystą wiedzą, ale także, choć czasem bezwiednie, wplata do swych zachowań różne środki magiczne, jak gest, styl, ekspresja, różne techniki przekazu itp. Obserwujemy też postępującą komercjalizację magii. Dziś już najbardziej chronione tajemnice magów, przekazywane z pokolenia na pokolenie, każdy może kupić w kiosku ulicznym. Na nic przestrogi i ostrzeżenia, że tylko nieliczni wtajemniczeni mogą skutecznie uprawiać magię. Każdy chce sam być magiem. Jest i zła strona tego rozpowszechniania się magii. Mnożą się bowiem fakty deprawacji, rozwoju kultu i praktyk satanistycznych, wzmaga się działalność różnych sekt skierowana celowo i świadomie przeciwko uniwersalnym wartościom dobra i porządku. Magia dzieli się na -> BIAťĆ (dobrą) i -> CZARNĆ (złą). MAGNETOFORY Urządzenia zaopatrzone w magnesy wykorzystywane w -> MAGNETOTERAPII. MAGNETOTERAPIA Metoda leczenia działaniem pola magnetycznego. Z dotychczasowych badań wynika, że promieniowanie ujemne (północne) działa pobudzająco i wzmacnia odporność organizmu, a dodatnie (południowe) działa odwrotnie. Bardzo ważne jest więc, aby zastosowano urządzenia emitujące promieniowanie magnetyczne odpowiednie co do znaku (+ lub -), siły i kierunku. Najpowszechniejsze zastosowanie magnetoterapii ma w leczeniu nerwobólów, przyspieszeniu zrastania się kości, chorobie reumatycznej, stanach zapalnych, uśmierzaniu bólu, bezsenności, zmęczeniu. Leczenie polega na mocowaniu na ciele namagnesowanych przedmiotów okalających strefy chore i bólowe. W wielu krajach produkuje się już masowo różne rodzaje -> BIOSTYMULATORúW lub -> MAGNETOFORúW itp. Są to m.in. pasy, obręcze, opaski, bransoletki, zapinki do włosów, buty i coraz wymyślniejsze przedmioty noszone przez człowieka. Na własną rękę można też robić doświadczenia, ale wyłącznie po zapoznaniu się z właściwościami pola magnetycznego. W każdym wypadku magnetoterapii nie można stosować u pacjentów, w ciele których znajdują się jakiekolwiek części metalowe (rozruszniki serca, protezy, plomby, itp.). Pole magnetyczne nie może też być zakłócone silnie działającymi Žródłami energetycznymi. Przeciwwskazaniem są też nadciśnienie i choroby serca. MAGNETOWIDOWA KONFRONTACYJNA TERAPIA Jedna z technik psychoterapeutycznych opracowana i stosowana przez F. H. Stollera z USA. M.k.t. polega na tym, że podczas sesji grupowej rejestruje się zachowania i reakcje uczestników, które następnie są odtwarzane i wspólnie omawiane. Uwidacznia to różnicę pomiędzy tym, co uczestnik chce grupie przekazać, a tym co naprawdę robi. Uświadomienie sobie tych różnic pozwala na wprowadzanie korekt autokreacyjnych. MAGNETYCZNE WťAśCIWOśCI CZťOWIEKA Zdolność człowieka do odczuwania pola magnetycznego. Umożliwiają to niedawno odkryte w ciele człowieka bardzo drobne struktury magnetyczne, igiełki magnetytu (Fe3O4), które jak się przypuszcza są składową swoistych magnetoreceptorów umożliwiających m.in. ptakom orientację wg stron świata. Struktury te - kryształy ferromagnetyczne wyznaczają zakres percepcji magnetycznej człowieka, będącej zarazem podstawą jego zdolności do operowania -> RúíDíKĆ i -> WAHADťEM. MAGNETYZER -> BIOENERGOTERAPEUTA MAGNETYZM W fizyce oznacza zjawiska i właściwości materii związane z oddziaływaniem poprzez pole magnetyczne wytwarzane przez ciała i działające na ciała siłami magnetycznymi. W psychotronice oznacza zdolność człowieka do odbierania promieniowania -> GEOPATYCZNEGO i operowania -> RúíDíKĆ i -> WAHADťEM. W wielu publikacjach magnetyzm jest rówanoznaczny z -> BIOTERAPIĆ. MAGNETYZM ZWIERZÉCY -> MESMERYZM MAGNEZ Metal zaliczany do grupy szczególnie cennych -> BIOPIERWIASTKúW, dzięki swym wszechstronnym właściwościom niezbędnym dla żywych organizmów. Magnez między innymi jest niezbędny do sprawnego przebiegu fotosyntezy, a także jest czynnym uczestnikiem kilkuset ważnych reakcji enzymatycznych. Niedobór magnezu zwiększa m.in. zachorowalność na choroby nowotworowe. Wg różnych badań ziemie polskie są ubogie w magnez, a deficyt ten sięga często 80 - 90 %. Wynika z tego konieczność uzupełniania gleb solami magnezu a także spożywania różnych preparatów zawierających magnez jak -> DOLOMIT. Wielkie zasługi w ekspozycji roli magnezu położył -> ALEKSANDROWICZ J. MAGNOKRAFT Nowy rodzaj latającego wehikułu zaprojektowanego przez Jana Pająka. Magnokraft napędzany miałby być pulsującym polem magnetycznym, a kształtem przypomina wiele opisów statków UFO. Szczegóły patrz: "Nieznany świat" nr 9/91. MAKABRA Coś strasznego, okropnego, budzącego grozę, symbolizującego śmierć. Patrz -> DANCE MACABRE. MAKROBIOTYKA Makrobiotyka jest najogólniej rzecz biorąc nauką o racjonalnym życiu, w którym najważniejszym elementem -> ZDROWEGO STYLU íYCIA jest system odżywiania się, wywodzący się z ogólnych zasad uniwersalnej teorii wszechświata, znany w filozofii chińskiej jako czynniki -> YIN - YANG. Wg założeń makrobiotyka każde pożywienie, każdy produkt jest albo yin albo yang, co oznacza, że jest albo nośnikiem energii, albo substancji. Także wszelkie choroby mogą być typu yin lub typu yang. Np. do typu yin zalicza się takie choroby jak anemia, astma, arytmia, białaczka, cukrzyca, epilepsja, gruŽlica, hemofilia, jaskra, rozedma, reumatyzm, schizofrenia, tarczyca, nowotwory. Objawy typu yin to odrętwienie, kichanie, obrzęki i wymioty. Do typu yang należą choroby: hypoglikemia, stwardnienie tętnic, wrzody dwunastnicy, zapalenia przewodu żółciowego. Objawy zaś typu yang to wzrost liczby białych ciałek krwi, zwężenie naczyń krwionośnych, siwizna, zaburzenie wzrostu. Leczenie chorób typu yin polega na spożywaniu produktów z przewagą yang, bardziej gęstych, dłużej gotowanych, z większą zawartością soli oraz przebywanie na świeżym powietrzu i aktywność fizyczna. Przy chorobach typu yang postępujemy odwrotnie, spożywa się potrawy z przewagą yin, rzadsze, mniej słone, krótko gotowane. Należy też przebywać w mniej przewiewnym, bardziej wilgotnym powietrzu, unikając słońca. Podstawowe zasady żywienia makrobiotycznego polegają na spożywaniu lokalnych produktów, dobieraniu potraw zawierających energię życiową, dobieranie w zależności od potrzeb pokarmów ogrzewających lub wychładzających. W odżywianiu makrobiotycznym ważne jest spożywanie pokarmów o wysokiej emanacji energii. Produkty wysoko przetworzone: białe pieczywo, wędliny, konfitury, czekolada wydzielają bardzo mało energii, dużo zaś energii dostarczają produkty zbożowe, warzywa, mleko, owoce. Pokarmy w zależności od właściwości energetycznych dzielą się na gorące, ciepłe, odświeżające, wychładzające i zimne. Klasyfikacja ta ma duże znaczenie w leczeniu. Choroby powstałe w wyniku nadmiernego wychłodzenia leczy się pokarmami wysokoenergetycznymi i odwrotnie. W makrobiotyce system odżywiania się uzupełniany jest i wzmacniany innymi tradycyjnymi i typowymi dla medycyny chińskiej składnikami, jak teoria pięciu elementów i obieg energii w organizmie. MAKROELEMENTY Pierwiastki stanowiące większość w ciele człowieka. -> PIERWIASTKI CIAťA CZťOWIEKA MAKROKOSMOS Całość wszechświata, świat gwiazd i wszystkich ciał niebieskich. MAKUMBA Brazylijska kompozycja wierzeń indiańskich i afrykańskich z elementami ceremoniału chrześcijańskiego. Stanowi ważny składnik niekonwencjonalnych metod leczenia na kontynencie Ameryki Południowej. MAťPA I SZEKSPIR Jeden z interesujących przykładów z teorii prawdopodobieństwa. Mówi on o tym, że jeżeli da się małpie maszynę do pisania, to uderzając bezmyślnie w klawisze będzie produkowała same głupstwa. Nie jest jednak wykluczone, że uda jej się czasem napisać jakieś logiczne słowo. Nie jest też wykluczone, że po nieskończenie długim czasie takiego bezmyślnego uderzania małpa mogłaby napisać przypadkiem jakiś sonet Szekspira. Przykład ten ma obrazować nieskończenie prawdopodobne rozwiązania w nieskończenie długim okresie czasu . Spotyka się czasem twierdzenie, że życie na Ziemi może być takim właśnie przypadkowo napisanym sonetem. Nie jest to jednak teza satysfakcjonująca nasze ambicje. MANCZARSKl STEFAN (1899 - 1968). Radioelektryk i geofizyk. Obok wielu dziedzin nauki, które uprawiał przez całe życie, interesował się też -> PARAPSYCHOLOGIĆ, a w szczególności zjawiskami -> TELEPATII i -> HIPNOZY. Zbudował nawet specjalny aparat do doświadczeń telepatycznych i hipnotycznych. Przeprowadzał m.in. interesujące doświadczenia ze słynnym medium okresu przedwojennego prof. -> OSSOWIECKIM. Prof. Stefan Manczarski był niewątpliwie najwybitniejszym w POLSCE przedstawicielem nauki zajmującym się poważnie zjawiskami parapsychologicznymi, uważał, że zjawiska te dadzą się na drodze naukowej objaśnić i opisać. MANDALA W buddyzmie oznacza koło magiczne i symbol wszechświata. W ujęciu popularnym i adaptowanym dla potrzeb filozofii Zachodu mandala może oznaczać nasze koło życia. W tym więc sensie mówi się często: moja mandala, mój krąg wartości, znaczeń, oczekiwań, nadziei i przeznaczeń. MANDRAGORA Roślina klimatu śródziemnomorskiego używana dla celów leczniczych,jej korzenie do złudzenia przypominają postać ludzką, stąd przypisywano jej nadnaturalne właściwości . Mandragora stanowi często obiekt kultu i wykorzystywana jest w różnych praktykach magicznych, w tym między innymi do sporządzania -> AMULETúW. MANIA Bardzo silne, trwałe i przesadne zainteresowanie, pociąg, pasja, opętanie jakąś ideą, myślą, przedmiotem. Skutki tego subiektywnie odczuwanego zespołu przeżyć mogą być pozytywne, kiedy służą rozwiązywaniu istotnych problemów (badania naukowe, wynalazki, służba człowiekowi) lub negatywne, kiedy wskutek niezaspokojonych dążeń mania uzewnętrznia się pod postacią agresji. MANICHEIZM Powstały w Persji kierunek filozoficzny tak nazywany od jego twórcy Manicheusza (216-276 n.e.), polegający na uznaniu za główną energię rozwoju zasady sprzecznści i walki dobrego (duch, światło), ze złem (materia, ciemność). MANTRA W buddyzmie zaklęcie i hymn skierowany do bogów w celu pozyskania ich ochrony i opieki. MANUPUNKTURA -> SHIATSU MANY Kraina, świat zamieszkały przez dusze zmarłych przodków czczonych jako istoty boskie. MARAZM Apatia, ogólne przygnębienie, brak aktywności, bezwład, uwiąd. MARSZE Korzystne, szczególnie dla osób starszych, rekonwalescentów i chorych. Nie wszyscy mogą uprawiać bieganie i inne dynamiczne formy aktywności zgodnie z receptą -> 3 razy 30 razy 130. Dla uprawiających marsze reguła ta brzmi 6 razy 30 razy 100. Oznacza to, że marsze trzeba uprawiać codziennie przez pół godziny w takim tempie, aby -> TÉTNO wynosiło około 100. MARTWA WODA -> WODA íYWA I MARTWA MARZENIA SENNE Są niewyczerpanym Žródłem analiz, ocen i inspiracji dla wszystkich niemal prądów i kierunków filozoficznych, religijnych, kulturowych, medycznych i paramedycznych. Wiele odkryć, w tym zjawiska REM, zwróciło baczniejszą uwagę nauki na sen i marzenia senne jako ważne Žródło poznania psychiki człowieka. Pojawiające się w czasie snu sceny i zdarzenia są często trudne do wytłumaczenia. Stąd bierze swój początek Žródło możliwości interpretacyjnych, które stanowią treść wielu tzw. senników. Najsłynniejszym jest sennik Artemidora żyjącego w II w. n.e. Powszechnie uważa się, że analiza snów może posłużyć do oceny stanu zdrowia, ale nie wypracowano w tej dziedzinie żadnych konkretnych technik. Interesujący jest pogląd, że jeżeli się śni to, co człowiek robi i myśli za dnia, to jest to oznaką zdrowia, gdy sny są od tej rzeczywistości oddalone, znaczy to chorobę, zaburzenia w przemianie materii. Wg Artemidora oznaką zdrowia jest śnić słońce, niebo, księżyc. Zaburzenia w obrocie ciał niebieskich spostrzegane we śnie to zapowiedŽ choroby. W związku z tym Artemidor całkiem współcześnie zaleca profilaktycznie dietę i ruch fizyczny. Najsłynniejszym chyba snem w dziejach świata jest sen faraona o siedmiu krowach tłustych i siedmiu chudych (tłumaczony przez Józefa). Niektóre sny pamiętamy wyraŽnie, te rodzą się w lewej racjonalnej półkuli mózgu, inne szybko zapominamy, ponieważ powstają w prawej, intencjonalnej półkuli mózgu. MASAí Oddziaływanie bodŽcami mechanicznymi na skórę i tkanki ustroju bez aktywnego zaangażowania masowanego. Ze względu na ogólne cele masażu można podzielić na leczniczy, kosmetyczny i sportowy, a te z kolei na wiele rodzajów, technik i sposobów stosownie do szczegółowych zadań i efektów. Masaż może być wykonywany z wykorzystaniem takich klasycznych technik jak głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wstrząsanie i wibracje. Mogą one być wykonywane rękami masażysty, środkami mechanicznymi przy użyciu różnych aparatów wibrujących lub pneumatyczno-ciśnieniowych oraz z użyciem wody pod ciśnieniem i o zmiennej temperaturze. Techniki te mogą też być łączone. Terapeutyczny wpływ masażu jest wszechstronny i bynajmniej nie ogranicza się do powszechnie znanych efektów klasycznych. W świetle doświadczeń tradycyjnej medycyny orientalnej masaż może być także jedną z form oddziaływania na -> AKUPUNKTY i wpływać na znane w -> REFLEKSOTERAPII wyrównywanie energii. Patrząc zaś na zabieg masażu jako na technikę zbliżoną do zabiegów -> BIOENERGOTERAPEUTYCZNYCH można przypuszczać, że mamy do czynienia także ze złożonymi i głębokimi procesami psychoenergetycznymi. MASAí GťÉBOKI Odmiana -> CHIROPRAKTYKI w wykonaniu grupy lekarzy rosyjskich praktykujących w Ośrodku Rehabilitacji Chorób Kręgosłupa prowadzonym przez Walerija Diuklę w Moskwie. Masaż głęboki polega na stosowaniu technik zbliżonych do -> AKUPRESURY i -> DIGITOPUNKTURY czy -> SHIATSU, bywa połączony z innymi metodami, jak elektrostymulacja i specyficzny, odpowiednio dobrany dla każdego pacjenta trening sportowy. MASAí PUNKTOWY -> AKUPRESURA MASONERIA -> WOLNOMULARSTWO MATERIALIZACJA Nagłe, niewyjaśnione na gruncie znanych praw fizycznych pojawienie się jakiegoś przedmiotu. Patrz: -> PSI MATUZALEM Biblijny patriarcha, który wg księgi Genezis żył 969 lat, co jest nie pobitym jak dotąd rekordem długowieczności, jeżeli nie liczyć mało jednak wiarygodnych doniesień o pojawianiu się od czasu do czasu takich osób przeszłości, jak -> NOSTRADAMUS czy hrabia -> CAGLIOSTRO. MAXWELLA MALTZA TECHNIKA AUTOSUGESTII Zwana inaczej techniką psychocybernetyczną. Polega na uczeniu się techniki formowania pozytywnego obrazu samego siebie. Maxwell traktuje mózg człowieka jako dający się odpowiednio zaprogramować układ cybernetyczny. Należy wyraŽnie uświadomić sobie wzór, do jakiego się zmierza, a następnie przez cały ciąg działań cząstkowych dążyć do osiągnięcia celu. Procedura nie jest prosta, najogólniej można ją jednak sprowadzić do zasady, że ćwiczenie polega na ciągłym wyobrażaniu siebie działającego z powodzeniem w różnych sytuacjach życiowych. Można więc też powiedzieć, że jest to procedura sukcesu czy uczenia się sukcesu. MECHANIZMY OBRONNE Siły psychiczne działające z reguły w sposób nieuświadomiony, wyzwalające działania i zachowania broniące nas przed uczuciami obniżającymi naszą samoocenę. Do mechanizmów obronnych zalicza się m.in. introjekcję, projekcję, fiksację, regresję, reakcje upozorowane, sublimację, wypieranie, izolację, przemieszczenie, przeniesienie, destrukcję, konformizm i inne. Kształtują się one we wczesnej młodości i mają wpływ na osobowość przez całe życie. W póŽniejszym wieku mogą pojawiać się jeszcze inne mechanizmy obronne, jak np. ascetyzm, intelektualizacja, twórczość itp. Literatura na ten temat jest ogromna, a mimo to wydaje się, że większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, jak wielką rolę odgrywają w ich życiu mechanizmy obronne. Poznanie tych mechanizmów może oddać nieocenione usługi -> AUTOTERAPII MECHANOTERAPIA Dział ->FIZYKOTERAPII stosujący masaż i ćwiczenia ruchowe (gimnastyka, gry ruchowe, terapia zajęciowa). Jest podstawą -> REHABILITACJI ruchowej stosowanej w celu przywrócenia sprawności po operacjach i chorobach stawów. MEDICE CURA TE IPSUM ťac. - lekarzu ulecz samego siebie. To hasło znane od starożytności, kierowane jest współcześnie bardzo często pod adresem przedstawicieli medycyny klasycznej, którym zarzuca się, że prowadzą niewłaściwy styl życia, jest ono także wyrazem zwątpienia w skuteczność stosowanych obecnie zabiegów leczniczych. MEDIUM Osoba obdarzona szczególną podatnością na -> HIPNOZÉ i -> SUGESTIÉ. Podczas seansów spirytystycznych, wywoływania duchów i przeprowadzania różnych doświadczeń i pokazów telepatycznych bywa wykorzystywana jako pośrednik pomiędzy światem żywych a umarłych. MEDIUMIZM Dział -> PARAPSYCHOLOGII zajmujący się badaniem szczególnych uzdolnień -> EKSTRASENSúW, zwłaszcza w zakresie porozumiewania się żywych ze zmarłymi. MEDYCYNA Całokształt wiedzy i praktyki odnoszących się do zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i leczenia. Spośród wielu podziałów i klasyfikacji nauk medycznych wiele kontrowersji i niejasności budzi umowny i dalece nieostry podział na medycynę klasyczną, oficjalną, akademicką, konwencjonalną, kliniczną, zachodnią, formalną, tradycyjną oraz medycynę niekonwencjonalną, naturalną, alternatywną, komplementarną, pozakliniczną, wschodnią, orientalną, ludową itd. Listę przymiotników po obu stronach można mnożyć, dopisując np. takie pojęcia, jak lecznictwo niemedyczne, paramedyczne i inne. Wydaje się jednak, że nie ma ani możliwości, ani potrzeby próbować tego podziału definiować czy czynić go jeszcze bardziej szczegółowym. Spór ten jest w sumie pożyteczny i musi ostatecznie prowadzić do akceptacji tego, co dobre i pożyteczne, odrzucanie tego, co bezsensowne i nieludzkie. Nie trudno nie spostrzec, że takie postawienie sprawy dotyczy obu działów medycyny. Jeżeli już trzymać się tego podziału na medycynę klasyczną i medycynę niekonwencjonalną, to z tej pierwszej trzeba rugować antyholizm i dezintegrację oraz nadmierną chemizację, z medycyny zaś niekonwencjonalnej odrzucać szarlatanerię, nieuctwo i nadmierną pochopność w uogólnianiu zjawisk jednostkowych. MEDYCYNA NATURALNA Jest zbiorem koncepcji, środków, metod i technik diagnostycznych i terapeutycznych opierających się na siłach natury, przyrody i człowieka, który także podlega jej kardynalnym prawom. Diagnoza w medycynie naturalnej polega nie tylko na jak najlepszym rozpoznaniu samej choroby, charakteru schorzenia, ale przede wszystkim na analizie, ocenie i bilansie własnych sił organizmu, który sam powinien uporać się z chorobą a nawet wyjść z niej wzmocniony i uodporniony na jej atak w przyszłości. Podstawowymi elementami diagnozy i analizy możliwości organizmu i przyjętej następnie terapii są: wiedza na temat właściwości genetycznych i immunologicznych konkretnego organizmu, jego aktualny stan -> HABITAT oraz fundamentalne dla procesu terapii zrozumienie i wykorzystanie zjawiska tzw. -> PRZEťOMU UZDRAWIAJĆCEGO. Dalszym ogólnym założeniem medycyny niekonwencjonalnej jest jedność sił psychicznych i fizjologicznych funkcji organizmu. Stąd w terapii na równi ważne są działania podjęte przez sam organizm, wspieranie ich naturalnymi środkami (dieta, zioła, zabiegi wodolecznicze, refleksoterapia, ruch itp.) oraz różne środki psychoterapeutyczne, w tym -> SUGESTOTERAPIA. MEDYTACJA Pojęcie medytacji nie jest jednoznacznie objaśniane. Najogólniej oznacza, myśląc naszymi zachodnimi kategoriami, specyficzną metodę -> AUTOPSYCHOTERAPII. Polega to na koncentracji uwagi na samym sobie, na własnych procesach fizjologicznych, co połączone jest często z odizolowaniem się od świata zewnętrznego. Jest to więc proces stopniowego pogłębiania zdolności do sterowania wolą i uwagą po to, aby lepiej kierować naszym ciałem i pracą jego organów. W technikach wywodzących się wprost z zasad orientalnych pojęciem tym obejmuje się stany kontemplacji, ekstazy, uniesienia, nirwany. Długotrwałe, systematyczne medytacje i kontemplacje prowadzą m.in. do znacznego wyostrzenia zdolności percepcyjnych wewnętrznych. Normalnie nie odczuwamy pracy większości organów wewnętrznych: serca, żołądka, płuc, jelit, wątroby, nerek; dają one o sobie znać w sytuacjach ekstremalnych i podczas choroby, natomiast ci co uprawiają ćwiczenia jogi, zen i inne techniki orientalne, których zasadniczym elementem jest medytacja, osiągają po pewnym czasie nie tylko daleko idące zdolności odczuwania pracy tych organów, ale także możliwości oddziaływania na nie, regulowania ich funkcji. Jest wiele podobieństw pomiędzy medytacją a różnymi technikami relaksacyjnymi, z tym że medytacja ma charakter daleko głębszy w sferze psychicznej, jej związek i wpływ na procesy fizjologiczne jest silniejszy. Interesującą odmianą medytacji jest medytacja transcendentalna (TM), której technika jest następująca (podaję za Zb. Przybylakiem z nr 5/91 - "Nieznany świat"): "Należy usiąść w wygodnej pozycji i powtarzać w myśli określony tekst o charakterze modlitwy wyciszającej - jest to tzw.-> MANTRA, zestaw dŽwięków, np. OM-AH-HUM sprzężony z wdechami i wydechami - dopływ wszelkich zewnętrznych bodŽców, dzięki czemu następuje zupełne zestrojenie medytującego ze światem zewnętrznym i wewnętrznym; wszystkie ośrodki w mózgu są w tym czasie nieczynne, a aktywność bioelektryczna zostaje sprowadzona do fal alfa, co charakteryzuje stany uspokojenia umysłu". MEMENTO MORI ťac. - pamiętajcie o śmierci. Zawołanie, pozdrowienie używane w niektórych zakonach (kamedułowie, trapiści). MENOS Usposobienie, typ charakteru sprzyjający osiąganiu powodzenia i sukcesów życiowych. MENTOR Przyjaciel Odysa, wychowawca jego syna Telemacha. Współcześnie: przewodnik życiowy, doradca głoszący zasady życia, ale też gaduła, moralizator, nudziarz. MENS SANA IN CORPORE SANO ťac. - w zdrowym ciele zdrowy duch. Bardzo popularne niegdyś hasło używane najczęściej w kontekście: jeżeli jesteś zdrów fizycznie, możesz też być zdrowy psychicznie. Zdrowie fizyczne w takim ujęciu jest niemal kategorycznym warunkiem zdrowia psychicznego. Rzeczywistość jednak dowodzi, że taka bezpośrednia zależność nie musi być regułą. Patrz np. koncepcja -> DEZINTEGRACJI POZYTYWNEJ. MERIDIANY -> KANAťY ENERGETYCZNE MESMER FRANZ ANTON (1734 - 1815). Twórca systemu nazwanego od jego nazwiska -> MESMERYZMEM. MESMERYZM Kierunek światopoglądowy i system leczenia stworzony przez -> MESMERA. Przyjmował on za fakt niezbity istnienie we wszechświecie naturalnego magnetyzmu, zwanego też -> MAGNETYZMEM ZWIERZÉCYM. Uważał, że magnetyzm ten przez niektórych ludzi może być przekazywany innym. Mesmer, podobnie jak dzisiejsi -> BIOENERGOTERAPEUCI, posługiwał się tzw. "passami" czyli specjalnymi przesunięciami rąk nad powierzchnią ciała. Dowodził, że efekty lecznicze mogą być wzmocnione zastosowaniem magnesu. Analiza techniki mesmeryzmu wskazuje, że jej efekty polegały przede wszystkim na stosowaniu -> SUGESTII HIPNOTYCZNEJ. METABOLIZM -> PRZEMIANA MATERII METAFIZYKA Obszerny dział filozofii traktujący o sprawach nie dających się wyjaśnić doświadczalnie. Popularnie oznacza też niejasne, zawiłe i wysoce abstrakcyjne wyjaśnianie różnych pojęć. METAMPSYCHOZA -> REINKARNACJA METAPSYCHOLOGIA Dawna nazwa -> PARAPSYCHOLOGII METASKOPIA Sztuka wróżenia i odgadywania przyszłości człowieka ze zmarszczek na czole. METODA PRúB I BťÉDúW Sposób postępowania w przypadku niepełnego rozpoznania samego przedmiotu badań, bądŽ niepewności co do tego, czy obrana hipotetyczna droga postępowania prowadzi do rozwiązania danego zadania. Dlatego przyjmuje się różne metody postępowania, o mniejszej lub większej dozie prawdopodobieństwa i ocenia się ich skuteczność z punktu widzenia podjętego celu. W medycynie stosowanie tej metody jest niewskazane. MIEĽ CZY BYĽ Zasada, hasło życia, cel, sformułowany przez amerykańskiego filozofa niemieckiego pochodzenia Ericha Fromma. Kontynuował on i rozwijał przede wszystkim idee -> PSYCHOANALIZY. Zasadę mieć czy być sformułował przy okazji analizy zagrożeń w obrębie celu życia. Zasada ta została adaptowana przez większość współczesnych systemów filozoficzno-etycznych, w tym także przez Kościół katolicki. Zyskuje ona często kształt fundamentalnego pytania: mieć by być, czy być by mieć. MIKROELEMENTY Pierwiastki stanowiące znikomą część składową ciała ludzkiego. Patrz -> PIERWIASTKI CIAťA LUDZKIEGO. MIKROKOSMOS W przeciwieństwie do -> MAKROKOSMOSU świat mikrocząstek, ciał i cząstek nieskończenie małych. MIMOZA Roślina klimatu śródziemnomorskiego i podzwrotnikowego, bardzo wrażliwa na różne bodŽce zewnętrzne. W odniesieniu do człowieka oznacza osobowość słabą, nadwrażliwą, szczególnie podatną na choroby. MINERWA Rzymska bogini zdrowia i mądrości. Doświadczenie stosowane czasem w różnych technikach terapeutycznych. Metoda polega na przypominaniu sobie i wspólnym analizowaniu w grupie pozytywnych przeżyć i zdarzeń z własnego życia. Procedura ta wyzwala w człowieku energię psychiczną, ułatwia mu podjęcie decyzji w sprawie, co do której ma wątpliwości czy jej sprosta. Doświadczenie minerwy pozwala często na zmianę nastawienia do samego siebie, budzi wiarę we własne siły. MIúD Produkt pszczeli powstający z przetworzenia przez pszczoły nektaru zebranego z kwiatów oraz tzw. spadzi (słodki nalot na liściach drzew). Podstawowe znaczenie lecznicze polega na wyjątkowo korzystnym zestawie potrzebnych człowiekowi węglowodanów (glukoza i fruktoza), witamin, enzymów i mikroelementów, zawartych w jednym preparacie. Miód działa antybakteryjnie, wspomaga regenerację tkanek, pobudza i usprawnia procesy przemiany materii, działa odtruwająco, wzmacnia ogólną odporność organizmu. Stałe spożywanie miodu w ilości 1 - 2 łyżek stołowych dziennie do posiłków pozwala na uniknięcie wielu dolegliwości, chroni ustrój przed inwazjami bakteryjnymi i pozwala na wyeliminowanie z jadłospisu cukru. Lekarze naturaliści powiadają: miód to zdrowie - cukier to biała trucizna. Miód jest klasycznym środkiem profilaktycznym. Działając wszechstronnie i subtelnie, niepostrzeżenie dla nas wzmacnia organizm. Nawet nie wiemy, ilu uniknęliśmy chorób systematycznie spożywając miód. Szczególnie zalecane jest spożywanie miodu w celach detoksykacyjnych, przy zatruciach oraz przez osoby stale narażone na kontakt z oparami metali ciężkich, zwłaszcza ołowiu. Nie należy podgrzewać miodu do temperatury powyżej 50 stopni C, bowiem zawarte w nim liczne enzymy tracą swą moc. Bardzo ciekawe jest porównanie wartości cukru i miodu: Miód składa sig w 80% z łatwo przyswajalnych cennych cukrów prostych jak glukoza i fruktoza. Cukier zawiera jedynie sacharozę, trudniej przyswajalny cukier złożony. Miód zawiera ponad 20 biopierwiastków, ponadto aminokwasy, enzymy, inhibitory, ciała odpornościowe, podczas gdy cukier nie zawiera ich wcale. MISSING LINK Ang. - nie wykryta dotąd luka, jest ich jeszcze wiele, w rozwoju ewolucyjnym konkretnego organizmu. Tworzy to warunki dla różnej interpretacji dróg rozwoju gatunkowego człowieka. Konrad Lorenz, znany etolog powiedział: "Uporczywie poszukujemy brakującego ogniwa pomiędzy światem zwierzęcym a człowiekiem - to my sami". MISTYCYZM Kierunek filozoficzno-religijny zakładający możliwość bezpośredniego kontaktu osób wierzących z Bogiem. W znaczeniu potocznym oznacza często nierealne, nazbyt idealistyczne wyobrażenia, koncepcje, idee. MLECZKO PSZCZELE Jest to specjalna wydzielina pszczół karmicielek, spreparowana przede wszystkim z pyłku pszczelego, ale z dodatkiem wielu innych wytworzonych przez pszczoły aktywatorów. Mleczkiem karmione są larwy pszczele, dopóki przebywają w komórkach oraz żywiona jest nim przez całe życie pszczoła-matka, co jest przedmiotem szczególnego zainteresowania i spekulacji. Nie jest do końca też wyjaśniona sprawa, czy pożywienie, jakie dostaje larwa pszczoły normalnej, czy larwa znajdująca się w mateczniku, jest takie samo, jakie otrzymuje przyszła królowa. Podejrzewa się, że larwa przyszłej matki otrzymuje jakiś specjalny pokarm. Długowieczność pszczoły-matki, żyje ona kilka lat, podczas gdy robotnice tylko kilka tygodni, i fakt, że składa ona codziennie porcję jaj o ciężarze większym niż ona sama, nasuwa uparcie wiele przypuszczeń o cudowności dostarczanego jej pokarmu. Niektóre doświadczenia i badania wskazują, że mleczko pszczele wpływa "odmładzająco", zwalnia procesy inwolucyjne, wpływa na uelastycznienie tętnic, reguluje ciśnienie krwi. Mleczko pszczele zawiera ponad 20 mikroelementów oraz aminokwasy, enzymy, hormony i wiele witamin. Uważa się, że oprócz tych znanych już składników, mleczko pszczele zawiera jeszcze inne nie odkryte dotąd substancje o właściwościach odmładzających i będących swoistym "eliksirem życia". MOIRA Bogini przeznaczenia i losu człowieka. Ogólnie: przeznaczenie, los, nieuchronność zdarzeń. MOKSYBUSTIA Leczenie metodą ogrzewania i -> PRZYíEGANIA -> AKUPUNKTúW, żarzącymi się pigułkami, trociczkami, cygarami z ziela -> MOXA. MONADA Znak symbolizujący wzajemne usytuowanie, ich współzależność, przenikanie, współdziałanie dwu podstawowych sił energii -> YIN -> YANG. MORS CERTA, HORA INCERTA ťacińskie - śmierć pewna, godzina jej przyjścia niepewna. MOTYWACJA świadomość dążeń powodująca usilne, zorganizowane zmierzanie do celu. Silne pozytywne motywacje są podstawowym warunkiem skuteczności i ostatnim decydującym członem triady skuteczności działania: wiedzieć - umieć - chcieć. Motywacja jest szczególnie ważnym składnikiem strategii -> ZDROWEGO STYLU íYCIA. MOXA Roślina rosnąca w Japonii wykorzystywana do sporządzania specjalnych kulek stosowanych podczas -> TERMOPUNKTURY albo trociczek przy -> PRZYíEGANIU. MúZG Mimo stałych postępów w poznawaniu struktury i zasad działania mózgu jest on nadal zagadką, a odbywające się w nim procesy w większości okryte tajemnicą. Mózg nawet w porównaniu z najnowszą generacją komputerów jest, póki co, niedoścignionym wzorem pojemności i sprawności działania. Normalnie, zaledwie niewielki procent tego potencjału jest wykorzystywany. Podział mózgu na półkulę lewą (racjonalną) i prawą (intencyjno-emocjonalną) przypomina różnice pomiędzy kulturami Wschodu (prawa półkula) i Zachodu (lewa półkula). My ludzie Zachodu korzystamy w większości z półkuli lewej, stąd być może tak trudno nam zaakceptować i zrozumieć zasady filozofii orientalnej, pełnej niedomówień, alegorii, owianej mgłą tajemnicy jak marzenia senne, które przede wszystkim rodzą się po prawej stronie mózgu. MUDRY Starohinduska metoda wyrównania energii w organizmie za pomocą przybierania zmiennych układów palców rąk i wzajemnego ich uciskania. Ľwiczenia te są stosunkowo proste i możliwe do wykonywania przez każdego, w każdych praktycznie warunkach i okolicznościach, można je więc zalecić do powszechnego stosowania. Taka systematyczna gimnastyka dłoni i palców, obok efektów opisanych w tej technice, powoduje dodatkowe efekty jak w gimnastyce -> IZOMETRYCZNEJ. Zainteresowani wzorami układów i szczegółami tej techniki musieliby sięgnąć do literatury fachowej. W Polsce krąży skrypt siostry D.T. na ten temat. MUMIO Mumio znane było już w Tybecie i Chinach pod nazwą brag-szun, co oznaczało: brag-skała, szun-wypot, w sumie skalny naciek. W medycynie tybetańskiej brag-szun miał szerokie zastosowanie przede wszystkim w chorobach wątroby, nerek i żołądka. Mumio jest gęstą, elastyczną, ścisłą masą w kolorze o odcieniach od żółto-brązowego do czarnego, ma żywiczny specyficzny zapach. Ponad 70% mumio stanowią substancje organiczne, w których składzie znajdują się związki woskopodobne, żywice, kwasy tłuszczowe, albuminy oraz wiele biopierwiastków, enzymów, witamin i różnych inhibitorów. Mumio ma wszechstronne zastosowanie lecznicze zewnętrzne i wewnętrzne. Znajduje się już w sprzedaży w niektórych polskich aptekach, gdzie jest sprzedawane wraz ze szczegółowym wykazem chorób, które leczy i zasadami zażywania. MUZYKOTERAPIA Metoda leczenia środkami muzycznymi. Odpowiednio dobrana muzykoterapia w zależności od zastosowanych środków łagodzi napięcia psychiczne, zwiększa wrażliwość lub aktywizuje. Specjaliści twierdzą, że kojarzona z innymi środkami terapeutycznymi zwiększa ich skuteczność. Muzyka i rytm są integralnym składnikiem niemal wszystkich rytualnych technik i obrzędów magicznych oraz praktycznie wszystkich znanych technik relaksacyjno-koncentrujących i -> MEDYTACJI. Muzykoterapia to nie tylko wysublimowane techniki operujące specjalnie dobranymi zestawami dŽwiękowymi i posługujące się najnowocześniejszymi środkami technicznymi, ale nade wszystko codzienny kontakt z dŽwiękiem, który, jeżeli jest hałasem, prowadzi do dyskomfortu psychicznego, natomiast jeżeli jest przyjemną melodią i rytmem albo śpiewem ptaków, wprawia nas w dobry nastrój. Podatność na muzykoterapię jest wybitnie zindywidualizowana, zależy od wieku, płci, wykształenia, wychowania i okoliczności. Uważa się, że muzykoterapia działa przede wszystkim na zasadzie rezonansu, który wywołuje wiele znanych i niepoznanych jeszcze zjawisk w narządach ciała, w jego strukturach molekularnych, a być może nawet jeszcze sięga niższych pięter integracji materii. Istnieją przypuszczenia, że wiele dŽwięków o częstotliwościach "niesłyszalnych" przez człowieka też może wywierać wpływ na jego organizm. Do muzykoterapii można też z powodzeniem włączyć całą muzykę natury: śpiew ptaków, szum drzew, wiatru i morza. W klasycznej muzykoterapii stosuje się wiele szczegółowych technik znajdujących zastosowanie w medycynie klinicznej i rehabilitacji. NADIR Zenit na antypodach. Punkt przeciwległy do zenitu. NADSTAN Szczególny stan napięcia psychicznego, w którym ludzie obdarzeni wyjątkowymi zdolnościami (ekstrasensi, fenomeny) osiągają ich nadzwyczajną kulminację, pozwalającą im na wywoływanie i sterowanie różnymi zjawiskami -> PSI. NADśWIADOMOśĽ -> NADSTAN NADWAGA -> OTYťOśĽ I NADWAGA NAFTA Nafta jako lek przeciwko niektórym ciężkim chorobom, w tym m.in. nowotworom, cukrzycy i prostacie, była znana od dawna. Takie informacje można od czasu do czasu znaleŽć w różnych publikacjach przedwojennych. Wspomina też o tym, powołując się na skrypt dr Kossakowskiej, Elżbieta Cybulska w cyklu publikacji w SM. Dr Kossakowska przytacza w swej broszurze wiele przykładów wyleczenia m.in. nowotworów przewodu pokarmowego, przerostu gruczołu krokowego i innych ciężkich schorzeń. Wg jej opisów chorzy zażywali naftę od 1 do kilku łyżek dziennie. Podobno nie stwierdzono żadnych ujemnych skutków kuracji. Natomiast w niektórych regionach Polski skutecznie leczy się naftą zwierzęta domowe zainfekowane rozmaitymi odmianami robaczycy. NAGRANIA SYNCHRO Specjalne nagrania stereofoniczne dostosowane do charakterystyki elektroaktywności mózgu - fal alfa i fal theta. Rytm alfa jest rytmem odpoczynku i relaksacji, rytm theta pojawia się tuż przed zaśnięciem, jest to podobno moment największej synchronizacji półkul mózgowych. W Polsce problemem tym zajmuje się -> STEFAąSKI L. E. NAKťADANIE RĆK Historia przekazuje wiele przykładów leczenia nakładaniem rąk na chorego. Tak m.in. leczył Jakub, Mojżesz i -> JEZUS UZDROWICIEL. Także w życiu codziennym spotykamy się bardzo czesto, szczególnie w kontaktach rodziców z dziećmi z machinalnym, ale pełnym wyrazu i podświadomej chęci pomożenia gestem dotykania, przytulania. nakładania rąk, głaskania. Ten sam gest stanowi ważny element błogosławieństwa udzielanego przez papieża. Patrz: -> DOTYK. NARDELLI STANISťAW (1928 - 1985). Jeden z najpopularniejszych polskich bioenergoterapeutów. Pełnię swych możliwości rozwinął bardzo póŽno, praktycznie po ukończeniu pięćdziesięciu lat i przejściu na rentę inwalidzką. Swoje poglądy i doświadczenia opisał w książce: "W kręgu biopola". W przeciwieństwie do wielu innych uzdrowicieli Nardelli uważał, że to, czy pacjent wierzy czy nie wierzy w skuteczność jego zabiegów, nie jest konieczne do uzyskania skutków leczenia. Efekty są od tej wiary niezależne, choć podkreślał, że psychiczny kontakt z pacjentem jest korzystny dla walki z chorobą. NASIADúWKA Jeden z oryginalniejszych zabiegów wodoleczniczych z repertuaru kuracji metodą -> KNEIPPA. Sam autor tak mówi o tym zabiegu: "Nasiadówka należy obok kąpieli połowicznej do najznakomitszych i najskuteczniejszych zabiegów przeciwko cierpieniom brzucha". Jest też zabiegiem wybitnie hartującym i zapobiegającym hemoroidom. Wykonanie zabiegu polega na zanurzeniu dolnej połowy ciała w kąpieli stojącej (wanienka, miednica), której temperatura dostosowana jest do możliwości pacjenta. Najpierw stosuje się nasiadówki ciepłe, potem letnie, w końcu zimne. NATRYSK Zabieg leczniczy, stanowiący połączenie działań mechanicznych (masaż wodny pod różnym ciśnieniem), termicznych (zróżnicowana temperatura), czasem także chemicznych (różne chemiczne właściwości wody np. wody zdrojowe). Efekty lecznicze natrysku polegają m.in. na hartowaniu ciała, usprawnianiu krwiobiegu, regulacji procesów przemiany materii, doskonaleniu procesów termoregulacji ciała itp. Uznać także należy, że możemy w tym przypadku mieć do czynienia z różnego rodzaju efektami refleksologicznymi wpływającymi na równowagę energetyczną organizmu. Natrysk wykonywany z reguły zimną wodą stanowił jeden z podstawowych zabiegów w kuracji wodoleczniczej -> KNEIPPA. NATUROPATIA Dawna nazwa -> MEDYCYNY NATURALNEJ NEGENTROPIA Zjawiska przeciwne -> ENTROPII. Od dawna w świecie nauki, szczególnie wśród fizyków, chemików i biologów toczy się dyskusja wokół niewytłumaczalnych na gruncie znanych praw naukowych, zachodzących w niezgodności z drugim prawem termodynamiki zjawisk, polegających na skupienia się, porządkowaniu i samoorganizacji materii. Na tym gruncie szuka się m.in. wyjaśnień dotyczących istoty życia i przejawiania się -> PSI. NEMEZIS W mitologii starogreckiej bogini ludzkiego losu, karząca bluŽnierców i pyszałków. Symbol sprawiedliwej kary. Nieprzypadkowo nazwę tę nadano istniejącemu hipotetycznie ciału niebieskiemu, które ma obiegać Słońce po wydłużonej elipsie i zbliżać się doń co 65 milionów lat, powodując już samym pojawieniem się w pobliżu naszego systemu planetarnego liczne zakłócenia i kataklizmy na Ziemi. Z ostatnim pobytem Nemezis w tej strefie wiąże się m.in. niewytłumaczalny dotąd logicznie fakt zagłady dinozaurów. Wykrycie Nemezis albo jeszcze jednej planety naszego układu (takie poszukiwania trwają) może spowodować znaczne zmiany w -> ASTROLOGII i sporządzaniu -> HOROSKOPúW. NEMO ANTE MORTEM BEATES ťac. - nikogo przed śmiercią nie można nazwać człowiekiem szczęśliwym. Wszystkie wielkie religie świata zapewniają, że po godnym życiu doczesnym czeka nas szczęśliwy żywot wieczny. NEPENTHES Cudowny lek, którego zażycie oddala wszelkie troski i ból. NERWICE Najbardziej chyba dzisiaj powszechne schorzenie o podłożu -> PSYCHOSOMATYCZNYM, wywołane rozległymi zagrożeniami cywilizacyjnymi, szokiem informacyjnym, rozpadem więzi społecznych, gwałtownymi zmianami w systemie wartości oraz towarzyszącymi im licznymi zjawiskami obniżania się ogólnej kondycji zdrowotnej, fizycznej i immunologicznej. Jedna z bazujących na -> PSYCHOANALIZIE teoria powstania nerwic mówi o konflikcie podświadomości i świadomości. Sięga się też do uwspółcześnionych koncepcji -> STRESU. Podstawowym torem terapeutycznym dla nerwic jest szeroko rozumiany -> ZDROWY STYL íYCIA oraz liczne techniki -> PSYCHOTERAPII i -> RELAKSU. NERWOBúL Neuralgia. Napad silnego bólu zlokalizowanego w obszarze unerwionym przez konkretny nerw. Wiele technik medycyny niekonwencjonalnej, przede wszystkim refleksoterapeutycznych, skutecznie leczy ten rodzaj chorób. Jeżeli nerwoból pochodzi z ucisku na nerw, bardzo skuteczne okazują się zabiegi -> CHIROPRAKTYKI. NEUROFIZJOLOGIA Nauka zajmująca się funkcjonowaniem układu nerwowego poczynając od czynności pojedynczych komórek do całego systemu. Uważa się, że postępy, jakie mają miejsce w ostatnich latach w zakresie neurofizjologii, mogą istotnie przyczynić się do wyjaśnienia wielu zjawisk -> PSI. NIEZBÉDNE NIENASYCONE KWASY TťUSZCZUWE (NNKT) NNKT występują w olejach roślinnych, głównie w oleju kukurydzianym, słonecznikowym, sojowym oraz, co było pewnym zaskoczeniem dla specjalistów, także w tłuszczu ryb morskich. NNKT obniżają poziom cholesterolu i lipidów, mają więc działanie antymiażdżycowe. Organizm nie potrafi syntetyzować niektórych NNKT, jak np. cennego kwasu gamma-linolenowego -> GLA, którego duże ilości odkryto ostatnio w nasionach -> WIESIOťKA i -> OGúRECZNIKA. Z nasion tych roślin wytwarza się m.in. bardzo popularny lek antymiażdżycowy -> BORAGOGLANDYNÉ 100. NIEZNANY śWIAT Miesięcznik. Problematyka: psychologia, radiestezja, medycyna naturalna, astrologia, tajemnice natury, paleoastronautyka, UFO itp. Wydaje "Ditkom". Adres redakcji: 00-975 Warszawa, skrytka pocztowa 17. Redaktor naczelny Marek Rymuszko. Cena egzemplarza w sierpniu 1991 r. wynosiła 6500 zł. NIE Z TEJ ZIEMI Miesięcznik zajmujący się ogólnie problematyką zjawisk właśnie "nie z tej ziemi": astrologia, psychotronika, magia, medycyna niekonwencjonalna, tajemnice dawnych kultur, zagadki historyczne - słowem wszystko co interesujące i nadzwyczajne. Wydaje na wysokim poziomie poligraficznym SCANDINAVIA POLAND PUBLISHING HOUSE ltd., Warszawa ul. Kopernika 8/18 m. 36. Tel./telex (22) 27-96-20. Redaktor naczelny (na Europę Wschodnią) Adam Hollanek. Cena egzemplarza w sierpniu 1991 r. wynosiła 12800 zł. NIHIL EST IN INTELLECTU ťac. nihil est in intellectu, quod prius non errat in sensu - niczego nie ma w świadomości, czego nie było w zmysłach. Stwierdzenie to odnoszono kiedyś do pięciu podstawowych zmysłów, jakimi są: wzrok, słuch, dotyk, smak i powonienie. Od dłuższego jednak już czasu mówi się o szóstym zmyśle, który jednak trudno jest zdefiniować i zlokalizować. Na ogół mówiąc "szósty zmysł" ma się na myśli jakieś nadzwyczajne zdolności, przeczucia itp. Czasem zdolności te odnosi się do wyczuwania pola magnetycznego. Okazuje się jednak, że tych zjawisk, które człowiek odbiera - nie zdając sobie nawet z tego sprawy - może być znacznie więcej jak na jeden "szósty zmysł". NIRWANA W kulturze i filozofii hinduizmu oznacza zakończenie procesów -> REINKARNACJI i osiągnięcie stanu najwyższego spokoju i zapomnienia, prawdy absolutnej. W niektórych metodach medycyny niekonwencjonalnej, wywodzących się z tradycji orientalnych, zakłada się uzyskanie stanu nirwany jako końcowego i najbardziej pożądanego efektu postępowania leczniczego, czy ściślej sposobu życia oddalającego chorobę i złe samopoczucie. Stan nirwany charakteryzuje się poczuciem pełnego bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, pełni szczęścia i spełnienia celu życiowego. Stan ten osiągnąć można przez kompleksowe stosowanie medytacji, diety, ćwiczeń fizycznych i różnych technik relaksu autogennego. NORMY AKTYWNOśCI FIZYCZNEJ Jak często, jak długo i z jaką intensywnością należy uprawiać ruch, by był on zgodny z obiektywnymi, dyktowanymi przez naturę potrzebami organizmu? Jeżeli mowa o normie, to najczęściej posługujemy się tym pojęciem w sensie "przeciętny". Mierzy się np. u dużej liczby osób jakąś cechę (wzrost, ciężar ciała itp.) i na tej podstawie ustala sig wartość średnią, którą następnie określa się jako normę. Jednak ustalone w ten sposób wzorce mówią nam co najwyżej, jaki człowiek jest, a nie jaki być powinien. Ustalając więc normy aktywności fizycznej nie można w ten sposób postępować, ponieważ olbrzymia większość ludzi jest mało aktywna, a ich organizmy daleko odbiegają od stanu, który można by uznać za zadowalający. Prof. Romanowski W. mówi: "Słabe bodŽce podtrzymują czynności życiowe na poziomie minimalnym, silne powodują stan adaptacji i wytrenowania, zbyt silne powodują zakłócenia i są szkodliwe". Zgodnie z najnowszą wiedzą na temat fizjologicznego wpływu ćwiczeń na organizm muszą one, aby były skuteczne, spełniać następujące warunki: - Muszą odbywać się dostatecznie często: co najmniej dwa razy w tygodniu, jeszcze lepiej 3 - 4 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie. - Muszą być intensywne. Jeżeli chcemy wzmocnić serce i układ krążenia i pobudzić organizm do wzmożonej pracy, prowadzącej do adaptacji na wyższym niż dotąd poziomie, trzeba zdobyć się na wysiłek znacznie większy niż ten, którego wymagają codzienne czynności. - Muszą trwać dostatecznie długo, aby trening, jakiemu poddajemy organizm i jego poszczególne układy, miał czas wywrzeć odpowiedni wpływ. Patrz: uniwersalna recepta -> TRZY RAZY TRZYDZIEśCI... NOSTRADAMUS Michel de Nostredame, lekarz, astronom i astrolog, żyjący w XVI wieku, uznany za jednego z największych jasnowidzów, autor słynnych przepowiedni o przyszłości świata. Przepowiednie te spisywane były bardzo zagmatwanym, niejasnym, pełnym niedopowiedzeń językiem, co do dziś sprawia komentatorom jego pism wiele kłopotów i wciąż jest Žródłem nowych interpretacji. Wg jego przepowiedni, w 1996 r. może wybuchnąć wielka wojna, a powszechny pokój zapanuje w 2002. Wg różnych interpretatorów wiele przepowiedni Nostradamusa odnosi się do losów Polski. Wg innych Nostradamus wciąż żyje i od czasu do czasu ktoś z wtajemniczonych rozpoznaje go w różnych częściach świata. NOWAK ZBIGNIEW Czasopismo "Skandale", numer specjalny z 1991 r. opublikowało duże zdjęcie Zbigniewa Nowaka z informacją, że wpatrywanie się w to zdjęcie daje efekty terapeutyczne, z tym że ma to się odbywać o godzinie 22.00, wtedy to bowiem Zbigniew Nowak przesyła swą energię oglądającym jego zdjęcie. Metoda ta budzi wiele wątpliwości. NUMEROLOGIA Sposób obliczeń magicznych, w których każdej liczbie odpowiada określona litera. Patrz też -> KABALISTYKA. OBE Ang. Out of the Body Experience - doświadczenia z pobytu poza ciałem. Patrz -> BILOKACJA. OCKHAMA BRZYTWA Zasada sformułowana przez średniowiecznego filozofa Wilhelma Ockhama, wg której "nie należy mnożyć bytów bez konieczności". Zasada ta nakazywała odrzucenie wszystkiego, co nie byłoby potwierdzone doświadczeniem. Do zasady Ockhama brzytwy odwołują się często niektórzy uczeni w dyskusjach odnoszących się do zjawisk z zakresu -> PSYCHOTRONIKI. OCZKO WOJCIECH (1537 - 1599). Lekarz zajmujący się m.in. lecznictwem zdrojowym, stąd nazywany czasem "ojcem balneologii polskiej". Jemu przypisywana jest piękna zasada, godna tego, aby stała się naczelnym przykazaniem wyznawców -> MEDYCYNY NATURALNEJ. Oto ona: "Ruch jest w stanie zastąpić prawie każde lekarstwo, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu". OCHOROWICZ JULIAN (1850 - 1917). Matematyk, przyrodnik, filozof, psycholog. Wynalazca w dziedzinie telefonu i elektrotechniki. Zajmował się również parapsychologią i był przed -> OSSOWIECKIM jej najwybitniejszym polskim przedstawicielem. Zajmował się szczególnie -> HIPNOZĆ i spostrzeganiem pozazmysłowym. Prowadził badania z uzdolnionymi mediami E. Paladino i S. Tomczakówną. Swoje zabiegi nazywał magnetyzowaniem, a ich efektem miało być wyrównywanie energii, pobudzanie organizmu do sprawnego funkcjonowania. ODCHUDZANIE -> OTYťOśĽ I NADWAGA ODDECH RELAKSUJĆCY Technika oddechu relaksującego polega na synchronizacji marszu i oddechu. W pierwszym etapie sprawdza się, ile kroków wypada na jeden wdech a ile na wydech. Ľwiczenie i obliczanie trzeba wykonać swobodnie, zachowując jednostajne tempo i długość kroków. Po utrwaleniu się rytmu marszu, zmienia się go w ten sposób, że bez zmiany szybkości zwiększa się liczbę kroków wypadających na jeden wdech i jeden wydech, zwiększając stopniowo liczbę kroków o jeden, dwa i więcej. To automatycznie pogłębia oddech. Koncentracja uwagi na tych czynnościach pozwala ponadto głębiej wsłuchać się we własne ciało, co prowadzi do lepszego samopoczucia i poprawy w sterowaniu wewnętrznymi procesami. Oddech relaksujący działa uspokajająco, zwiększa wentylację płuc, usprawnia pracę mózgu, uczy koncentracji. ODDYCHANIE Oddech składa się z trzech faz: wdechu, wydechu i bezdechu. Bezdech może mieć miejsce zarówno w fazie wdechu jak i wydechu. Zazwyczaj oddychanie jest procesem automatycznym. Normalnie nie odczuwamy tego, że oddychamy. Wszystkie bez wyjątku techniki lecznicze i relaksacyjne, w szczególności orientalne, zwracają uwagę na technikę oddechu. Jest to bowiem jeden z najważniejszych sposobów nauczania panowania nad własnym ciałem, co jest istotnym elementem takich technik jak -> MEDYTACJA. Patrz: -> PRANAJAMA i -> ODDECH RELAKSUJĆCY. ODNOWA BIOLOGICZNA Pojęcie używane zazwyczaj w odniesieniu do specjalnego systemu relaksu, wypoczynku i ćwiczeń w sporcie wyczynowym. Oznacza proces przyśpieszonej regeneracji sił organizmu wraz z usunięciem ujemnych skutków intensywnego treningu, mikrourazów, nagromadzonych produktów przemiany materii itp. W szerszym rozumieniu chodzi o wszelkie procesy wypoczynku i regeneracji sił organizmu w zależności od stopnia zmęczenia i wyczerpania ustroju. Do środków odnowy biologicznej zalicza sig m.in. wypoczynek bierny i czynny, sen, masaże, zabiegi balneologiczne, fizykoterapię (diatermię, sollux, diadynamik, ultradŽwięki), kinezyterapię (ćwiczenia fizyczne bierne i czynne), saunę, różne środki dietetyczne, odżywki itp. Coraz większe znaczenie w procesie odnowy biologicznej przypisuje się prowadzonej równolegle odnowie psychicznej, w której wykorzystuje się korzystne oddziaływanie różnych środków relaksacyjnych. ODPOCZYNEK -> ZMÉCZENIE I WYPOCZYNEK ODPORNOśĽ ORGANIZMU Zdolność organizmu do neutralizowania i eliminowania drobnoustrojów chorobotwórczych (bakterii i wirusów) oraz ich jadów. W medycynie klasycznej rozróżnia się odporność genetyczną oraz dwa rodzaje odporności: nabytej czynnej - po przebytych chorobach uodporniających i w wyniku szczepień ochronnych. Jako czynniki uodporniające wymienia się także hartowanie, środki psychoterapeutyczne, dietetyczne. Kiedy mówimy o odporności organizmu, to mamy na myśli przede wszystkim odporność na poziomie molekularnym, ale dzisiaj wysuwa się liczne hipotezy wskazujące na możliwość kształtowania się tej odporności również na poziomie submolekularnym. Patrz też -> IMMUNOLOGIA. ODRUCH SKúRNO-GALWANICZNY Znany w psychofizjologii odruch polegający na spadku elektrycznego oporu skóry, który występuje równolegle ze wzmożoną aktywnością poznawczą i ruchową człowieka. Zjawisko to w powiązaniu z wiedzą n.t. -> AKUPUNKTURY i -> AUROGRAFII pozwala na postawienie śmiałych hipotez o zasilaniu psychiki człowieka energią kosmiczną. Patrz też -> PSYCHOENERGETYKA i -> REOENCEFALOGRAFIA (REG). OGIEą Niosący ciepło, światło, odstraszający zwierzęta, pozwalający na przygotowanie ciepłego posiłku, a jednocześnie groŽny żywioł, spełniał od zarania ludzkości podstawowe magiczne i praktyczne funkcje w życiu człowieka. Albowiem spośród wszystkich istot żywych tylko on potrafił podporządkować go sobie. Ogień jest Žródłem i elementem większości wierzeń, mitów, symboli otaczających człowieka i oczywiście istotnym składnikiem wielu klasycznych i niekonwencjonalnych metod leczenia jak: -> HELIOTERAPIA, -> TERMOTERAPIA, -> KAUZYTERAPIA. Chodzenie po ogniu, ściślej po rozżarzonych węglach, praktykowane w wielu obrządkach i misteriach związanych z kulturą i medycyną Wschodu, jest także i dziś podejmowane przez uczestników wczasów psychotronicznych. OGúLNY ZESPúť PRZYSTOSOWANIA Zespół reakcji występujących w ustroju podczas stresu jako wyraz reakcji obronnej. Patrz -> STRES. OGúRECZNIK LEKARSKI Roczna lub dwuletnia roślina występująca dość powszechnie w Europie. We wszystkich podręcznikach i atlasach publikowanych do 1990 r. nie wyróżniana żadnymi szczególnymi właściwościami. Gwałtowną karierę ogórecznik lekarski zawdzięcza odkryciu w jej nasionach kwasu GLA (gamma-linolenowego), podstawowego składnika nowego leku pod nazwą -> BORAGOGLANDYNA 100. Kwas GLA należy do grupy tzw. NNKT - Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, bardzo cennych dla organizmu m.in. w zwalczaniu chorób układu krążenia. Jako ciekawostkę można podać, że jeden z najstarszych przepisów na -> ELIKSIR długowieczności zawiera właśnie ogórecznik jako jeden z podstawowych składników. O.K. (OKAY) Takie powiedzonka, jak ang. o.k. (okay) - w porządku, all right - dobrze, czy franc. ca va - idzie dobrze, to we współczesnej kulturze cywilizacyjnej zachodu już nie tylko proste formy gramatyczne, czy zwroty grzecznościowe, lecz raczej wyraz określonej postawy, sposób demonstrowania swego dobrego samopoczucia, powodzenia, dobrego nastroju, właściwego biegu zdarzeń życiowych. Mamy tu do czynienia z bardzo rozpowszechnioną we współczesnych cywilizacjach zachodnich silną potrzebą sukcesu i wywoływania go w drodze różnych form autosugestii. OKNA CIAťA W rozumieniu i rozbudowanej frazeologii odnoszącej się do różnych metod i technik medycyny orientalnej, terminu okna ciała używa się w znaczeniu dwojakim: najszerszym, kiedy ma się na myśli wszelkie możliwe kontakty organizmu z otoczeniem oraz najwęższym, kiedy się mówi o odczytywaniu znaków na tęczówce oka, czyli w -> IRYDOLOGII. OKULTYZM Wiedza i system poglądów o istnieniu i działaniu różnych sił nadprzyrodzonych. Zespół zjawisk nie dających się wyjaśnić naukowo i powiązanych raczej z magią i spirytyzmem. OLEJEM LECZENIE Oryginalny przepis wg N. T. Karnaucha z Kijowa na leczenie różnych chorób przez "ssanie oleju". Wg tej metody należy rano wziąć łyżkę oleju do ust i sączyć go przez zęby (nie łykając) około 15 - 20 minut, a następnie wypluć. Płyn powinien być biały. Trudno ocenić, na czym polega efekt leczniczy. (Podajemy za E. Cybulską z SM.) OLśNIENIE Bliżej nie wyjaśniony stan umysłu, w którym osiąga się, zazwyczaj w sposób nagły, zrozumienie jakiegoś skomplikowanego problemu lub dokonuje jakiegoś odkrycia. Wg różnych doniesień olśnienie następuje zazwyczaj po okresie długotrwałej, często bezskutecznej pracy nad problemem. OMNIA MEA MECUM PORTO ťac. - wszystko co posiadam noszę z sobą. Powiedzenie często używane w tym sensie, że wszystko co najcenniejsze znajduje się w samym człowieku, że to on dysponuje największymi możliwościami urzeczywistnienia swych marzeń. ONEIROMANCJA Sztuka interpretacji i wróżenia ze snów. Znana od niepamiętnych czasów, wykorzystywana we wszystkich dziedzinach nauk o człowieku od -> MAGII do nauk ścisłych. Współcześnie problematyką snów zajmowali się i włączyli ją do swych systemów filozoficznych i medycznych tacy uczeni, jak -> FREUD, -> JUNG, -> FROMM i inni. Patrz też -> MARZENIA SENNE. ONTOGENEZA Rozwój jednostki od zapłodnienia jaja aż do śmierci. ONTOLOGIA Ogólna teoria bytu. Zestaw praw i norm analizujących strukturę i charakter rzeczywistości. OPALANIE SIÉ Zmiana karnacji (koloru) skóry ludzkiego ciała poddanego działaniu promieni słonecznych lub w warunkach sztucznych pod wpływem promieniowania krótkofalowego. Proces opalania polega na reakcji obronnej organizmu, który wytwarza i osadza w skórze barwnik, melaninę, zatrzymuje większość promieni nadfioletowych atakujących organizm i nie pozwala im na szkodliwą penetrację położonych głębiej tkanek. Wg powszechnej opinii lekarzy nadmierne opalanie się nie jest zdrowe i wywołuje liczne schorzenia, w tym zmiany o charakterze nowotworowym. OPERATOR -> BIOENERGOTERAPEUTA, -> MAGNETYZER OPÉTANIE Domniemane zjawisko wpływu ducha (duchów, diabłów, demonów) na człowieka przejawiające się najczęściej w utożsamianiu się konkretnej osoby z jakimś duchem, wyrażanie jego poglądów, kierowanie się jego zasadami, spełnianie jego poleceń. Z wielu relacji i opisów wynika, że opętani "czują" ducha w sobie, nie mają siły wyzwolić się spod jego wpływu, jego panowania, muszą być mu powolni. Wg różnych hipotez zjawisko to ma podłoże halucynacyjne, bądŽ jest specyficznym przejawem choroby psychicznej. Wg innych poglądów może być wynikiem szczególnie silnej -> AUTOSUGESTII. Jednym ze sposobów uwolnienia się z opętania jest procedura -> EGZORCYZMúW lub -> PSYCHOANALIZY. OPTYMISTA Człowiek koncentrujący swą uwagę i eksponujący w swych sądach dobre strony życia i zdarzeń, patrzący w przyszłość z nadzieją. Pojęcie przeciwstawne do -> PESYMISTY. ORIENT Wschód. Ogólna nazwa dla kierunków filozoficznych, etycznych i medycznych pochodzących z obszarów Chin, Tybetu, Indii, Pakistanu, Japonii. Orient obejmuje trzy główne religie: buddyzm, hinduizm, islam. OSOBOWOśĽ Struktura i organizacja całokształtu życia psychicznego jednostki. Do elementarnych składników osobowości zalicza się m.in. charakter, temperament, intelekt, uzdolnienia, ukształtowane postawy moralne, konstytucję fizyczną (typ), danej osoby. Wiele sporów dotyczy cech charakterystycznych dla osobowości niedojrzałej, niepełnej, nieprzystosowanej. Zdaniem wielu psychologów wyraŽnymi sygnałami takich osobowości są m.in. kompleksy, nietypowe reakcje, autyzm. Patrz też interesująca koncepcja -> DEZINTEGRACJI POZYTYWNEJ prof. K. Dąbrowskiego. OSOBOWOśC LEKARZA Powszechnie uważa się, że osobowość lekarza ma obok jego wiedzy i dobrej woli decydujące znaczenie w procesie leczenia, a jego zachowanie wobec pacjenta jest integralnym i ważnym składnikiem terapii. Lekarz akceptowany przez pacjenta działa także, często podświadomie, jako psychoterapeuta. Stąd też jednym z podstawowych zarzutów wobec współczesnej medycyny klasycznej jest jej nieczułość, nadmierna specjalizacja, bezosobowość i niewłaściwy stosunek lekarzy do pacjentów. Problemy te stanowią przedmiot -> DEONTOLOGII LEKARSKIEJ. OSSENDOWSKI FERDYNAND ANTONI (1878 - 1945). Znany i niezwykle płodny pisarz. Podróżował wiele po całym świecie. Poznał daleki Wschód, Syberię, Mongolię, Mandżurię i Chiny. Opisując tamte krainy zawarł wiele interesujących informacji o tajemnych obyczajach tamtych ludów, ich wierzeniach i praktykach medycznych. Pisał m.in. o tajemniczej krainie podziemnej -> AGARCIE, demonach i duchach zamieszkujących dzikie i groŽne miejsca. Był pierwszym, który opisał przebieg bezkrwawej chirurgicznej operacji, takiej samej, jakiej dokonują dziś podobno -> FILIPIąSCY CHIRURDZY. OSSOWIECKI STEFAN (1877 - 1944). Niewątpliwie najsłynniejszy polski jasnowidz obdarzony wieloma zdolnościami nadprzyrodzonymi, w tym zdolnością widzenia rzeczy i zjawisk na odległość, przewidywania przyszłości, widzenia -> AURY, w tym tzw. aury białej zwiastującej śmierć, odczytywania zakrytego pisma itp. Ossowiecki wielokrotnie demonstrował swoje zdolności w tym zakresie, przeprowadzał m.in. udane eksperymenty telepatyczne z Piłsudskim. OSTEOPATIA Choroby kości. OTYťOśĽ I NADWAGA Otyłość jest to nadmierny rozwój tkanki tłuszczowej powodujący zwiększenie ciężaru ciała ponad normę. Najprostszym sposobem obliczania normy jest wzrost w centymetrach minus 100. Np. przy wzroście 180 cm norma wynosi 80 kg. O otyłości mówimy wtedy, gdy norma jest przekroczona o 10%, a do tej granicy mamy do czynienia z nadwagą. Aczkolwiek powstanie otyłości można w pewnej mierze przypisać czynnikom genetycznym, to jednak i otyłość, i nadwaga są przede wszystkim skutkiem długofalowego utrzymywania się -> BILANSU ENERGETYCZNEGO dodatniego. OíAROWSKI ALEKSANDER Prof. Aleksander Ożarowski jest wybitnym znawcą i specjalistą z zakresu zielarstwa i fitoterapii. Autor wielu publikacji, albumów i książek. PADMA 28 Preparat ziołowy, z ziół tybetańskich wykazujący działanie immunostymulacyjne, stosowany w zwalczaniu chorób o podłożu wirusowym, a ostatnio wypróbowany u nosicieli HIV. W Polsce prowadzi się badania nad skutecznością tego leku w kilku ośrodkach. Osiągnięto m.in. interesujące rezultaty w zwalczaniu wirusowego zapalenia wątroby (typu B), nawracającym zakażeniu dróg oddechowych, chorobie Buergera, zapaleniu mięśnia sercowego. Receptę na ten lek otrzymała od mnichów tybetańskich rodzina Badmajewów, która przewiozła go m.in. do Polski. Przed wojną był już produkowany pod nazwą Samit 28. Obecnie sprowadzany jest ze Szwajcarii. Rozważana jest jednak możliwość produkowania go w Polsce. PALENIE TYTONIU Serce i płuca to szczególnie ważne organy człowieka. To przede wszystkim za pośrednictwem płuc, których powierzchnia u przeciętnego człowieka wynosi około 100 m.kw. kontaktujemy się ze środowiskiem zewnętrznym. Jeżeli powietrze, którym oddychamy, jest zatrute, zatruwana jest także krew rozprowadzona na cały organizm. Palacz w ciągu doby wprowadza do organizmu taką ilość nikotyny i innych szkodliwych składników, że już ich połowa zużyta jednorazowo jest śmiertelna. Oblicza się, że wypalenie jednego papierosa zabiera człowiekowi około 8 minut życia. 20 papierosów wypalanych w ciągu doby skraca życie o 3 godziny! 600 papierosów wypalanych miesięcznie to już życie krótsze o 4 doby! Około 25% przedwczesnych zgonów spowodowane jest paleniem. 90% złośliwych nowotworów płuc występuje u palaczy tytoniu. PALEOKONTAKT Hipoteza, według której w okresach prehistorycznych miały miejsce kontakty przedstawicieli cywilizacji pozaziemskich z mieszkańcami Ziemi. świadectwem tych kontaktów mają być różne pozostawione znaki w formie budowli, przedmiotów, znaków, rysunków. PALMING Metoda wzmacniania osłabionego wzroku i eliminowania niektórych chorób oczu. Wg H. Benjamina, jej autora, należy usiąść wygodnie, zamknąć oczy i nakryć je dłońmi, lewa dłoń - lewe oko, prawa dłoń - prawe oko, częściowo krzyżując palce, kciuki lekko odchylone, oddech swobodny, łokcie wsparte na kolanach lub na stole. Pacjent stara się w tej pozycji uzyskać możliwie najgłębsze odprężenie i rozluŽnienie oczu. Stan ten należy pogłębić intensywnym wyobrażeniem czerni lub obrazów o przyjemnym charakterze. Jednorazowy zabieg trwa ok. 10 minut, należy go powtarzać przynajmniej raz na dobę. PANACEUM Uniwersalny lek na wszystkie choroby. PANDORA Wg mitologii pierwsza kobieta wyposażona w puszkę pełną nieszczęść, plag i chorób. Wiedziona niepohamowaną ciekawością, podobnie jak Ewa zrywająca jabłko w raju, wypuściła wszystkie nieszczęścia na wolność. Ciekawe dlaczego mitologia winą za wszelkie kłopoty obarcza z reguły kobiety? Powszechnie mówi się o puszcze Pandory jako o czymś, co niedostatecznie kontrolowane powoduje serię nieszczęść. W naszych polskich warunkach miano to może zyskać z powodzeniem inflacja. PARA Gr. para - przy, obok, za. Jako pierwszy człon wyrazów złożonych oznacza nieraz zaprzeczenie lub osłabienie podobieństwa do tego, co wyraża wyraz główny, druga część wyrazu złożonego. W znaczeniu potocznym tę część wyrazu można tłumaczyć jako - niby. I tak np. pojęcie paramedycyna oznaczałoby niby-medycyna, coś co medycyną nie jest, choć zajmuje się tymi samymi lub zbliżonymi problemami. PARACELSUS Philippus Aureolus Theophrastus von Hohenheim ( 1493 - 1547). Niemiecki lekarz, filozof i alchemik. Jego dorobek i wkład do rozwoju medycyny jest równie imponujący i atrakcyjny, jak i jego nazwisko. Zwolennik prostych metod leczenia i stosowania silnie działających środków. Głęboko wierzył, że istnieje -> KAMIEą FILOZOFICZNY, którego poszukiwaniu poświęcił wiele lat swego życia, niejako przy okazji odkrywając wiele znanych i cenionych leków i sposobów leczenia. PARANORMALNE Po przestudiowaniu wielu różnych definicji nt. pojęcia paranormalny, paranormalność, najtrafniejszą wydaje się być konstatacja Johna Eoclesa, laureata Nagrody Nobla z 1963 r. w dziedzinie fizjologii w brzmieniu: "Rzeczą najbardziej paranormalną ze wszystkich jest to, w jaki sposób mogę poruszać swoim palcem, kiedy mam na to ochotę". PARAELEKTRYCZNOśĽ Czasem przy opisie różnych ćwiczeń i zjawisk używa się tego terminu dla określenia sił i procesów, których przebieg jest charakterystyczny dla zastosowania prądu elektrycznego, ale który faktycznie nie był użyty. Tak nazywa się siły, które nie są elektrycznością, nie dają się fizycznie badać, chociaż wywołują takie, dające się obserwować zjawiska fizyczne, jakby były one skutkiem przepływania prądu elektrycznego. PARAMEDYCYNA -> MEDYCYNA PARAPSYCHOLOGIA Dawniej metapsychologia. Dziedzina wiedzy, poglądów i metod badawczych dotyczących szczególnych, nadzwyczajnych lub niedostatecznie potwierdzonych empirycznie zdolności psychicznych człowieka i związanych z tym jego możliwości poznawczych, leczniczych i samoleczniczych. Do zjawisk parapsychologicznych zalicza się m.in. telekinezę, lewitację, psychofotografię, bilokację, telepatię, różdżkarstwo, jasnowidztwo, kryptoskopię, psychometrię, teleradiestezję, prekognicję, rekognicję, auroskopię, eksterioryzację itp. Wg innych koncepcji takie zjawiska jak: bilokacja, teleportacja są przedmiotem zainteresowania -> OKULTYZMU. Patrz też -> PSI. PARúWKI Jeden z popularniejszych zabiegów wodoleczniczych wg -> KNEIPPA. Chory siada na krześle, przed którym stoi wanienka z gorącą wodą i zostaje nakryty prześcieradłem lub kocem. Pod takim przykryciem wytwarza się atmosfera przypominająca nieco -> SAUNÉ, ale w znacznie łagodniejszej formie. Parówka może być całkowita (nakrycie z głową) lub częściowa (tylko część ciała poddana jest parowaniu). Stosuje się też parówki z wody, w której zaparzono siano, słomę owsianą lub różnego rodzaju zioła. Kilkunastominutowy pobyt pod takim namiotem, połączony z intensywnym poceniem się, daje efekt leczniczy. Parówki stosuje się przy różnego rodzaju zaziębieniach, chorobach oczu (parówka ze świetlika), uszu (parówka z pokrzywy i krwawnika). PASJANS Układanie kart wg określonych reguł, wróżenie z kart. PATOLOGIA Nauka o odbiegających od normy odchyleniach anatomicznych i fizjologicznych powstałych wskutek chorób oraz o ich przyczynach, mechanizmach, formach, objawach i skutkach. PELLEGRINI JúZEFINA Dawniej aktorka, pieśniarka, obecnie słynna wróżka, bioenergoterapeutka, zajmuje się też opracowywaniem horoskopów i przepowiedniami. PENDULUM -> WAHADťO PENTOGRAM Znak magiczny spełniający funkcje podobne do tych, jakie spełniają -> AMULETY i -> TALIZMANY. Jest to zazwyczaj tekst lub formuła magiczna wpisana w figurę geometryczną (zazwyczaj koło). Pentogramy nazywane są czasem pieczęciami salomonowymi. Znaczenie tekstów i zaklęć jest zazwyczaj ukryte, prawidłowo odczytać mogą je wtajemniczeni. PERCEPCJA Postrzeganie zmysłowe, reagowanie na bodŽce zewnętrzne, odbieranie wrażeń. PERIGEUM Najbliższy Ziemi punkt orbity okołoziemskiej ciała obiegającego Ziemię. PERIHELIUM Najbliższy Słońca punkt orbity okołosłonecznej ciała niebieskiego obiegającego Słońce. PERPETUUM MOBILE Maszyna poruszająca się wiecznie lub wykonująca pracę bez pobierania żadnej energii z zewnątrz. Symbol rzeczy niemożliwej do osiągnięcia. PESYMISTA Człowiek dostrzegający w życiu i wydarzeniach jedynie przykre, ciemne strony, widzący przyszłość w ciemnych kolorach. Pesymizm jako postawa, istotny czynnik osobowości człowieka, jest przyczyną wielu chorób, okolicznością sprzyjającą rozwojowi choroby, utrudniającą leczenie. Zmiana tej postawy, osłabienie jej wpływu na konstrukcję osobowości, stanowi często ważny kierunek zabiegów terapeutycznych podejmowanych przez liczne metody i techniki psychoterapeutyczne zarówno w ramach medycyny klasycznej jak i niekonwencjonalnej. PIERWIASTKI CIAťA CZťOWIEKA Pierwiastki ciała człowieka występujące oczywiście w różnych powiązaniach dzielą się umownie na -> MAKROELEMENTY - stanowiące ponad 99% ciężaru ciała i -> MIKROELEMENTY - stanowiące niecały 1 %. Do makroelementów zalicza się: tlen - 63%, węgiel - 20%, wodór - 10%, azot - 3%, wapń - 1,5%, fosfor - 1%, potas - 0,25%, siarkę - 0,2%, chlor - 0,1%, magnez - 0,04%. Do mikroelementów zalicza się wszystkie pozostałe pierwiastki, które, mimo śladowych ilości w jakich występują, są dla prawidłowego funkcjonowania ustroju niezbędne. Są to m.in. żelazo, miedŽ, jod, kobalt, mangan, cynk, fluor i inne. PIERZGA Przerobiony przez pszczoły i zmieszany z innymi produktami oraz zmagazynowany w komórkach -> PYťEK kwiatowy. Wykazuje liczne właściwości lecznicze, detoksykacyjne, stymulujące układ immunologiczny, usprawniające procesy metaboliczne. Patrz -> APITOTERAPIA. PIGUťKA NASENNA Niefarmakologiczny środek usypiający. Tak przedstawiana jest przez autorów: Lecha Emfazego Stefańskiego (system zapisu) i Krzysztofa Solińskiego (opracowanie elektroniczne) kaseta Synchro-Theta-4 sterująca prądami czynnościowymi mózgu. Wg załączonej ulotki: "nagranie Synchro-Theta-4 << Pigułka nasenna >> jest środkiem usypiającym najzupełniej nietoksycznym, działającym w oparciu o znane już od paru dziesiątków lat zjawisko << wodzenia fal mózgowych >> , a wykorzystujące najnowsze zdobycze neurofizjologii i elektroakustyki. Odsłuchanie nagrania S-Th-4 łagodnie spowalnia rytmy prądów czynnościowych mózgu, jednocześnie harmonizując pracę jego półkul prawej i lewej"... PIJAWKI Stosowane dawniej niemal powszechnie w lecznictwie ludowym jako jeden ze środków na obniżenie ciśnienia i usunięcie z organizmu "złej krwi". Odróżnia się pijawki końskie i lekarskie. Pijawki podczas ssania wydzielają hirudynę, która zapobiega krzepnięciu krwi, w związku z czym rany po ukąszeniach goją się powoli i mogą ulec zakażeniu. PIOťUN Znane ziele silnie działające na układ trawienny, wzmagające wydzielanie soku żołądkowego i żółci, zalecane w przypadkach niestrawności i przewlekłych nieżytach jelit. Zewnętrznie działa odkażająco. Ma również zastosowanie w przyrządzaniu specjalnych cygar przyżegających stosowanych w -> TERMOPUNKTURZE. PIORUN Bardzo silne wyładowanie elektryczności przebiegające między warstwą chmur a ziemią. Istnieje hipoteza, że piorun najczęściej uderza w miejsca o silnej radiacji (promieniowania geopatycznego). Istnieją dane wskazujące na to, że ptaki, np. bociany, wybierają na gniazda miejsca o słabym promieniowaniu. Informacja ta może być przydatna przy budowie różnych urządzeń gospodarskich. Trafny wybór miejsca pod budowę chroni przed uderzeniem pioruna, a także przed szkodliwym promieniowaniem. Szczególną formą wyładowań jest tzw. piorun kulisty, którego istota nie została do końca poznana. PIRAMIDKA DRBALA Piramidy - monumentalne grobowce budowane w starożytności jako groby faraonów i innych możnowładców. Współczesne badania tych zagadkowych budowli przyniosły wiele interesujących odkryć, wykazały m.in. szczególne właściwości mikroklimatyczne ich wnętrza. Na tym gruncie powstała hipoteza, że te szczególne właściwości powstają pod wpływem kształtu i usytuowania piramid. Karel Drbal skonstruował i opatentował tekturową kopię piramidy Cheopsa do ostrzenia żyletek. Swoje odkrycie regenerujących właściwości tej piramidki Drbal oparł na doniesieniach, że wewnątrz piramidy Cheopsa istnieje swoisty mikroklimat powodujący, że znajdujące się tam przedmioty i ciała są poddane działaniu konserwującemu i regenerującemu. Doświadczenia z modelem potwierdziły, że również we wnętrzu tej miniaturowej kopii powstaje podobny klimat. Piramidkę można zbudować samemu wycinając z grubej tektury cztery trójkąty o podstawie 24 cm i boku 22,6 każdy. Trójkąty skleja się w piramidkę. Aby uruchomić jej cenne właściwości, trzeba ustawić ją dokładnie na osi północ-południe tak, aby boki jej podstawy były do niej równoległe. Teraz pod tę piramidkę wkłada się stępioną żyletkę ustawioną również na osi północ-południe na podstawie o wysokości 5 cm. íyletka zostanie zregenerowana. Ponieważ kształtom piramidy przypisuje się wiele interesujących oddziaływań, można dalej eksperymentować samemu poszukując dalszych jej zastosowań np. do konserwacji żywności, stymulowania wzrostu roślin itp. PLACEBO Obojętny preparat, który podany jako lek bywa równie skuteczny jak samo lekarstwo. Placebo jest obok zjawiska -> SUGESTII i -> HIPNOZY jednym z najpowszechniej wykorzystywanych w medycynie zarówno klasycznej, jak i niekonwencjonalnej, sposobów terapii opartych na sile sugestii wyzwalającej w organizmie osoby leczonej pożądane skutki fizjologiczne. Efekt placebo wyzwalany jest przy zastosowaniu wielu środków, od zwykłej sugestii słownej, do różnych skomplikowanych, rytualnych i magicznych czynności. Duży wpływ na efekt placebo ma osobowość lekarza. PLANETY W naszym układzie słonecznym jest 9 planet. Obiegają one Słońce po zbliżonych do koła elipsach. Planety, a szczególnie ich wzajemny układ i położenie, są ważnym elementem -> HOROSKOPU. Każdej z planet przypisuje się określone właściwości i cechy wpływające na życie i zdrowie człowieka. PLETYSMOGRAFIA Dział zajmujący się zapisem zmian ciśnienia krwi wywołanym przekazem telepatycznym. Interesującym szczegółem jest to, że zmiany te zachodzą mimo nieuświadamiania ich sobie przez badanego. PťASZCZ HISZPAąSKI Zabieg wodoleczniczy wprowadzony przez -> KNEIPPA. Stosuje się m.in. w zaziębieniach, przewlekłych schorzeniach dróg oddechowych, chorobach przemiany materii. Chorego owija się mokrym prześcieradłem a następnie szczelnie owija kocami. W zależności od możliwości pacjenta stosuje się płaszcz z wody letniej lub zimnej. PODśWIADOMOśĽ Pojęcie wprowadzone do medycyny na szeroką skalę przez -> FREUDA dla określenia stanu pośredniego pomiędzy świadomością a nieświadomością. Tkwiące w podświadomości różne przeżycia i zdarzenia, nie uświadamiane przez człowieka, mogą być w skutek zastosowania różnych technik -> PSYCHOANALIZY przywrócone do świadomości, co wg Freuda w wielu wypadkach jest warunkiem ich usunięcia z podświadomości i tym samym wyeliminowania ich destrukcyjnego wpływu na zdrowie i samopoczucie człowieka. Wiele technik współczesnej medycyny niekonwencjonalnej włącza ten punkt widzenia do stosowanych technik i metod terapeutycznych. POLARITY Ang. - biegunowość. Polarity jest eklektycznym systemem wielostronnego oddziaływania terapeutycznego na człowieka. Metodę opracował dr Randolf Stone, który założył nawet specjalny Instytut Polarity w Indiach. W polarity wykorzystywane są elementy filozofii, etyki i medycyny oraz techniki i metody wszystkich podstawowych systemów terapeutycznych wywodzących się z orientalnych koncepcji wspomagania zdrowia. Podstawę polarity stanowią przede wszystkim -> REFLEKSOTERAPIA, układy rąk typu -> MUDRY, elementy ćwiczeń -> JOGI, -> WEGETARIANIZM i wiele innych. Zasadniczym celem zabiegów jest wyrównywanie energii. Polarity jest więc nie tyle metodą, ile złożonym z wielu elementów stylem życia. POLARYZACJA Ciało ludzkie jest spolaryzowane. Na ogół prawa połowa ciała i linia środkowa przednia posiadają znak plus, a lewa połowa i linia środkowa tylna są ujemne. Informacja ta ma pewne znaczenie przy realizowaniu różnych procedur magnetoterapeutycznych. Zjawisko to silniej występuje u -> EKSTRASENSúW. POLTERGEIST Złośliwy duch, sprawca różnych niespodziewanych zdarzeń i zjawisk, pojawiający się zwłaszcza w starych domach, "stukający duch" . Ogólnie tak też nazywa się różne niewyjaśnione przypadki przesuwania się przedmiotów, spadania obrazów ze ścian itp. Współcześnie zjawisko poltergeistu łączy się z -> TELEKINEZĆ. POLSKIE STOWARZYSZENIE BIOTERAPEUTúW "BIOPOL" Adres: Warszawa, ul. Podwale 13, pok. 119, tel. 635-44-59. Prezes -> ABRAMOWSKI STEFAN. POLSKIE TOWARZYSTWO AKUPUNKTURY Adres: 02 - 095 Warszawa, ul. Winnicka 10, tel. 659-82-66. Prezes -> prof. GARNUSZEWSKI ZBIGNIEW. POLSKIE TOWARZYSTWO MEDYCYNY NATURALNEJ Adres: Warszawa, ul. Reymonta 12, tel. 34-91-28. Prezes -> prof. BRZOSKO WITOLD. POLSKIE TOWARZYSTWO PSYCHOTRONICZNE Adres: 00 - 661 Warszawa, ul. Noakowskiego 10 m 54, tel 25-87-95. POťONECKI PAWEť Jeden z najwybitniejszych współczesnych -> BIOENERGOTERAPEUTúW, zwany Harrisem znad Wisły. Obdarzony wieloma możliwościami diagnostycznymi i terapeutycznymi, wielokrotnie poddawał się eksperymentom i badaniom naukowym. Za pomocą zdjęcia -> KIRLIANA i innej aparatury potwierdzono u niego m.in. obecność bardzo silnego promieniowania. Znany jest w wielu krajach, w Polsce przyjmuje od czasu do czasu w spółce Bioton. POSTAWA Umysłowy i psychiczny stan gotowości określający zachowania i decyzje jednostki, powstały w wyniku kompilacji: predyspozycji i doświadczenia. POWRúT DO NATURY Miesięcznik Polskiego Towarzystwa Medycyny Naturalnej, adres redakcji: Warszawa, ul. Tamka 49 m 5, tel. 27-50-58. Wyd. Egross. Red. nacz. Monika Nowakowska - Jucewicz. Cena we wrześniu 1991 - 5000 zł. "POíYTEK" Oryginalna potrawa wg przepisu J.Schulz i E.Uberhuber z książki "Leki z Bożej Apteki". "Zmieszać i ześrutować w młynku do mielenia kawy po 2 łyżki pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa. Dodać 2 łyżki otrąb pszennych, rodzynki lub siekane skórki pomarańczowe. Gotować 5 minut w 1/2 l wody. Zdjąć z ognia, zawinąć szczelnie w kilka gazet i koc. Po 2 godzinach <> potrawa jest gotowa do spożycia. Powinna być gęsta i spożyta na ciepło. Odpowiednimi dodatkami są różnego rodzaju kompoty - najlepsze z jabłek, marmolada i słodkie mleko, siekane orzechy, czarne jagody, maliny, figi, daktyle." PRANA Energia wszechświata, energia życia przypływająca z kosmosu, zasilająca człowieka, stymulująca jego energię psychiczną. PRANAJAMA Nauczanie prawidłowego oddechu leczniczego wg -> JOGI. Oddychanie jogiczne. Technika pranajamy jest dość skomplikowana i aby ją w pełni opanować, trzeba uważnie przestudiować stosowną literaturę, np. książkę Keith Sherwood: "Sztuka duchowego uzdrawiania". PRANOTERAPIA Leczenie energią. Dawna, a i obecnie jeszcze czasem używana, nazwa dla -> BIOENERGOTERAPII. PRATYĂHĂRA Wycofanie. Osiągnięcie stanu najwyższego szczęścia, zadowolenia, błogostan. PRAWO ZWIERZĆT W dniu 15.10.1978 r. w Paryżu UNESCO uchwaliła "światową Deklarację Praw Zwierzęcia", w której m.in. czytamy: "Uznanie przez gatunek ludzki prawa innych gatunków zwierzęcych do egzystencji stanowi podstawę do współistnienia wszystkich istot żywych (...), poszanowanie zwierząt przez człowieka wiąże się z poszanowaniem ludzi między sobą (...) od najmłodszych lat należy uczyć człowieka obserwować, rozumieć, szanować i kochać zwierzęta". PRĆDY CZYNNOśCIOWE Powstają wskutek przepływu jonów między miejscem pobudzonym a niepobudzonym w tkance nerwowej, mięśniach i gruczołach, są przejawem bioelektrycznej czynności tkanek (nerwów, mięśni szkieletowych, serca, mózgu). Prądy czynnościowe mogą być mierzone przez -> EEG, -> EKG, -> EMG. PREKOGNICJA Zdolność widzenia przyszłości. Patrz też -> JASNOWIDZTWO. PRESTIDIGITATOR Kuglarz demonstrujący żonglerkę, różne sztuczki, tricki. PREWENCJA Zapobieganie rozwojowi niepożądanych zjawisk w stanie zdrowia społeczeństwa. PRETERITOLOGIA Studiowanie starych ksiąg poświęconych naukom hermetycznym: alchemii, magii, astrologii. PRIESSNITZ VICENZ (1799 - 1851). Niemiecki chłop, który obserwując chore zwierzęta korzystające z wód, zaczął stosować zimną wodę do leczenia różnych chorób u ludzi. Główną formą tych zabiegów był natrysk. Stąd tę formę zabiegu nazwano póŽniej prysznicem. Równolegle z nim upowszechniał leczenie wodą -> KNEIPP. PRIMUM NON NOCERE ťac. - przede wszystkim nie szkodzić - jedna z podstawowych zasad etycznych medycyny przypisywana -> HIPOKRATESOWI. Współcześnie uważa się, że zasada ta jest za mało dynamiczna, nie wystarczy już bowiem, aby medycyna stawiała sobie tak ograniczone zadanie. Wysuwa się bardziej wszechstronną zasadę -> PRINCIPIS OBSTA - niszcz zło w zarodku. PRINCIPIS OBSTA ťac. - niszcz zło w zarodku - uważana współcześnie za trafną zasada prewencji zdrowia. PROCES ZDROWEGO ROZWOJU Jedna z istotnych koncepcji psychologii humanistycznej zaproponowana przez A.H.Maslowa. Jej istota polega na tym, że człowiek, o ile ma swobodę wyboru, wybiera przeważnie to, co mu najbardziej odpowiada oraz że jest to z reguły wybór prowadzący w kierunku poprawy zdrowia i rozwoju. Patrz np. w żywieniu -> ANOPSOLOGIA. Jeżeli sytuacje braku swobody wyboru są nader częste, mogą następować zahamowania w rozwoju, pojawiają się frustracje i nerwice, które ze względu na tendencje do samowzmacniania mogą szybko wprowadzić człowieka w stan przewlekłej choroby psychosomatycznej. PROGNOZA Naukowo opracowana opinia nt. najbardziej prawdopodobnego przebiegu zjawisk. Prognozy dotyczące stanu zdrowia są obecnie szeroko praktykowane w strategii służb zdrowia w różnyeh krajach. PROJEKCJA ASTRALNA -> BILOKACJA, -> EKSTERIORYZACJA PROFILAKTYKA -> PREWENCJA PROMIENIOWANIE Powszechnie występujące w przyrodzie zjawisko emitowania praktycznie przez wszystkie ciała fal i cząstek o różnej charakterystyce i stopniu oddziaływania na żywe organizmy. W medycynie klasycznej znane i wykorzystywane są zjawiska związane z promieniowaniem alfa, beta i gamma, wyróżnia się ponadto promieniowanie cieplne, mikrofalowe, nadfioletowe, podczerwone, kosmiczne, rentgenowskie, jonizujące, elektromagnetyczne. Poza wyżej wymienionymi w medycynie niekonwencjonalnej w różnych publikacjach mówi się często o promieniowaniu o bliżej nieokreślonych parametrach i charakterystyce, nie zawsze dającym się mierzyć znanymi metodami naukowymi, używa się wtedy takich terminów jak energia, fale, strumień czy pole. Patrz -> BIOPOLE, -> AURA. PROMIENIOWANIE JONIZUJĆCE Promieniowanie, które poza innymi efektami powoduje jonizację atomów i cząstek ciała, przez jakie przechodzi. Ponieważ jonizacja powoduje dość zasadnicze zmiany w charakterze i przebiegu procesów chemicznych, tym samym wpływa na ciała żywe. W zależności od rodzaju natężenia i czasu promieniowania wpływ jest mały lub bardzo duży, promieniowanie jonizujące sprzyja m.in. powstawaniu zmian nowotworowych, niszczy system immunologiczny, powoduje zmiany genetyczne. PROMIENIOWANIE RADIESTEZYJNE Wszelkie promieniowanie wydzielane przez całą materię żywą i martwą, odbierane przez wrażliwych -> RADIESTETúW i sygnalizowane ruchami -> RúíDíKI i -> WAHADťA. Jest to promieniowanie zazwyczaj bardzo słabe, trudne do wykrycia i zmierzenia przez najczulsze urządzenia elektroniczne. Wiele kontrowersji budzą informacje nt. stwierdzania zdrowotności jakiegoś pożywienia przez badanie różdżką. Jak połączyć ze sobą informacje o odbieraniu promieniowania radiestezyjnego przez organizm i przenoszeniu go skurczem mięśni na wahadełko z innymi, że każdy znoże za pomocą wahadełka stwierdzić, czy potrawa, jaką chcemy spożyć, jest dla nas korzystna? Wydaje się więc, że zachodzi tu taka kolejność rzeczy: najpierw my sami oceniamy (być może w jakiś podświadomy sposób), czy potrawa nam wyjdzie na dobre, a następnie delikatnymi skurczami mięśni przenosimy tę informację na ruchy wahadła. PROPOLIS -> KIT PSZCZELI PROSKOPIA -> PREKOGNICJA PROSTACYKLINA Hormon wydzielany przez płuca do krwi, zapobiegający rozwojowi miażdżycy. Współwynalazcą tego hormonu jest Polak, prof. Ryszard Gryglewski. Istnieje znaczna zależność pomiędzy zdolnością płuc do wydzielania prostacykliny a paleniem nikotyny, które tę zdolność w znacznym stopniu upośledza. PROSTRACJA Skrajne wyczerpanie psychiczne i nerwowe, obojętność, w krańcowych przypadkach niechęć do życia. PROTUBERENCJE Wybuchy na Słońcu. Często przypisuje się im poważny wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka. PRYSZNIC -> PRIESSNITZ PRZECIWCIAťA Swoiste substancje białkowe produkowane w organizmach żywych pod wpływem wprowadzanych do nich agresywnych bakterii, wirusów lub innych toksyn, tzw. -> ANTYGENúW. Przeciwciała łącząc się z antygenami neutralizują je i ograniczają ich zdolność do niszczenia naszych komórek lub innnego destrukcyjnego wpływu na ustrój. Sprawna produkcja przeciwciał jest ważną właściwością systemu immunologicznego organizmu. Patrz -> IMMUNOLOGIA. PRZEISTOCZENIE PSYCHICZNE Gwałtowna, znaczna zmiana psychiki. Nabycie uprzednio nie posiadanych cech psychicznych, umysłowych lub zdolności artystycznych. Wysuwa się przypuszczenie, że może tu zachodzić specyficzne zjawisko absorbcji energii (potencjału) psychicznego innej osoby niedawno zmarłej. PRZEťOM UZDRAWIAJĆCY Pojęcie używane w -> MEDYCYNIE NATURALNEJ oznaczające kulminacyjny moment walki organizznu z chorobą, który przybiera najczęściej postać ostrego procesu zapalnego. Jest to niejako decydująca bitwa wydana chorobie po zgromadzeniu przez organizm odpowiednich sił i środków. Jednym z głównych objawów przełomu uzdrawiającego jest -> GORĆCZKA. Objawami towarzyszącymi są przejściowe osłabienie i upośledzenie czynności pewnych lub wszystkich tkanek i narządów oraz ból i inne dolegliwości. Stan ten jest łatwo widoczny na tęczówce oka. Patrz -> IRYDODIAGNOSTYKA. Zazwyczaj po okresie przełomu uzdrawiającego następuje szybka poprawa, powrót do zdrowia i co typowe - u ludzi nie nadużywających leków i przestrzegających zasad -> ZDROWEGO STYLU íYCIA - sprawność funkcjonowania wielu narządów jest wyższa niż przed chorobą. Przedwczesna lub nieracjonalna interwencja chemioterapeutyczna, poczyniona w stanie przełomu uzdrawiającego prowadząca początkowo do poprawy samopoczucia, faktycznie zaburza naturalny proces homeostatyczny, a nade wszystko wydatnie obniża zdolności odpornościowe organizmu. Patrz -> HOMEOPATIA. PRZEMIANA MATERII Metabolizm. Ogół procesów syntezy (anabolizm) i rozpadu (katabolizm) przebiegających w żywym organizmie warunkujący jego wzrost, rozwój i zdolność do utrzymania -> HOMEOSTAZY. Przemiana materii przebiega bezustannie przez całe życie. Jej sprawny przebieg zapewnia zdrowie, natomiast zakłócenia są jedną z głównych przyczyn większości chorób. Warunkiem sprawnego przebiegu tego procesu jest dostarczenie organizmowi odpowiednich ilości pożywienia zawierającego niezbędne składniki pokarmowe, odpowiednich ilości tlenu oraz innych substancji takich jak hormony, enzymy, witaminy, biopierwiastki itp. Dostarczanie nadmiernych ilości pokarmu niepotrzebnie obciąża ustrój i utrudnia przemianę materii. Patrz -> BILANS ENERGETYCZNY. Prawidłowa przemiana materii może być: stymulowana przez człowieka, który postępuje zgodnie ze wskazaniami -> ZDROWEGO STYLU íYCIA. Aktywność fizyczna i ruch wpływają korzystnie na procesy przemiany materii, regulując czynności trawienia, oddychania, krwiobiegu. Natomiast niekorzystnie na przemianę materii wpływa -> DYSTRES, który zakłóca funkcjonowanie systemu wydzielania wewnętrznego, powodując nadmiar lub niedobór w ustroju niezbędnych substancji. Używki,jak tytoń, alkohol oraz nadmierne zażywanie leków wydatnie utrudniają przemianę materii. Większość środków stosowanych w medycynie niekonwencjonalnej zmierza przede wszystkim do regulowania procesów przemiany materii w taki sposób, aby nie zakłócać naturalnej równowagi energetycznej organizmu. Prowadzą do tego -> DIETA, -> PSYCHOTERAPIA, -> ZIOťOLECZNICTWO itp. PRZEPOWIEDNIE DOTYCZĆCE KOąCA śWIATA Jako pierwszy rok kataklizmu światowego wymieniany był rok 1000, a następnie wymienia się, też na zasadzie pewnej okrągłości daty, rok 2000. Wg innych bardzo interesujących obliczeń, np. z uwzględnieniem informacji rzekomo zakodowanych w piramidach egipskich, mówi się, że koniec świata nastąpi w dniu 17 września 2001 roku. Sam zaś słynny -> NOSTRADAMUS wyznaczył koniec świata na lipiec 1999 roku. Z wielu innych przepowiedni także wynika, że ten kataklizm przypadnie na przełomie XX/XXI wieku. PRZEPOWIEDNIE DOTYCZĆCE POLSKI W XVI w. wielki -> NOSTRADAMUS poświęcił Polsce kilka enigmatycznych wierszy, nad którymi do dziś znęca się cała armia rodzimych interpretatorów. Jedno zaś zdanie z tej przepowiedni brzmi bardzo swojsko: "Nikt nie chce u nich gospodarzyć". W XVIII w. zaporożec -> WERNYHORA, uwieczniony w obrazie Matejki wieszczył Polskę - "od morza do morza". Wielkie mistyczne przepowiednie łączą się z nazwiskami naszych wieszczów: Mickiewicza i Słowackiego. Interpretacja liczby 44 mówi np. że ostatnim 43-cim przywódcą niepodległej Polski był prezydent Mościcki. Kto zaś będzie 44-ty? Inni wiążą tę liczbę z papieżem, Janem Pawłem II. U Słowackiego zaś wręcz proroczo zabrzmiały strofy wiersza: "Więc oto idzie Papież słowiański". Pontyfikat Jana Pawła II wprost lub pośrednio był przepowiedziany co najmniej przez pięć osób, w tym dokładnie z imienia i nazwiska przez -> KLIMUSZKÉ. Inne interesujące przepowiednie to: ks. Markiewicza (XIX w.) tzw. "Przepowiednia z Tęgoborza" (l893) oraz bp. Cieplaka. Z wielkich międzynarodowych wizji ciekawa jest jeszcze, choć nie do końca ujawniona, tzw. przepowiednia Fatimska. Z różnych przecieków wiadomo, że jest to wizja raczej straszna, przepowiadająca m.in. atak Chin na ZSRR. Tak w ogóle to z tych wszystkich przepowiedni Polska po czasach trudnych wychodzi zawsze zwycięsko. PRZESĆDY íywione przez ludzi przekonania i poglądy, w których za pewne lub prawdopodobne przyjmuje się istnienie różnych zjawisk trudnych do racjonalnego wyjaśnienia. Długa jest też lista przesądów dużych i małych, wpływających w różnym stopniu na nasze samopoczucie, postępowanie i decyzje: czarny kot, liczba 13, zbicie lustra, sztućce położone na krzyż, witanie się przez próg, wstawanie z łóżka lewą nogą itp. itd. Powszechne uleganie im świadczy o wielkiej podatności człowieka na różne czynniki irracjonalne i paranormalne, tłumaczy też pośrednio fakt dość szerokiego korzystania dzisiaj w leczeniu z takich środków jak -> SUGESTIA i -> HIPNOZA. PRZESZCZEPY -> TRANSPLANTACJE PRZEZIÉBIENIE Stan zmniejszonej odporności organizmu wywołany działaniem zimna, ściślej - gwałtownych zmian temperatury, umożliwiający rozwój różnych chorób dróg oddechowych (katar, angina, nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc itp.). Przebieg przeziębienia jest następujący: Jeżeli organizm nie jest dostatecznie uodporniony (zahartowany) i przez to nie potrafi szybko dostosowywać się do zmieniających się warunków termicznych, wówczas przy gwałtownym obniżeniu się temperatury następuje długotrwały skurcz naczyń w powłokach śluzowych dróg oddechowych. Powstałe stąd niedokrwienie i okresowe obniżenie odporności tworzy dogodne warunki dla rozwoju drobnoustrojów stale żyjących na błonie śluzowej, które w tych warunkach szybko się rozmnażają i atakują tkankę i komórki. Jeżeli organizm nie potrafi w porę zmobilizować swych sił obronnych, to zaziębienie może skończyć się poważną chorobą, np. zapaleniem płuc. Najskuteczniejszym środkiem zapobiegania jest -> HARTOWANIE. Byłoby najlepiej, ażeby z inwazją choroby organizm sam się uporał, wzrosłaby przez to jego odporność na tego typu atak w przyszłości. Patrz: -> PRZEťOM UZDRAWIAJĆCY i -> MEDYCYNA NATURALNA. PRZYGRZEWANIE -> PRZYíEGANIE PRZYRODOLECZNICTWO -> FIZJATRIA, -> FIZJOTERAPIA. Metody leczenia przypisywane głównie medycynie ludowej, która posługuje się naturalnymi, powszechnie dostępnymi, ofiarowywanymi przez naturę środkami, jak ciepło, woda, promienie słoneczne, zioła, sposoby odżywiania się, aktywność fizyczna. Współczesna medycyna klasyczna oficjalnie włączyła do swego repertuaru większość środków, a nawet wiele z nich udoskonaliła i rozwinęła (dietetyka, zielarstwo, wodolecznictwo). Medycyna niekonwencjonalna korzysta z tego zasobu w znacznie szerszym zakresie i bardziej zdecydowanie łączy je z bogatym arsenałem metod psychoterapeutycznych i magicznych, wywodzących się z repertuaru medycyny orientalnej. Stosowane są tu m.in. takie niekonwencjonalne środki, jak -> GťODúWKI, -> HOMEOPATIA, -> ZIOťOLECZNICTWO i wiele innych. Z pewnym zdziwieniem zauważyć jedynie należy, że do zespołu środków niekonwencjonalnych zalicza się także ruch, leczenie ruchem, aktywność fizyczną, a powodem tego zdziwienia nie jest sam fakt uznawania ruchu za środek leczniczy, lecz wciąż niedostateczne wykorzystywanie jego rozległych wartości terapeutycznych. PRZYSIÉGA HIPOKRATESA Przyrzeczenie o dochowaniu wierności zasadom etyki określonym przez -> HIPOKRATESA, składane przez lekarzy już w starożytności, a obecnie w nieco zmodyfikowanej formie także przez absolwentów studiów medycznych. Treść przysięgi Hipokratesa wraz z innymi zasadami i normami postępowania lekarskiego, np. zapisanymi w tzw. "deklaracji genewskiej", wchodzą w skład -> DEONTOLOGII lekarskiej. A oto fragment tekstu przysięgi Hipokratesa: "...Biorąc na świadków Boga Ojca, Syna i Ducha św., że będę przestrzegał wszystkiego, co jest przysięgą objęte - na ile to będzie w mojej mocy, w takim stopniu, w jakim mi moje zdolności pozwolą. Wiedzę tę: wszystkie jej przepisy przekazywać będę otwarcie i rzetelnie uczniom moim, mojego mistrza i pozostałym, którzy związali się moralnie przepisami medycyny. Ponadto, że przy leczeniu chorych stosownie do sił moich i zdolności rzetelnie stosować będę niezbędne środki. Niczyjej choroby nie zaniecham. Nie wyrządzę zła. Nie dam nikomu trucizny, nawet na jego prośbę, ani kobiecie ciężarnej nie podam napoju do zabicia płodu. íycie moje i moją wiedzę zachowam czyste i nieposzlakowane. Chorujących na kamienie nie będę operować, lecz pozostawię to przedsięwzięcie doświadczonym w tej nauce. Do jakkiegokolwiek domu przyjdę, aby nieść chorym pomoc, będę się wystrzegał wszelkiego nadużycia, wszelkiego zepsucia, wszelkiej nieobyczajności, także rzeczy lubieżnych, czy przedmiotem moich zabiegów będą ciała kobiet czy mężczyzn. O tym, co zobaczę lub usłyszę w trakcie leczenia, nikomu tego nie wyjawię, lecz zachowam całkowite milczenie, jeśli będę rozumiał, że należy o tym zamilczeć. Niech mi się pomyślnie szczęści tak w życiu moim jak i sztuce, gdy będę w całości i sprawiedliwie wypełniał tę przysięgę i niech zyskam sobie chwałę na wieczność. Gdybym zaś złamał i okazał się krzywoprzysiężcą, niech spotka mnie wszystko przeciwne. Amen..." PRZYíEGANIE Metoda stymulacji -> AKUPUNKTúW specjalnymi, najczęściej piołunowymi żarzącymi się cygarami, stożkami lub kulkami. Tlącym się końcem cygara ogrzewa się wybrany odcinek ciała trzymając je w odległości 20 - 30 mm i wykonując nim ruchy koliste (ogrzewanie stabilne) albo uderzając lekko żarzącym się końcem w stymulowane miejsce (ogrzewanie dziobiące). W Japonii stosuje się do przyżegania małe kulki z rośliny zwanej Moxa. Kulki pozostawia się na ciele aż do wystąpienia odczynu lub nawet miejscowego oparzenia. PSI Ogół zjawisk i faktów parapsychicznych, paranormalnych, dla których dotąd nie istnieje wyjaśnienie na drodze naukowej, bądŽ jest ono hipotetyczne i niewystarczające. Wspólną cechą zjawisk PSI jest to, że czynności psychiczne stanowią ich podstawę. Istnieje wiele podziałów tych zjawisk na klasy. Najpełniejszą informację na ten temat podają A. Dubrow i W. Puszkin. Podkreślić należy, że wszyscy poważni badacze zjawisk -> PSI zdecydowanie odrzucają jakiekolwiek możliwości interpretowania i objaśniania ich jako zjawisk z zakresu -> OKULTYZMU, -> SZAMAąSTWA, czy -> MISTYCYZMU. Poszukiwania te lokuje się wyraŽnie na gruncie praw materialnych, fizycznych i pracy mózgu, stawiając generalną hipotezę, że zjawiska PSI są tak szczególnymi formami przejawiania się różnych rodzajów i stanów materii i pól, że wymagają dla ich wyjaśnienia stworzenia nowego obszaru pojęć fizycznych i biologicznych. Niezależnie od różnorodności zjawisk PSI uważa się, że należy poszukiwać jednej, ogólnej teorii, na podstawie której mogłoby nastąpić wyjaśnienie takich zjawisk jak -> TELEPATIA, -> JASNOWIDZENIE, które są formami obiegu informacji w naturze oraz takich jak -> PSYCHOKINEZA czy -> LEWITACJA, które są najbardziej zadziwiającą formą -> PSYCHOENERGII, ale też, co ze względów praktycznych najważniejsze, można by określając charakter i sposób funkcjonowania -> BIOPOLA czy -> BIOENERGII dać naukowe podwaliny -> BIOENERGOTERAPII jako podstawy wszelkich form medycyny niekonwencjonalnej. Problemy biopola i bioenergii są przedmiotem żywego zainteresowania fizyków, ponieważ w ich obrębie zachodzi szereg zjawisk nie dających się wytłumaczyć na gruncie dotychczasowych pojęć fizycznych, a jednocześnie mają one ścisły związek z takimi podstawowymi przejawami PSI, jak psycho- i telekineza, lewitacja, -> POLTERGEIST, -> FOTOGRAFIA MYśLOWA, a w medycynie -> CHIRURGIA PSYCHICZNA. Z dotychczasowych obserwacji wiadomo jedynie, że aktywność psychiczna wydatnie wpływa na różne procesy tworzenia się, zanikania, powstawania i inwersji różnych pól, energii i materii, a więc zjawisk, które nie występują w świecie materii nieożywionej. Wiele informacji wskazuje na to, że ogólną podstawę tych różnych funkcji psycho-bio-materialnych jest specyficzne -> POLE BIOGRAWITACYJNE, które oddziałuje konformacyjnie na przebieg wszystkich procesów ustrojów żywych. Uważa się też, że fale biograwitacyjne mogą na drodze kwantyfikacji generować różne pola i rodzaje energii. Potwierdzenie teorii biograwitacyjnej, dla której nie istnieje problem odległości ani ciężaru, wyjaśniałoby wiele ze względu na specyficzne właściwości energii biograwitacyjnej. W poszukiwaniu wyjaśnień zjawisk PSI sięga się też do Einsteina. Jak wiadomo wg ogólnej teorii względności czasoprzestrzeń i pole grawitacyjne tworzą jedną całość, zakrzywiającą się, co tak dobrze tłumaczy pojęcie np. nieskończoności i relatywności czasu. Dla wyjaśnienia różnych zjawisk PSI, a w szczególności takich jak -> REKOGNICJA i -> PREKOGNICJA sięga się do tej teorii przypuszczając, że w przebiegu jakichś złożonych czynności psychicznych (gdy psychika jest interpretowana jako materialna część biobytu) mogą następować specyficzne, lokalne zmiany w obrębie czasoprzestrzeni, które mogą być nie znaną nam jeszcze podstawową formą materii. Inne wyjaśnienia tych niezwykłych zjawisk sięgają do koncepcji uporządkowań liniowych, w których zgodnie z właściwościami czasu, uporządkowana jest kolejność wydarzeń. Jeżeli zatem, zgodnie z ogólną teorią względności, linie te mogą się zamykać, to leżące w ich zakrzywionych polach informacje przy spełnieniu pewnych specyficznych warunków stają się dostępne bez względu na to, w którym miejscu na tej linii (kole) się znajdują. Znane są też hipotezy, wg których wszystkim realnie istniejącym dodatnim punktom i elementom "naszego" świata odpowiada niedoświadczana przez nas lustrzana czasoprzestrzeń ujemna, która może generować nie wyjaśnione dotąd zjawiska PSI, a w tym m.in. -> JASNOWIDZTWO czy zjawiska -> MATERIALIZACJI i ->DEMATERIALIZACJI, ponieważ teoria ta uprawdopodabnia równoległe istnienie przeszłości, teraŽniejszości i przyszłości. Dodatkowo teoria ta zakłada, że podczas różnego rodzaju -> TRANSFORMACJI powstają cząstki zdolne do poruszania się z szybkością większą niż dotąd graniczną szybkością światła. Sławny fizyk Feinmann, znany głównie ze swego niekonwencjonalnego wykładu fizyki, interpretując i poszerzając teorię kwantową zakłada możliwość jednoczesnego znajdowania się elektronu w dwu różnych miejscach. Gdyby to okazało się prawdziwe, można by na tej drodze poszukiwać wyjaśnienia takich najbardziej ,nieprawdopodobnych" zjawisk PSI, jak -> EKSTERIORYZACJA czy -> TELEPORTACJA, a nawet niektórych zjawisk znajdujących się obecnie w obrębie zainteresowań -> SPIRYTYZMU. Inne ciekawe badania doprowadziły do powstania kolejnej hipotezy, że w psychokinezie siła energetyczna jest tworzona w wyniku aktywności psychicznej człowieka, a nie - jak to się czasem przypuszcza - wyzwalania sił grawitacyjnych przedmiotu doświadczalnego. Co się zaś tyczy zjawiska -> TELEKINEZY to przypuszcza się, że m.in. może ono być związane z innym zjawiskiem PSI, a mianowicie -> EKSTERIORYZACJĆ jakiegoś -> EKSTRASENSA i jego oddziaływaniem poza ciałem. Wyjaśnień takich złożonych zjawisk PSI jak materializacja czy dematerializacja poszukuje się też w ogromnej złożoności zjawisk czasoprzestrzeni, materii i antymaterii, stanu próżniowego czy specyficznych cząstek wirtualnych. Fenomen PSI w tzw. -> NADSTANIE funkcjonuje jako jednolity układ kwantowy, makroskopowy. Niezależnie od sposobów manifestowania się energii PSI uważa się, że jej powstanie i przejawianie się oraz wszelkie zmiany mają początek w procesach nerwowych zachodzących podczas aktywności psychicznej. Jednym z podstawowych i najtrudniejszych do wyjaśnienia problemów PSI jest zagadnienie Žródeł energii. Skąd się bierze i jaki ma charakter energia generowana przez fenomeny PSI przesuwająca przedmioty, wyginająca pręty metalowe itp. Dodatkową, choć pasjonującą trudność stanowi okoliczność, że owa energia może być w większości wypadków dowolnie kierowana przez człowieka na wykonanie określonych zadań. Prób wyjaśnienia Žródeł tej energii jest wiele, a wszystkie wysoce hipotetyczne. Jedna z nich np. mówi o możliwości powstawania energii na zasadzie słynnego Einsteinowskiego przekształcania się masy w energię (E = mc2). Inna, że człowiek swą emitowaną psychiczną energią jedynie wzbudza energię kinetyczną przedmiotów, inne jeszcze mówią o możliwości -> TRANSMUTACJI pierwiastków w organizmie (np. zmiana wapnia w magnez), jeszcze inne o pobieraniu energii kosmicznej itp. itd. Jedno jest pewne, że skoro taka energia istnieje, a jej Žródłem powstawania, wzbudzania czy transmutacji jest psychika człowieka, stanowi to dostatecznie pasjonujący powód dla poszukiwania naukowych wyjaśnień tego fenomenu. PSYCHESTEZJA Wrażliwość psychiczna na bodŽce, zawarta między dwiema skrajnymi ocenami: nadmierna wrażliwość - obniżona wrażliwość. PSYCHOANALIZA Kierunek filozoficzny i psychologiczny, którego podwaliny stworzył -> FREUD Zygmunt. Psychoanaliza próbuje wyjaśnić funkcjonowanie i rozwój osobowości człowieka przez działanie nieuświadomionych instynktów i popędów będących w stałym konflikcie. W medycynie psychoanaliza jest metodą leczenia polegającą na wykrywaniu nieuświadomionych i utajonych wielu zaburzeń występujących w życiu psychicznym chorego. Wg -> FREUDA, podstawowym mechanizmem silnie oddziałującym na człowieka jest popęd seksualny -> LIBIDO. W strukturze osobowości człowieka psychoanaliza wyróżnia trzy sfery: Id, Superego i Ego. Id (ono) obejmuje wszystkie nieuświadomione instynkty i popędy będące główną siłą i Žródłem energii życiowej człowieka, kieruje się wyłącznie zasadą przyjemności. Superego (nadjaŽń) jest ukształtowanym przez kulturę i doświadczenie społeczne zbiorem norm i nakazów funkcjonujących, podobnie do Id, nieświadomie i irracjonalnie. Ego (jaŽń) jest tym, co pośredniczy pomiędzy Id i Superego i na drodze świadomej regulacji zachowania, kierowania się zasadą racjonalizmu tworzy warunki do adaptacji człowieka w środowisku. Niezbyt wiele przetrwało do dnia dzisiejszego z takiej psychoanalizy, jaką stworzył Freud. Niemniej jednak dała ona potężny impuls do rozwoju różnych kierunków psychoterapii. Wielu współczesnych -> BIOENERGOTERAPEUTúW, świadomie lub nieświadomie, stosuje w swych zabiegach techniki oparte na psychoanalizie. PSYCHOCHIRURGIA W medycynie klasycznej oznacza metodę biologicznego leczenia w dziedzinie psychiatrii. Dawniej nazywano tak zabieg polegający na przecinaniu niektórych szlaków nerwowych po to, ażeby przerwać chorobę. Dziś tej metody się nie stosuje. Obecnie w wielu publikacjach psychochirurgią nazywa się zabiegi -> BEZKRWAWYCH OPERACJI dokonywanych przez filipińskich chirurgów, a także operacje chirurgiczne, przy których znieczulenia dokonuje się metodami -> HIPNOZY czy -> SUGESTII stosowanych bezpośrednio albo pośrednio jak np. w słynnym już doświadczeniu -> KASZPIROWSKIEGO, kiedy posłużono się telewizją. Patrz też -> PSI. PSYCHODRAMA Spektakl, technika grupowych zajęć, polegająca na wyrażeniu przeżyć i konfliktów w formie improwizowanego przedstawienia teatralnego, podczas którego uczestnicy (pacjenci) odgrywają różne role pełnione w życiu, dzięki czemu swobodniej niż zazwyczaj mogą wyrażać swe poglądy, ujawniać konflikty i zainteresowania. Metoda ta służy zarówno diagnozowaniu jak i samej terapii (psychoterapii). PSYCHOENERGETYKA W obszarze problematyki parapsychologicznej termin psychoenergetyka w zasadzie znaczy to samo, co -> BIOENERGETYKA, ale ta z kolei w klasycznym ujęciu biologii, chemii i fizjologii nie zajmuje się związkami i zależnościami między psychiką a materialnymi przejawami i procesami życia. Stąd termin psychoenergetyka trafniej chyba oddaje niezwykłą złożoność zjawisk psychicznych. Najogólniej rzecz biorąc w ramach psychoenergetyki stawia się szereg hipotez podbudowanych przede wszystkim solidnymi wnioskami wynikającymi z doświadczeń -> AKUPUNKTURY, zakładających istnienie szerokiej wymiany energii między otoczeniem a człowiekiem, oraz że ta energia pochodzenia kosmicznego znacząco stymuluje pracę mózgu będącego ośrodkiem energii psychicznej. W klasycznej bioenergetyce mówi się, że wszelka energia człowieka pochodzi z przemiany materii, psychoenergetyce zaś mowa jest o energii napływającej z zewnątrz i zasilającej układ psychiczny. Pełne potwierdzenie tej hipotezy wyjaśniałoby wiele zjawisk z zakresu parapsychologii i bioenergoterapii. PSYCHOFIZJOLOGIA Nauka o zależnościach i związkach występujących między procesami fizjologicznymi i psychicznymi. W medycynie zarówno klasycznej jak i niekonwencjonalnej odpowiednikiem psychofizjologii jest -> PSYCHOSOMATYKA. PSYCHOFONIA Terapia za pomocą symbolicznego malarstwa. Technika uprawiana przez Elizę Storch z Kopenhagi. Na podstawie rozmowy i analizy fotografii pacjenta, daty jego urodzenia i podpisu, pani Storch "wcielając" się w tę osobę maluje obraz - diagnozę, a następnie na tej podstawie sporządza receptę. PSYCHOFIZYKA Dział nauki zajmujący się wyjaśnianiem za pomocą praw fizycznych zjawisk -> PSI, a także tworzeniem hipotetycznych praw fizyki wychodzących poza jej dotychczasowe obszary, a których powstanie wyjaśniałoby istniejące i obserwowane procesy psychiczne na gruncie fizyki. PSYCHOHOLOGRAFIA Zespół poglądów i częściowo potwierdzonych doświadczeniami z zakresu -> HOLOGRAFII hipotez, w których przyjmuje się, że w każdym punkcie przestrzeni, w ukrytej postaci uzewnętrznionych fal stojących, istnieją obrazy i myśli wszystkich ludzi. Gdyby ta hipoteza została potwierdzona, znalazłoby się przyrodoznawcze wyjaśnienie dla -> JASNOWIDZTWA, -> TELEPATII i innych zjawisk -> PSI. PSYCHOIMMUNOLOGIA Dział wiedzy zajmujący się wpływem stanu psychiki człowieka na poziomie odporności immunologicznej ustroju. Wpływ ten, co jednoznacznie stwierdza nauka i praktyka, jest rozległy. We wszystkich technikach i metodach medycyny niekonwencjonalnej ten pogląd jest także bardzo rozpowszechniony, choć często bywa wyrażany językiem nazbyt magicznym i nienaukowym. Tymczasem zjawiska te coraz dokładniej są objaśniane przez naukę i brane pod uwagę w technice terapeutycznej. Podczas ataku epidemii rzadziej ulegają chorobie i lżej ją przechodzą ci, którzy są akurat w dobrym nastroju, a także ci, którym choroba jest bardzo nie na rękę, ponieważ przeszkadza im w realizacji jakiegoś atrakcyjnego planu. Moneta położona na ciele zahipnotyzowanej osoby, opatrzona sugestią, że jest silnie rozgrzana, wywołuje zaczerwienienie skóry, a nawet typowe dla oparzenia bąble. Znane jest też zjawisko -> JATROGENII, kiedy lekarz stawia pomyłkową diagnozę i pacjent właśnie zaczyna chorować na to, co mylnie rozpoznał lekarz. Można przytoczyć setki podobnych przykładów bezpośredniego wpływu psychiki na ciało. Zajmuje się tym między innymi -> PSYCHOSOMATYKA. Objaśnienie lego typu zjawisk jest dość proste. Otóż limfocyt, podstawowy element układu immunologicznego, przypomina swą strukturą i funkcjami komórkę nerwową, która jest przecież podstawowym ogniwem tworzenia się i przekazu sygnału psychicznego. Stąd limfocyty nazywane są swobodnymi lub pływającymi komórkami nerwowymi. Znane są też tzw. immunokorektory czyli substancje stymulujące układ odpornościowy. Nie lekceważmy więc znaczenia uśmiechu i uczucia zadowolenia jako często lepszych i skuteczniejszych leków niż niejedna pigułka. PSYCHOKINEZA Zdolność człowieka do oddziaływania na różne przedmioty za pomocą wysiłku psychicznego (myślowego), bez żadnego z nimi kontaktu fizycznego. Znane są i dobrze udokumentowane (sfotografowane) przypadki przemieszczania lub zawieszenia w przestrzeni różnych przedmiotów samą siłą woli. Zdolność tę posiadają bardzo nieliczni ludzie. Wyjaśnienia naukowego dla tego zjawiska szuka się w materialnych procesach wywoływanych aktywnością psychiczną człowieka. Uważa się, że w pewnych trudnych do przewidzenia warunkach jest on w stanie generować z siebie pewne pole, które na pewien czas neutralizuje siły grawitacyjne. Występowanie zjawisk psychokinezy jest także dowodem na istnienie -> BIOPOLA i w jakimś sensie wyjaśnia możliwość występowania wzajemnego kontaktu energetycznego między ustrojami żywymi. Patrz też -> TELFKINEZA. PSYCHOKINEZJA ->SPOSTRZEGANlE POZAZMYSťOWE PSYCHOLOGIA Nauka o zjawiskach i procesach psychicznych, o zachowaniu się człowieka i zwierząt wyższych. PSYCHOMETRIA Zdolność do widzenia miejsc i zjawisk oddalonych w czasie i przestrzeni tylko przez kontakt z przedmiotem pozostawionym przez człowieka, który był w opisywanych miejscach świadkiem owych zjawisk lub miał bezpośredni kontakt z "widzianym" przedmiotem. PSYCHOMOTORYKA Ogólne tempo ruchów i ich specjalna charakterystyka: sztywny, porywczy, energiczny, miękki, płynny. Wg teorii wychowania fizycznego, gdzie termin ten jest najczęściej używany, psychomotoryka oznacza całość procesów i zjawisk zachodzących podczas aktywności ruchowej człowieka, a wyrażających się w takich cechach jak szybkość, siła, wytrzymałość, gibkość, zręczność. PSYCHONEUROIMMUNOLOGIA Zakres wiedzy medycznej ukazującej zależność występującą pomiędzy stałym -> DYSTRESEM a sprawnością układu immunologicznego. Depresje, niepokoje i lęki zwiększają podatność organizmu na infekcje bakteryjne i wirusowe oraz różne alergie. Badania dowodzą, że istnieje ścisła zależność pomiędzy kondycją psychiczną a sprawnością układu odpornościowego. Patrz też -> PSYCHOIMMUNOLOGIA PSYCHOPATIA Odbiegające od normy zaburzenia osobowości. Osobowość aspołeczna, antysocjalna. PSYCHOSOMATYKA Medycyna psychosomatyczna. Medycyna kierująca się w diagnostyce i terapii zasadami -> HOLIZMU, pełnej jedności ciała i duszy, jedności somatycznej i psychicznej człowieka. PSYCHOTERAPIA Leczenie różnych schorzeń metodami i sposobami oddziałującymi na psychikę pacjenta. Efekty lecznicze mogą pojawiać się w wyniku wiary w skuteczność stosowanych środków, dzięki rozbudzonej nadziei na poprawę zdrowia, chęci do samoleczenia, autorelaksu, zmianie w obrębie stylu życia i w systemie uznawanych wartości. Głównym celem i warunkiem powodzenia psychoterapii i wielu jej technik i metod stosowanych zarówno w medycynie klasycznej, jak w medycynie niekonwencjonalnej jest czynne - świadome lub podświadome - zaangażowanie się pacjenta w proces leczenia. Wszystkie stosowane w psychoterapii zabiegi opierają się na psychosomatycznej zasadzie -> HOLIZMU. PSYCHOTERAPIA - GťúWNE METODY Wg. A. H. Maslowa wszystkie sposoby psychoterapii można podzielić na 7 głównych grup. Są to: 1) poprzez ekspresję (akt dopełnienia, uwolnienie, katharsis), 2) przez zaspokojenie potrzeby podstawowej (udzielenie poparcia, bezpieczeństwa, opieki, miłości, szacunku), 3) przez usuwanie zagrożenia (opieka, dobre warunki społeczne, polityczne i ekonomiczne), 4) przez pogłębienie poznania, wiedzy i rozumienia, 5) przez sugestię i autorytet, 6) przez bezpośredni atak na objawy, jak w różnego rodzaju terapiach behawioralnych, oraz 7) przez pozytywną samorealizację, indywidualizację czy rozwój. Dla bardziej ogólnych celów, jakimi są cele teorii osobowości, powyższy wykaz stanowi listę możliwych zmian, jakim osobowość może ulegać rozwijając się w kierunkach aprobowanych z punktu widzenia kultury i psychiatrii. PSYCHOTRONIKA Współczesna nazwa -> PARAPSYCHOLOGII. Zajmuje się zjawiskami z pogranicza nauki, ale nie dającymi się wyjaśnić w pełni za pomocą znanych metod naukowych. Psychotronika poszukuje i wykorzystuje w praktyce rozliczne związki energetyczne istniejące w żywej przyrodzie. Wg jeszcze innych koncepcji psychotronika jest samodzielną interdyscyplinarną gałęzią wiedzy, która zajmuje się siłami działającymi na odległość - interakcjami zarówno między ludŽmi, jak też między ludŽmi a otaczającym światem organicznym i nieorganicznym. Patrz też -> PSI. Wg Z. Rejdaka, prezesa Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychotronicznego - "psychotronika jest nauką, która bada interakcje zachodzące na odległość, interakcje związane z jeszcze nie zrozumianą, pewną formą energii, która stanowi własność żywej materii, do interakcji tych dochodzi zarówno między samymi << podmiotami >> , jak i między podmiotami i <>, włącznie z przedmiotami ożywionymi". PSYCHOWIZJA (PARAPSYCHOWIZJA) Termin używany w niektórych publikacjach dla zjawisk -> JASNOWIDZTWA. PREPARAT TORFOWY TOťPY (PTT) Preparat PTT jest wreszcie w aptekach. Każdy może go sobie kupić, choć kosztuje bardzo dużo. Bogatą historię powstawania leku opisano szeroko w prasie, natomiast sposób jego użycia i zastosowania widnieje w ulotce. Przytaczamy więc tylko dwie opinie nt. PTT. Prof. Andrzej Danysz, dyrektor Instytutu Leków: "Mamy oto oryginalny polski lek, który jako immunomodulator ma szansę wejść na trwałe do historii naszej farmacji, m.in. dlatego, że jest on unikatowym immunomodulatorem, gdyż posiada potężne możliwości wzmagania odnowy tkankowej". W ustaleniach zaś Państwowej Komisji Leków czytamy: "Zapobieganie i leczenie chorób występujących na tle dysfunkcji układu immunologicznego (m.in. przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych), leczenie chorób związanych z upośledzeniem procesów regeneracyjno-reparacyjnych (m.in. owrzodzenie żylakowate podudzi), uzupełnienie w leczeniu pooperacyjnym nadżerek, paradontopatie". PULS -> TÉTNO PUSZCZANIE KRWI -> UPUSTY KRWI PUVA - FOTOCHEMOTERAPIA Naświetlanie skóry tzw. długimi promieniami nadfioletowymi przy jednoczesnym podawaniu do wewnątrz lub stosowaniu zewnętrznym w miejscach leczonych (wykwitach) środków światłouczulających. Terapia ta skutkuje czasem w leczeniu łuszczycy, bielactwa i łysienia. Szczegółowo technikę leczenia ustalają gabinety dermatologiczne. PYťEK PSZCZELI Produkt zbierany z kwiatów przez pszczoły. Pyłek w 50% zawiera aminokwasy, a ponadto blisko 40 biopierwiastków i wszystkie witaminy. Pyłek jest w ulu przerabiany na -> PIERZGÉ i w tej formie magazynowany w komórkach. Pyłek i pierzga skutecznie pomagają w zwalczaniu wielu chorób (anemia, nadciśnienie, brak apetytu, nerwice, łysienie, prostata i schorzenia metaboliczne). Wiele informacji wskazuje też na regeneracyjne oddziaływanie pyłku na organizm. Wskazywałoby na to interesujące zjawisko "odmładzania" się starych pszczół, które w przypadku jakiegoś kryzysu w rodzinie pszczelej i braku młodych pszczół, spożywają duże porcje pyłku, co przywraca im biologiczną młodość. PYTIA Kapłanka i wieszczka z Delf (Grecja), słynna z niejasnych i wieloznacznych wróżb i przepowiedni. QI Energia krążąca kanałami -> MERYDIANAMI. Wg -> CHIąSKIEJ MEDYCYNY choroba jest wynikiem zakłóceń w obiegu energii qi, a leczenie polega na eliminowaniu tych zakłóceń. RADIACJA -> PROMIENIOWANIE. Energetyczne oddziaływanie na odległość. RAMBDOMANCJA Dawna nazwa -> RADIESTEZJI, czasem jeszcze spotykana w różnych publikacjach. RADIESTEZJA Odczuwanie promieniowania. Nie określono dotąd dokładnie, o jaki rodzaj promieniowania w przypadku radiestezji chodzi, tym bardziej że radiestezja zajmuje się ogromnie szerokim kręgiem oddziaływań pochodzących z wnętrza ziemi, przedmiotów, roślin, zwierząt i ludzi. Mówi się ogólnie, że radiesteci odczuwają bardzo słabe prądy elektromagnetyczne wysyłane przez wszystkie ciała. Promieniowania tego jak dotąd nie udało się jednak jednoznacznie określić, zmierzyć, wyskalować. Radiestezja dzieli się na różne działy: -> GEOTRONIKÉ, w skład której wchodzi m.in. -> RúíDíKARSTWO i -> RADIESTEZYJNA OCHRONA śRODOWISKA, -> RADIESTEZJÉ PARAMEDYCZNĆ obejmującą -> DIAGNOSTYKÉ MEDYCZNĆ I WETERYNARYJNĆ oraz -> FITORADIESTEZJÉ i -> TELERADIESTEZJÉ. Zdolność radiestezji jest wrodzoną, którą można przez ciągłe ćwiczenia doskonalić. Każdy człowiek może w pewnym stopniu te zdolności wyćwiczyć. Zainteresowani takimi ćwiczeniami i technikami powinni sięgnąć do książki Czesława Spychalskiego pt. "Radiestezja w domu i ogrodzie". Patrz też: -> WAHADLARSTWO, -> RúíDíKARSTWO. RADIESTEZJA PARAMEDYCZNA Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się diagnostyką medyczną i weterynaryjną. Podstawowym przyrządem do prowadzenia badań jest -> WAHADťO, za pomocą którego wykrywa się chore organy, określa rodzaj schorzenia, a często dobiera także odpowiednie leki i określa sposoby ich użycia. RADIESTEZYJNA OCHRONA śRODOWISKA Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się lokalizacją promieniowania niekorzystnie wpływającego na człowieka oraz eliminowaniem jego skutków przez instalowanie odpowiednich urządzeń (ODPROMIENNIKI, EKRANY RADIESTEZYJNE), co przynosi w wielu przypadkach znaczną poprawę zarówno w stanie zdrowia, jak i samopoczucia. RADIOBIOLOGIA Nauka o wpływie -> PROMIENIOWANIA JONIZUJĆCEGO na żywe organizmy. RADIOTERAPIA Dział -> RADIOBIOLOGII zajmujący się zastosowaniem dla celów leczniczych -> PROMIENIOWANIA JONIZUJĆCEGO, głównie w przypadku nowotworów złośliwych. W zwalczaniu raka wykorzystywane jest m.in. zjawisko większej promienioczułości tkanki nowotworowej w porównaniu z tkanką zdrową. Podstawową zasadą techniki radioterapeutycznej jest możliwie precyzyjne objęcie promieniowaniem tkanki przeznaczonej do zniszczenia. RANGOWA LISTA STRESU (RLS) Technika samooceny odporności psychicznej na ujemne bodŽce stresowe i w pewnym sensie także technika terapii antystresowej, która sprzyja wyrobieniu refleksyjnego stosunku do biegu zdarzeń życiowych i ich wpływu na samopoczucie. Zainteresowany, w określonych odstępach czasu (raz na tydzień, raz na miesiąc itp.), sporządza listę od 5 - 10 problemów, które w jego subiektywnym odczuciu sprawiają mu różne trudności i kłopoty. Ważne jest, aby sporządzając kolejną listę, nie zaglądać do listy poprzedniej. Analiza zmian w kolejności pojawiających się na liście tych samych problemów, znikanie jednych i występowanie drugich, prowadzi z reguły do dwu zasadniczych spostrzeżeń: 1) każdy trudny z początku problem staje się z biegiem czasu coraz łatwiejszy do rozwiązania; 2) jedynym skutecznym środkiem prowadzącym do usunięcia jakiegoś problemu z Rangowej Listy Stresu jest usilne dążenie do rozwiązania, a nie jego unikanie. Technika RLS może być poszerzona o Rangową Listę Sukcesów - RLS-2. Tym razem w kolejności wpisuje się na listę wydarzenia, sprawy i sytuacje, które w subiektywnym odczuciu odebrane zostały jako sukces, sprawiły przyjemność itp. REANIMACJA Przywracanie do życia osób, które znalazły się w stadium śmierci klinicznej. Reanimacja jest możliwa pod warunkiem, że faza śmierci klinicznej objawiająca się m.in. zatrzymaniem akcji serca nie trwa dłużej niż 3 - 4 minuty. Reanimacja polega na możliwie najszybszym jednoczesnym rozpoczęciu sztucznego oddychania (zazwyczaj metodą usta - usta) i rytmicznego masażu uciskowego w okolicy mostka (masaż serca) w tempie: dwa uciśnięcia - jeden oddech. Jeżeli w czasie kilku minut nie zostanie uruchomione krążenie krwi, mózg wskutek niedotlenienia ulega nieodwracalnej degeneracji. W literaturze medycznej znane są jednak wypadki znacznego przesunięcia tego okresu, np. wskutek schłodzenia ciała. Trudne są też do zinterpretowania przypadki długotrwałego, niemal całkowitego zatrzymania procesów życiowych, co ma miejsce u niektórych wyznawców orientalnych medytacji. REBIRTHING Ang. - powtórne urodziny. Odrodzenie. Oznacza zabiegi mające na celu usunięcie skutków szoku poporodowego powstającego u noworodka w wyniku gwałtownej i radykalnej zmiany środowiska zewnętrznego. Jednym z głównych elementów tego szoku jest zmiana w systemie oddychania, zaopatrzenia organizmu w tlen. Po urodzeniu się dziecko po raz pierwszy zachłystuje się powietrzem, zaczyna oddychać własnymi płucami. Analiza przebiegu i skutków tego szoku stała się podstawą do sformułowania koncepcji o znaczeniu sposobu oddychania dla zdrowia i samopoczucia człowieka. Twórca rebirthingu Leonard Orr z USA uważa, że znaczenie lecznicze ma stosowanie przez dłuższy czas intensywnego oddechu kontrolowanego (z reguły oddychanie jest automatyczne, nieuświadomione), kiedy to nie występują przerwy między wdechem a wydechem. Operowanie oddechem jest zresztą niezwykle popularne we wszystkich niemal metodach leczniczych, w ćwiczeniach fizycznych, -> AEROBICU, -> MEDYTACJACH, -> JODZE, -> PSYCHOTERAPII itd. W rebirthingu kładzie się nacisk co najmniej na trzy korzystne funkcje: wydalnicze, regulujące, tonizujące w stosunku do systemu nerwowego, korelacyjne z pracą i doskonaleniem mięśni oddechowych, mięśni brzucha oraz związanych z pracą organów wewnętrznych: płuc, serca, układu trawiennego. Uważa się, że nauka oddechu rebirthing prowadzona indywidualnie lub zbiorowo powinna odbywać się pod kierunkiem nauczyciela, doświadczonego rebirthera, co ma również znaczenie socjoterapeutyczne. Osoby, które chciałyby same, bez rebirthera, ćwiczyć przez dłuższy czas oddech, radykalnie zwiększając jego intensywność, należy przestrzec przed nieobojętnym dla organizmu zjawiskiem hiperwentylacji, która w skrajnych przypadkach może prowadzić do oszołomienia, a nawet utraty przytomności. RECEPTA Zlecenie na przyrządzenie i wydanie leku. Rp. - przypis ten na receptach oznacza: przyjmij! weŽ! RECEPTORY Wyspecjalizowane struktury organizmu odbierające i przekazujące do ośrodków nerwowych (rdzeń, mózg) bodŽce zewnętrzne i wewnętrzne, co umożliwia podejmowanie przez organizm odpowiednich działań adaptacyjnych i aktywizujących. Wyróżnia się następujące rodzaje receptorów: interoreceptory odbierające sygnały z narządów wewnętrznych (chemoreceptory, osmoreceptory, termoreceptory, baroreceptory, mechanoreceptory); proprioreceptory informujące o położeniu i wzajemnych ruchach ciała; receptory zmysłu równowagi; eksteroreceptory (receptory dotyku, ciepła, ucisku, zimna, smaku); nocyreceptory (receptory bólowe); telereceptory (wzrok, słuch, węch). Podstawą funkcjonowania receptorów są zjawiska elektryczne - prądy czynnościowe, a każdy receptor jest wrażliwy tylko na jeden rodzaj energii. Wielu przedstawicieli medycyny niekonwencjonalnej nie satysfakcjonuje ta klasyfikacja. Uważa się, że człowiek dysponuje znacznie większymi możliwościami odbierania i przetwarzania zarówno sygnałów pochodzących z zewnątrz, jak od wewnątrz organizmu. Dowodem na to jest wiele niewyjaśnionych zjawisk reakcji człowieka w sytuacjach, które nie zostały wywołane działaniem znanych receptorów. Do wniosków takich skłaniają także fantastyczne możliwości receptywne obserwowane u różnych zwierząt. Chodzi tu szczególnie o odczuwanie niesłychanie słabych, różnych rodzajów promieniowania, emanacji czy przepływu energii, nie stwierdzanych żadnymi znanymi dotąd metodami pomiarowymi. REFLEKSOTERAPIA Nazwą tą obejmuje się wszystkie metody leczenia, u podstaw których leżą ogólne mechanizmy refleksoryczne (odruchowe), a więc nakłucia, masaż punktowy, działanie prądem elektrycznym lub energią świetlną, przyżeganie itp. Wg innych autorów nazwę refleksoterapia ogranicza się wyłącznie do -> AKUPRESURY stóp, ponieważ tam właśnie są zlokalizowane tzw. strefy refleksyjne, odpowiadające organom wewnętrznym. Refleksoterapię w tym węższym ujęciu każdy może i powinien sam stosować, poddając od czasu do czasu swoje umęczone, ściśnięte obuwiem stopy relaksowi i różnym technikom masażu. Po zapoznaniu się z mapą punktów refleksyjnych można próbować samoleczenia. Swoistą i bardzo cenną, ogólnie działającą i powszechnie dostępną formą refleksoterapii jest po prostu chodzenie boso przy każdej nadarzającej się okazji. REGENERACJA Odnowienie, odtwarzanie, odrost utraconych komórek, tkanek, narządów. W ogólniejszym znaczeniu przywrócenie utraconych sił i energii. Istnieją hipotezy, że w aparacie genetycznym człowieka zakodowane są znacznie większe możliwości pełniejszego odtwarzania zużytych, czy utraconych tkanek i narządów niż ma to miejsce obecnie. Uruchomienie tych możliwości mogłoby prowadzić do odrostu utraconej kończyny czy jakiegoś wewnętrznego organu. Fantazja to czy przyszłość? REHABILITACJA Przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej przez stosowanie odpowiednich zabiegów leczniczych. Rehabilitacja powinna mieć charakter kompleksowy, -> PSYCHOSOMATYCZNY tj. mający na celu tak fizyczne jak i psychiczne przygotowanie do życia, w tym adaptację społeczną chorego. REICHA TERAPIA Jeden z podstawowych kierunków psychoterapeutycznych opracowany przez Wilhelma Reicha. Istota Reicha terapia polega na realizowaniu specyficznej procedury analityczno-diagnostycznej, podczas której psychoterapeuta stara się przełamać często nieuświadamiany opór pacjenta, który broni się przed analizą, nie chce się otworzyć, nie potrafi zaakceptować ingerencji innego człowieka w jego wnętrze. Cele te można osiągnąć wykorzystując psychosomatyczną strukturę osobowości człowieka i stosując różne techniki i ćwiczenia somatyczne, relaksujące, ekspresyjne. Wg opracownej przez Reicha procedury "pracy z ciałem" uwalniają emocje i przełamują na poziomie fizycznym obronę pacjenta. REIKI Japońska metoda samoleczenia, wywiedziona z tradycji chińskich, polegająca na przykładaniu odpowiednio ułożonych rąk do różnych części ciała. O ile w innych technikach mówi się o leczniczym wpływie dotyku rąk jednego człowieka na drugiego, o tyle istotą reiki jest samoleczenie przez samodotyk. Uważa się, że przykładanie odpowiednio ułożonych rąk do różnych części ciała reguluje obieg energii w organizmie i wpływa na większą skuteczność walki z chorobą. Układy rąk i sposób ich przykładania zależą od rodzaju choroby i indywidualnych cech psychofizycznych pacjenta. Nie są praktycznie dostępne na rynku żadne książki czy katalogi, w których byłaby podana technika reiki. Rozpowszechniana jest natomiast w Polsce metoda -> BSM o bardzo zbliżonej technice. Można wreszcie kierując się po prostu intuicją, metodą -> PRúB I BťÉDúW samemu szukać takiego ułożenia rąk, które koiłoby ból i przynosiłoby ulgę w chorobie. REINKARNACJA Wędrówka dusz, wielokrotne odradzanie się człowieka przez wstępowanie jego duszy w ciało innej istoty. W piśmiennictwie zajmującym się tym zagadnieniem wymienia się też -> METAMPSYCHOZÉ, która oznacza odrodzenie się duszy człowieka w ciele roślinnym, zwierzęcym, a także w postaci demonów i bogów. Czasem też używa się dla zjawisk reinkarnacji zastępczo terminu transmigracja. Ostatnim etapem reinkarnacji jest stan pełnego zjednoczenia z istotą najwyższą -> NIRWANA. REJMER JERZY Jeden z czołowych -> HEALERúW polskich. Z wykształcenia filozof, poliglota, posiada wszechstronną znajomość medycyny, homeopatii, ziołolecznictwa. Współpracuje z lekarzami. Wielokrotnie poddawał się badaniom, które potwierdziły jego wybitne zdolności bioenergetyczne. Leczy padaczkę, choroby płuc, alergie, zaburzenia hormonalne, choroby kobiece. Dużo przebywa za granicą. W Polsce przyjmuje w spółce "BIOTON". REKREACJA FIZYCZNA Czynny wypoczynek, przywracanie sił, niezbędny dla zdrowia każdego człowieka składnik jego stylu życia. RELAKS W medycynie klasycznej oznacza zwiotczenie mięśni. W ogólnym znaczeniu odprężenie psychiczne i fizyczne uzyskiwane często na drodze biernej, np. po ustaniu czynników zagrożenia lub zakończeniu wytężonej i trudnej pracy. Częściej jednak konieczne jest świadome sterowanie procesem relaksu. Współczesny tryb życia jest pełen złożonych zagrożeń, przedłużających się stanów -> FRUSTRACJI. Powoduje to niebezpieczny stan chronicznego zmęczenia i -> DYSTRESU, w krańcowych przypadkach prowadzi to do rozwoju różnych chorób psychosomatycznych, wydatnie skracając życie i pogarszając jego jakość. W takich wypadkach niezbędne jest stosowanie specjalnych technik relaksacyjnych i PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH. REOENCEFALOGRAFIA (REG) Metoda rejestracji napięcia intelektualnego. Najogólniej, metoda REG pozwala stwierdzić, że do organizmu człowieka (także zwierząt) dopływa z zewnątrz energia niezbędna dla aktywności psychicznej. Uważa się przy tym, że energia ta napływa bezpośrednio z kosmosu. Podczas badań REG stwierdzono, że w czasie intensywnej pracy intelektualnej zwiększa się w sposób istotny przepuszczalność skóry dla napływającej z zewnątrz energii. Zjawiska te są m.in. znane w psychofizjologii pod nazwą odruchu skórno-galwanicznego (OSG). REQUIES, MODERATA DIAETA, MENS LAETA ťac. - trzej najlepsi lekarze: Dr Spokój, Dr Dieta, Dr Humor. RESUSCYTACJA -> REANIMACJA RETROFLEKSJA Technika ćwiczeń mięśniowych stosowana w różnych terapiach psychosomatycznych. Polega na świadomym kierowaniu wysiłku mięśniowego do wewnątrz, na siebie samego, a nie na zewnątrz siebie, na środowisko. Inaczej oznacza to powstrzymywanie się od ekspresji. Patrz: -> GESTALTTERAPIA. RETROKOGNICJA Jasnowidztwo. Zdolność widzenia przeszłości bez udziału w zdarzeniach lub bez kontaktu z osobami lub rzeczami będącymi przedmiotem retrokognicji. RETROSPEKCJA Odtwarzanie w pamięci przeżyć psychicznych doznawanych w przeszłości, przywoływanie minionych zdarzeń, rozpamiętywanie ich. REWITALIZACJA Wg. -> WIśNIEWSKIEJ-ROSZKOWSKIEJ rewitalizacja to "zwiększenie żywotności ustroju i ogólne usprawnienie jego procesów życiowych". W znacznym zakresie rewitalizacja pokrywa się z pojęciem odmładzania. Za główne metody rewitalizacji uważa się dietoterapię, ergoterapię, psychoterapię, farmakoterapię oraz okolicznościowo: balneo- i klimatoterapię. REZONANS W fizyce zachodzące przy jednakowej częstotliwości zjawisko wymuszania przez drgania zewnętrzne drgań własnych. W obszarze -> PARAPSYCHOLOGII przywołuje się prawa rezonansu (ściślej rezonansu elektronowego) dla wyjaśnienia niektórych zjawisk -> PSI. Pojęcie rezonansu jest szczególnie interesujące w hipotezie n.t. -> BIOGRAWITACJI. REZONATOR Przyrząd używany w -> RADIESTEZJI m.in. do ustalania lokalizacji -> SIECI GEOBIOLOGICZNEJ. RÉKA W wielu technikach diagnostycznych i terapeutycznych medycyny niekonwencjonalnej ręka odgrywa zasadniczą rolę jako obiekt bezpośredniej szczegółowej analizy w -> CHIROMANCJI, wytwórca w -> GRAFOLOGII, czy narząd leczący w -> MANUPUNKTURZE, -> MASAíU, -> AKUPRESURZE, -> DIGITOPUNKTURZE, -> MUDRY, -> BSM, -> REIKI. RÉKA TRUPIA W starożytności (Pliniusz Starszy) i średniowieczu kultywowano pogląd, że dotknięcie ręki nieboszczyka wpływa lecząco. Procedura wykorzystywania rąk zmarłych w celach leczniczych i magicznych była często bardzo skomplikowana, czasem wręcz makabryczna. Np. bardzo ceniony był palec nienarodzonego dziecka jako -> TALIZMAN złodziejski. Także w obyczajach polskich są liczne ślady tego zabobonu. ROLFING Specyficzna technika rozciągania mięśni, likwidacji ich nadmiernych przykurczów i zrostów specjalnym masażem. Ida Rolf, która opracowała tę procedurę, wychodzi z założenia, że skoro typ umięśnienia jest odbiciem stanów psychicznych człowieka, to zgodnie z zasadą jedności psychosomatycznej, zmiany w strukturze mięśni wpływają na zmianę stanu świadomości. Patrz: -> PRACA Z CIAťEM i -> WEGETOTERAPIA. RúíDíKA Podstawowy przyrząd w pracy -> RADIESTETY. RúíDíKARSTWO Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się badaniem i opracowywaniem praktycznych programów wykorzystania -> RúíDíKI do wykrywania, lokalizowania i określania cech interesujących obiektów, głównie cieków wodnych, złóż podziemnych, przedmiotów itp. Istotą efektu różdżkarskiego nie jest, jak się często przypuszcza, bezpośrednie oddziaływanie obiektu na różdżkę, ale ruch różdżki jest wywołany reakcją ludzkiego ciała na różne anomalie ziemskiego pola magnetycznego. Różdżkarz po prostu reaguje specyficznym skurczem mięśni na gradient pola magnetycznego. Badania wykazały, że w ciele człowieka można zlokalizować receptory magnetyczne, występujące parami (prawa i lewa strona ciała), które odbierają i przenoszą na różdżkę promieniowania geomagnetyczne. Aczkolwiek wszyscy ludzie odczuwają wpływ magnetyzmu, tym niemniej tylko nieliczni posiadają ten talent w stopniu umożliwiającym im praktyczne jego wykorzystanie przy pracy z różdżką czy wahadłem. Zdolności te można rozwijać w drodze treningu. Uważa się że na otwartej przestrzeni i w ruchu należy posługiwać się różdżką, natomiast w obiektach zamkniętych i w bezruchu większe zastosowanie ma raczej wahadło. RUCH Realizowana w bogatym zestawie środków aktywność fizyczna jest nie tylko jednym z podstawowych warunków rozwoju fizycznego i wspomagania zdrowia, ale zarazem najwszechstronniej działającym środkiem profilaktyki psychosomatycznej, a nawet w wielu wypadkach jedynym skutecznym środkiem leczniczym. Główną formą zorganizowanego ruchu jest -> TRENING. Najprostszą i najdokładniejszą formą oceny intensywności ruchu jest -> TÉTNO. Podstawowymi i najwszechstronniejszymi formami aktywności fizycznej są -> MARSZ i -> BIEG (JOGGING). Jak powiedział dr Stefan Oczko: "Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu". Zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem systematycznego treningu, są wszechstronne. Mogą być tak głębokie i tak odbiegać od przeciętnej normy, że przez wielu obserwatorów, nawet lekarzy - mogą być mylnie oceniane, jako zmiany patologiczne. Wiele korzystnych zmian, jakie zachodzą w wyniku systematycznego treningu, jest widoczne gołym okiem. Są to zazwyczaj: prosta szczupła sylwetka mimo lepszego umięśnienia, energiczny, sprężysty chód, brak objawów zmęczenia przy pracy fizycznej, na ogół lepsze samopoczucie w dniach, w których inni czują się gorzej. W wyniku treningu uzyskuje się wyraŽną poprawę w podstawowych cechach motorycznych. takich jak siła, szybkość, wytrzymałość. Serce zmuszane do częstego wysiłku podczas treningu wszechstronnie dostosowuje się do nowych, większych wymagań. Objawia się to jego rozrostem i powiększoną zdolnością do przepompowywania krwi. Zdolność ta u trenującego wzrasta niekiedy dwukrotnie w stosunku do stanu przedtreningowego. Profilaktycznie stosowany ruch może mieć znaczenie w zapobieganiu niewydolności krążenia, chorobie wieńcowej, nadciśnieniu, żylakom, chorobie Buergera i innych. RUNY Starogreckie i staroskandynawskie pisma, księgi, poezje. RUSZT GLOBALNY -> SIEĽ GEOBIOLOGICZNA RYODORAKU Opracowana przez Japończyka Nakataniego metoda określania za pomocą pomiaru przewodnictwa elektrycznego w -> MERIDIANACH stanów pomocnych przy diagnozowaniu, a także ustalaniu zakresu terapii i kontroli jej przebiegu. RYTMY KOSMICZNE íycie człowieka jest w znacznym stopniu zdominowane i regulowane zewnętrznymi wpływami kosmosu. Należą do nich: - Ruch obrotowy Ziemi (24 godziny) i ruch postępowy Ziemi wokół Słońca (365 dni i 6 godzin). Nachylenie płaszczyzny równika pod kątem 23 stopnie 27' do płaszczyzny -> EKLIPTYKI, co jest przyczyną zmian pór roku. - Ruch obrotowy Słońca o okresie 25 dni i 9 godzin powoduje wahania w natężeniu promieniowania. - Ruch satelitarny Księżyca wokół Ziemi wynosi 27,3 dnia. Wzajemny wpływ tych trzech ciał niebieskich (Słońce, Ziemia, Księżyc) powoduje powstanie kilku ważnych rytmów biologicznych u wszystkich organizmów żywych, w tym u człowieka: - Rytmy dobowe i związane z nimi zmiany: dzień i noc, światło i ciemność, różnice temperatury i wilgotności. - Rytmy okołomiesięczne, zbliżone do miesięcy kalendarzowych, które wynikają z ruchu postępowego Księżyca wokół Ziemi i ruchu obrotowego Słońca. - Rytmy roczne i związane z nimi przede wszystkim zmiany pór roku i towarzyszące temu wahania w zakresie nasłonecznienia, temperatury i wilgotności powietrza. - Rytmy ruchów mas wodnych. Wahania poziomu wód morskich wywołane zmianami we wzajemnym położeniu Ziemi i Księżyca są szczególnie ważne dla mieszkańców stref nadmorskich. Patrz też hasła: -> BIORYTMY, -> CHRONOTERAPIA. SAMOSPALENIE Nie wyjaśnione dotąd zjawisko hipotetycznych samozapaleń człowieka, w wyniku którego w bardzo krótkim czasie jego ciało ulega całkowitemu spopieleniu. Takich wypadków zanotowano dość dużo, niektóre z nich są dobrze udokumentowane. Prof. J. Taylor, krytyczny badacz zjawisk paranormalnych wypowiada m.in. taki pogląd: "do samozapalenia zaś dochodziłoby wówczas, gdy Žródła energii znajdujące się w człowieku kompletnie wymykałyby się spod kontroli i niszczyły ciało człowieka, w którym istnieją". Być może wyjaśnień tego zjawiska szukać można w opini znakomitego węgierskiego uczonego Alberta Szent-Gyorgyego, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie biochemii, który powiedział: "íywy organizm funkcjonuje na bazie reakcji, które fizykowi wydają się statystycznie niemożliwe. Gdyby metabolizm składał się z cyklu spontanicznych termodynamicznych prawdopodobnych reakcji, spalilibyśmy się w mgnieniu oka". Wysuwa się też hipotezę, że niezbadane dotąd siły pola magnetycznego lub biograwitacyjnego mogą przejawiać się w nieznanej i trudnej do przewidzenia formie, a ów powstający w ciele gwałtowny płomień jest pewnego rodzaju molekularną dezintegracją wywołaną przez nietypowe oddziaływanie pola magnetycznego. Inne wyjaśnienia tego zjawiska mają charakter okultystyczny. SAMOśWIADOMOśĽ Każdy człowiek zdaje sobie sprawę z tego, że istnieje, a także z tego, że jest jedynym stworzeniem, które "wie, że wie". Znaczenie samoświadomości, a więc procesów poznawania samego siebie, samooceny i w następstwie powstawania określonych stanów psychicznych, a w ich konsekwencji również stanów fizycznych, mają istotne znaczenie w procesach kształtowania się, podtrzymywania i pomnażania zdrowia. W medycynie klasycznej (nie tylko w psychiatrii), ale także, a może nawet w szerszym zakresie w medycynie niekonwencjonalnej znajomość tych procesów czy choćby ich "wyczuwanie" odgrywają ogromną rolę. Samoświadomość jest integralnym składnikiem większości technik i metod naturalnego leczenia (trening autogenny, sugestia, hipnoza, psychoterapia itp.). Problematyka samoświadomości jest bardzo rozległa, niepodobna omówić jej wyczerpująco w tym miejscu. Poprzestańmy więc na bardzo skrótowym przedstawieniu depresyjnej koncepcji samoświadomości, której autorami są dwaj psychologowie amerykańscy Greenberg i Pyszczyński. Twierdzą oni, że wyższa świadomość i znajomość stanu rzeczy nie jest jeszcze wystarczająca do przyjęcia racjonalnej postawy. Greenberg i Pyszczyński wyróżniają cztery podstawowe typy samoświadomości: indywidualną, zewnętrzną, obronną i refleksyjną. Nie występują one w formie czystej, zazwyczaj stanowią splot czy kompozycję wielu cech. W samoświadomości indywidualnej mamy do czynienia z emocjonalną, subiektywną oceną swojej osoby. W samoświadomości zewnętrznej oceniamy siebie na podstawie tego, co inni o nas sądzą. W samoświadomości obronnej mamy do czynienia z różnego rodzaju zaburzeniami (lęk, ucieczka, unikanie konfrontacji). Przy samoświadomości refleksyjnej, najdojrzalszej, posługujemy się wszechstronną zobiektywizowaną oceną. Trafna ocena rodzaju samoświadomości, jakiej podlega pacjent, jest jak się wydaje niezbędnym warunkiem nawiązania z nim kontaktu i doboru odpowiedniej techniki terapeutycznej. SANSKRYT Język skrystalizowany około 500 r. p.n.e. na terenach dzisiejszych Indii. Odegrał podobną rolę jak łacina w Europie i podobnie jak ona pozostał językiem martwym. W sanskrycie napisana jest większość dzieł filozoficznych, religijnych i medycznych tego obszaru kulturowego, w tym -> WEDY. SARVANGASANA Jedna z technik -> JOGI, będąca połączeniem ćwiczeń wykonywanych w pionie z podporą: kark-ramiona-łokcie oraz stosowaniem diety regenerującej i niskokalorycznej. Technika jogi sarvangasana pozwala na utrzymanie szczupłej sylwetki, ogólnej sprawności i dobrego samopoczucia. SATELITA Ciało niebieskie obiegające planetę. Ciekawe, że jak dotąd astrologowie zajmujący się tak wszechstronnie i szczegółowo wpływem ciał niebieskich na losy człowieka, nie uwzględnili dotąd realnego faktu przebywania w kosmosie tylu sztucznych satelitów. SAUNA ťaŽnia parowa, szczególnie znana i praktykowana w krajach skandynawskich i w Rosji. Pobudza i usprawnia przemianę materii, hartuje organizm, przyśpiesza procesy -> ODNOWY BIOLOGICZNEJ. Sauna jest jednak zabiegiem silnie działającym na organizm (ciepło, wilgotność powietrza, zwiększone natężenie pola elektrycznego), stąd nie należy, szczególnie w przypadku osób starszych, cierpiących na choroby układu krążenia, nieprzyzwyczajonych do korzystania z sauny, poddawać się tym zabiegom w zbyt ekstremalnych warunkach. SCEPTYCYZM Zwątpienie w możliwości ludzkiego poznania. SCHULTZA TRENING AUTOGENNY Metoda oddziaływania na własny organizm na drodze -> AUTOSUGESTII w celu uzyskania odprężenia, poprawy samopoczucia i zdrowia psychosomatycznego. Praktyczny przebieg Schultza treningu autogennego ma na ogół cztery etapy: W pierwszym ćwiczący przyjmuje swobodną postawę ciała (leżącą, wpółleżącą, siedzącą, stojącą), stara się uzyskać odprężenie mięśni, spowolnienie pracy poszczególnych organów i narządów ciała, odizolować się od różnych sygnałów i bodŽców płynących z otoczenia (zamknięte oczy, wyciszone pomieszczenie). W drugim etapie powinna nastąpić koncentracja, zwrócenie uwagi, "wsłuchanie się" w rytm pracy własnego organizmu aż do uzyskania pełnej -> EUTONII. Podczas trzeciego etapu ćwiczący pogłębia stan osiągnięty w drugim etapie wprowadzając elementy sterowania reakcjami organizmu, wpływania na jego rytm i pracę poszczególnych organów. Czwarty etap polega na sumowaniu, łączeniu doświadczeń i nabywaniu umiejętności formowania własnej osobowości, przekształcania jej. Ľwiczący przechodzi do kolejnych etapów dopiero po uzyskaniu wyraŽnych efektów w etapach poprzednich. Częstotliwość ćwiczeń i szczegółowe techniki ich wykonywania są dokładnie opisane w różnych wydawnictwach dotyczących relaksu i wypoczynku. SCIENCE FICTION Fantazja naukowa. Najczęściej używane określenie dla literatury fantastyczno-naukowej. SEANS SPIRYTYSTYCZNY Zebranie grupy spirytystów poświęcone nawiązaniu kontaktu z duchem osoby nieżyjącej lub inną postacią niematerialną z "tamtego świata". Akcesoria seansu spirytystycznego to najczęściej stolik (najlepiej okrągły), talerzyk z naniesioną na nim strzałką i tzw. -> SKRYPTOSKOP. Uczestnicy, w tym -> MEDIUM, siadają przy stoliku i tworzą z rąk krąg, dotykają talerzyka palcami lub trzymają je nad nim. Na zadane pytania (zazwyczaj pyta medium), talerzyk obracając się wskazuje strzałką znaki na skryptoskopie (litery, sylaby, cyfry itp.). W ten sposób powstaje tekst, którego odczytanie lub interpretacja daje odpowiedŽ. Inną formą seansu spirytystycznego jest bezpośrednia "rozmowa" medium z duchem. Może być też przyjęty inny rodzaj porozumiewania się, wymiany sygnałów, np. liczba stuknięć stolika. Do tego rodzaju komunikacji można też zaliczyć zjawisko tzw. -> AUTOMATYCZNEGO PISMA. Wokół spirytyzmu toczy się od lat dyskusja, a niektóre zjawiska dają się tłumaczyć naukowo. SEIZA Tradycyjna w Japonii postawa przyjmowana w siedzeniu z prostymi plecami i pośladkami na piętach. Postawa ta ma sprzyjać koordynacji ciała i ducha. SEKRECJA Wydzielanie substancji potrzebnych organizmowi do spełniania jego funkcji (łzy, ślina, żółć, hormony, enzymy itp.). SELF-MADE-MAN Ang. - człowiek osiągający sukces własnymi siłami. SEN Sen jako znane zjawisko fizjologiczne jest naturalną cykliczną formą wypoczynku organizmu i regeneracji sił fizycznych i psychicznych. W medycynie niekonwencjonalnej, a w szczególności wywodzącej się z filozofii Orientu, dobry zdrowy sen jest wynikiem harmonii ciała i duszy, jest też jej integralną częścią. Szczególną właściwością psychiczną występującą podczas snu są -> MARZENIA SENNE będące przedmiotem wielkiego zainteresowania różnych działów medycyny, w tym przede wszystkim -> PSYCHOANALIZY. Tłumaczeniem treści snów zajmuje się m.in. -> ONEIROMANCJA. SENNIK Wykładnia i tłumaczenie treści -> MARZEą SENNYCH. Najsłynniejszym zbiorem takich objaśnień był sennik -> ARTEMIDORA. Obecnie na rynku znajduje się w sprzedaży co najmniej kilkanaście wydawnictw zajmujących się tymi problemami. SENSYTYZM Zdolności parapsychologiczne. Zdolności do odczuwania zjawisk -> PSI. SFINKS W mitologii greckiej potwór z głową kobiety, ciałem lwa i skrzydłami. SFINKS SFINKS - śWIAT PEťEN TAJEMNIC, miesięcznik poświęcony problemom nadnaturalnym i jak sam tytuł mówi - pełnym tajemnic. Wydawca - Czasopisma Wojskowe. Adres redakcji: 00-976 Warszawa, Al. Lotników 1, tel. 43-24-72. Redaktor naczelny M. A. Janisławski. Cena egzemplarza w sierpniu 1991 r. 4000 zł. SHIATSU Jedna z form -> AKUPRESURY lub -> MANUPUNKTURY. Wywodzi się z tradycji japońskiej (Shi - palec, atsu - ucisk). Typowym dla tej techniki są silne i bardzo silne uciskania dłońmi i kciukami odpowiednich -> AKUPUNKTúW. Dla pobudzenia narządu stosuje się ucisk "na prawo", dla wyciszenia "w lewo". Shiatsu jest skuteczne w zwalczaniu migreny i bezsenności, a także zapobiega łysieniu i zaburzeniom seksualnym. SIEĽ GEOBIOLOGICZNA Wg twierdzeń -> RADIESTEZJI jest to sieć utworzona przez promieniowanie kosmiczne. Tworzą ją pionowe ściany o szerokości 20 m. biegnące z północy na południe i ze wschodu na zachód. Odległość między ścianami wynosi w Polsce w kierunku północ-południe 2,0 m, a wschód-zachód 2.5 m. W pomieszczeniach zamkniętych wartości te są mniejsze i wynoszą odpowiednio 1,5 - 2,0 i 2,35 - 2,50. ściany te, a w szczególności ich skrzyżowanie, wpływają niekorzystnie na zdrowie i samopoczucie człowieka, stąd należy unikać przebywania w ich strefie. Przebieg siatki geobiologicznej wykrywa się i lokalizuje specjalnymi urządzeniami -> REZONATORAMI, które działają na podobnej zasadzie jak -> RúíDíKA. Kto chciałby dokonać w swym mieszkaniu pomiarów i oznaczenia układu siatki, powinien sięgnąć do ciekawej książki Cz. Spychalskiego: "Radiestezja w domu i ogrodzie". Promieniowania kosmicznego nie można zneutralizować żadnymi urządzeniami odpromieniowującymi (np. ekranami radiestezyjnymi), można natomiast odpowiednio przesunąć meble, aby uniknąć przebywania, szczególnie spania, w ścianie lub na skrzyżowaniu siatki. SIERADZKI MAKARY Autor bardzo interesującej autobiograficznej książki pt. "Jak straciłem, jak odzyskałem i jak pielęgnuję zdrowie" oraz innej - "íycie bez chorób". íołnierz AK, wieloletni więzień stalinowski. Utracone w wyniku katorgi, więzienia i prześladowań zdrowie odbudował wbrew pesymistycznym opiniom lekarzy, dzięki wytrwałej pracy nad sobą, zdrowemu stylowi życia i stosowaniu wielu metod medycyny niekonwencjonalnej. SIťA ODYCZNA Rodzaj energii wykrytej przez barona K. von Reichenbacha, wydzielanej przez wszystkie ciała żywe. Doświadczenia na temat siły odycznej są szczególnie interesujące w przypadku kryształów nierozpuszczalnych w wodzie. Kryształy te zanurzone w wodzie miały wpłynąć na zmianę jej właściwości, co można łatwo rozpoznać organoleptycznie. Zjawisko to zostało wykorzystane m.in. do diagnozowania i terapii przy pomocy -> KRYSZTAťúW i -> KAMIENI SZLACHETNYCH. SI VIS SALUTEM PARA PACEM ťac. - chcesz zdrowia - gotuj pokój. Hasło zaproponowane przez -> ALEKSANDROWICZA J. SKARABEUSZ Chrząszcz śródziemnomorski uważany w starożytnym Egipcie za symbol nieśmiertelności. Jeden z najpowszechniejszych motywów przy sporządzaniu -> AMULETúW. SKARYFIKACJA Stosowane w ludowej medycynie afrykańskiej nacinania skóry w szachownicę, mające przeciwdziałać malarii i niektórym chorobom pasożytniczym. Prof. -> GARNUSZEWSKI, który obserwował i opisał tego rodzaju zabiegi, uważa, że skutkują one na podobnej zasadzie jak -> AKUPUNKTURA. SKRYPTOSKOPY Tablice z literami, cyframi i innymi pomocniczymi znakami i informacjami (tak, nie, nie wiem, itp.) służące w czasie seansów spirytystycznych do "pośrednictwa" między duchami a medium. SOBOWTúR -> BILOKACJA, -> EKSTERIORYZACJA, -> CIAťO ASTRALNE SOCJODRAMA Jedna z metod zbiorowej -> PSYCHOTERAPII opracowana przez J. L. Moreno. W socjodramie w odróżnieniu od -> PSYCHODRAMY uczestnik odtwarza rolę kogoś innego zamiast swojej. W psychodramie zazwyczaj pacjent (pacjenci) odtwarzają spontanicznie swe życiowe doświadczenia, socjodrama zaś jest raczej metodą zbiorowego treningu. SOCJOGENEZA Pogląd wyrażany w hipotezie naukowej przez Czecha Vladimira Novaka, wg której pojedyncze organizmy grupują się w kolonie, następnie w ramach tejże następuje specjalizacja i integracja na wyższym już poziomie socjogenezy. Hipoteza ta odnosi się także do człowieka, który zaczyna tworzyć jakiś zbiorczy organizm. SOCJOTERAPIA Metody i techniki leczenia grupowego. -> SOCJODRAMA. SOFROLOGIA Eklektyczny system psychofizycznego wychowania, w ramach którego łączy się wybrane elementy ćwiczeń z takich systemów, jak -> JOGA (ćwiczenia relaksowo-koncentrujące), -> ZEN (ćwiczenia relaksowo-refleksyjne), -> BUDDYZM (medytacje i kontemplacje). Całość nazywana jest czasem relaksem dynamicznym. SOKOťOWSKA MAGDALENA Zmarła niedawno prof. Magdalena Sokołowska, ekspert WHO i pracownik naukowy PAN, wykazywała głębokie zrozumienie potrzeb humanizacji medycyny. We wszystkich swych licznych publikacjach (najważniejsza chyba "Socjologia medycyny") podkreślała znaczenie osobowości lekarza i jego stosunku do pacjenta. Widziała pilną potrzebę porozumienia i harmonijnej współpracy pomiędzy wszystkimi działami i odłamami medycyny w imię holistycznej koncepcji człowieka. SOMA Ciało, organizm, ustrój. Somatyczny - odnoszący się do ciała, fizyczny. SOMNAMBULIZM -> LUNATYZM SúL Jedna z trzech -> BIAťYCH TRUCIZN. Przeciętny Polak zużywa 3 - 4 razy więcej soli niż należy. Norma wynosi mniej więcej około 5 g dziennie. Nadużycie soli to wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia w przemianie materii, wzmacnianie predyspozycji do nadwagi, zbędne obciążenie organizmu. SPIRALA Przepis p. Jana Matysa z Krakowa na "podreperowanie" sił witalnych organizmu. Spirala ma "rezonować" z -> CZAKRAMAMI i wyrównywać niedobór energii w ustroju. Praktyczne zastosowanie spirali jest następujące: wyrysowane (mogą być odbite na ksero - byle druga strona była niezadrukowana) spirale układamy jedna na drugiej (powinna być liczba nieparzysta 3, 5, 7). Taki stosik spiral podłożony pod talerz z pożywieniem emanuje energię pozytywną. SPIRYTYZM Wiara w możliwość nawiązywania kontaktu z duchami ludzi zmarłych i porozumiewania się z nimi podczas specjalnych -> SEANSúW SPIRYTYSTYCZNYCH przy pomocy -> MEDIUM. SPLEEN Ang. - apatia, zniechęcenie, depresje. Odpowiednik rosyjskiej -> CHANDRY. SPOLEGLIWOśĽ Spolegliwość, spolegliwy. Pojęcie wprowadzone przez prof. Tadeusza Kotarbińskiego, wg którego "Opiekun wtedy jest spolegliwy, kiedy można słusznie zaufać jego opiece, że nie zawiedzie, że zrobi wszystko, co do niego należy, że dotrzyma placu w niebezpieczeństwie i w ogóle będzie pewnym oparciem w trudnych okolicznościach". Czyż nie są to cechy, które w znacznym stopniu powinien posiadać każdy lekarz i każdy -> LIDER -> ZDROWEGO STYLU íYCIA? SPORT Aktywność fizyczna człowieka skierowana na zaspokojenie potrzeb walki i zabawy realizowanych przez rywalizację. W umiarkowanych ramach sport jest doskonałym środkiem terapeutycznym i wsparciem dla organizmu, jednakże w swojej superwyczynowej formie bywa często zagrożeniem dla zdrowia. SPOSTRZEGANIE POZAZMYSťOWE -> PSYCHOKINEZJA, -> JASNOWIDZTWO. Spostrzeganie bez udziału zmysłów. Jest wiele hipotez wyjaśniających to zjawisko. Uważa się, że człowiek współczesny bardzo ograniczył swe możliwości percepcyjne wskutek rozwoju techniki i cywilizacji. W tym sensie np. mówiąc o spostrzeganiu pozazmysłowym często mamy na myśli także i te jego rodzaje, które są po prostu niedostępne dla ludzkich, bardzo ograniczonych możliwości percepcyjnych. Patrz np. -> BIOGEOFIZYKA. SPRZÉíENIE ZWROTNE Zjawisko, przy którym wysłany sygnał powraca, zazwyczaj w zmienionej postaci i oddziałuje na Žródło pierwotne sygnału. SROKA GRZEGORZ Ojciec Grzegorz Franciszek Sroka, franciszkanin, doświadczony zielarz, autor wielu publikacji n.t. zielarstwa, w tym znakomitego "Poradnika Ziołowego". Na drodze wieloletniej praktyki i studiowania problemów fitoterapii opracował wiele oryginalnych recept zielarskich. Produkowane przez niego leki, znane pod nazwą krople ojca Grzegorza, są komponowane z wielu ziół. Adres do korespondencji: Rychwałd 77, 34-322, Gilowice k. íywca. SREBRNY SZNUR Opisywane we wszystkich przypadkach -> BILOKACJI zjawisko połączenia pomiędzy ciałem a jego -> SOBOWTúREM. STEFAąSKI LECH EMFAZY Znany polski psychotronik. Autor wielu publikacji nt. zjawisk -> PSI, w tym książki napisanej wspólnie z M. Komarem pt. "Od magii do psychotroniki". Autor koncepcji nagrań -> SYNCHRO. Kasety z tymi nagraniami można kupować w Muzeum Techniki, w każdy dzień od wtorku do soboty, w godz. 11 - 15. STO LAT Dwutygodnik - Magazyn Zdrowia, Urody, Spokoju (ZUS). Problematyka: zdrowie, medycyna niekonwencjonalna, ubezpieczenia, uroda, rozrywka. Adres redakcji: 00-362 Warszawa, ul. Gałczyńskiego 4, tel. 26-45-91. Red. nacz. Iwona Wiszyńska-Gołacka. Cena egz. we wrześniu 1991 r. - 3000 zł. STRES Samo pojęcie stresu, mimo iż zrobiło oszałamiającą karierę w ostatnich kilkudziesięciu latach, jest bardzo złożone i wieloznaczne. Literatura popularno-naukowa i publicystyczna posługuje się tym pojęciem często w różnym znaczeniu, a i w literaturze naukowej wiele jest sporów i niejasności na ten temat. Wszystko to nie umniejsza w niczym znaczenia teorii kanadyjskiego lekarza Hansa Sely'ego, który po wielu latach badań i wytężonej pracy laboratoryjnej zaproponował oryginalną koncepcję interpretacji wielu zjawisk chorobowych. Wg klasycznej definicji stres to ogół nieswoistych reakcji ustroju wywołanych nadmiernym pobudzeniem lub uszkodzeniem. Kluczowe znaczenie dla koncentracji stresu ma właśnie owo pojęcie nieswoistej reakcji. Otóż każdy czynnik, który narusza równowagę biologiczną ustroju, działa swoiście (lokalnie) i nieswoiście (ogólnie na cały organizm). Także reakcja ustroju jest swoista (skierowana na lokalne uszkodzenie) i nieswoista (oznaczająca pobudzenie i mobilizację całego organizmu). WyobraŽmy sobie sytuację, w której coś uszkadza jakiś fragment naszej tkanki. Reakcja naszego organizmu nie ogranicza się jedynie do lokalnego odczuwania bólu i podjęcia procesu regeneracyjnego (reakcja swoista), ale im uszkodzenie jest większe, tym większa jest ogólna reakcja (reakcja nieswoista). Tak się dzieje zarówno w przypadku bodŽców somatycznych, jak i psychicznych. Stres przebiega w trzech fazach: alarmowej, w której organizm rozpoznaje sytuację i mobilizuje siły, odporności, będącej fazą aktywnej walki ze skutkami bodŽców i, jeżeli walka ta nie zostanie uwieńczona powodzeniem, następuje groŽna faza trzecia, wyczerpania. Stres przewlekły wywołuje rozległe niekorzystne zmiany psychosomatyczne (nerwice, choroby układu krążenia, choroba wrzodowa i wiele innych). Patrz też -> DYSTRES i -> EUSTRES. STRESOR Bodziec wywołujący -> STRES. Można wyróżnić następujące ogólne grupy stresorów: fizyczne (wysoka lub niska temperatura), chemiczne (np. gazy toksyczne), biologiczne (bakterie, wirusy), psychologiczne (emocje), mechaniczne (uszkodzenia ciała, hałas itp.). STRETCHING System ćwiczeń fizycznych, opracowany przez Svena A. Solveborna, których celem jest podniesienie ogólnej sprawności, w szczególności przez zwiększenie ruchomości stawów i poprawę elastyczności mięśni. Autor zaleca następującą technikę ćwiczeń: - Napinać mięśnie statycznie, jak najsilniej przez 10 - 30 sek. - Na 2 - 3 sekundy rozluŽnić je całkowicie. - ťagodnie, jak najbardziej rozciągnąć mięsień (nie doprowadzając do uczucia bólu) i pozostać w tak 10 - 30 sek. Podstawowa różnica między techniką stretchingu a gimnastyką klasyczną polega przede wszystkim na tym, że wszystkie elementy ćwiczenia (w szczególności rozciąganie mięśni) wykonujemy stopniowo i ostrożnie unikając wszelkich gwałtownych napięć i odprężeń. STYGMATY ślady przypominające rany na ciele ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, które pojawiają się w tych samych miejscach na ciele niektórych osób (stygmatyków). W historii Kościoła odnotowano wiele przypadków stygmatów. Uważa się, że jego podłożem może być głęboka wiara na tyle silna i -> AUTOSUGESTIA, że wywołuje to tak głębokie skutki psychosomatyczne. Patrz -> IDEOPLASTIA. STUDIUM PSYCHOTRONIKI W 1990 r. powstało w ťodzi 4-letnie Studium Pomaturalne Psychotroniki. l80 studentów będzie zgłębiać wiedzę na wydziałach medycyny naturalnej, psychologii alternatywnej, prognozowania i ekologizmu. Przedtem jednak wszyscy przez pierwszy rok studiować będą m.in. astrologię humanistyczną i kosmologię, symbolikę i symbole, techniki doskonalenia umysłu, techniki twórczego myślenia, prawa przyrody, radiestezję i wahadlarstwo, pluralizm filozoficzny i religijny, energetykę ciała. STYKS Podziemna rzeka oddzielająca świat żywych od świata umarłych (Hadesu). W przenośni oznacza świat pozagrobowy. Zanurzenie się w wodach styksu dawało ciału odporność na zranienia. STYMULACJA Pobudzenie sił i procesów życiowych bodŽcami o charakterze psychicznym lub fizycznym. SUBMOLEKULARNE PODSTAWY PSYCHIKI Hipoteza, że materialne podstawy psychiki mają charakter submolekularny. Złożoność, a w szczególności jej specyficzne przejawianie się w zjawiskach parapsychologicznych nie daje się wytłumaczyć na podstawie analizy zjawisk energetycznych przebiegających na poziomie cząsteczkowym, molekularnym. Jedną z takich interesujących hipotez jest teoria -> BIOELEKTRONIKI prof. -> SEDLAKA. Patrz też -> PSI. SUBTERRANOTERAPIA Wykorzystanie specyficznych właściwości leczniczych przestrzeni podziemnych (groty, jaskinie, sztolnie) w terapii różnych chorych. Subterranoterapia polega na poddawaniu ludzi cierpiących głównie na choroby układu oddechowego specyficznemu, łącznemu oddziaływaniu bodŽców biologicznych, fizycznych i chemicznych pochodzących z mikroklimatu i składu powietrza zalegającego w tych położonych w głębi ziemi zbiornikach. W Polsce takim klasycznym przykładem zastosowania subterranoterapii są sale lecznicze w kopalni soli w Wieliczce, w których przebywają chorzy na astmę i inne choroby dróg oddechowych. SUFIZM W islamie dążenie w drodze ascezy i kontemplacji do połączenia się z bóstwem. SUGESTIA Osiąganie wpływu na poglądy i postępowanie innego człowieka na drodze przekonywania, wpływu autorytarnego, związków emocjonalnych lub -> HIPNOZY. Zjawisko i efekt sugestii jest elementarnym, często decydującym składnikiem procesu terapii we wszystkich metodach i technikach -> SUGESTOTERAPII. SUGESTIA HIPNOGENNA Termin wprowadzony w 1965 r. na kongresie poświęconym -> HIPNOZIE, zamiast używanego przedtem -> HIPNOTYZMU. Zjawisko sugestii hipnogennej jest powszechnie wykorzystywane w wielu metodach i technikach medycyny niekonwencjonalnej oraz przede wszystkim w samej -> HIPNOTERAPII. SUGESTOTERAPIA Leczenie przy pomocy przekonywania, narzucania swej opinii, pobudzania do działania przez autorytet i przykład osobisty. Sugestoterapię praktycznie włącza do swego repertuaru środków każdy -> UZDROWICIEL. Skuteczność jego działania w znacznej mierze zależy bowiem od tego, czy osoba poddana leczeniu ulegnie sugestii uzdrowienia, oraz czy zdoła on obudzić w niej wiarę i zaufanie w skuteczność zabiegów i zalecanych środków. Niektórzy uzdrowiciele twierdzą (Nardelli, Kaszpirowski), że wiara w skuteczność leczenia nie jest niezbędnym warunkiem odwrotu choroby. SUNNA Spis słów i czynów Mahometa. Uzupełnienie i rozwinięcie -> KORANU. SUPEREGO -> PSYCHOANALIZA SUPERKOMPENSACJA Zjawisko superkompensacji polega na tym, że podczas treningu doprowadzamy do wyczerpania się zasobów energetycznych. Organizm, dążąc do przywrócenia równowagi, odbudowuje podczas wypoczynku dotychczasowe zasoby. Jeżeli zaś wysiłek był tak duży, że zapasy zostały uszczuplone bardzo poważnie, organizm nasz stara się je nie tylko odbudować do dotychczasowego poziomu, ale gromadzi ich nieco więcej niż poprzednio, niejako "na zapas". Organizm nasz zachowuje się więc podobnie jak niektóre przezorne gospodynie, które, kiedy jakiś produkt z ich spiżarni wyczerpie się szybko i do końca, starają się nie tylko przywrócić poprzedni stan zapasów, ale zwiększyć go tak, aby uniknąć przykrej niespodzianki, że czegoś w krytycznym momencie zabraknie. Odbudowanie w czasie wypoczynku wyczerpanych podczas wysiłku zapasów pozwala następny trening wykonać na podwyższonym poziomie. Organizm nasz mając po prostu większe zasoby energetyczne, a także większe doświadczenie w ich eksploatacji może takiemu podwyższonemu wysiłkowi sprostać. Wielokrotne, prawidłowe co do częstotliwości, objętości i intensywności powtarzanie wysiłku na przemian z racjonalnie organizowanym wypoczynkiem stanowi więc zasadniczą tajemnicę podnoszenia sprawności fizycznej, a co za tym idzie zdrowia, dobrego samopoczucia, zdolności do wykonywania pracy bez zmęczenia, fizycznej i psychicznej odporności na choroby. Jest też ważnym warunkiem podniesienia sprawności intelektualnej. SUPERNAUKA Inaczej zwana sugestopedią lub sugestologią. Metoda szybkiego nauczania opracowana przez Bułgara -> LOZANOVA. Teoretyczną podstawą dla tej metody jest system Jogi, ściślej techniki relaksacyjnej wg Jogi Savasana połączonej z -> SUGESTIĆ. Mózg człowieka wykorzystywany jest wg Lozanova jedynie w niewielkim procencie. W stanie pełnego relaksu następuje zwielokrotnienie możliwości przyswajania wiedzy w zasadzie bez aktywnego udziału świadomości. Możliwości te powstają wskutek pełniejszego wykorzystania obu półkul mózgu i swobodnego przepływu informacji pomiędzy świadomością a podświadomością. Pomocniczymi elementami w technice supernauki są muzyka i różne techniki sugestii podczas przekazywania wiedzy. Podobno podczas eksperymentalnych seansów nauczania realizowanych wg metody supernauki osiągnięto kilkakrotne a nawet kilkudziesięciokrotne przyspieszenie procesu. Przy nauce języków odnotowano np. przyswajanie w czasie jednego seansu kilkunastominutowego około 500 nowych słówek. Zainteresowani szczegółami mogą sięgnąć do książki: "Super Learning" (Supernauka), której niestety jeszcze w Polsce nie wydano. SUPERSTATE Szczególny stan psychiki człowieka sprzyjający ekspozycji i rozwinięciu jego zdolności. Patrz też -> NADSTAN i -> PSI. SURA Rozdział -> KORANU. SURSUM CORDA ťac. - w górę serca. Wznieście serca! SURVIVAL Sztuka przeżycia w sytuacjach przymusowych, czy przetrwania w trudnych warunkach na łonie przyrody z dala od udogodnień cywilizacyjnych. Survival jest ostatnio bardzo modny, w pewnej mierze za przyczyną Polaka - Jerzego Pałkiewicza, jednego z pionierów szkoły przeżycia. Jest to przede wszystkim reakcja na proces odchodzenia od natury, na niedołężnienie, bezradność, i nieumiejętność radzenia sobie w życiu. Survival dający wiele nieznanych dotąd umiejętności, podnoszący kondycję fizyczną, wzmacnia także człowieka psychicznie, daje mu większą pewność siebie, pozwala skuteczniej żyć także "we współczesznej dżungli" cywilizacyjnej, ekonomicznej, kulturowej. SYBILLA Wieszczka, córka Zeusa i Lamii, natchniona przez bóstwo. Przepowiadająca w stanie uniesienia i ekstazy przyszłe wydarzenia. PóŽniej wiele wróżbiarek nosiło to imię. Uważa się ich istnienie za dowód, że zjawiska -> PREKOGNICJI występowały od zarania ludzkości. SYGNAť śMIERCI Wiele obserwacji i praktycznych doświadczeń przeprowadzanych na różnych ustrojach żywych wykazuje, że tuż przed śmiercią organizm wysyła jakby silną wiązkę promieniowania odbieranego przez inne ustroje żywe. Być może kryje się tu wytłumaczenie dla różnych niewyjaśnionych zjawisk, dotyczących okoliczności śmierci i związanych z tym wrażeń odczuwanych przez wielu ludzi. Sygnał śmierci jest wg niektórych koncepcji jakby ostatnim zrywem, ostatnim aktem obrony ginącego organizmu, który w tym jednym momencie kumuluje swe siły. SYNCHRONIZACJA PúťKUL MúZGOWYCH Celowe, planowe oddziaływanie na świadomość człowieka (mózg) różnymi technikami z zastosowaniem w niektórych z nich muzyki w rytmie synchronizowanym z rytmem fal mózgowych theta pojawiających się przed zaśnięciem a sygnalizujących stan największego synergizmu między półkulami. Półkule mózgowe lewa i prawa mają różne funkcje: lewa (logiczna, pragmatyczna) i prawa (syntetyczno - emocjonalna). Twierdzi się, że ludzie Zachodu korzystają głównie z półkuli lewej, a ludzie Wschodu z prawej. Między obu półkulami istnieje ograniczone współdziałanie, co powoduje zubożenie psychiki człowieka, niewykorzystanie wielkich możliwości synergistycznych. Psychotronicy uważają, że synchronizację półkul mózgowych można zwiększyć, wyćwiczyć, rozwinąć. Organizowane są w tym celu specjalne kursy i ćwiczenia przez Polskie Towarzystwo Psychotroniczne. SYNDROM CHRONICZNEGO ZMÉCZENIA -> CFS SYNERGIA Współdziałanie wielu czynników powodujące ich większą skuteczność, niż gdyby działały oddzielnie. Prawa synergii są powszechnie wykorzystywane w medycynie niekonwencjonalnej przez kojarzenie różnych metod oddziałujących równolegle na sferę psychiczną i sferę somatyczną człowieka. SYNESTEZJA Subiektywne przeniesienie wrażenia z jednego zmysłu, który otrzymał bodziec, na inny, który nie został pobudzony. SYNDROM W medycynie. gdzie często pojęcie to jest używane, syndrom oznacza zespół objawów. które zwykle razem współwystępują charakteryzując bądŽ ogólniejszy stan zdrowia, bądŽ jednostkę chorobową. W psychologii syndrom oznacza zazwyczaj ustrukturalizowany, zorganizowany zbiór pozornie różnych specyficznych cech (zachowania, myśli, postrzeżenia), tworzących pewną ogólniejszą jakość. SZAMAN Czarodziej obcujący z bogami, demonami i duchami przodków. SZAMAN Miesięcznik poświęcony problematyce Człowiek - Zdrowie - Natura. Wydawca Medpress sp. z o.o., redaktor naczelny Maria Jarochowska. Adres redakcji: 40 - 685 Katowice, ul. Fredry 89, tel. 53-93-40. Cena w sierpniu 1991 - 4000 zł. SZARLATAN Sprzedawca fałszywych leków, rzekomo cudownych przedmiotów, kuglarz, oszust, także znachor bezprawnie uprawiający praktykę lekarską wyłącznie dla zysku. Niestety, jak donosi od czasu do czasu prasa i wieści z sal sądowych, niektórzy współcześni "uzdrowiciele" w pełni na to miano zasługują. SZCZEPIONKA Preparat biologiczny zawierający odpowiednio spreparowane (osłabione) drobnoustroje lub ich produkty wydzielania albo rozpadu. Szczepionka wprowadzona do organizmu powoduje w wyniku obronnych reakcji organizmu powstanie trwałej lub okresowej odporności na określoną chorobę lub grupę chorób (szczepionki skojarzone). Zasada uzyskiwania odporności organizmu przez działania bodŽcowe wywołujące reakcje odpornościowe i adaptacyjne jest m.in. podstawą -> HOMEOPATII i różnych technik -> HARTOWANIA. SZCZÉśCIE Prof. Władysław Tatarkiewicz jedno ze swych dzieł w całości poświęcił szczęściu Pisali o nim także niemal wszyscy filozofowie i przedstawiciele innych nauk, pisarze i poeci. Jak dotąd nikt nie zaproponował jakiejś uniwersalnej definicji szczęścia Wydaje się więc, że najlepiej pozostać przy maksymie: "Szczęśliwym jest ten, co się ma za szczęśliwego". SZWEDZKIE ZIOťA Schweden-bitter. Ostatnio bardzo lansowany lek na polskim rynku, który wg informacji producenta - ma skutecznie działać w zaburzeniach żołądkowych i trawiennych, łagodzić dolegliwości reumatyczne, ułatwiać leczenie ran. Polscy zielarze są jednak dość wstrzemięŽliwi w ocenie jego skuteczności. SZYSZKO-BOHUSZ Prof. dr Andrzej Szyszko-Bohusz z Krakowa, autor wielu publikacji na temat filozofii i religii orientalnych, w tym między innymi interesującej książki: "Hinduizm, buddyzm, islam". Twórca ciekawej koncepcji filozoficznej, której nadał tytuł: Stan Niepodlegający Zmianom. Atrakcyjnym elementem tej koncepcji jest teza o nieśmiertelności człowieka, ściślej "kontynuacji życia (świadomości) rodziców w genotypie organizmów potomnych". śLINA Według wielu informacji pochodzących z przekazów na temat medycyny ludowej ślina była często stosowana jako terapeutyczny środek odkażający. Wskazuje się tu na powszechne w świecie zwierzęcym "lizanie ran". Wiele wzmianek na ten temat znajdujemy też na przykład w Biblii - "Jezus splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny, nałożył je na oczy niewidomego i kazał mu obmyć je w sadzawce. I wrócił ów człowiek widząc". Wysysanie ran po ukąszeniu węży i owadów miało też zapewne znaczenie nie tylko odciągające truciznę. W magii także spotykamy liczne czynności, w których występuje ślina (np. splunięcie). śNIĆCE CIAťO Nazwa specyficznej procedury psychoterapeutycznej nazywana też pracą "z procesem", wyrosła z inspiracji psychologii Junga i wschodnich orientacji filozoficznych, jak buddyzm i taoizm. Twórca tej metody psycholog Arnold Mindell poszukuje między innymi związków pomiędzy chorobami a ich odbiciem w snach i relacjach z innymi ludŽmi. Choroby, cierpienia i inne zjawiska cielesne są ważnymi informacjami pozwalającymi głębiej zrozumieć samego siebie. Metoda śniącego ciała to umożliwia. śWIADOMOśĽ Z bardzo wielu opisów czym jest świadomość najtrafniej i najlapidarniej ten termin definiuje zwięzłe powiedzenie: "człowiek wie, że wie". Ten stan samowiedzy jest jednocześnie najwyższą formą świadomości. Wynika stąd wiele przywilejów, ale i wiele obciążeń, które też można najprościej wyrazić hasłem-przesłaniem: człowieku, jesteś wolny, nic nie musisz - człowieku jesteś wolny,wszystko możesz! Z bliżej jeszcze nie dość dobrze poznanych powodów z tego przywileju samowiedzy człowiek korzysta w wysoce niedostatecznym stopniu. Patrz -> CZYNNIKI RYZYKA i -> ZDROWY STYL íYCIA. śWIATťOLECZNICTWO Dział -> FIZYKOTERAPII, w którym do leczenia wykorzystuje się promieniowanie elektromagnetyczne: podczerwone, widzialne, oraz nadfioletowe emitowane przez różnego rodzaju urządzenia (lampy Sollux, kwarcowe itp.) oraz światło słoneczne -> HELIOTERAPIA. światłolecznictwo polega na wywoływaniu zróżnicowanej reakcji skóry, tkanek, mięśni, w wyniku których usprawniają się procesy przemiany materii , zmniejsza się napięcie mięśni, poprawia ukrwienie i tym podobne. TABU W niektórych kulturach oznacza kategoryczny zakaz wykonywania określonych czynności lub stykania się z pewnymi przedmiotami. Przekroczenie tabu zagrożone jest surowymi konsekwencjami ze strony bóstw i innych sił nadprzyrodzonych. Wiele elementów i pojęć tabu przetrwało do dziś i w różnej formie ujawnia się między innymi w technikach i metodach lecznictwa ludowego i paramedycznego. TAI CHI Jedna z form ekspresyjnej gimnastyki, czy raczej ruchu przestrzennego naśladującego ruchy zwierząt i ich zachowania połączone z medytacją. Tai chi oparta jest na wielowiekowej tradycji chińskiego systemu filozoficznego, którego ważnymi elementami są między innymi łączność z naturą, naśladowanie natury. W czasie ćwiczeń wykonywanych w ciszy i spokoju dąży się do współdziałania wszystkich zmysłów odczuwania ruchu i pracy narządów i organów ciała. Ważnym elementem jest ćwiczenie oddechu. Systematyczne ćwiczenia tai chi prowadzą do równowagi, pewności siebie, cierpliwości, poczucia ciała-> EUTONII. TAJEMNICZE PIERśCIENIE W ostatnich latach pojawiło się w prasie wiele sensacyjnych doniesień o odkryciu na terenie różnych krajów tajemniczych śladów na polach (duże wydeptane koła, pierścienie). Odnotowano informacje o blisko 1000 takich śladów o średnicy kilkunastu metrów. Szczególne nasilenie tego zjawiska wystąpiło w latach 1990 - 1991 na polach angielskich farmerów. Wyjaśnienia są różne: wizyty statków kosmicznych, zawirowania elektromagnetyczne i tym podobne. Pojawiło się też wiele informacji, że przebywanie w rejonie tajemniczych pól działa kojąco i uspokajająco. Ostatnio jednak zgłosiło się w Anglii dwu panów, którzy twierdzą, że to oni wydeptywali owe koła, aby wzbudzić sensację. Teraz z kolei im nie wierzą naukowcy już zaangażowani w owo zjawisko i posądzają ich o mistyfikację. TALASSOTERAPIA Leczenie wodą morską i klimatem morskim. Oprócz wielu dobrze znanych efektów leczniczych powodowanych przez kuracje nadmorskie dodać można jeszcze jedną, dotąd mało znaną: otóż szum morza zawiera w sobie takie serie szmerów i dŽwięków, które nie są słyszane przez człowieka, ale mają nań bardzo dobry wpływ kojący i tonizujący. TALIZMAN Znak, figura, symbol, zazwyczaj z motywem astrologicznym i zaopatrzony dodatkowo jakimś słowem, zdaniem, zaklęciem. Talizman z reguły jest przygotowany indywidualnie dla określonej osoby po analizie jej charakteru, potrzeb, upodobań i marzeń. Talizman w zasadzie stanowiąc element astrologiczny powinien łączyć się z jakimś konkretnym znakiem - ZODIAKU. Talizman powinien być sporządzany przez osobę powołaną, wtajemniczoną, najlepiej jakiegoś - MAGA. Talizman w odróżnieniu od - AMULETU swą magiczną moc czerpie nie z materii z której jest sporządzony, ale przede wszystkim z umieszczonych na nim symboli i słów. Takim np. słowem talizmanowym jest - ABRAKADABRA. Talizman zaopatrzony w to słowo ma szczególną moc uzdrawiającą. Wzmacnia człowieka, zwiększa jego pewność siebie, oddala niepewność i strach. W Polsce produkuje talizmany indywidualnie na zamówienie - BUťťYSZKO, dobierając do ich sporządzenia różne wymyślne materiały (metale, kamienie szlachetne) i opracowując skrupulatnie ich kształt i kolorystykę z uwzględnieniem cech osoby, dla której jest przeznaczony. TALMUD íydowskie święte księgi praw i zasad religii, zawierające także komentarze, dyskusje i przypisy. Dzieło zbiorowe, powstające przez wiele setek lat, proces jego tworzenia został zakończony w V w. n.e. Początki zaś sięgają najstarszych dziejów Izraela do tysiąca lat p.n.e. Talmud zajmuje się wszystkimi podstawowymi problemami nurtującymi człowieka. W Talmudzie mniej jest w odróżnieniu do innych -> KSIĆG śWIÉTYCH jakichś bezpośrednich przepisów medycznych, jest za to wiele pouczeń o zdrowym stylu życia, higienie i zapobieganiu chorobom. TANTRA Słowo tantra znaczy dopełnienie. Należy rozumieć je bardzo szeroko, jako drogę do doskonałości osiągniętej przez -> MEDYTACJÉ, rozwinięte formy partnerstwa i wzajemnej miłości między ludŽmi. Jedną z najważniejszych cech tantry jest sztuka seksu, łącząca miłość duchową i cielesną, oparta o wzajemny szacunek i poznanie. W tantrze dwa podstawowe pojęcia filozofii chińskiej -> YIN -> YANG symbolizujące w skrajnej interpretacji zło i dobro, żywioł kobiecy lub męski tworzą harmonijną jedność. TAOIZM Kierunek filozoficzny i religijny utworzony przez Lao-Tsy w VI w. p.n.e., zalecający życie w prostocie i czystości. System tao to wieczny porządek wszechświata, zbiór zasad właściwego postępowania, a także kryterium dobra i zła. We współczesnym świecie przenikając na grunt europejski, taoizm staje się coraz bardziej popularny wraz z innymi nurtami filozofii i medycyny orientalnej. Symbolem taoizmu jest znak TAO (koło). TAROT (TAROK) Metoda wróżenia specjalnymi kartami służącymi także do stawiania -> KABAťY. TCHI-KUNG Bioenergoterapia chińska. Wg tchi-kung energia kosmiczna tchi jest podstawowym Žródłem zasilania bioenergetycznego człowieka. Zaburzenia w tym zasilaniu i obiegu energii są podstawową przyczyną choroby, usunięcie tych zaburzeń zaś podstawowym torem terapii. TECHNIKI NIEWERBALNE Inscenizowane zajęcia, gry i zabawy ruchowe stosowane w -> PSYCHOTERAPII i -> SOCJOTERAPII. Wyzwolone podczas tych zabaw emocje i postawy są następnie omawiane w grupie. TELEBIOENERGOTERAPIA Przeprowadzanie techniką -> BIOENERGOTERAPII zabiegów diagnostycznych i leczniczych na odległość, bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem (pacjentami). Wg różnych opinii można m.in. uzyskiwać efekty lecznicze przez nawiązanie telepatycznego kontaktu z daną osobą podczas specjalnego "zdalnego" seansu łączności o określonej godzinie, intensywne myślenie o kimś znajomym, któremu chce się pomóc, wywoływanie w wyobraŽni -> UZDROWICIELA sylwetek osób badanych i poddawanie ich diagnozie, tak jakby były obecne, diagnozowanie ze zdjęć fotograficznych, wypowiadanie się n.t. zdrowia różnych osób na podstawie oglądu przedmiotu, który był w posiadaniu badanej osoby oraz przez tzw. -> EKSTERIORYZACJÉ uzdrowiciela. Opisywane są także przypadki diagnozowania i leczenia chorych za pośrednictwem i przy pomocy osób bliskich choremu. Szczególnie ciekawym przypadkiem telebioenergoterapii jest wykorzystanie dla tych celów radia i telewizji. Podczas zastosowania tej techniki uzyskano wiele interesujących rezultatów (Kaszpirowski, Fellman). Różnice zdań przy ocenie tych efektów występują natomiast odnośnie tego, czy zachodzi tu przypadek przekazywania jakiejś konkretnej energii, czy mamy do czynienia wyłącznie z wpływem psycho- czy hipnoterapeutycznym. Wydaje się, że np. w przypadku audycji telewizyjnych mamy do czynienia z wielostronnym działaniem różnych czynników zarówno o charakterze psychoterapeutycznym, hipnoterapeutycznym z elementami muzykoterapii i relaksu. Nie można też, w świetle różnych hipotetycznych teorii naukowych wykluczyć zdalnego oddziaływania o bezpośrednim znaczeniu energetycznym. Patrz: -> PSI. TELEFOTOGRAFIA Oddziaływanie psychokinetyczne na materiały światłoczułe. Wyjaśnieniem dla tego zjawiska ma być przesyłanie, w wyniku napięcia woli, energii wytwarzanej w mózgu człowieka, która wywołuje na błonie fotograficznej zmiany. TELEHIPNOZA Zjawisko wywoływania stanu hipnotycznego na odległość. Stwierdzono liczne przypadki wprowadzenia w stan hipnotyczny za pomocą rozmowy telefonicznej, za pośrednictwem osób trzecich, które dokładnie przekazywały hipnotyzowanemu polecenia wydawane przez hipnotyzera telefonicznie lub listownie. Są też informacje o przypadkach wprowadzenia w stan hipnotyczny na drodze -> TELEPATII. W tym ostatnim przypadku uważa się, że zachodzi raczej przypadek -> AUTOHIPNOZY. Szczególnym przypadkiem telehipnozy jest wykorzystywanie zjawiska -> SUGESTII HIPNOGENNEJ do leczenia za pośrednictwem seansów telewizyjnych. Patrz też -> TELEMEDYCYNA. TELEKINEZA Zjawisko przemieszczania się przedmiotów bez bezpośredniego aktywnego udziału -> EKSTRASENSA. Interesującą okolicznością jest to, że tego rodzaju zjawiska zachodzą z reguły w obecności (lub w środowisku przebywania) dorastających nastolatków, co wskazywałoby na pewne szczególne właściwości dojrzewającego organizmu i jego zdolności do uruchomienia (często bez żadnej z ich strony akcji) sił swego pola -> BIOGRAWITACYJNEGO, bo ono jest tu, jak się przypuszcza, tym specyficznym sposobem przejawiania się energii. Patrz -> GAJEWSKA Joanna, -> PSYCHOKINEZA TELEMEDYCYNA W medycynie niekonwencjonalnej terminu tego używa się czasem, głównie pod wpływem audycji telewizyjnych i -> KASZPIROWSKIEGO, dla metod terapii stosowanej za pośrednictwem telewizji. TELEPATIA Przekazywanie na odległość różnych treści bez pośrednictwa znanych środków fizycznych. Przekaz może dotyczyć nie tylko konkretnych myśli, ale także różnych stanów psychicznych, wzruszeń, nastrojów, przeczuć itp. Zdolności telepatyczne są czasem jednym z objawów ponarkotycznych. Nie zostało dotąd wyjaśnione, jakiego rodzaju energia jest nośnikiem przekazu. Najczęściej wymienia się fale elektromagnetyczne, z kolei jednak doświadczenie z tzw. klatką Faraday'a wyklucza taką możliwość. Inne wyjaśnienia odnoszą się do zjawisk -> HOLOGRAFII czy -> REZONANSU. Patrz: -> PSI. TELEPLASTIA Zdolność niektórych organizmów -> MEDIúW do wydzielania z siebie substancji -> EKTOPLAZMY przybierającej różnorodną postać mglistej plazmy, w której mogą pojawiać się mniej lub bardziej wyraziste fragmenty czy części ciała. Ektoplazma jest wg tych informacji ściśle związana z ciałem medium, a wszelki kontakt z nią jest żywo przez medium odczuwany. TELEPORTACJA Przemieszczanie paranormalne przedmiotów na duże odległości bez użycia sił fizycznych oraz przenikanie na tej samej zasadzie ciał i przedmiotów przez realnie istniejące ekrany, przedmioty, przegrody. Zjawiska te, których próbę wyjaśnienia podjęła obecnie nauka, były wielokrotnie opisywane w literaturze. Np. wydostawanie się człowieka z zamkniętej skrzyni, przechodzenie przez ścianę. Patrz też: -> PSI. TELEPSYCHOTERAPIA Psychoterapia na odległość. Stosowane w telepsychoterapii środki to m.in. rozmowy telefoniczne (np. telefon zaufania), audycje radiowe i telewizyjne, listy, recepty, teksty przesyłane zainteresowanym, informacje i polecenia przekazywane za pośrednictwem osób trzecich, studiowanie literatury itp. Specyficznym rodzajem telepsychoterapii jest -> TELEBIOENERGOTERAPIA. Wg -> KASZPIROWSKIEGO (także i inni podzielają jego zdanie) jego audycje mają właśnie charakter raczej telepsycho- niż telebioenergoterapeutyczny. TELERADIESTEZJA Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się poszukiwaniem w czasie i przestrzeni. Stosując odpowiednie techniki teleradiestezyjne doświadczeni radiesteci wykrywają na odległość cieki wodne, złoża minerałów, zagubione przedmioty i osoby. Ustalają miejsca katastrof i zaginięcia samolotów i okrętów. Stawiają też na odległość diagnozy na podstawie fotografii. Podobno były także udane próby określenia w ten sposób charakteru i uzdolnień człowieka. TELESTEZJA -> JASNOWIDZTWO TELETERAPIA -> TELEBIOENERGOTERAPIA TEMPERAMENT Temperament jest zespołem uzewnętrzniających się cech opartych na wrodzonych właściwościach układu nerwowego i czynnościach gruczołów wydzielania wewnętrznego. Z wielu równolegle fukcjonujących teorii można wyłonić pewne cechy wspólne temperamentu, którymi są m.in. stałe cechy zachowania, takie jak wielkość i szybkość reakcji, emocje, wrażliwość na bodŽce, reakcje motoryczne. TEOZOFIA Pogląd o charakterze spirytystyczno-mistycznym, który uznaje możliwość osiągnięcia prawdziwej wiedzy na drodze intuicyjnego kontaktu z bóstwem. Teozofia wykazuje bliskie pokrewieństwo do -> ANTROPOZOFII, czerpie też inspiracje z religii i buddyzmu tybetańskiego. TERAPIA -> LECZENIE TERAPIA TKANKOWA Zastosowanie do leczenia, w tym inwolucji starczej, świeżych komórek pochodzących z innych organizmów. Metoda ta była wypróbowywana już w przeszłości, sądzono bowiem, że młode organizmy zawierają jakieś substancje, czy siły zdolne do "odmładzania" starych ustrojów. Współcześnie jest coraz głośniej o różnych tego typu preparatach i ich rewelacyjnych skutkach. Efekt leczniczy polega na rewitalizacji i ogólnej poprawie funkcjonowania narządu leczonego wstrzykiwaniem tkanki analogicznego narządu płodowego. Są to z reguły nienarodzone jagnięta. TERAPIA PRZEZ SZTUKÉ Forma leczenia, wzmacniania sił psychicznych człowieka przez bezpośredni udział w pracy twórczej, artystycznej lub będącej taką w odczuciu osób podejmujących ten rodzaj terapii świadomie, bądŽ w wyniku odpowiednio inscenizowanych i stymulowanych sytuacji. Rodzaj terapii szczególnie korzystnej wobec inwalidów i osób samotnych, nie znajdujących swego miejsca w społeczeństwie. W tego rodzaju terapii wartością główną jest udział, uczestnictwo, sam proces tworzenia, poczucie wartości tej pracy, mniej zaś są ważne obiektywne kryteria wartości dzieła. TERMOPUNKTURA -> PRZYíEGANIE, działanie ciepłem (czy temperaturą o różnej wartości) na -> AKUPUNKTY. TERMOTERAPIA Leczenie za pomocą wysokich i niskich temperatur. Stosowanie ciepła ma liczne zastosowanie w różnych metodach jak np. sauna, kąpiele słoneczne, okłady gorące suche, w których chore miejsca okłada się woreczkami z gorącym piaskiem albo termoforem (stosuje się szczególnie w wysiękach stawowych, urazach mięśni). Koce i poduszki elektryczne, okłady z parafiny (używa się w nerwicy naczyń, niektórych postaciach miażdżycy, nerwobólach). Podstawowym celem ogrzewania jest spowodowanie w chorym miejscu rozszerzenia naczyń krwionośnych, w wyniku czego jest ono znacznie lepiej ukrwione, zostaje przyśpieszona regeneracja tkanek i szybciej są usuwane produkty rozpadu. Podwyższona temperatura ponadto przyspiesza i usprawnia procesy metaboliczne i ułatwia walkę z atakującymi ustrój mikroorganizmami. Interesujące są różne niekonwencjonalne zastosowania zimna w terapii. Poza wykorzystaniem zimna jako silnego bodŽca w natryskach i procesie -> HARTOWANIA i leczenia metodami -> KNEIPPA, są też ciekawe doniesienia na temat szokowego działania zimnem, stosowanym nawet w przypadku zaawansowanych chorób. Takie zaś formy jak kąpiele w przeręblu, nacieranie śniegiem itp. można zaliczyć do technik typowych dla -> SURVIVALU. TEST Sprawdzian polegający z reguły na wykonaniu serii prób służących do pomiaru zdolności, zainteresowań, sprawności i wydolności w różnych dziedzinach. TÉTNA BADANIE Jedna z najbardziej rozwiniętych, choć bardzo trudnych technik diagnostycznych w -> CHIąSKIEJ MEDYCYNIE. Początki tej metody sięgają V w. p.n.e. Obecnie doświadczeni lekarze chińscy są w stanie odróżnić ponad 40 rodzajów tętna i na tej podstawie postawić nie tylko diagnozę, ale ustalić również system leczenia. Kierując się doświadczeniami lekarzy chińskich opracowano w RFN tzw. pulsograf, za pomocą którego dokonuje się takich pomiarów mechanicznie. TÉTNO Liczba uderzeń (skurczów) serca na minutę. Dla celów diagnostycznych i treningowych rozróżnia się tętno spoczynkowe (stan spoczynku, leżenia, siedzenia) i tętno wysiłkowe (intensywna praca, bieg, wysiłek). Tętno mierzy się przez 15 sek., a wynik mnoży się przez 4. W niektórych technikach medycyny orientalnej stymuluje się zmiany tętna dla celów leczniczych i w ramach ćwiczeń -> MEDYTACYJNYCH prowadzących do -> EUTONII. W -> MEDYCYNIE CHIąSKIEJ pomiar tętna stosuje się w diagnostyce. Doświadczeni lekarze chińscy odróżniają od kilkunastu do kilkudziesięciu rodzajów tętna. Patrz: -> TÉTNA BADANIE. TIEN AN Uzdrawiający dotyk. Patrz: -> REFLEKSOTERAPIA. THETA ZJAWISKA Gr. - theta od Thanatos - śmierć. Zjawiska obejmujące w -> PARAPSYCHOLOGII zagadnienia istnienia i przejawiania się aktywności psychicznej człowieka po jego śmierci. Patrz m.in. -> íYCIE PO śMIERCI, -> FOTOGRAFIA DUCHOWA, -> PRZEISTOCZENIE PSYCHICZNE, -> REINKARNACJA. TťUSZCZE W pożywieniu mamy do czynienia z dwoma rodzajami tłuszczów jadalnych: zwierzęcymi i roślinnymi. Podstawowym zaleceniem współczesnej dietetyki, sięgającej korzeniami do zasad odżywiania się ludów orientalnych, jest zalecenie zmniejszenia spożycia tłuszczów zwierzęcych i zwiększenia spożycia tłuszczów roślinnych. Patrz też: -> KWASY TťUSZCZOWE, -> NNKT. TOBISKOP Przyrząd skonstruowany przez radzieckich lekarzy zajmujących się -> AKUPUNKTURĆ, służący do wykrywania i dokładnej lokalizacji -> AKUPUNKTúW. Tobiskop z wyglądu przypomina cienki ołówek i skonstruowany jest na nieco podobnej zasadzie jak proste urządzenie, w które wyposażony jest każdy elektryk. Po przytknięciu go do przewodu, w którym płynie prąd, urządzenie świeci. Podobnie zachowuje się tobiskop po przytknięciu go do akupunktu. Patrz: -> MERIDIANY i -> BIOENERGIA. TOLERANCJA Wyrozumiałość, nie prześladowanie poglądów i wierzeń odmiennych. Brak tolerancji to szowinizm, czy po prostu nie akceptowanie, prześladowanie i w jakimś sensie nawet eliminowanie ze społeczności innych ludzi, ponieważ różnią się czymkolwiek od nas. Dziś jest to zjawisko dość powszechne, staje się Žródłem wielu chorób psychosomatycznych, powstających na podłożu -> STRESU i -> FRUSTRACJI. Powszechność tych zjawisk we współczesnej cywilizacji jest jedną z głównych przyczyn zwrotu społeczeństw zachodnich ku filozofii i kulturze orientalnej, głoszących pokój wewnętrzny, tolerancję i wzajemny szacunek. TOUCH FOR HEALTH Ang. - tytuł książki Johna F. Thie i nazwa jego metody terapeutycznej, będącej kompilacją wielu umiejętnie zestawionych technik i metod diagnostycznych i terapeutycznych realizowanych na podstawie ścisłej i dokładnej znajomości anatomii i fizjologii układu mięśniowego i kostno-stawowego. W metodzie tej wykorzystywane są m.in. techniki -> AKUPRESURY -> MASAíU, -> CHIROPRAKTYKI -> DIGITOPUNKTURY oraz kinezjologii stosowanej. W T.F.H. analizuje się pary mięśni opozycyjnych, a następnie działa wzmacniająco na te mięśnie z danej pary, które są słabsze. Wszystkie ćwiczenia i zabiegi przeprowadzane są z myślą o całym organizmie. íeby w pełni tę technikę poznać, trzeba jednak uważnie przestudiować całą książkę, która po polsku nosi tytuł: "Dotyk dla zdrowia". TRANS Stan oszołomienia lub specyficznego snu. Stan hipnotyczny. Zmieniony stan świadomości. -> NADSTAN, w którym -> EKSTRASENS lub -> MEDIUM przejawia zazwyczaj swe zdolności w zakresie zjawisk -> PSI. TRANSFORMACJA W medycynie klasycznej oznacza rekombinację, tj. skomplikowany proces powstania u potomstwa zestawu genów allelicznych w innym układzie niż u rodziców. W literaturze psychotronicznej termin ten używany jest bardzo różnie i na ogół oznacza różnego rodzaju przeobrażenia, przekształcenia, zmiany paranormalne. TRANSGRESJA Wg prof. Józefa Kozieleckiego: "Transgresja to czynności inwencyjne i ekspansywne, wykraczające poza typowe granice działania, to czynności, dzięki którym jednostka lub zbiorowość kształtują nowe struktury lub niszczą struktury już ustabilizowane, tworzą nowe wartości pozytywne i wartości negatywne. Czynniki te są Žródłem rozwoju i regresu". Analiza pojęcia transgresji przynosi wiele interesujących możliwości komentowania różnych zjawisk, w tym i tych, których aktualnie człowiek nie potrafi objaśnić ani zrozumieć. W całej rozciągłości uwaga ta odnosi się do zjawisk parapsychologicznych i paramedycznych. TRANSMIGRACJA -> REINKARNACJA TRANSMUTACJA Przemiana pod wpływem zabiegów alchemicznych różnych metali w złoto. Jak wiadomo sztuka ta nie udała się nikomu do tej pory, natomiast ostatnio zaobserwowano u jednej z osób -> EKSTRASENSA zjawisko odwrotne, a mianowicie złote pierścionki zamieniały się u niego w jakieś spopielałe okruchy. Jeżeli przywołamy tu też interesującą hipotezę zakładającą możliwość transmutacji w mózgu, w procesach psychoenergetycznych, to może to odwieczne marzenie niedługo da się spełnić przez sam akt woli. TRANSPLANTACJA Przeszczepianie tkanek lub narządów, może odbywać się w obrębie tego samego ciała (autotransplantacja), w obrębie tego samego gatunku (homotransplantacja) lub między różnymi gatunkami (heterotransplantacja). TRENING Systematyczne, cykliczne ćwiczenia w celu podniesienia sprawności fizycznej, psychicznej lub intelektualnej. Specyficzną i szeroko stosowaną w -> PSYCHOTERAPII metodą treningu są różne techniki -> AUTOGENNE. Patrz m.in. trening autogenny: -> SCHULTZA lub -> JACOBSONA. TRúJKĆT BERMUDZKI Akwen Atlantyku położony między wyspami Bermudy, Puerto i Miami na Florydzie w USA. Od kilkudziesięciu lat w rejonie tym giną w niewyjaśnionych okolicznościach statki i samoloty, co jest przedmiotem rozlicznych hipotez i prób wyjaśnienia tego zjawiska. Także w Polsce podobno występują takie "podejrzane" miejsca, gdzie z nieznanych przyczyn występują anomalie trudne do wyjaśnienia (gasną silniki samochodów, kierowcy nagle zasypiają itp.). TRZY RAZY TRZYDZIEśCI RAZY STO TRZYDZIEśCI 3 razy 30 razy 130. Popularny prosty wzór-rerecepta na niezbędną porcję ruchu. Oznacza to, że każdy człowiek dla podtrzymania swego zdrowia i kondycji fizycznej powinien poddawać swoje ciało wysiłkowi co najmniej 3 razy w tygodniu, z tym że przynajmniej przez 30 minut każdego z tych treningów tętno powinno wynosić około 130. Taka dawka ruchu, połączona z właściwym odżywianiem, niepaleniem tytoniu, ograniczonym spożyciem alkoholu, może nie tylko przyczynić się do zmniejszenia i wyeliminowania ryzyka większości chorób, ale też jest gwarantowanym sposobem na przedłużenie życia o wiele lat. W stosunku do dzieci ta dawka niezbędnego ruchu powinna być zwiększona. Każde dziecko dopóki rośnie i rozwija się, powinno uprawiać sport i różne ćwiczenia fizyczne w wymiarze 2 - 3 godzin dziennie, w tym część tych ćwiczeń - od 3 do 4 odcinków, każdy od 10 do 15 minut, powinna być tak intensywna, ażeby tętno wynosiło około 140 - 150. TSUBOPUNKTURA -> AKUPRESURA wykonywana specjalną kulką. TU SAPIENS TACE UT VIVAS IN PACE ťac. - milcz mądrze, abyś żył w spokoju. Zaklęcie-groŽba przestrzegająca magów i alchemików przed zdradą tajemnicy osobom postronnym. Szczególnie dziś wobec ogromnej popularyzacji najtajniejszych przepisów magicznych, magowie i czarnoksiężnicy przywołują to zaklęcie, kierując je do wszystkich, którzy szafują tajemną wiedzą. TWARDOWSKI Słynny polski czarnoksiężnik opiewany w wielu legendach, znany z cyrografu podpisanego z diabłem. Za swe grzechy podobno dotąd siedzi na Księżycu. Do historii wszedł między innymi dzięki wywołaniu ducha Barbary Radziwiłłówny, ukochanej króla Zygmunta Augusta. jak donoszą jednak Žródła historyczne, była to typowa mistyfikacja, bowiem królowi w rzeczywistości pokazano nie ducha Barbary ale całkiem żywą i niezwykle do nieboszczki podobną zakonnicę Giżankę też Barbarę. Jak wieść niesie, zajęła ona w doczesnym życiu króla skutecznie miejsce zmarłej, z czego było mnóstwo perypetii. TYBETAąSKA MEDYCYNA Tybetańska medycyna rozwijała się i kształtowała w VII - IX w. pod silnymi wpływami medycyny indyjskiej i częściowo chińskiej. W tym czasie do Tybetu przybywają z Indii i okolicznych krain najlepsi lekarze, tłumaczy się na tybetański największe dzieła medycyny hinduskiej. Ostatecznie ukształtował się obszerny system medycyny opartej na gruntownej wiedzy, wszechstronnej diagnostyce i bogatej naturalnej psychosomatycznej terapii. W XVIII w. zebrane i opisane w języku tybetańskim księgi medyczne wraz ze słynnym "Atlasem medycyny tybetańskiej" to jedno z największych w historii światowej medycyny zbiorcze dzieło obejmujące całokształt wiedzy lekarskiej, imponujące wszechstronnością i niezwykłą wprost skrupulatnością diagnostyczną. Znaczącą częścią tego dzieła była farmacja oparta o naturalne środki lecznicze: roślinne, mineralne, zwierzęce. Nic też dziwnego, że tybetańska medycyna już jako wielki zbiorczy system wywarła duży wpływ nie tylko na okoliczne krainy, ale dotarła też do Europy, głównie za pośrednictwem lekarzy rosyjskich pochodzenia buriackiego. Jednym z nich był Cultim Badmajew, lekarz arystokracji i rodziny carskiej. Tą też drogą tybetańska medycyna zawędrowała przed wojną do Polski wraz z recepturą na zioła tybetańskie (słynny dziś lek -> PADMA 28). W latach 70 i 80 tybetańska medycyna była przedmiotem wszechstronnej penetracji i badań ze strony lekarzy radzieckich. Przyczyniło się to do jej znacznego upowszechnienia w Europie. Podstawowe dzieło tybetańskiej medycyny "Dżud-szi" składa się z ośmiu głównych rozdziałów zatytułowanych: Leczenie chorób ciała, leczenie chorób dziecięcych, leczenie chorób kobiecych, leczenie chorób zsyłanych przez złe duchy, leczenie ran zadanych białą bronią, leczenie chorób powstałych z trucizn, podtrzymanie i odbudowanie sił u osób osłabionych i wiekowych, wzmocnienie i stymulacja potencji. Podstawowe pojęcia tybetańskiej medycyny to rlung (wiatr), mkhura (żółć) i bad-kan (flegma). Współczesna medycyna pod tymi wszechobecnymi w tybetańskiej medycynie pojęciami odszyfrowuje system nerwowy i system humoralny, których sprawność i jedność funkcjonowania decyduje o zdrowiu i chorobie. W zakresie typologii człowieka tybetańska medycyna czerpie bezpośrednio z ustaleń Hipokratesa (choleryk, flegmatyk, sangwinik, melancholik). Szczegółowa lektura dzieł tybetańskiej medycyny wskazuje, że pod trudną dla lekarzy zachodnich terminologią i interpretacją kryje się ogromna gromadzona przez wielowiekowe doświadczenia i praktykę wiedza, znacznie wyprzedzająca póŽniejsze odkrycia. Można powiedzieć, że tybetańska medycyna dopiero czeka na jej pełne odkrycie, interpretację i wykorzystanie w praktyce. TYPOLOGIE CZťOWIEKA Istnieje bardzo wiele typologii sporządzonych z pozycji różnych nauk i kierunków filozoficznych, psychicznych, fizycznych, społecznych i wielu innych. Do najpopularniejszych należą m.in. typologia temperamentów wg -> HIPOKRATESA. Dzieli on ludzi na cztery podstawowe grupy: sangwinik (wesoły, pogodny, optymista, niestały, zmienny), choleryk (wybuchowy, agresywny, dynamiczy, zawzięty, trwały), flegmatyk (stały, niewzruszony, bierny, spokojny), melancholik (nastrojowy, pesymista, introwertyk). Spośród zaś licznych typologii dzielących ludzi wg budowy ciała, trzy są najpopularniejsze: - Typologia Kretschmera wyróżnia typy: pykniczny (tęgi, krótkokończynowy), atletyczny (proporcjonalny, silnie umięśniony) i leptosomatyczny (szczupły, długokończynowy); - Typologia Sheldona dzieli ludzi na trzy podobne typy: endomorficzny, mezomorficzny, ektomorficzny; - Polski fizjolog Wanke zaproponował interesującą obrazową typologię przyrównującą ludzi pod względem budowy ciała do liter: A, I, H, Y. UFO Ang. - Unidentifed Flying Object (Niezidentyfkowane Objekty Latające). Jedna z najbardziej tajemniczych i frapujących zagadek współczesnej kosmologii. Powszechnie uważa się, że UFO to przybysze z Kosmosu. Wg innych teorii i hipotez to bliżej nieokreślone zjawiska atmosferyczne, np. zjawisko - CHEMILUMINESCENCJI lub -> PIORUN KULISTY. Wg jeszcze innych hipotez UFO pochodzą z wnętrza Ziemi z krainy zwanej -> AGARTA. ULTRADáWIÉKI Zaburzenia falowe w ośrodku sprężystym, dŽwięki nie słyszane przez człowieka. Występują także w przyrodzie np. w szumie morza i wiatru. Wytwarzają je niektóre zwierzęta np. nietoperze. Fakt, że istnieją sygnały, które są swobodnie odbierane przez wiele istot żywych, a zarazem są niedostępne dla człowieka, jest przedmiotem spekulacji zakładających, że istnieje wiele jeszcze takich systemów porozumiewania się i wymiany informacji dostępnych kiedyś człowiekowi, które też wskutek rozwoju cywilizacji dzisiaj utracił. Różne niewytłumaczalne zdolności -> EKSTRASENSúW i -> BIOENERGOTERAPEUTúW być może dowodzą, że wiele z tych umiejętności istnieje nadal, ale są one u większości ludzi utajone. UNIWERSALIZM Prąd filozoficzny uznający w postawach i poglądach dominację całości nad częściami, eksponujący pojęcia powszechnego dobra, tolerancji, współdziałania. UPUSTY KRWI Puszczanie krwi w dawnej medycynie ludowej było stosowane dość powszechnie. Dziś upusty krwi dokonywane są w medycynie klasycznej w niektórych wyjątkowych wypadkach, np. chorobach takich jak czerwienica czy nadciśnienie. UROJENIA Trudne do usunięcia ze świadomości sądy nt. różnych rzekomych zagrożeń ze strony innych osób lub przedmiotów, nadmiernie rozbudowane przekonanie o własnej wielkości lub poniżeniu, poczucie nieistniejących chorób, czasem chorobliwa zazdrość. URYNOTERAPIA Leczenie własnym moczem. Wg Žródeł cytowanych przez E. Cybulską ze "Sztandaru Młodych" zastosowanie lecznicze moczu jest dość wszechstronne, zarówno zewnętrznie (grzybica, rany, łupież, odciski), jak i wewnętrznie (tu lista jest bardzo długa - zazwyczaj chodzi o choroby przemiany materii). W wielu opisach urynoterapii chory wypijał cały swój mocz, często łącząc to z głodówką. Wśród wyleczonych chorób wymienia się m.in. nowotwory jelita grubego, nadciśnienie, gościec. W dyskusjach nad tym, jakie czynniki powodują skuteczność urynoterapii wymienia się głównie dwa: pierwszy - mocz zawiera wiele cennych biopreparatów, które zwrócone organizmowi wspomagają go w walce z chorobą i druga - organizm wydala z moczem różne toksyny, które wprowadzone z powrotem wywołują w nim różne reakcje obronne, podnoszą jego odporność immunologiczną. UTAJONE MOíLIWOśCI CZťOWIEKA Pogląd wyrażany przez grupę wybitnych filozofów i psychologów utożsamianych zazwyczaj z kierunkiem psychologii humanistycznej (Murphy, Allport, Skinner, Fromm, Maslow, Rogres i inni). W.w. uczeni i ich kontynuatorzy w swych tchnących optymizmem dziełach wysuwali twierdzenie, że człowiek wykorzystuje jedynie niewielką część swych możliwości. Można je rozwinąć na podstawie -> HOLIZMU, -> SYNERGIZMU, edukacji i treningu intelektualnego, emocjonalnego i fizycznego. Hamulce i ograniczenia zaś można eliminować i rozluŽniać w procesach -> PSYCHO- i -> SOCJODRAMY, różnych technik -> RELAKSU, -> MEDYTACJI, panowania nad swym ciałem. Na początku wszystkiego zaś jest wiara, że najwięcej może każdy zrobić sam dla siebie. UZDRAWIACZ Miesięcznik. Problematyka: radiestezja, bioenergoterapia, ziołolecznictwo i inne niekonwencjonalne metody i techniki leczenia, ciekawostki, adresy uzdrowicieli. Wydaje "Ambrozja" pod patronatem Instytutu Zdrowia i Ekologii w Krakowie, Skrytka pocztowa 766. UZDROWICIELE -> EKSTRASENSI, -> FENOMENY, -> HEALERZY, -> MAGNETYZERZY, ludzie posiadający szczególne zdolności diagnozowania i terapii siłami swej wewnętrznej energii i energii wyzwalanej u leczonych osób. Patrz: -> BIOENERGOTERAPEUTYKA, -> BIOPOLE i inne. UZDROWICIELE W POLSCE W Polsce działa kilkaset osób stosujących niekonwencjonalne metody i techniki bioenergoterapeutyczne. Wiele z nich swą wiedzą i umiejętnościami przynosi ludziom ulgę, leczy, a przynajmniej pociesza i daje nadzieję. Niektórzy jednak nadużywają niestety zaufania pacjentów podejmując działalność leczniczą bez żadnego po temu przygotowania, talentu, a kierując się jedynie chęcią zysku. Traci na tym każdy prawdziwy, solidny, kierujący się interesami pacjentów uzdrowiciel. Trudno jednak z góry przesądzić, kto zasługuje na zaufanie, a kto nie, tym bardziej że często reklamują się przede wszystkim ci drudzy. Najstosowniejsze wydaje się więc przyjęcie zasady rekomendacji bioenergoterapeutów przez odpowiednie organizacje, jak np. Polskie Stowarzyszenie Psychotroniczne i Polskie Stowarzyszenie Bioterapeutów "Biopol". Oto owe listy (podaję za wydawnictwem "Zdrowie" - Informator Omnibus I/91). Polskie Towarzystwo Psychotroniczne rekomenduje bioterapeutów: Stefan Abramowski, Kazimierz Błaszczyk, Leszek Borc, Maria Celmer, Janusz Chorodecki, Janina Czerkaszyn, Andrzej Fabiański, Leszek Franaszek, Marek Fudali, Marek Kawoda, Irena Polańska, Jan Putkowski, Jerzy Rejmer, Barbara Szajewska, Stefania Szantyr-Powolny, Zofia Telesińska-Bratek, Ryszard Ulman, Stefania íurkowska. Polskie Stowarzyszenie Bioterapeutów "Biopol" rekomenduje bioterapeutów: Janusz Chorodecki, Henryk Dembiński, Mieczysław Fudali, Maria Kuligowska, Andrzej Lisiak, Pawel Połonecki, Nicole Radziwiłł, Jerzy Rejmer, Zygmunt Skubisz, Jerzy Strączyński, Andrzej Szadurski, Ryszard Ulman. WAHADLARSTWO Dział -> RADIESTEZJI zajmujący się badaniem i opracowywaniem praktycznych programów wykorzystania -> WAHADťA dla wykrywania lokalizacji i określania cech interesujących nas ciał i obiektów. Istota zjawiska wahadlarstwa polega na przeniesieniu odbieranego przez człowieka promieniowania magnetycznego na wahadło, a więc funkcjonowanie wahadła jest wywołane reakcją ludzkiego ciała na różne anomalie pola magnetycznego. Trudno natomiast jednoznacznie zinterpretować zachowanie się wahadła w sytuacjach, w których jest ono wykorzystywane np. do diagnozowania chorób, badania żywności itp. Wydaje się, że wbrew ogólnemu przekonaniu również i w tych przypadkach ruch wahadła jest wynikiem reakcji ciała wahadlarza, a nie bezpośredniego wpływu badanego obiektu na wahadło, co oczywiście może nie mieć znaczenia dla ustalenia przydatności wahadła w diagnostyce. Ma natomiast wielkie znaczenie dla rozwoju wahadlarstwa jako metody naukowej. WAHADťO Podstawowy przyrząd pomiarowy w -> RADIESTEZJI mający szczególne zastosowanie w -> RADIESTEZJI PARAMEDYCZNEJ. Patrz -> WAHADLARSTWO. WAMPIR Istota demoniczna, człowiek żyjący po śmierci i odżywiający się ludzką krwią. Pozbawienie wampira jego siły polegało m.in. na przebiciu go drewnianym kołkiem. Taką scenę obserwujemy w filmie Dolina Issy (T. Konwicki, wg Cz. Miłosza). Temat wampirów jest często przedmiotem literatury i filmów grozy. Do dziś w niektórych środowiskach, nawet w społeczeństwach cywilizowanych utrzymuje się wiara w wampiry. WANGA "Wanga", Krasimira Stojanowa, niewidoma Bułgarka znana na całym świecie z niezwykłych zdolności jasnowidztwa, telepatii, kontaktów z naturą i "bytami kosmicznymi". Doświadczenia naukowe przeprowadzone w Instytucie Sugestologii w Sofii przez znanego parapsychologa -> LOZANOWA potwierdziły w pełni wiele jej nieprzeciętnych uzdolnień. WANGI W wierzeniach i obrządkach -> VUDU, laleczki, figurki ludzkie wykonywane z różnych materiałów, symbolizujące osoby, którym chcemy pomóc lub zadać im cierpienie a nawet śmierć. Odpowiednio spreparowana wanga vudu może być poddana różnym zabiegom dobrym i złym, które są przenoszone mocą czarnoksięską na osobę, którą wyobrażają. WARZYWA I OWOCE Bardzo cenne i niestety powszechnie niedoceniane surowce, Žródło większości podstawowych biopierwiastków, witamin i innych substancji niezbędnych dla życia. Są głównym pożywieniem w -> WEGETARIANIZMIE i jego odmianach. WEDY święte księgi -> SANSKRYTU. Zbiór najstarszych tekstów staroindyjskich, tzw. okresu bramińskiego, dotyczących wierzeń religijnych, rytuału, obrzędów, obyczajów, zasad i norm postępowania. Wedy powstały w okresie 1500 - 300 p.n.e. Najstarszą częścią wedy są -> MANTRY, teksty recytowane lub śpiewane przez kapłanów. Współcześnie wykorzystywane w wielu technikach terapeutycznych. WEGETALIZM Odmiana -> WEGETARIANIZMU polegająca na spożywaniu wyłącznie pokarmów roślinnych. WEGETARIANIZM System odżywiania się, z którego wyłączone są wszelkie pokarmy mięsne otrzymywane w wyniku zabijania zwierząt. Natomiast nie wyklucza się spożywania takich produktów jak mleko, jaja, miód, sery itp. Bardziej ekstremalną postacią wegetarianizmu jest -> WEGETALIZM, który odrzuca z pożywienia wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego, a więc także mleko, jaja itp. Wegetaliści spożywają wyłącznie potrawy pochodzenia roślinnego. Znacznie rzadziej występują jeszcze bardziej radykalne odmiany wegetarianizmu, jak -> WITARIANIZM, który polega na odżywianiu się samymi surowymi owocami i warzywami oraz -> FRUTARIANIZM, którego wyznawcy żywią się wyłącznie surowymi owocami. Wegetarianizm i jego wszystkie odmiany nie są jedynie specyficznymi sposobami odżywiania się, lecz także są wyrazem ogólniejszych poglądów religijnych, estetycznych i etycznych głoszących współczucie dla zwierząt, niechęć do zadawania im cierpień, wstręt do procedury uboju, preparowania zabitych zwierząt itp. W ostatnich latach eksponuje się też ważny w skali globu aspekt ekonomiczny. System wegetariańskiego odżywiania się jest bowiem znacznie ekonomiczniejszy i przy jego upowszechnieniu ziemia będzie w stanie wyżywić znacznie większą liczbę ludzi. Ten punkt widzenia może być też brany pod uwagę przy analizie budżetów domowych. Wegetarianizm jest po prostu tańszy. Najistotniejszy jednak z punktu widzenia medycyny jest aspekt zdrowotny. Wegetarianizm jest powszechnie uważany za bliższy naturalnemu odżywianiu, znacznie zdrowszemu niż powszechnie praktykowane. WEGETOTERAPIA Twórcą koncepcji jest W. Reich, wychowanek szkoły psychoanalitycznej -> FREUDA. Twierdzi on, że zgodnie z powszechnie już akceptowaną zasadą jedności psychosomatycznej człowieka, nastawienia psychiczne wywołują określone stany fizjologiczne. W szczególności wszystkie uczucia, które są dla człowieka nieprzyjemne (niepokój, lęk, złość), powodują kurczenie się i zaciskanie ciała. Im silniejsze i bardziej długotrwałe są to zjawiska, tym rozleglejsze zmiany następują w układzie mięśniowym. Dalsze skutki tego stanu rzeczy to ograniczenia funkcji różnych narządów i zakłócenia w przemianie materii. środki terapeutyczne proponowane przez W. Reicha polegają na równoczesnym stosowaniu metod psychoterapeutycznych wywodzących się z -> PSYCHOANALIZY oraz technik skierowanych bezpośrednio na ciało: dotyk, masaż, ćwiczenia oddechowe, aktywność fizyczna. ťącznym celem wegetoterapii jest przywrócenie swobodnego przepływu energii i zrównoważenie funkcji obwodowego układu nerwowego. WERTYKALNY ROZWúJ CZťOWIEKA -> HORYZONTALNY I WERTYKALNY ROZWúJ CZťOWIEKA WÉDRúWKA DUSZ -> REINKARNACJA WHO World Health Organization - światowa Organizacja Zdrowia. WIADOMOśCI ZIELARSKIE Pismo Polskiego Związku Zielarskiego. Adres redakcji: 00-336 Warszawa, ul. Kopernika 34, tel. 264-362. Wydawca: "HORT/PRES", red. nacz. Urszula Uszyńska-Nowicka. Cena z paŽdziernika 1991 r. - 6000 zł. WIBRACJA Termin zazwyczaj używany w odniesieniu do chwiejności wysokości dŽwięku lub określenia drgań mechanicznych. W wielu publikacjach dotyczących zjawisk -> PSI pojęcia wibracji używa się dla opisania bliżej niesprecyzowanych zjawisk ruchu bioenergii, reakcji organizmu na oddziaływanie pola, czy innych paranormalnych zjawisk w -> SPIRYTYZMIE. WIBROGIMNASTYKA System ćwiczeń gimnastycznych opracowany przez rosyjskiego inżyniera mechanika A. A. Mikulina. Ľwiczenia te są bardzo proste: Należy w tempie 60 razy na minutę, w pozycji stojącej wznieść się na palce i gwałtownie opaść na pięty. Ľwiczy się w seriach 2 razy 30 wstrząsów w jednym seansie z 10 sek. przerwą. Seansów zaś w ciągu dnia powinno być kilka. Zdaniem Mikulina owe mikrowstrząsy przyczyniają się do oczyszczenia organizmu ze złogów i skrzepów, następuje przyśpieszenie obiegu krwi, lepiej dotlenia się organizm. WIESIOťEK Dwuletnia bylina dość popularna w Polsce, porastająca głównie piaszczyste ugory i nieużytki. Wiesiołek stał się w ostatnich latach niezwykle popularny za sprawą wykrytego w jego nasionach kwasu gamma-linolenowego (GLA). Kwas ten nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka (wyjątek mleko matki karmiącej) i ma duże znaczenie regeneracyjne i wzmacniające system immunologiczny organizmu. W aptekach można już dostać kilka leków zawierających GLA. Osobom, które chciałyby same przyrządzać preparat z wiesiołka, niezbędne są dwie informacje: wiesiołek ma bardzo twarde nasiona i trzeba je dla udostępnienia GLA rozbić, można to zrobić np. w młynku do kawy. Nie można też preparatu podgrzewać powyżej 50 stopni C, bowiem traci on wtedy swe właściwości. WILKOťAK Człowiek zamieniony w wilka. Wiara w wilkołaki powstała na terenach zamieszkałych przez ludy słowiańskie. áródeł legend i mitów o wilkołakach należy szukać w prastarych obyczajach pogańskich, oddawaniu czci i nawiązywaniu kontaktów ze zwierzętami, przywdziewaniu ubiorów ze skóry wilka i naśladowaniu zwyczajów tych bardzo inteligentnych zwierząt. Interesujące są dość liczne legendy o wychowaniu się dzieci w wilczych stadach. WINNICKA LUCYNA Znana aktorka (film: "Matka Joanna od aniołów"). Od wielu lal zajmuje się różnymi problemami harmonii życia. Twórczyni Akademii íycia, która jest jednocześnie systemem filantropijno-światopoglądowym, opartym na zasadach -> HOLIZMU i -> EKOLOGII oraz praktycznym działaniem, szkoleniem i terapeutyką sięgającą do rozlicznych nurtów i kierunków medycyny psychosomatycznej, naturalnej i homeopatycznej. W Akademii íycia można pod kierownictwem specjalistów zapoznać się m.in. z takimi technikami medycyny niekonwencjonalnej, jak -> RELAKS, -> MEDYTACJA, -> POLARITY, -> AKUPRESURA i inne. Akademia działa w Warszawie, a jej filie powstały już w kilku miastach (Gdańsk, Szczecin, Kraków, ťódŽ, Wrocław). Lucyna Winnicka jest autorką wielu publikacji nt. -> ZDROWEGO STYLU íYCIA i książki-reportażu o życiu i niekonwencjonalnych metodach leczenia w różnych stronach świata pt.: "Dookoła świętej krowy". WISHFUL THINKING Ang. - pobożne życzenie utożsamiane z rzeczywistością. Stan ducha typowy dla większości Polaków. WIRTUALNE CZĆSTKI Pojęcie z mechaniki kwantowej. Oznacza cząstki, które nie mogą być bezpośrednio wykryte, ale efekty ich istnienia mogą być mierzalne. Niektóre zjawiska z obszaru -> PSI przypisuje się oddziaływaniu właśnie owych wirtualnych cząstek. WIśNIEWKA-ROSZKOWSKA KINGA Prof. Kinga Wiśniewska-Roszkowska specjalizuje się m.in. w -> GERIATRII. Napisała wiele książek na ten temat, w tym najobszerniejszą i uwzględniającą najnowsze informacje i tendencje w zakresie walki o długowieczność pt. "Rewitalizacja i długowieczność". WITALIZM Pogląd utrzymujący się do początków XX wieku, że wszelkie procesy życiowe są sterowane przez nie podlegającą prawom naukowym siłę życiową -> VITA VITALIS. WITAMINY Związki chemiczne niezbędne do życia, których organizm w zasadzie sam nie potrafi dość sprawnie syntetyzować, w związku z czym muszą one być dostarczane bądŽ w gotowej postaci albo jako tzw. prowitaminy. Niektóre z witamin mogą być też dostarczane przez florę bakteryjną wegetującą symbiotycznie w przewodzie pokarmowym człowieka. Niedobór witamin, co może się zdarzyć przy jednostronnym pożywieniu, bywa elementarną przyczyną różnych schorzeń. WITARIANIZM Odmiana -> WEGETARIANIZMU polegająca na odżywianiu się wyłącznie roślinami w stanie surowym. WIZJE Widzenie rzeczy i zjawisk w sposób nadnaturalny podczas snu, ekstazy, halucynacji, transu hipnogennego itp. Patrz: -> NADSTAN. WIZUALNA DIAGNOSTYKA Twórca tej techniki diagnostycznej, studiujący w USA Japończyk, Michnio Kushi przy ocenie stanu zdrowia i orzekaniu o chorobie, opracował system polegający na przeprowadzaniu wszechstronnych obserwacji i analizie z wyglądu zewnętrznego człowieka. Michnio Kushi dowodzi, że uważna obserwacja i analiza cech zewnętrznych człowieka może stanowić obszerną i trafną podstawę diagnozy. Technika wizualnej diagnostyki jest częściowo podobna do ongiś popularnej, a obecnie zarzuconej jako błędnej, -> FRENOLOGII. Kushi idzie dużo dalej i ocenę wyglądu zewnętrznego poprzedza bardzo staranną analizą konstytucji fizycznej i psychicznej pacjenta, czynników genetycznych, środowiskowych, habitatowych. Technikę tę opisał w swej książce "Diagnostyka wizualna Orientu". (Podaję za E. Cybulską z SM). WODA íYWA I MARTWA Zwykła woda (H2O) poddana elektrolizie, podczas której wydziela się wodór, dzieli się na dwa rodzaje: kwaśną i alkaliczną. Ze względu na swe specyficzne właściwości wody te zostały nazwane odpowiednio: WODĆ íYWĆ (alkaliczną) i WODĆ MARTWĆ (kwaśną). Woda żywa swym składem i właściwościami bliska wodzie tkankowej jest łatwo przyswajana przez organizm, przywraca równowagę kwasozasadową. Woda martwa zaś dezynfekuje i działa bakteriobójczo. W niektórych sklepach i aptekach sprzedawane są produkowane chałupniczo specjalne urządzenia do domowej produkcji żywej i martwej wody. Wraz z urządzeniem sprzedawana jest instrukcja i receptura nazbyt jednak obszerna, by ją tu cytować. Znając podstawowe zasady elektrolizy można też samemu zbudować taki aparat. Wody żywą i martwą zależnie od rodzaju schorzenia zażywa się wewnętrznie (głównie przy dolegliwościach związanych z przemianą materii) i zewnętrznie (przede wszystkim przy odkażaniu). WODOLECZNICTWO Leczenie za pomocą zwykłej wody z wykorzystaniem jej temperatury, ciśnienia i masy, czasem specyficznych właściwości chemicznych (np. wód zdrojowych). Wodolecznictwo znane było od początków ludzkości. Na szerszą skalę i w usystematyzowany sposób wodolecznictwo do medycyny wprowadzili -> KNEIPP i -> PRIESSNITZ. Podstawowymi zabiegami w wodolecznictwie są kąpiele i obmywanie ciała w celach higienicznych (usuwają z powierzchni ciała brud, bakterie, pasożyty i ułatwiają oddychanie skóry), zabiegi hartujące, rekreacyjne i zabiegi wchodzące w skład -> ODNOWY BIOLOGICZNEJ: działanie zmienną temperaturą, strumieniem wody pod ciśnieniem, natryskami, biczem wodnym itp. Kontakt ciała z wodą, bez względu na to, w jakiej postaci i formie ma miejsce, jest silnie działającym bodŽcem i odpowiednio stosowany i dozowany może mieć znaczący wpływ w leczeniu nerwic i wielu chorób układu krążenia i przemiany materii. Stosowane są też przy pomocy wody ekstremalne środki, działające bardzo silnie na organizm, np. kąpiele w przeręblu, sauna na przemian z zimną kąpielą, natryski ze zmienną temperaturą, natryski pod dużym ciśnieniem (hydropunktura). Wszystkie środki ekstremalne mogą być wprowadzane stopniowo, najlepiej w konsultacji ze specjalistą. WOLNE RODNIKI Wg ostatnich doniesień brak niektórych biopierwiastków w komórkach, pociągając za sobą unieczynnienie wielu enzymów, wyzwala niekorzystną reakcję uwalniania ze znajdującego się w komórkach nadtlenku wodoru (H2O2) tlenu, który działa toksycznie inicjując wiele niekorzystnych procesów patologicznych w ustroju, w tym m.in. skierowanych przeciwko -> DNA. Znajomość tych procesów podkreśla wielkie znaczenie systematycznego dostarczania do organizmu w pożywieniu wszelkich niezbędnych składników, w tym biopierwiastków. WOLNOMULARSTWO Masoneria. Ruch filozoficzno-etyczny, kosmopolityczny, powstał w XVIII w. i jako główny cel zakładał dążenie do wszechstronnego rozwoju osobowości i doskonalenia człowieka m.in. przez powszechne braterstwo bez względu na pochodzenie i różnice religijne. Tajemniczość, rozbudowany, nie pozbawiony elementów magicznych rytuał spotkań wolnomularskich był dla wielu atrakcją, odpowiadał ówczesnym tendencjom mistycznym, zapowiadał wielkie ruchy wolnościowe. Z drugiej strony, z tych samych przyczyn wolnomularstwo było podejrzanym i niechętnie widzianym ruchem przez władze religijne i niektóre władze świeckie. Wolnomularstwo było Žródłem i ośrodkiem rozwoju wielu postępowych tendencji i myśli politycznej i społecznej. W 1938 r. dekretem Prezydenta wszystkie Polskie Loże wolnomularskie zostały rozwiązane, przede wszystkim ze względu na ich kosmopolityczny charakter. WYDA Wiedza, poglądy i praktyka druidyzmu, kierunku filozoficzno-społecznego uprawianego przez kastę kapłańską u Celtów. Wyda obejmowała ogół poglądów nt. istoty świata i życia, a w węższym sensie odnosiła się do systemów leczenia i zachowania zdrowia. Niezależnie od dość skomplikowanej retoryki ogół tych poglądów zakłada, że podstawą zdrowia jest zachowanie psychosomatycznej troski o sprawy ciała i ducha. System ćwiczeń fizycznych i diety ma prowadzić do pobudzenia i synchronizacji sił energetycznych zlokalizowanych w trzech polach witalnych: emocjonalnym (klatka piersiowa), witalnym (podbrzusze) i mentalnym (głowa). WYOBRAíENIE Przeżycie psychiczne, ogląd przedmiotu istniejącego poza jednostką bez żadnego bodŽca z zewnątrz pochodzącego od tego przedmiotu. Wyobrażenie jest jednym z podstawowych pojęć i zjawisk zachodzących u człowieka w procesach psychoenergetycznych. WZúR ZACHOWANIA A Grupa kardiologów amerykańskich w końcu lat 50-tych postawiła hipotezę, że jednym z -> CZYNNIKúW RYZYKA chorób układu krążenia, a pośrednio także i innych chorób cywilizacyjnych jest wzór zachowania A. Osoby zaliczane do tej grupy odznaczają się silną skłonnością do współzawodnictwa, pragnieniem awansu, dążeniem do sukcesu, niecierpliwością, nadmierną czujnością, poczuciem odpowiedzialności i presji czasu. Prowadzą one z reguły życie pełne napięć, stresów, co ma usposabiać je do częstszych zachorowań. Hipoteza ta nie została jeszcze jednoznacznie potwierdzona w toku badań, które się prowadzi w różnych ośrodkach naukowych. VORTEKS Miejsce, w którym z bliżej jeszcze nie wyjaśnionych powodów organizmy żywe, różne urządzenia mechaniczne nie zachowują się normalnie, wskutek występowania odmiennego stanu świadomości, zakłócenia percepcji lub anormalnego przebiegu zjawisk fizycznych. Typowym vorteksem jest np. -> TRúJKĆT BERMUDZKI. VUDU Magiczna religia powstała z połączenia ludowych obrządków i wierzeń afrykańskich z pewnymi elementami chrześcijańskimi. Istotnym elementem vudu jest wiara w kontakt z duchami przodków oraz liczne obrządki połączone z rytualnym tańcem i często zażywaniem narkotyków. YIN-YANG W filozofii i medycynie chińskiej dwie główne siły, dwa rodzaje energii,jednocześnie przeciwstawne i wzajemnie się uzupełniające. W idealnej harmonii, do której należy dążyć, siły te nie tylko wzajemnie się wspierają i na przemian stają się jedna drugą, ale zarazem tworzą taką jedność, która jest podstawą wszelkiego porządku, szczęścia i pomyślności. Symbolika, znaczenie i zastosowanie yin-yang są niezwykle bogate. Stanowią podstawę i istotę interpretowania wszystkich podstawowych systemów wartościujących i regulujących życie, w tym życie człowieka. Jedność i przeciwieństwo yin-yang m.in. legły u podstaw -> CHIąSKIEJ MEDYCYNY i -> MAKROBIOTYKI. Traktowane oddzielnie yang oznacza to, co zewnętrzne, co jest ekspansją energii, ciepłem, suchością, smakiem słodkim i ostrym. Yin jest zaś rodzajem energii do wewnątrz, wyraża się przez ciemność, wilgoć i chłód oraz smaki kwaśny, gorzki i słony. W pewnym sensie yang to mężczyzna, yin to kobieta. ZABURZENIA OSOBOWOśCI Zespół indywidualnych cech i zachowań powodujących wyraŽne niedostosowanie jednostki do środowiska społecznego. Zaburzenia osobowości powstają głównie wskutek niewłaściwego procesu wychowawczego (socjalizacji), w wyniku którego mogą u jednostki rozwinąć się i utrwalić cechy nie akceptowane przez społeczność, utrudniające jej normalne życie. Nauka nie zdołała dotąd ustalić wzorców osobowości "normalnej", stąd wszelka ocena tego co jest, a co nie jest zaburzeniem osobowości, jest niezwykle trudna. Patrz np. -> DEZINTEGRACJA POZYTYWNA. ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE Wewnętrzne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu spowodowane przyczynami natury psychicznej i emocjonalnej prowadzące w skrajnych przypadkach do poważnych chorób a nawet śmierci. Zjawisko zaburzeń psychosomatycznych ma swe Žródło w ścisłych zależnościach pomiędzy mózgiem, będącym umownym siedliskiem przeżyć psychicznych, a całością organizmu, wszystkimi jego organami i narządami. Szeroko opisem i analizą tych zjawisk zajmuje się teoria -> STRESU. Zaburzenia psychosomatyczne każdy odczuł na sobie i bez trudu może wskazać przykłady, kiedy to niekorzystne bodŽce psychiczne potęgowały nasilanie się objawów różnych chorób somatycznych (ból głowy, biegunka, nerwice serca itp.). ZAKLINANIE Wypowiadanie różnych formuł magicznych i zaklęć w celu przywołania złych lub dobrych duchów i zmuszenie ich do wykonywania poleceń. ZAMAWIANIE Wypowiadanie słów magicznych mających na celu odpędzenie zła, unieważnienie już uruchomionej siły magicznej bądŽ w celu wzmocnienia siły jakiegoś stosowanego np. w medycynie środka. ZDROWA íYWNOśĽ Pełna definicja i opis zdrowej żywności właściwie dopiero się tworzy. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń i badań można zaproponować następujący zestaw podstawowych cech zdrowej żywności. Zdrowa żywność pozbawiona jest wszelkich zanieczyszczeń, które mogą pochodzić z różnych Žródeł: nadmiernego sztucznego nawożenia, stosowania środków ochrony roślin, kumulacji pierwiastków i związków szkodliwych dla zdrowia a pochodzących z emitowanych do atmosfery pyłów, gazów, spalin, napromieniowania (nie tylko np. po awarii w Czarnobylu) oraz stosowania w paszach dla zwierząt różnych środków farmakologicznych (np. antybiotyków). Nawet wtedy, gdy dysponujemy zdrowymi surowcami, żywność może być częściowo lub całkowicie pozbawiona wielu wartościowych składników pod wpływem obróbki i przetwarzania, w tym m.in. konserwowania, oczyszczania, podgrzewania. W procesie tym odrzucane są najczęściej najwartościowsze składniki znajdujące się w części zewnętrznej owoców, warzyw i nasion. Pozorne cechy zdrowej żywności przypisuje się ponadto ze względów reklamowych wielu produktom o bardzo wysokim stopniu przetworzenia przez to, że uzupełnia się je atrakcyjnymi barwnikami, sztucznymi środkami zapachowymi i smakowymi. Wspaniałe opakowania dopełniają mistyfikacji. Dalsza grupa cech zdrowej żywności wynika z zasad prawidłowego odżywiania się, umiejętności komponowania, przyrządzania i spożywania posiłków. Szczegółowymi problemami, które mogą być rozważane w formułowaniu zasad zdrowej żywności są też biodynamiczna uprawa roślin, makrobiotyka, wegetarianizm i jego różne odmiany, dietetyka, a także takie kwestie jak odżywki i preparaty, używanie witamin itp. Ważnym działem w problematyce zdrowej żywności jest produkcja takiej żywności, która ze względu na swój skład i sposób preparacji ma za zadanie wyrównywać braki występujące w odżywianiu się. W tym dziale ważne jest, aby produkty te były przygotowywane nie tylko zdrowo, ale również smacznie i atrakcyjnie podane. ZDROWIE Wciąż trwa dyskusja na temat najtrafniejszej definicji zdrowia. Oficjalna definicja -> WHO mówi, że "zdrowie to stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej, a w węższym znaczeniu - nieobecność choroby lub kalectwa". Nie wszystkich jednak ona zadowala. Każdy z większych systemów filozoficznych, psychologicznych i społecznych, nie mówiąc już o różnych orientacjach medycznych, rozwija własne wizje i koncepcje zdrowia. Np. -> WIśNIEWSKA-ROSZKOWSKA mówi, że "zdrowie to dobre samopoczucie przy pełnej sprawności całego ustroju, wszystkich jego narządów i tkanek". ZDROWIE - SUKCES Miesięcznik poświęcony ogólnej problematyce zdrowia, dietetyki, mody i różnym zagadnieniom medycyny, w tym medycyny niekonwencjonalnej. Wydawca: Inter-Media. Adres redakcji: Warszawa, Nowy świat 27, tel. 26-60-24. Red. nacz. Jerzy Wunderlich. Cena we wrześniu 1991 - 8500 zł. ZDROWY STYL íYCIA Sposób postępowania, zazwyczaj świadomie przez człowieka wybrany i kultywowany, polegający na przestrzeganiu szeregu zasad zachowania, odnowy i pomnażania zdrowia. Podstawowe pojęcie z zakresu -> PROFILAKTYKI. Fundamentalne wskazanie (model) kierowane do ogółu społeczeństwa zmierzające do pomnażania zdrowia i zapobiegania chorobom. Nie wdając się w szczegóły można, nawiązując do tzw. -> CZYNNIKúW RYZYKA, zaproponować następującą listę działań składających się na zdrowy styl życia: - przestrzeganie elementarnych zasad higieny, - prawidłowe odżywianie się, - systematyczna aktywność fizyczna, - nie uleganie nałogom, - umiejętne ograniczanie skutków stresu, - racjonalne korzystanie z leków, techniki i metod medycznych. Niezbędnym warunkiem realizacji zdrowego stylu życia jest triada: wiedza, umiejętności, wola wytrwania (motywacja). ZEGARY BIOLOGICZNE Symboliczne i nie dające się nazbyt precyzyjnie opisać regulatory funkcji życiowych człowieka. Główną funkcję regulacyjno-synchronizacyjną spełnia zlokalizowany w mózgowiu nadrzędny zegar biologiczny tzw. ESSO. Przyjmuje on i przetwarza takie sygnały z otoczenia jak światło, ciśnienie, pole magnetyczne, a następnie poprzez hamowanie lub wzmacnianie syntezy białkowej wpływa na aktywność komórek i układów fizjologicznych ciała. Bezpośrednim realizatorem "decyzji" ESSO jest -> DNA wyposażony w segment-układ genów zwany chromonemą, która bezpośrednio nadzoruje procesy życiowe komórki. ZEN System filozoficzno-etyczny. Praktykowanie Zen to koncentracja i medytacja prowadzące do uspokojenia, skupienia i przebudzenia. Pojęcie przebudzenia oznacza coś zupełnie innego niż w naszym zachodnim rozumieniu, chodzi tu bowiem o przebudzenie duchowe, zrozumienie, olśnienie. Zen wywodzi się z tradycji hinduskiego buddyzmu, przechodził kolejno przez Chiny i Japonię, gdzie uzupełniany jest specyficznymi pojęciami tamtejszych kultur i religii. Zen w obszernym rozumieniu to system medytacji, rozważań i ćwiczeń oraz praktycznych działań prowadzących do samoświadomości i samourzeczywistnienia. Jest to w pewnym sensie naśladowanie i odtworzenie dróg i doświadczeń samego Buddy. Podstawą zen jest dyscyplina duchowa i fizyczna. Jedna z głównych zasad zen głosi: Zen nie można poznać, trzeba go praktykować. ZIELONA RECEPTA Propozycja szerokiego wprowadzenia do praktyki ordynacyjnej lekarzy środków aktywności fizycznej jako zapobiegających chorobie i leczących wiele chorób. Lekarz podczas kontaktu z pacjentem, w rozmowie i zaleceniach, a następnie w odpowiedniej recepcie, zapisywałby pacjentowi zadania ruchowe, których samodzielne zrealizowanie powodowałoby określone korzystne zmiany w jego ustroju. ZIOťOLECZNICTWO Leczenie ziołami od dość dawna akceptowane jest przez medycynę klasyczną. Co najmniej 40% leków sporządza się na bazie surowców roślinnych. Tym zaś co różni zielarstwo stosowane przez medycynę niekonwencjonalną od oficjalnej, to bogactwo i oryginalność zestawów ziół sporządzanych przez wielu czynnie działających zielarzy. Zestawów tych, publikowanych w różnych wydawnictwach, jest na rynku bardzo wiele, nie ma więc potrzeby podawania tu jakichkolwiek recept. Warto jednak uświadomić sobie następujące, wysuwane przez doświadczonych zielarzy rady i przestrogi: - nie należy ziół nadużywać, ponieważ stosowane w nadmiarze, podobnie jak i leki chemiczne, mogą zaszkodzić; - zioła trzeba stosować w różnych zestawach, wieloskładnikowo i przyrządzać je zgodnie z zapisaną procedurą; - leki ziołowe powinny być uzupełnieniem i wzbogaceniem innych metod leczenia i profilaktyki (dieta, ćwiczenia fizyczne, powstrzymywanie się od nałogów). Wciąż są odkrywane nowe zalety różnych ziół. Np. w nasionach -> WIESIOťKA i -> OGúRECZNIKA odkryto znaczne ilości cennego kwasu gamma-linolenowego (GLA), który jest składnikiem różnego rodzaju cennych leków, w tym sławnej ostatnio antymiażdżycowej -> BORAGOGLANDYNY 100. ZMÉCZENIE I WYPOCZYNEK Zmęczenie i wypoczynek w prawidłowo zorganizowanym życiu, ocenianym jako -> ZDROWY STYL íYCIA są naturalnymi, cyklicznymi stanami organizmu warunkującymi jego harmonijny rozwój i stabilność -> HOMEOSTAZY. Zmęczenie wywołane nagromadzeniem się w ustroju produktów przemiany materii, wyczerpaniem zasobów energetycznych i innymi złożonymi zjawiskami przemiany materii jest naturalnym i pożądanym stanem organizmu, warunkuje w pewnym sensie zdrowy wypoczynek i regenerację sił. Z kolei właściwie zorganizowany wypoczynek pozwala na regenerację sił, odbudowę strat energetycznych i przygotowanie ustroju do kolejnego etapu pracy, wysiłku, działania. Patrz m.in. -> SUPERKOMPENSACJA. ZNACHORSTWO Uprawiane zawodowo lub amatorsko, diagnozowanie i leczenie chorób przez osoby nie posiadające naukowych kwalifikacji. Termin ten nie jest odbierany jednoznacznie. Medycyna oficjalna nadaje mu charakter pogardliwy i dyskredytujący. W interpretacji jednak osób zainteresowanych leczeniem niekonwencjonalnym, znachor to człowiek cieszący się dużym szacunkiem, choć wprowadza niekiedy do praktyki elementy zabobonów. Jak to wynika z przekazów historycznych wpływy i autorytet znachorów wynikał w wielu wypadkach z dużej ich wiedzy praktycznej i doświadczenia, a także umiejętności nawiązywania psychicznego kontaktu z pacjentami. ZODIAK Inaczej zwierzyniec niebieski, pas na niebie zlokalizowany wzdłuż -> EKLIPTYKI, w obrębie której przebiegają obserwowane z Ziemi drogi Słońca, Księżyca i planet. Zodiak podzielony jest na 12 symetrycznych części, a w każdej z tych części znajduje się gwiazdozbiór - tzw. znak zodiaku. Symbolika znaków zodiaku i ich relacje ze Słońcem i planetami są przedmiotem i podstawami -> ASTROLOGII i -> HOROSKOPU. ZOMBI Wg -> VUDU, zombi to żywy trup, pozbawiony duszy. Przemiana zmarłego w zombi wymaga wykonania wielu skomplikowanych czynności magicznych. Zombi, podobnie jak -> DíINN, wykonuje posłusznie polecenia człowieka, ale tylko tego, który zna skuteczne zaklęcia. W innym przypadku jest nieposłuszny i może być niebezpieczny. íYCIE PRZED íYCIEM Jedna z wielu technik medytacyjnych opierająca się na wierze w -> REINKARNACJÉ i wywołująca na drodze wielu treningów i ćwiczeń wspomnienia z poprzednich wcieleń. Zabiegi te bez względu na to, na jakiej opierają się zasadzie, mają duże znaczenie terapeutyczne, w niektórych elementach zbieżne są z ideami -> HOSPICJUM. íYCIE PO íYCIU Tytuł słynnej książki Raymonda Moody, lekarza psychiatry, który na podstawie relacji ponad 100 osób, które przeżyły śmierć kliniczną, postawił hipotezę o istnieniu życia pozagrobowego. Książka i jej treść wzbudziły wiele dyskusji. Trwają one do dziś, wyłaniając zwolenników i przeciwników. Istnieje wiele interesujących hipotez i pośrednich dowodów na to, że jakieś formy pośmiertnych bytów istnieją. Są to np. fotografie "duchów" zmarłych ludzi, bądŽ nagłe ujawnienie się u jakiegoś człowieka pewnych zdolności, czy zakresu wiedzy, których nie posiadał, zjawiska -> REKOGNICJI itp. Nauka nie potrafi jeszcze wyjaśnić tych zjawisk, ale jej przedstawiciele wraz z innymi zadają pytanie: Czy jest możliwe, aby ogromny potencjał energii psychicznej człowieka, będący jak to nieraz doświadczamy elementem wszechświata, ginął nagle i bezpowrotnie? íYJMY DťUíEJ Miesięcznik. W nowej edycji prezentuje się bardzo okazale. Zajmuje się ogólnymi problemami zdrowia, nie stroni od prezentowania różnych problemów medycyny niekonwencjonalnej. Wydaje Res Publica Press International. Adres redakcji: 00-517 Warszawa, Marszałkowska 82 tel. 623-66-53. Red. nacz. Juliusz Minakowski. Cena we wrześniu 1991 r. - 9000 zł. íYťA WODNA Podziemny ciek wodny występujący zazwyczaj w rejonie uskoków ziemi. Istnieje wiele dowodów na to, że promieniowanie cieków wodnych wpływa niekorzystnie na organizmy żywe. Zajmuje się tym m.in. -> RADIESTEZJA PARAMEDYCZNA. Patrz też: -> -> GROPATYCZNE PROMIENIOWANIE. íYWA WODA -> WODA íYWA I MARTWA íEą-SZEą Roślina wschodnioazjatycka, wyciąg z jej korzenia jest znany jako środek uśmierzający, stymulujący i ogólnie wzmacniający. Szczególną sławę zdobył dzięki informacjom o wpływie na wzmocnienie potencji seksualnej kobiet i mężczyzn. W Polsce dostępny jedynie w Pewexie. ZYGMUNT KOPER JACEK ROIK VADEMECUM ZDROWEJ íYWNOśCI WYDAWNICTWO "SPAR" WARSZAWA 1992 1. RECEPTA NA ZDROWY STYL íYCIA Siedem lat temu rozpoczęliśmy działania na rzecz zdrowej żywności w Polsce. Nie oznaczało to, że dotychczasowa żywność znajdująca się na półkach sklepowych była niezdrowa. Wiedziałem jednak z publikacji Instytutu íywności i íywienia w Warszawie, że około 20 proc. żywności w Polsce nie odpowiada normatywom higienicznym, a co za tym idzie jest zanieczyszczone powyżej dopuszczalnych limitów substancjami chemicznymi, bakteriami lub produktami ich metabolizmu. Jest to odsetek stosunkowo wysoki. Dużo wcześniej zafascynowała mnie teoria ekologicznej profilaktyki chorób cywilizacyjnych, którą głosił w Polsce zmarły w 1988 roku światowej sławy uczony prof Julian Aleksandrowicz. Wybrałem go za Mistrza i wzór do naśladowania. Jako lekarz pierwszego kontaktu coraz częściej zdawałem sobie sprawę, że o zdrowie trzeba dbać w sposób kompleksowy. Wypuścić pacjenta z gabinetu lekarskiego z receptą na leki to niewiele. To zaledwie minimum tego co lekarz może uczynić. Każdemu pacjentowi, niezależnie od wieku, płci i kondycji, potrzebna jest recepta na zdrowy styl życia - wolny od chorób, w jak najmniej skażonym środowisku, bez nałogów, z możliwością spożywania codziennie zdrowej żywności i rekreacji fizycznej. Gdy z Tarnowa rozległo się wołanie o zdrową żywność, wzbudziło to wiele kontrowersji. Zaczęto się spierać na temat definicji zdrowej żywności. Był to nasz pierwszy sukces! Już w 1987 roku ówczesny dyrektor Instytutu íywności i íywienia w Warszawie prof. dr hab. med. Wiktor B. Szostak zaprezentował tymczasową definicję zdrowej żywności. Pod pojęciem zdrowej żywności Instytut rozumie takie produkty spożywcze, które nie są zanieczyszczone substancjami obcymi powyżej dopuszczalnych granic, a więc ustalonych limitów, które zachowują wartość odżywczą pierwotnego surowca. PóŽniej próbował zdefniować zdrową żywność prof dr hab. med. światosław Ziemlański, pracownik naukowy tegoż Instytutu - odniósł ten termin do żywności o najwyższej jakości, zawierającej potrzebne człowiekowi składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i proporcjach, przy braku lub obecności w niej jedynie dopuszczalnych ilości substancji obcych, nie odżywczych. W roku 1989 na łamach kwartalnika "Zdrowa íywność", organu prasowego Krajowego Towarzystwa Propagowania Zdrowej íywności, w artykule pt. "Zdrowa żywność, ale jaka?" doc. dr hab. Halina Sadowska z Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej zaproponowała termin: "zdrowa żywność atestowana". Nazwa ta informuje konsumenta prawdziwie, że oferowany mu produkt jest właściwej jakości zdrowotnej, potwierdzonej badaniami. Równocześnie taka nazwa nie prowadzi do mylnych opinii o reszcie produktów spożywczych jako niezdrowych. Są one takie jakie są. Moim zdaniem, jak również Zarządu Krajowego Towarzystwa Propagowania Zdrowej íywności definicja ta jest na dziś najwłaściwsza i zgodna z najnowszymi poglądami naukowymi na ten temat. Może również zakończyć niepotrzebne akademickie spory odnośnie tego, która nazwa jest lepsza: żywność bezpieczna, najwyższej jakości czy wysokiej jakości zdrowotnej. Marzy mi się moda na zdrowie w Polsce. Temu celowi podporządkowałem wszystko. Jeszcze raz wrócę do poglądów profesora Juliana Aleksandrowicza, honorowego Prezesa Krajowego Towarzystwa Propagowania Zdrowej íywności. Jaka wielka szkoda, że nie żyje on wśród nas. Ale nie wszystko stracone, pozostawił tak wiele bezcennych wskazówek, które należy tylko realizować w codziennym życiu. Mimo tylu zagrożeń, wynikających z rozwoju współczesnej cywilizacji, możemy żyć zdrowiej. Niedługo przed śmiercią profesora otrzymałem z jego dedykacją egzemplarz książki "U progu medycyny jutra". Najbardziej utkwiły mi w pamięci następujące zdania z rozdziału pt. "Niektóre cechy lekarza przyszłości" : "Lekarz winien również przyjąć postawę wychowawcy. Jego zadaniem jest bowiem nie tylko leczyć, lecz także uczyć jak żyć, by zachować zdrowie. Działalnością swą przyczyni się wówczas do rozwoju społeczeństw przyszłości, które w odróżnieniu od współczesnych nie będą sobie wzajemnie zadawać cierpień i wyniszczać się w sposób nagły techniką wojenną albo w sposób przewlekły przez choroby cywilizacyjne, będące następstwem przemysłu głównie właśnie zbrojeniowego". Oddajemy w ręce Czytelników, mamy nadzieję, zwolenników zdrowego stylu życia, pierwszy w Polsce przewodnik zdrowej żywności, który będzie wymagał dalszej aktualizacji kolejnych wydań. Jest to potrzeba chwili, by nie zagubić się w tym "labiryncie" coraz większej ilości produktów pojawiających się na półkach sklepów "Zdrowej żywności", zielarskich i spożywczych. Niemałą zasługę w tym coraz bogatszym asortymencie odegrały coroczne, w tej chwili już Międzynarodowe Targi Zdrowej íywności w Tarnowie. Dzięki tej imprezie wylansowano wiele produktów niedostępnych do tej pory na rynku spożywczym. Wielu producentów mogło wreszcie zrealizować swoje pomysły dotyczące nowych technologii, gdyż dzięki tarnowskiej imprezie rozszerzył się znacznie rynek zbytu na wyroby zaliczane do zdrowej żywności. Zdrowie, zdrowy styl życia i zdrowe czyli racjonalne odżywianie to nie tylko moda, to nakaz czasu. światowa Organizacja Zdrowia już w 1986 roku lansowała hasło "Promocja Zdrowia" czyli stałą troskę o jak najlepsze zdrowie społeczeństwa. Wystosowała apel do wszystkich państw świata o wspieranie wszelkich inicjatyw dotyczących produkcji zdrowej żywności. Krajowe Towarzystwo Propagowania Zdrowej íywności w Tarnowie oczekuje w dalszym ciągu na współpracę wszystkich ludzi dobrej woli, którym sprawy zdrowia naszego społeczeństwa leżą na sercu. Bo przecież kraj, w którym będzie produkowana zdrowa żywność, a do takich możemy zaliczyć Polskę, w którym będą stać wolne łóżka szpitalne - to kraj dobrobytu ludzi. Jacek Roik 2. PIECZYWO BťONVIT - chleb pszenny wypieczony z dodatkiem surowców wzbogacających i otrąb pszennych. Ze względu na zawarte składniki bardzo cenny przy obstrukcji. Dostarcza witaminy z grupy B oraz cenną witaminę E zawartą w zarodkach. BUťKI śWIÉTOKRZYSKIE - zawierają mąkę pszenną, pełnoziarnistą, zarodki i otręby pszenne, drożdże, sól, margarynę, cukier. Charakteryzują się podwyższoną zawartością cennych składników odżywczych tj. błonnika, soli mineralnych oraz witamin z grupy B i E. Są wskazane dla osób z chorobami krążenia na tle miażdżycowym, osób otyłych oraz prowadzących mało ruchliwy tryb życia. CHLEB CEBULOWY - ciemny z dodatkiem cebuli, posypany czarnuszką. Dzięki zawartym składnikom zapobiega kłopotom skórnym, przyspiesza regenerację trudno gojących się ran i wrzodów. Korzystnie działa przy zmianach miażdżycowych. CHLEB DELIKATESOWY PSZENNY - wyprodukowany z mąki z pełnego przemiału pszenicy z całymi ziarnami pszenicy z dodatkiem rodzynek i orzechów arachidowych. Jest posypany płatkami zbożowymi i sezamem. Użyte surowce wzbogacają go o cenne witaminy (B1, B6, C, PP) oraz mikroelementy (Zn, Fe, Se, Cr). Ułatwiają przemianę materii. CHLEB DELIKATESOWY íYTNI - jest pieczony z mąki z pełnego przemiału żyta z całymi ziarnami oraz z dodatkiem suszonych owoców i soli z mikroelementami. Chleb posypany jest płatkami zbożowymi i siemieniem lnianym. Użyte do produkcji surowce wzbogacają chleb w cenne witaminy (B1, B6, C, PP) oraz mikroelementy. Dzięki zawartym składnikom ułatwia trawienie. CHLEB FIRMOWY - to chleb gruboziarnisty z zawartością mikroelementów. Specjalnie przygotowana mąka żytnia razowa z pełnego przemiału wraz z dodatkiem całego oraz grubo zmielonego ziarna żyta zwiększają zawartość magnezu, wapnia, cynku i żelaza oraz witamin, zwłaszcza z grupy B. Dzięki niskiej wartości kalorycznej (w 100 g chleba - 193,3 kcal) chleb ten polecany jest dla ludzi z nadwagą. CHLEB "OMEGA" - dietetyczny chleb pszenny zawierający olej rybi z dużą zawartością mocno nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz ziarna owsa, słonecznika, soi, otręby owsiane, białko grochu. Dodatek tych składników obniża poziom cholesterolu, działa przeciwmiażdżycowo i wspomaga układ trawienny (według oryginalnej receptury duńskiej). CHLEB OWSIANY - dietetyczny chleb pszenno - żytni zawierający owies w kilku postaciach oraz siemię lniane, słód jęczmienny, serwatkę w proszku, olej roślinny. Chleb niskokaloryczny o dużej wartości odżywczej. Polecany w dietach odchudzających (według oryginalnej receptury duńskiej). CHLEB PEťNOZIARNISTY - łamane ziarno pszenicy z upraw selekcjonowanych, mąka Graham, mąka pszenna, drożdże, mleko odtłuszczone w proszku, olej, miód naturalny, płatki ziemniaczane, kminek, sól z mikroelementami. Prawdziwy skarb żywieniowy pod względem smaku i energii do życia. CHLEB PROTEINOWY - główny składnik to soja - Žródło wartościowego białka. Polecany dla rekonwalescentów, ludzi przemęczonych oraz wskazany dla dzieci i młodzieży w okresie rozwoju. Oprócz walorów odżywczych i zdrowotnych chleb ten jest atrakcyjny ze względu na smak, wygląd zewnętrzny i przedłużoną świeżość. CHLEB RAZOWY NA MIODZIE - ciemny chleb jest upieczony z dodatkiem miodu. Dzięki składnikom użytym do wypieku działa korzystnie na przemianę materii. Zapobiega osłabieniu, zmęczeniu, bólom głowy. CHLEB SEZAMOWY - z zawartością pełnego ziarna pszenicy i nasion lnu - wypiekany jest z mąki pszennej typu Graham, która dzięki specjalnemu sposobowi czyszczenia ziarna zbożowego zachowuje wszelkie witaminy, białko i sole mineralne. Pełne ziarno pszenicy to Žródło błonnika i nienasyconych kwasów tłuszczowych niezbędnych w diecie obniżającej cholesterol. Jest to chleb lekkostrawny - zalecany nie tylko dla ludzi zdrowych, ale również dla będących na diecie. Walory smakowe chleba zwiększa sezam. CHLEB SťONECZNIKOWY - wypiekany jest z mąki pszennej typu Graham oraz z mąki żytniej razowej z pełnego przemiału wraz z dodatkiem pełnego ziarna pszenicy oraz łuskanego słonecznika. Chleb o wysokich walorach smakowych. CHLEB SťONECZNY - chleb pszenny wypieczony z dodatkiem ziaren słonecznika i sezamu. Ze względu na zawarte składniki zapobiega kłopotom ze skórą, włosami, paznokciami, zwiększa odporność organizmu. Cenny w dietach żołądkowych i wątrobowych. CHLEB "SPECJAť" - rewelacyjny chleb pełnoziarnisty ze słonecznikiem. Smakiem przypomina pumpernikel. Niezastąpiony w chorobach przemiany materii i dla ludzi prowadzących siedzący tryb życia. CHLEB STEINMETZA - żytni. Pełnoziarnisty chleb z zawartością 6 rodzajów ziaren: płatków jęczmiennych i owsianych oraz słonecznika, lnu, sezamu i prosa. Wypieczony z mąki otrzymanej według oryginalnej technologii zapewniającej wysoką czystość biologiczną i chemiczną. CHLEB śWIÉTOKRZYSKI - pszenno - żytni, w którym 30 proc. stanowią pełnoziarniste składniki z 6 zbóż: pszenica (mąka razowa), żyto (ziarno łamane), owies (płatki), jęczmień (ziarno łamane), proso (kasza jaglana), len (siemię). Wyróżnia się zwiększoną zawartością: białka, błonnika, witamin B i E, soli mineralnych (wapń, żelazo, fosfor, magnez) oraz mikroelementów. Zawarty w chlebie błonnik zmniejsza przyswajalność cholesterolu i metali ciężkich, co zapobiega miażdżycy i działa odtruwająco na organizm. Jego spożywanie ułatwia trawienie, reguluje przemianę materii, zapobiega nerwowości i zmęczeniu. Szczególnie polecany dla osób prowadzących siedzący i mało ruchliwy tryb życia. CHLEB TOSTOWY TYPU GRAHAM - z dodatkiem mleka pełnego oraz masła roślinnego polecany jest na tosty, grzanki, zapiekanki. CHLEB WILEąSKI - chleb ciemny żytni wypieczony z dodatkiem syropu ziemniaczanego i karmelu o interesującym smaku. Ze względu na zawarte składniki ułatwia trawienie, zapobiega nerwowości, przeciwdziała zatrzymywaniu wody w organizmie. CHLEB ZIOťOWY MIESZANY - wypieczony z mąki z pełnego przemiału pszenicy i żyta. Produkowany w sposób tradycyjny na naturalnym kwasie chlebowym. Wzbogacony mieszanką ziołową, która przyspiesza przemianę materii, ułatwia wydalanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany metabolizmu. Polecany dla otyłych. CHLEB ZIOťOWY PSZENNY - wypiekany z mąki z pełnego przemiału pszenicy, metodą tradycyjną. Wzbogacony mieszanką ziołową, która obniża poziom cukru we krwi i poprawia trawienie. Polecany dla diabetyków. CHLEB ZIOťOWY íYTNI - wyprodukowany z mąki z pełnego przemiału żyta, przygotowywany w sposób tradycyjny na naturalnym kwasie chlebowym. Jest wzbogacony mieszanką ziołową, która przyspiesza przemianę materii, działa regulująco na przewód pokarmowy i przeciwdziała wzdęciom. Polecany dla każdego. CHLEB íYTNI RAZOWY "WYTRAWNY" - chleb ciemny żytni o ciekawych walorach smakowych z dodatkiem pieprzu ziołowego. Dzięki zawartym składnikom przyspiesza przemianę materii, wspomaga pracę trzustki. JOGGING, KORNELIUS - to pszenne pieczywo wzbogacone. Stanowi nowy rodzaj wyrobów piekarskich produkowanych z dodatkiem m.in. łuskanego ziarna słonecznika, śruty sojowej, suszonych bananów, siemienia lnianego, ziół, które zwiększają wartość odżywczą i walory smakowe tego pieczywa. Podstawowym surowcem do produkcji chleba Jogging i Kornelius jest polska mąka pszenna, uzupełniona polepszaczami do wytwarzania pieczywa niemieckiej firmy Uldo - Backmittel. Pieczywo to wzbogaca codzienną dietę składającą się zazwyczaj z tzw. białego chleba. Chleb Kornelius i Jogging zawiera: niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe występujące w słoneczniku, które odgrywają istotną rolę w gospodarce cholesterolem w ludzkim organiŽmie, białko czyli gluten pszenny oraz białko soi przyswajalne przez organizm człowieka w 92 proc., które jest materiałem budulcowym, błonnik, który reguluje perystaltykę jelit, dzięki czemu ułatwia trawienie i zapobiega zaparciom, co jest ważne w żywieniu dzieci, które bardzo często nie spożywają w ogóle pieczywa ciemnego. Banany i zioła uatrakcyjniają walory smakowe i zapachowe pieczywa. Pakowanie pieczywa w przezroczystą termokurczliwą folię umożliwia przedłużenie trwałości chleba - obecnie do 7 dni - a także chroni przed zanieczyszczeniami w czasie przechowywania w piekarni i w sklepie oraz podczas transportu. Pieczywo Kornelius oraz Jogging poleca się również dla sportowców ze względu na zwiększoną wartość kaloryczną. MAKROVIT - pieczywo w czterech odmianach smakowych, produkowane z surowców najwyższej jakości, odznaczające się oryginalnymi walorami smakowymi i odżywczymi, znaczną ilością błonnika oraz soli mineralnych, szczególnie przyswajalnego żelaza i magnezu. Makrovit I - chleb ziołowy Makrovit II - chleb czosnkowy Makrovit III - chleb sojowy Stanowią one doskonałe Žródło witamin, są łatwe do konsumpcji przez osoby niepełnosprawne (w postaci krajanej). Makrovit IV - chleb orientalny dzięki swojemu słodkawemu smakowi (zawiera miód i rodzynki) jest wspaniałym pieczywem śniadaniowym. Chleb ten powinien jeść każdy, ponieważ działa profilaktycznie na układ pokarmowy (pobudza perystaltykę jelit, obniża poziom cholesterolu we krwi oraz w sposób naturalny i korzystny wyrównuje deficytowe składniki mineralne). PIECZYWO CHRUPKIE - jest przygotowywane z mąki żytniej, zbliżonej pod względem składu do mąki razowej. Stanowi bardzo wygodną formę wysokowartościowego pieczywa, zwłaszcza dla osób, które nie spożywają tradycyjnego pieczywa ciemnego. Pieczywo to jest także bardzo praktyczne dla turystów ze względu na 6 - miesięczny okres przydatności do spożycia. Zapewnia smukłą sylwetkę i zdrowie. Pieczywo chrupkie zawiera węglowodany, tłuszcze, białko, błonnik, witaminy B1, B2, B6 i PP. Nadaje się do kanapek, a można je spożywać z masłem, konfiturami, wędliną i serem. PUMPERNIKEL - popularny, ciemny chleb razowy, pokrajany w cienkie kromki, długo zachowujący w opakowaniu świeżość (7 dni). Jest wynalazkiem i specjalnością ludowej kuchni westfalskiej. Przyrządza się go z ciasta niemal nie kwaszonego, z mąki żytniej grubo mielonej, często z dodatkiem miodu. Pumpernikel, wbrew temu co się sądzi patrząc na wygląd zewnętrzny, jest chlebem lekko strawnym. Ze względu na dużą zawartość błonnika bywa stosowany w dietach odchudzających. Pobudza również trawienie. Ze względu na wysokie walory smakowe zdobył światową popularność. Szerokie zastosowanie zyskał jako pieczywo turystyczne i kanapkowe. Szczególnie smaczne są zestawy pumpernikla z różnymi gatunkami sera, zwłaszcza z twarogami. SUCHARY BOGATORESZTKOWE - są wytwarzane z mąki pszennej, margaryny "Bielskiej", cukru, drożdży piekarskich, lewitanu, soli sojowej, otrąb, zarodków pszennych, mleka, dolomitu, błonnika z malin i jabłek. SUCHARY LUKSUSOWE - zawierają błonnik, witaminy i pierwiastki. SUCHARY SPECJALNE - z dodatkiem witamin i mikroelementów. Zawierają błonnik, witaminy (głównie A) oraz pierwiastki (wapń i magnez). SUCHARY UBOGORESZTKOWE - surowiec: mąka pszenna, margaryna "Bielska", cukier, drożdże piekarskie i lewitan, sól sojowa, jaja, mleko, dolomit, błonnik z malin i jabłek. SUPER CRAKS - pieczywo chrupkie wytwarzane z mieszanki ziarna pszenicy i ryżu. SUPER GRAIN CRAKS - pieczywo chrupkie produkowane z ziarna pszenicy, które w swoistym procesie technologicznym, bez dodatków tworzy kromkę bezpośrednio gotową do spożycia. Dzięki wyjątkowym zaletom pszenicy zawiera duże ilości protein, węglowodanów, wapnia, magnezu oraz błonnika przy niewielkiej wartości kalorycznej. Przyspiesza przemianę materii i poprawia pracę jelit. Idealne dla osób odchudzających się oraz stosujących dietę wysokobalastową, jak również dla cierpiących na nieżyt jelit. SUPER RICE CRAKS - pieczywo pełnoziarniste chrupkie z pełnego ziarna brązowego ryżu z upraw biodynamicznych w Kalifornii - Stany Zjednoczone. Szczególne właściwości tego ziarna czynią super rice craks niezbędnym pożywieniem dla osób stosujących dietę wysokobalastową oraz ścisłe diety bezglutenowe. Pieczywo to z brązowego ryżu ma nieporównywalnie lepsze wartości dietetyczne, odżywcze i smakowe aniżeli inne produkty bezglutenowe wytwarzane z białego ryżu. Pieczywo to jest smaczne bez dodatków, jak również z wędlinami, serami, rybami, dżemem, miodem, czekoladą itp. Pakowane w folię polipropylenową zachowuje 12 - miesięczną trwałość. 3. WYROBY CIASTKARSKIE BABKA DROíDíOWA - z dodatkiem otrąb pszennych, do wypieku używa się również dolomitu, lewitanu, suszonej dyni, soli sojowej, migdałów. Zawiera m.in. błonnik, witaminy A, B1, B2, C i PP oraz wapń i żelazo. BABKA MAKOWA - ciasto drożdżowe z dodatkiem otrąb pszennych. W składzie surowcowym znajdują się m.in. dynia, miód, dolomit, lewitan. Jest Žródłem błonnika, witamin A, B1, B2, C i PP oraz wapnia i żelaza. BEZA "GLOSSE" - wyrób bezglutenowy, do produkcji używa się również grysu kukurydzianego. Wyrób zawiera wiele składników, a w tym szczególnie dużo witaminy A. BISZKOPCIKI BEZGLUTENOWE - z domieszką Sojavitu, zaś w składzie surowcowym są także mąka ryżowa i grys kukurydziany. W wyrobie występują witaminy A, B1, B2, C i PP oraz fosfor, żelazo, magnez, wapń. BISZKOPT NISKOCHOLESTEROLOWY - do wyrobu którego używa się białek z jaj, mąki pszennej, migdałów, maku oraz błonnika z malin i jabłek. BUťECZKI DROíDíOWE Z KRUSZONKĆ - do ich wyrobu używa się również otrąb pszennych, zarodków pszennych, dyni i soi. Zawiera dużo błonnika, witaminy A oraz wapń, magnez, fosfor i żelazo. CIASTECZKA MIODOWE - są produkowane z miodu naturalnego (gryczanego lub wielokwiatowego) oraz mąki pszennej, żytniej, otrąb pszennych. Dodatek mąki żytniej razowej, otrąb zwiększa walory smakowe i wzbogaca produkt w składniki zawarte w wymienionych surowcach. Ciasteczka są produkowane w trzech odmianach: pszenne, żytnie oraz z otrębami. Są szczególnie polecane dla osób z powolną przemianą materii. Nie zawierają tłuszczu, mogą być z powodzeniem stosowane w diecie odchudzającej. W razie spożywania mniejszej ilości pokarmów dają uczucie sytości. Dzięki użyciu w produkcji miodu naturalnego długo zachowują świeżość, zapach i doskonały smak. CIASTKA DROíDíOWE PúťFRANCUSKIE - z dodatkiem otrąb i zarodków pszennych, dostarczają organizmowi błonnik, witaminy (głównie A) oraz wapń, żelazo, magnez i fosfor. CIASTKA DROíDíOWE Z MAKIEM - zawierają dodatek otrąb pszennych, dynię, mak, soję. Są nośnikiem błonnika, witamin, a szczególnie witaminy A oraz wapnia i żelaza. CIASTKA Z MAKIEM - do wypieku używa się otrąb pszennych, dolomitu, lewitanu, dyni. Są zasobne w błonnik, witaminy, a szczególnie A oraz wapń i żelazo. HERBATNIKI "BALETKl" z powidłami. Mają w swoim składzie surowcowym m.in. soję, zarodki pszenne, a zawierają szczególnie dużo witaminy A, żelaza, wapnia, magnezu i fosforu. HERBATNIKI FRANCUSKIE - produkt bezcukrowy. W bogatym składzie surowcowym przewidziano przyprawę ziołową gastrovitan, dolomit, lewitan, koncentrat pomidorowy, paprykę, mleko w proszku, ser topiony. Odznaczają się dużą zawartością witaminy A i wapnia. HERBATNIKI KOKOSOWO - OWSlANE - do ich wyrobu używa się oprócz tradycyjnych składników - odżywkę Vitamaximę, płatki owsiane, wiórki kokosowe, otręby pszenne, kiełki pszenicy, soję. Są Žródłem błonnika, witamin oraz żelaza, wapnia, magnezu, fosforu. HERBATNIKI KRUCHE - wyrób bezcukrowy. Składniki surowcowe to m.in. margaryna "Bielska", dynia, sól sojowa, zarodki pszenne, otręby, ser twardy, migdały, błonnik z malin i jabłek, mak, dynia suszona, seler. JABťECZNIK Z OTRÉBAMI - zawiera błonnik, witaminy, wapń. KRAJANKA FRANCUSKA - z dodatkiem otrąb pszennych, dyni i soi. Szczególnie zawiera dużo witaminy A, ma też błonnik, wapń i żelazo. NAPOLEONKA FRANCUSKA - z odżywką Vitamaxima, dostarcza błonnik, witaminy A, B1, B2, C i PP oraz wapń. PALUSZKI FRANCUSKIE - ich skład surowcowy to mąka pszenna, margaryna "Bielska", białka jaj, ser twardy, otręby, zarodki pszenne, drożdże lewitan, sól sojowa, błonnik z malin i jabłek. PALUSZKI PARZONE Z KREMEM POMIDOROWYM - wyrób bezcukrowy. áródło szczególnie błonnika, witaminy A i C oraz wapnia i żelaza. PIERNIK CHEťMSKI - z dodatkiem Sojavitu, do wypieku którego stosuje się m.in. otręby, dynię, soję, miód. Polecany ze względu na zawartość błonnika, witamin oraz wapnia. PIERNIKI LUKSUSOWE - skład surowcowy to m.in. miód, cynamon, goŽdziki, otręby pszenne, dolomit, kiełki pszenicy, zarodki kukurydziane. Zasobny w błonnik, fosfor, żelazo i magnez oraz witaminę A. PLACEK DROíDíOWY Z DODATKIEM OTRĆB I ZARODKúW PSZENNYCH, dolomitu i lewitanu, dyni. Ma dużo błonnika, witaminy A, żelaza, wapnia i fosforu. PLACEK DROíDíOWY Z JABťKAMI - do wypieku używa się także otrąb, dyni. Spożywając ten wyrób wzbogacamy dietę w błonnik, witaminy i pierwiastki. PLACEK DROíDíOWY Z JAGODAMI - do jego wyrobu potrzeba poza tradycyjnymi składnikami zarodków pszennych, otrąb, dolomitu i lewitanu, dyni. Wskazany do spożycia, gdyż zawiera błonnik, witaminy A, B1, B2, C i PP oraz wapń, fosfor, żelazo i magnez. PTYSIE Z KREMEM "BEZA" - ma dodatek odżywki Vitamaxima. Dostarcza m.in. witamin oraz magnezu, żelaza, fosforu. SERNIK Z ZARODKAMI PSZENNYMI. Zawiera witaminy i pierwiastki, w tym magnez. STRUCLA Z MAKIEM - dodaje się doń otrąb pszennych, miodu, dyni, dolomitu i lewitanu. Bogata w błonnik, witaminę A i wapń. TORCIK "MORANDO" - w jego składzie surowcowym uwzględniono otręby pszenne, Vitamaximę, Sojavit. Polecany ze względu na zawartość błonnika, witaminy A i PP oraz wapnia i żelaza. 4. WYROBY CUKIERNICZE BALYBAR - to herbatniki w polewie mleczno - kakaowej zawierające wartościowe półprodukty: mąka pszenna, tłuszcz roślinny, otręby pszenne, płatki owsiane, zarodki pszenne, siemię lniane, owoce kandyzowane, jaja, mleko świeże, miód pszczeli, wanilia i polewa mleczno - kakaowa. Składniki tak dobrano, aby tłuszcz reprezentowany był przez nienasycone kwasy tłuszczowe występujące w tłuszczu roślinnym, siemieniu lnianym i płatkach owsianych. Herbatniki te są bogate w witaminy z grupy A, B, E i PP oraz w sole mineralne: wapń, żelazo, sód, potas i magnez, którego niedobór powszechnie występuje w naszej diecie, a ma tak decydujący wpływ na przemiany biologiczne w organiŽmie. Odczucie słodkości pochodzi z miodu naturalnego i mimo że mamy do czynienia z wyrobem cukierniczym, dodatek siemienia lnianego i dietetycznych otrąb pszennych powoduje przyspieszenie perystaltyki jelit. Herbatniki "Balybar" posiadają duże walory dietetyczne i smakowe. BIOVIT I GRUBOZIARNISTE - wieloskładnikowe herbatniki laminowane charakteryzujące się bogatą zawartością soli mineralnych - uzupełniają ich niedobory w organizmie ludzkim. Stanowią dodatek do posiłków, nie wpływają na objętościowe obciążenie przewodu pokarmowego. Wyroby te poleca się głównie osobom, które ciężko pracują oraz dla rekonwalescentów po przebytych chorobach układu trawiennego. Walory zdrowotne tych produktów przemawiają za tym, abyśmy je spożywali codziennie. Dzieci i starsi. Ich zaletą jest używana do produkcji mąka gruboziarnista typu Graham (zawiera błonnik) oraz suszone warzywa i zioła. Właściwości przypraw: kminek ma działanie przeciwskurczowe i wiatropędne, dlatego jest stosowany w zaburzeniach trawiennych, ponadto pobudza laktację u kobiet karmiących; majeranek - jako środek żołądkowy, uspokajający i antyseptyczny, szczególnie u osób starszych i dzieci; lubczyk - działa moczopędnie i żółciopędnie, pobudza trawienie i zapobiega wzdęciom; seler - działa moczopędnie, wzmacnia układ nerwowy, pobudza apetyt; pietruszka - pobudza apetyt, przyspiesza trawienie i działa moczopędnie; dynia - zawiera prowitaminę A i nieco witaminy C oraz znikomą ilość kalorii. HIMALAJKI I MAKROVITKI - herbatniki o wyjątkowych walorach smakowych i wysokiej wartości odżywczej. Jako wyroby niskokaloryczne i niskotłuszczowe o dużej zawartości magnezu i błonnika zalecane są we wszelkich dietach oraz profilaktycznie dla dzieci i młodzieży. Użyte do ich produkcji surowce z upraw kontrolowanych o wysokiej jakości takie jak np. siemię lniane, miód pszczeli, mak - nadają tym wyrobom niespotykany aromat, oryginalny smak i najwyższą jakość. KRAKERSY - stanowią specjalną grupę pieczywa cukierniczego. Charakteryzują się dużą kruchością, zaś dodatek oleju palmowego wpływa na ich specyficzny smak i zapach. Krakersy są produktem uniwersalnym, mają różnorodne zastosowanie: służą do bezpośredniego spożycia, jako dodatek do barszczu oraz do sporządzania różnorodnych kanapek. MARTYNKI - stanowią kolejny wyrób trwałego pieczywa cukierniczego, niskocukrowego. Różnią się nieco od innych produkowanych dotąd herbatników tym, że cukier zastąpiono syropem fruktozowym o znacznym stopniu słodyczy, lecz zawierającym cukier w formie łatwo przyswajalnej przez organizm. Z tego względu mogą stanowić wyrób dozwolony dla chorych na cukrzycę, a leczonych insuliną. Wydaje się, że optymalna porcja herbatników nie powinna być większa niż 100 - 300 g dziennie. PALUSZKI SťODOWE - z zarodkami pszennymi są trwałym pieczywem cukierniczym. Różnią się od innych paluszków tym, że zawierają m.in. dodatek zarodków pszennych oraz mają zmniejszoną ilość jonów Na. Zarodki pszenne wzbogacają je w sole mineralne i łatwo przyswajalne przez organizm ludzki tłuszcze nienasycone. Obniżenie dodatku soli zmniejsza zagrożenie chorobami krążenia i nerek. Dodatek ekstraktu słodu nadaje im lekko słodkawy smak i wpływa na złocistą barwę gotowego wyrobu. Paluszki są asortymentem uniwersalnym, gdyż można je spożywać w każdych warunkach tj. w domu (same lub jako dodatek np. do zup) czy też na wycieczce, w podróży. PANETKI - to także trwałe pieczywo cukiernicze. Herbatniki te są produkowane z mąki pszennej, cukru, tłuszczu cukierniczego, środków spulchniających oraz kukurydzy w postaci panieru lub kaszy kukurydzianej. Kukurydza zawiera stosunkowo dużo witamin E, A, z grupy B oraz błonnika. Dodatek kukurydzy wzbogaca herbatniki w składniki mineralne oraz mikro - i makroelementy, z których najważniejszymi są selen i cynk. RAJDOWE - herbatniki polecane nie tylko w wędrówkach turystycznych, ale i w codziennej diecie. Zawierają duże ilości błonnika pochodzącego z użycia do produkcji gruboziarnistej mąki pszennej i płatków jęczmiennych. Dodatek soli kłodawskiej wzbogaca je w mikroelementy. Zalecane są dla osób cierpiących na schorzenia układu trawiennego. SťONECZNE - to kolejny asortyment trwałego pieczywa cukierniczego z grupy herbatników cukierniczych. Są produkowane według receptury zawierającej oprócz podstawowych surowców - mąka pszenna, cukier, tłuszcz cukierniczy, mączka ziemniaczana, środki spulchniające - również dodatek dyni. Dostarcza ona dużo błonnika oraz wzbogaca wyrób w składniki mineralne, mikro - i makroelementy, z których na szczególną uwagę zasługuje selen przeciwdziałający wielu chorobom. SOLANKI - to herbatniki bezcukrowe. Zawierają w swoim składzie białko pochodzące głównie z sera żółtego Gouda oraz mikroelementy niezbędne dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu, pochodzące z soli kłodawskiej i kminku. Produkt przeznaczony jest głównie dla osób nie tolerujących cukru. Herbatniki "Solanki" poleca się szczególnie z bulionem, barszczem itp. SZARLOTKI - asortyment trwałego pieczywa cukierniczego z grupy herbatników nielaminowanych. W swoim składzie oprócz głównych składników: mąka pszenna, tłuszcz cukierniczy, cukier, zawierają dużo jabłek prażonych, które w połączeniu z cynamonem dają specyficzny i bardzo przyjemny bukiet smakowo - zapachowy. Dodatek jabłek wzbogaca wyrób o pektyny oraz błonnik, które są ważnym czynnikiem prawidłowej pracy układu trawiennego organizmu człowieka. TROPIK - trwałe pieczywo cukiernicze typu krakersowego mające duże walory zdrowotne. Polecane dla wszystkich. Odznacza się zwiększoną zawartością składników mineralnych, mogąc wyrównać ich niedobory w organiŽmie podczas prac wymagających dużego wysiłku fizycznego lub wykonywanych w podwyższonej temperaturze oraz w okresie leczenia szpitalnego. Do produkcji tych herbatników wykorzystuje się naturalne zmineralizowane wody dołowe z kopalń oraz tzw. zieloną sól wielicką, wydobywaną w sposób tradycyjny, zawierającą mikroelementy. Celem dodatkowego wzbogacenia wypieku w składniki podstawowe: błonnik, witaminy i sole mineralne zastosowano w recepturze dodatek słodu jęczmiennego, zarodki pszenne oraz zioła. Herbatniki jako uzupełniający dodatek do posiłku nie obciążają objętościowo przewodu pokarmowego. Są trwałe, a ich walorem jest duża koncentracja niezbędnych składników w niewielkiej objętości produktu. W 100 g wyrobu (około 11 sztuk) znajduje się m. in. 30 mg magnezu. Szczególnym powodzeniem wyrób ten cieszy się wśród młodzieży szkolnej oraz turystów i sportowców. 5. PRZETWORY ZBOíOWE CHLEB DOMOWY - jest produktem otrzymanym przez wymieszanie mąki pszennej, otrąb, nasion lnu i naturalnych przypraw smakowo - zapachowych, który po przyrządzeniu według przepisu podanego na opakowaniu służy do wypieku chleba w warunkach domowych. Chleb domowy w proszku jest pieczywem specjalnym z dodatkiem substancji balastowych oraz o obniżonej kaloryczności. íywieniowcy zalecają zwiększenie udziału błonnika pokarmowego w codziennej diecie, bowiem jego niedostatek w pożywieniu stanowi dla organizmu ryzyko rozwoju chorób przemiany materii, a także chorób nowotworowych. Podwyższony poziom substancji balastowych działa pozytywnie na organizm i jest niezbędny dla nieenergetycznego wypełnienia przewodu pokarmowego oraz właściwej perystaltyki jelit. Zawarte w chlebie otręby pszenne poza substancjami balastowymi dostarczają mikroelementy i witaminy z grupy B, stanowiąc cenny dla organizmu produkt. Chleb w proszku oprócz walorów żywieniowych i smakowych zapewnia zawsze świeże pieczywo i poszerza asortyment chleba razowego i mieszanego. Sposób jego przyrządzania, wymagający zaledwie dodatku drożdży i wody, stanowi o atrakcyjności wyrobu. CHRUPKI OTRÉBOWE - preparowane przetwory zbożowe pełnowartościowe i gotowe do spożycia. Zawierają otręby pszenne, kaszkę kukurydzianą oraz dodatki, które wzbogacają je smakowo i odżywczo w sole mineralne i witaminy. Jest to czosnek, papryka, zarodki pszeniczne, mieszanki warzyw suszonych i sól Julian. Dzięki tym składnikom i ich właściwościom chrupki otrębowe mogą być spożywane przez dorosłych i dzieci, są nietuczące. GRALINKI - mieszanka preparowanych pełnych ziaren pszenicy i ryżu, wyróżnia się wysokimi walorami dietetycznymi i smakowymi, jest bogata w witaminy, wapń, magnez oraz znaczne ilości błonnika przy niewielkiej wartości kalorycznej. Przyspiesza przemianę materii i poprawia pracę jelit. Nadaje się do przyrządzania posiłków mlecznych, deserów oraz do spożycia bezpośredniego. Przysmak dla dzieci i dorosłych, można je podawać z mlekiem oraz z czekoladą, bitą śmietaną, lodami, jogurtem, musem owocowym, kompotami itp. GRANO - MlX - mieszanka płatków zbożowych owsianych, jęczmiennych, kukurydzianych, sojowych, siemienia lnianego, orzechów włoskich z dodatkiem owoców kandyzowanych: śliwka, jarzębina, jabłko, gruszka, marchew, porzeczka oraz rodzynki. Grano - Mix zawierają witaminy A, B1, B2, PP, C i E oraz składniki mineralne: wapń, magnez, mangan i żelazo. Są smaczne i łatwe w przyrządzaniu. 2 łyżki stołowe płatków wsypujemy do 1/4 l gotującego się mleka lub do zimnego. Można je również podawać z kefirem lub jogurtem. Do smaku dodajemy cukru i soli. Grano - Mix przeznaczone są dla dorosłych i dla dzieci, a także wskazane są w diecie odchudzającej. Poleca się pięć zestawów płatków zbożowych z owocami kandyzowanymi Grano - Mix. GRANULOWANE OTRÉBY PSZENNE Z DODATKIEM OWOCúW - granulaty obok niezbędnego dla naszego organizmu błonnika zawierają witaminy z grupy B, witaminę C, E, PP, a także mikroelementy. Granulaty są bardzo łatwe w użyciu, a spożywanie ich codziennie w dowolnej porze dnia jest bardzo wskazane dla naszego organizmu. Można spożywać 2 - 4 łyżek granulatu bez konieczności łączenia go z innymi potrawami, zawsze jednak obficie popijając mlekiem, kefirem, jogurtem lub innymi płynami. Dzięki dietetycznym właściwościom granulowane otręby pszenne z dodatkiem owoców przeznaczone są dla osób z nadwagą, cierpiących na zaparcia, prowadzących siedzący tryb życia. INKA - dobrze znana nie tylko w kraju - jest ekstraktem kawy zbożowej w postaci proszku. To produkt służący do łatwego i szybkiego przygotowania smacznego napoju, który może być spożywany na zimno i ciepło z wodą, mlekiem lub śmietanką. Można ją też używać do przygotowania deserów, lodów, kremów, budyni, ciast itp. Ponieważ nie zawiera kofeiny, może być spożywana przez dzieci, szczególnie z mlekiem po dosłodzeniu cukrem lub miodem do smaku. Inkę produkuje się z naturalnych surowców roślinnych: ziaren jęczmienia, żyta, korzeni cykorii i buraków cukrowych. W zakresie zanieczyszczeń nieorganicznych, organicznych, skażenia drobnoustrojami oraz zawartości metali ciężkich kawa Inka mieści się w granicach standardów amerykańskich. Nie zawiera pozostałości środków ochrony roślin. KASZKI MLECZNO - PSZENNE I MLECZNO - RYíOWE - to gotowe do spożycia odżywki zawierające pełnowartościowe składniki mleka, łatwo przyswajalną kaszkę mleczną lub ryżową, cukier, proszek owocowy, witaminy C, A, B1, B2, B6, PP oraz sole mineralne: sód, potas, wapń, fosfor, magnez. Stanowią pełnowartościowe danie, zamiast jednego posiłku mlecznego. Na rynku są dostępne kaszki mleczno - pszenne z pomarańczami, bananami, malinami, jabłkami, brzoskwiniami, morelami oraz kaszki mleczno - ryżowe z morelami, pomarańczami, bananami, jabłkami, brzoskwiniami, malinami. Te ostatnie to wyroby bezglutenowe. Oba rodzaje produktów są przeznaczone dla dzieci powyżej 1 roku życia. KASZKA MLECZNO - WlELOZBOíOWA - jest przeznaczona dla niemowląt od 8 miesiąca życia i dzieci starszych. Zawiera pełne mleko w proszku, kaszkę wielozbożową (pszenna, żytnia, jęczmienna, owsiana), cukier. Jest Žródłem białka, węglowodanów, laktozy, błonnika, składników mineralnych: wapnia, fosforu, potasu, sodu, żelaza oraz witamin A, B1, B2 i PP. Wzmacnia jelita. KASZKA RYíOWA - bezglutenowy produkt dla dzieci od 8 miesiąca życia, dorosłych oraz polecany w żywieniu dietetycznym. Zawiera m.in. sole mineralne i błonnik. KASZKI ZBOíOWE Z OWOCAMI - stanowią pokarm dla dzieci od 12 miesiąca życia. Przygotowane na wodzie, przeznaczone są dla dzieci uczulonych na mleko. Wyrób ten z dodatkiem mleka jest pełnowartościowym pożywieniem dla dzieci zdrowych. Do ich wyrobu używa się kaszki pszennej, cukru, witaminy C, proszku owocowego. Kaszki zawierają sole mineralne i błonnik. W sklepach można kupić kaszki pszenne z bananami, malinami, jabłkami, pomarańczami, morelami. KLEIK GRYCZANO - RYíOWY - otrzymuje się go z mąki ryżowej i gryczanej o wysokich parametrach jakościowych. Produkt ten służy jako dodatek do przygotowywania mieszanek mlecznych dla niemowląt od 3 miesiąca życia lub do zup mlecznych dla dzieci starszych i dorosłych. W wyniku zastosowania odpowiednich technologii kleik zawiera łatwo przyswajalną skrobię. Jest stosowany w żywieniu niemowląt, dzieci starszych oraz w żywieniu dietetycznym, a także w niektórych schorzeniach metabolicznych. Może być stosowany również przy przechodzeniu z diety bezglutenowej na dietę normalną. Zawiera m.in. błonnik i składniki mineralne. KLEIK RYíOWY - dzięki zastosowaniu odpowiedniej technologii odznacza się zawartością łatwo przyswajalnej skrobi. Używany jest w żywieniu niemowląt, dzieci starszych, w żywieniu dietetycznym oraz w niektórych chorobach metabolicznych. Jest to produkt bezglutenowy. Służy jako dodatek do sporządzania mieszanek mlecznych dla niemowląt od 3 miesiąca życia lub do zup mlecznych przeznaczonych dla dzieci starszych i dorosłych. Kleik otrzymuje się z wysokiej jakości mąki ryżowej. Dostarcza konsumentom błonnika i soli mineralnych. KONCENTRAT CHLEBA PSZENNO - OWSlANEGO "AVENA" - zawiera sporo owsa oraz mleka, dzięki czemu otrzymane z niego pieczywo ma charakter profilaktyczny. Owies bowiem przewyższa inne zboża, jest bogatszy w białko o wyróżniająco wysokiej wartości biologicznej, ma 3 - 4 razy więcej tłuszczu. Występują w nim specyficzne węglowodany - glukan i fruktozany. Glukan pęcznieje i tworzy śluz działający leczniczo przy zaburzeniach żołądkowych, u dzieci wstrzymuje biegunkę. Fruktozany mają też działanie terapeutyczne, dlatego produkty owsiane zalecane są w cukrzycy. Owies zaleca się też w profilaktyce miażdżycy tętnic, jak również w żywieniu dzieci i młodocianych. Obecność owsa w diecie zdrowego człowieka wpływa korzystnie na organizm, m.in. przyczynia się do podwyższenia sprawności ciała oraz do zwiększenia odporności na warunki środowiskowe, sprzyjając wytworzeniu pogodnego nastroju. KONCENTRAT CHLEBA śRUTOWEGO "POZNAąSKI" - składa się z pszennej mąki razowej oraz łamanego ziarna pszenicy i innych składników zbożowych. Przygotowany z koncentratu chleb zawiera prawie wszystkie składniki występujące w ziarnie. Bogaty jest w duże ilości witamin grupy B oraz witaminę E, jak również w składniki mineralne oraz błonnik pokarmowy. Obecność ziarna nadaje mu specyficzny smak. Ma on wartość profilaktyczną w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym, szczególnie zaś w niektórych schorzeniach i zaburzeniach układu krwionośnego i pokarmowego. Regularne spożywanie "Poznańskiego" przyczynia się do lepszego wypełnienia jelita, pobudza jego ruch i dłużej zaspokaja uczucie głodu. Błonnik zmniejsza przyswajalność cholesterolu oraz wiąże niektóre składniki szkodliwe, jak np. metale ciężkie, przez co zmniejsza ich toksyczne działanie. Może też być wykorzystany w żywieniu ludzi cierpiących na cukrzycę, gdyż zawiera mało skrobi. KRUPICZKA śWIÉTOKRZYSKA - błyskawiczna kasza manna. Jedyny i unikalny produkt żywnościowy wytwarzany w Polsce. Produkowana dotychczas przez przemysł zbożowo - młynarski kasza manna jest niewygodna w stosowaniu, gdyż wymaga długiego i kłopotliwego gotowania. Odpowiednia technologia obróbki termicznej nadaje jej specyficzną i szlachetniejszą formę. Po zasypaniu na wrzące mleko jest gotowa do spożycia. Produkt jest całkowicie spasteryzowany, pozbawiony zanieczyszczeń, wyeliminowano ryzyko istnienia drobnoustrojów, bakterii i wirusów, które powodują zakłócenia w pracy żołądka, co jest szczególnie ważne u niemowląt. Krupiczka ma właściwości stymulujące pracę żołądka, dzięki istnieniu spreparowanych drobinek okrywy nasiennej, zwiększonej ilości rozpuszczalnych węglowodanów i łatwostrawnego białka. Krupiczka świętokrzyska jest polecana w żywieniu niemowląt oraz do błyskawicznego przygotowywania potraw domowych. MAKARON PEťNOZIARNISTY - produkowany ze specjalnego gatunku pszenicy, bez dodatku jajek i soli. Zawiera biologiczne składniki znajdujące się w ziarnach zbóż, witaminy, substancje mineralne, błonnik. MUSLI - zawiera składniki pochodzące ze wszystkich grup pokarmowych: zbóż, owoców, orzechów i jak kto woli mleka. Zboża (płatki) - dostarczają witamin E i B, wzmacniają perystaltykę jelit i są doskonałym uzupełnieniem białkowym (około 10 proc. białka w zbożach). Jednakże największe walory odżywcze ma mieszanka zbożowa gdyż w niej uzupełniają się poszczególne składniki. Najważniejszymi składnikami zbóż są ich otręby i kiełki. Mają one bowiem zdolność pochłaniania wody, znakomicie nawilżają jelito grube, przyczyniając się do łatwego przesuwania się w nim przetrawionych produktów (efekt to brak zaparć, opróżnianie się przynajmniej raz dziennie, koniec z rakiem odbytnicy). Ponadto w otrębach i zarodkach znajduje się bogaty wachlarz witamin i składników mineralnych m.in. żelazo, magnez, jod itp. Zawierają też aminokwasy w postaci lecytyny i fosfatydów, a bez tego żaden organizm ludzki nie może funkcjonować. Ziarno zbożowe jak każde nasienie jest kolebką życia. świadczy to o niezwykłej energii, jaką mają ziarna. Orzechy (są także zarodkami - przyszłym życiem) poza tym, że są doskonałym dodatkiem smakowym, zawierają witaminy, sole mineralne i enzymy. Są najlepszym Žródłem wapnia i fosforu (stosunek 1:17 jest idealny dla tych minerałów, podobny występuje w owocach, zbożach, warzywach liściastych i twarogu, tragiczny w mięsie 1:27). Posiadają bardzo wysokiej jakości białko, które w połączeniu ze zbożami tworzy znakomitą kompilację. Orzechy zawierają też aktywne kwasy tłuszczowe (NNKT), które są niezbędne do życia i tylko w ich obecności przyswajają się witaminy A, D i E. Dodane do musli surowe owoce są Žródłem żywych substancji organicznych, które aktywizują enzymy trawienne, dostarczają składników mineralnych i witamin, wpływają na zrównoważenie flory jelitowej i nawet jej regenerację. To natomiast wpływa na przyswajalność białka i witamin z grupy B, które są zawarte w mleku (krowim lub sojowym). Ponadto w musli znajdują się suszone owoce, które po namoczeniu odzyskują swoje pierwotne właściwości. Ziarna słonecznika i dyni mają ponadto duże ilości cynku (prostata jest wynikiem chronicznego niedoboru tego pierwiastka). Musli zawiera też inne ziarna np. sezam, siemię lniane. To ostatnie ziarno jest najskuteczniejszym lekiem naturalnym w chorobach żołądka, ma idealny olej, poprawia zdolność koncentracji i sprzyja polepszeniu się wyników w nauce. Kompilacja tego wszystkiego w musli tworzy energetyczny, pełnowartościowy, zdrowy, samodzielny posiłek. Jadanie zbóż, orzechów, owoców, warzyw i strączkowych w odpowiedniej ilości zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe organizmu, również i białkowe. Produkty zawarte w musli w 80 proc. pochodzą z upraw ekologicznie czystych, dzięki temu ich zdrowotność i smak są na najwyższym poziomie. MULTI MUSLI - mieszanina płatków owsianych, jęczmiennych, pszennych, żytnich, siemienia lnianego, nasion słonecznika i dyni oraz orzechów, rodzynek, jabłek, śliwek, gruszek, fig z dodatkiem soli z mikroelementami. Stanowi doskonałe pożywienie na wszystkie okazje i pory dnia. Wskazane jest zarówno dla osób stosujących dietę, dla których może być samodzielnym daniem, jak również dla dzieci i dorosłych jako uzupełnienie posiłków. Musli dostarcza organizmowi naturalnych witamin, makro - i mikroelementów oraz wzbogaca go w cynk i magnez. MUSLI KALIJA - jest produktem kuchni indyjskiej. Spożywanie go wskazane jest zarówno dla osób stosujących dietę, dla których może stanowić samodzielne danie, jak również może być uzupełnieniem posiłku spożywanego przez dzieci i dorosłych. Musli Kalija zawiera naturalne witaminy, makro - i mikroelementy. Skład surowcowy to: płatki owsiane, płatki jęczmienne, orzechy kokosowe, orzechy laskowe, rodzynki, miód naturalny i olej sojowy. OTRÉBIANKI - wafle profilaktyczne. Są bogate w błonnik dzięki zastosowaniu do ich wytwarzania otrąb i mąki pszenno - razowej. Odznaczają się znaczną zawartością soli mineralnych oraz witamin, pochodzących z użycia do produkcji naturalnych surowców tj. wartościowych ziół, warzyw i soli kamiennej zasobnej w biopierwiastki. Charakteryzuje je przyjemny naturalny aromat i swoisty smak, kruchość i trwałość. W porównaniu z waflami tradycyjnymi odznaczają się zwiększoną zawartością błonnika (np. błonnik surowy w waflach tradycyjnych wynosi 0,05 proc., a w otrębiankach 0,69 proc.), soli mineralnych - biopierwiastków (np. zawartość magnezu w otrębiankach 123,43 mg proc., a więc 10 razy większa niż w waflach tradycyjnych). Działają profilaktycznie w chorobach układu pokarmowego, wpływają korzystnie na trawienie i wzmacniająco na system nerwowy. Zalecane są szczególnie dla osób starszych i dzieci. Mogą być spożywane bezpośrednio lub jako produkt służyć do przyrządzania kanapek i tortów. OTRÉBY PSZENNE - to konieczny dodatek do naszego pożywienia. Są najbogatszym Žródłem błonnika potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Zawartość błonnika w otrębach pszennych dochodzi do 45 proc. Otręby są bogate w składniki mineralne, zawierają związki fosforu, magnezu, potasu i wapnia, żelaza, manganu i miedzi oraz witaminy B1, B2, B6, PP i E, które są niezbędne do prawidłowej przemiany materii. Błonnik zapobiega schorzeniom nowotworowym jelita grubego. Stanowiąc balast w jelitach pobudza on perystaltykę i ułatwia wydalanie produktów przemiany materii. Broni nasz organizm przed powstawaniem choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapobiega zaparciom, chroni przed hemoroidami, przeciwdziała powstawaniu kamieni w woreczku żółciowym i nerkach. Otręby mają zastosowanie w leczeniu cukrzycy oraz nieżytów żołądka z zarzucaniem żółci, zwłaszcza po operacjach usunięcia woreczka żółciowego. Osoby spożywające otręby mogą uniknąć operacji wyrostka robaczkowego. Zawarty w otrębach błonnik daje poczucie sytości, a nie tuczy z uwagi na małą kaloryczność. Z tego względu otręby stosowane są z dużym powodzeniem w dietach odchudzających. Wartość kaloryczna otrąb wynosi 300 kcal, z czego organizm przyswaja 150 kcal. Otręby to żywność a nie lekarstwo, dlatego do ich spożycia należy wykorzystać wszystkie okazje. Posypujemy nimi chleb z masłem, dodajemy do sałatek i surówek, do słodkiego i kwaśnego mleka, jogurtu, kefiru i maślanki. Można w nich panierować kotlety, a także dodawać do wypieku pieczywa (ciasta), zastępując otrębami 10 proc. mąki oraz posypywać nimi formy do wypieku ciast. Ważne jest, aby otręby spożywać codziennie. Regularne spożywanie otrąb może przyczynić się do opanowania niektórych schorzeń jelit. Kurację otrębową należy zaczynać od małych dawek i zwiększać ich spożycie o 5 g na tydzień (jedna łyżka stołowa zawiera 5 g otrąb). PIGICORN - deser kukurydziany. Zawiera płatki, chrupki i zarodki kukurydziane, orzechy arachidowe, owoce kandyzowane i masę kakaowo - mleczną. Może być stosowany do bezpośredniego spożycia lub po zalaniu mlekiem, jako samodzielne danie, również w diecie bezglutenowej. PťATKI OTRÉBOWE PSZENNE - spożywane na Zachodzie pod nazwą Bran Flakes - są bogatym Žródłem niezbędnego w diecie pokarmowej włókna roślinnego, które zwane jest potocznie błonnikiem. Błonnik dietetyczny w naturalnej postaci występuje m.in. w produktach z pełnego ziarna. Z takiego ziarna wytwarzane są płatki pszenne otrębowe. Włókno roślinne wzbudziło żywe zainteresowanie w ostatnich latach po spostrzeżeniach, iż u osób, których dieta obfitowała we włókna pokarmowe, rzadziej występowały nowotwory jelita grubego, a także kamica żółciowa i cukrzyca. Wiadomo także, że w populacjach pozostających na diecie bogatej we włókno znacznie mniejsze jest nasilenie choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Spostrzeżenia te przekonują, że stosowanie w diecie pokarmowej włókna roślinnego jest wręcz konieczne. áródłem włókna pokarmowego w diecie są przetwory zbożowe, a produktem bardzo wartościowym, zawierającym znaczne jego ilości, są płatki otrębowe pszenne. Są one wyprodukowane z całych ziaren pszenicy. Niemal 1/3 zawartości płatków to otręby pszenne, a według danych naukowych zawartość włókna surowego w otrębach pszennych dochodzi do 17,5 proc. Włókno pokarmowe wpływa na strawność innych składników diety, ponieważ przy większym jego spożyciu wzrasta wydalanie tłuszczu i substancji azotowych. Pokarmy bogate we włókno m.in. pobudzają funkcje żucia i wydzielania śliny, zwiększają wypełnienie jelit, pobudzają ich ruchliwość i ukrwienie, tworzą korzystne podłoże dla rozwoju pożądanej flory bakteryjnej oraz mogą absorbować takie substancje jak cholesterol i kwasy żółciowe. W społeczeństwach, które odżywiają się pokarmami bogatymi we włókno, rzadko występuje otyłość. Dodatek włókna do diety niskokalorycznej powoduje redukcję wagi. Przy prawidłowym żywieniu, ze znacznym udziałem włókna roślinnego w ilości około 30 gramów na dobę, maleje ilość zaburzeń czynnościowych. Wprowadzanie włókna roślinnego do diety odbywać się winno stopniowo. Należy stosować dietę zrównoważoną i zwiększać spożycie błonnika w sposób umiarkowany. PťATKI śNIADANIOWE KUKURYDZIANE "CORN - FLAKES" - to nazwa znana w świecie od dziesięcioleci. W Polsce w końcu lat siedemdziesiątych nazwę tę szerzej spopularyzowano. Dziś mówimy częściej - płatki śniadaniowe kukurydziane - mając na myśli ten uszlachetniony produkt kukurydzy. "Corn - Flakes" - to dostępne przez cały rok Žródło selenu, witamin (A, B1, B2, B6), cennych składników mineralnych. Płatki śniadaniowe są produkowane z amerykańskiej kukurydzy, której odmiany kumulują m.in. szczególnie dużo selenu w formie przyswajalnej. Selen jest pierwiastkiem mającym niezwykłe własności profilaktyczne, ponieważ jego obecność w organiŽmie zmniejsza znacznie podatność na choroby nowotworowe. Ma też własności ochronne wobec skażenia pleśniami i działania promieni jonizujących oraz zatrucia rtęcią. Dzięki stosowaniu w produkcji płatków kukurydzianych soli kłodawskiej zestaw mikroelementów jest wzbogacony. Płatki kukurydziane zawierają takie biopierwiastki, jak: fosfor, wapń, żelazo, selen, magnez. W organiŽmie spełniają one różnorodne funkcje. Wraz z błonnikiem, pektynami i witaminą C chronią człowieka przed skażonym środowiskiem. Niedobór wymienionych biopierwiastków obniża odporność organizmu na infekcje oraz zwiększa predyspozycje do występowania niektórych zaburzeń metabolicznych, w tym miażdżycy. Jest to produkt o wysokich walorach odżywczych i smakowych. Wartość odżywcza płatków zależna jest od odmian przerabianej kukurydzy, lecz zwykle przedstawia się następująco: 70 proc. skrobi, 10 proc. białka, 0,5 proc. tłuszczu, około 20 proc. węglowodanów. Wartość energetyczna 30 g porcji (ok. 1 szklanki) wynosi 110 kcal. Szczególnie zdrowe i bardzo smaczne są płatki kukurydziane z mlekiem. Takie danie może stanowić podstawę pierwszego śniadania - zwłaszcza dla dzieci i osób starszych. Ważną zaletą płatków kukurydzianych jest to, iż nie wymagają gotowania. Płatki kukurydziane to produkt uniwersalny, o szerokim zastosowaniu w kuchni. Doskonale smakują jako dodatek do różnego rodzaju zup i napojów. PRZYSMAK śNIADANIOWY - spożywany z mlekiem, może być odrębnym daniem lub stanowić dodatek do wszystkich posiłków. Jest koncentratem zawierającym płatki jęczmienne i owsiane, chrupki otrębowe z mikroelementami, owoce kandyzowane i suszone, siemię lniane oraz orzechy arachidowe. Spożywanie przysmaku śniadaniowego uzupełnia w organiŽmie niedobory niektórych cennych składników pokarmowych. Jest polecany w profilaktyce cholesterolowej. UNICORN - całe ziarno pszenicy preparowane w kompozycji z olejem roślinnym. Zawiera wszystkie niezbędne składniki w biologicznym rozwoju organizmu - białko oraz tłuszcz o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, które chronią organizm przed chorobani cywilizacji. Unicorn spełnia warunki Narodowego Programu Profilaktyki Cholesterolowej. WAFLE TORTOWE - to naturalny wypiek zbożowy, którego głównym składnikiem jest mąka kukurydziana. Produkt bogaty w węglowodany, charakteryzujący się dużą trwałością. Produkowany jest z wykorzystaniem naturalnych surowców, zawierających wiele niezbędnych dla organizmu składników, zalecany szczególnie osobom będącym na diecie, osobom starszym oraz dzieciom. ZARODKI PSZENNE - są produktem naturalnym, wzmacniającym i regenerującym przeznaczonym do bezpośredniego spożycia. Są one produktem zbożowym, poddanym specjalnej obróbce technologicznej, w wyniku której wstrzymane zostały procesy fermentacyjne i rozkładowe. Na skutek ich embrionalnego pochodzenia różnią się zasadniczo od wszystkich innych artykułów pochodzenia zbożowego. Zawierają lekko strawne białko, składające się z niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu aminokwasów i odznacza się wysoką zawartością witamin łatwo rozpuszczalnych w tłuszczach i wodzie. Bogate są w magnez, witaminę B1 i inne z grupy B, witaminę PP oraz bardzo duże ilości witaminy E. Zarodki zawierają korzystny skład kwasów tłuszczowych. Prawie 80 proc. kwasów tłuszczowych stanowią niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które mają działanie przeciwmiażdżycowe. Wśród składników mineralnych zidentyfikowano 21 pierwiastków - w 100 g zarodków znajduje się m.in. 275 mg magnezu. Ze względu na zawartość NNKT zarodki są bardzo nietrwałe, rozpoczęto więc próby ich utrwalania. Zarodki stabilizowane mają trwałość kilku miesięcy. 50 g zarodków pszennych zaspokaja dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę B1. Zawartość witamin oraz innych składników odżywczych powoduje, że wiele krajów produkuje zarodki z przeznaczeniem ich do bezpośredniego spożycia. Są one stosowane jako dodatki do wzbogacania różnego rodzaju potraw spożywanych na zimno i gorąco np. do mleka, śmietany, jogurtu, past do kanapek, kleików, zup, surówek warzywnych, potraw słodkich z kasz, deserów, mas do tortów i ciastek. Zarodki pszenne są szczególnie zalecane w żywieniu osób ze schorzeniami układu krążenia, chorobami skóry i układu nerwowego, dla wzmocnienia organizmu przy dużych napięciach psychicznych, w zapobieganiu wczesnym procesom starzenia, jako dieta lekkostrawna w schorzeniach przewodu pokarmowego. ZIARNOVITA - zawiera preparowane ziarna zbóż, prażone zarodki pszenne i kukurydziane, siemię lniane, słonecznik, orzechy. Jest bogatym Žródłem błonnika, witamin A i E oraz mikroelementów. Służy do bezpośredniego spożycia. 6. PRZETWORY Z WARZYW i OWOCúW BETANINA - preparat naturalnych barwników czerwonych z buraka ćwikłowego. Służy do barwienia artykułów spożywczych takich jak: napoje, desery, lody, wyroby cukiernicze itp. Szczególnie nadaje się do barwienia produktów dla dzieci i wyrobów dietetycznych. W ich wytwarzaniu nie stosuje się żadnych związków chemicznych i syntetycznych. CZOSNEK W TABLETKACH - nowoczesna, łatwa w stosowaniu i przechowywaniu oraz trwała forma czosnku naturalnego, jedna tabletka stanowi odpowiednik około jednego ząbka czosnku. Oprócz walorów smakowych ma również właściwości lecznicze. Stałe przyjmowanie czosnku może przyczynić się do pobudzania ogólnej odporności i żywotności organizmu, łagodzenia stanów zmęczenia, opóŽniania procesów starzenia się. Przeciwdziała on rozwojowi ogólnej miażdżycy i związanych z nią chorób naczyń krwionośnych oraz nadciśnieniu tętniczemu, zapobiega zaburzeniom trawienia, działa bakteriobójczo, odkaża przewód pokarmowy, górne drogi oddechowe i płuca, przeciwdziała wszelkim stanom zapalnym, chorobom przeziębieniowym oraz wielu innym związanym z układem oddechowym. Oprócz walorów leczniczych czosnek może być stosowany jako przyprawa do wędlin, zup, kwaszenia ogórków. Na rynku można spotkać kilka asortymentów tabletek czosnkowych: aliosat 1 - preparat suszu czosnkowego, aliosat 2 - bezwonny preparat suszonego czosnku z dodatkiem suszonych warzyw, aliosat 3 - preparat z suszonego czosnku z dodatkiem dolomitu, aliosat 4 - bezwonny preparat z suszu czosnku z dodatkiem dolomitu i olejku miętowego. DESERY "NATURA" - to kisiele, budynie smaczne i zdrowe, produkowane wyłącznie z naturalnych substancji smakowych, takich jak: susze owocowe, naturalne barwniki roślinne bez jakichkolwiek dodatków chemicznych tzn. syntetycznych barwników i esencji. Wytwarzane są w warunkach czystości wymaganych dla żywności dietetycznej, nie zawierają glutenu - dlatego są korzystne dla delikatnych dziecięcych organizmów. Kisiel jagodowy, galaretka wiśniowa, budynie: jagodowy, różany, betaninowy i czekoladowy - to pierwsze w kraju desery naturalne - żywność atestowana zdrowa i smaczna głównie dla dzieci. DíEM BEZCUKROWY - jest to wyrób wyprodukowany bez dodatku cukru (sacharozy), co uwydatnia walory smakowe użytych owoców. Podstawowe składniki - to owoce całe lub rozdrobnione pozbawione części niejadalnych, soki owocowe, miód pszczeli, pektyna. Cukry oraz pozostałe składniki odżywcze znajdujące się w dżemie pochodzą wyłącznie z owoców i miodu. Produkt ten może stanowić wartościowe uzupełnienie pożywienia człowieka zdrowego, jak również może być cennym składnikiem specjalnych diet w żywieniu ludzi chorych. Kaloryczność dżemu bezcukrowego jest ponad dwukrotnie niższa niż takich samych wyrobów powszechnie produkowanych (wysokosłodzonych). KETCHUP BEZ OCTU - pasteryzowany, o kilku smakach. Do produkcji wykorzystuje się surowce od sprawdzonych plantatorów. Nie zawiera środków konserwujących. KONFITURA Z PťATKúW RúíY - produkt naturalny z płatków kwiatów róży, ma znakomite walory aromatyczno - smakowe. Konfitura jest stosowana w chorobach dróg oddechowych. MUSLI OWOCOWE - to produkt, którego u nas nie było. Wytwarzane po raz pierwszy w Polsce z podkiełkowanej i spłatkowanej pszenicy, siemienia lnianego oraz wysokiej jakości suszonych owoców (moreli, bananów, rodzynek i orzechów) pochodzących z importu, z upraw kontrolowanych. Musli zalecane jest do bezpośredniego spożycia lub jako dodatek do produktów mlecznych i deserów. Niezastąpione w żywieniu sportowców, turystów oraz dzieci i młodzieży. NAPúJ WIELOOWOCOWY "ALlMA" - jest kompozycją naturalnych soków klarownych i przecierowych uzyskanych z najatrakcyjniejszych owoców południowych i krajowych takich jak: pomarańcze, ananasy, cytryny, gejpfruty, brzoskwinie, morele, banany, jabłka, marakuja. Nie zawiera żadnych konserwantów i sztucznych dodatków. Wyrób jest pasteryzowany i sprzedawany w zamkniętych hermetycznie opakowaniach szklanych, co gwarantuje jakość mikrobiologiczną i długą jego trwałość. Jest produkowany z owocowych półfabrykatów wytworzonych i przechowywanych w odpowiednich warunkach sanitarnych lub mrożonych, takich jakie stosuje się w produkcji przetworów dla dzieci. Półfabrykaty są poddawane ostrej kontroli odnośnie pozostałości substancji chemicznych, dzięki czemu napój odznacza się wysokimi walorami zdrowotnymi. OrzeŽwiający o wspaniałym smaku i aromacie jest polecany dzieciom, młodzieży i dorosłym. NATURALNA MULTIWITAMINA - zagęszczony sok z owoców róży i aronii. Duża zawartość naturalnej witaminy C, pektyn, składników mineralnych, zwłaszcza magnezu i potasu świadczy o wyjątkowych walorach dietetyczno - odżywczych. Około 20 g soku wystarczy do zaspokojenia dziennych potrzeb dorosłego człowieka na witaminę C. Produkt nieklarowany, bez konserwantów. W ziołolecznictwie stosowany jako środek regulujący ciśnienie i ogólnie wzmacniający. Wspomaga w chorobach wątroby, przeziębieniach, krwawieniu dziąseł. NATURALNE íELE OWOCOWE - zawierają wyłącznie składniki soków bez dodatku cukru, środków żelujących, barwników i środków konserwujących. Są znane m.in. żele gruszkowo - jabłkowe i gruszkowo - śliwkowe. Produkty te są polecane przede wszystkim dzieciom i ludziom chorym ze względu na wysoką wartość odżywczą, uwarunkowaną dużą zawartością naturalnych substancji słodzących i żelujących. Są przeznaczone do bezpośredniego spożycia, jako zamiennik dżemów. Mogą być również wykorzystane w przemyśle cukierniczym (nadzienia cukierków, ciast i innych). NATURALNY AROMAT JABťKOWY W PROSZKU - wytwarzany wyłącznie ze składników naturalnych. Ma zastosowanie w aromatyzowaniu deserów, koncentratów spożywczych oraz napojów. Nadaje wyrobom intensywny, zharmonizowany, czysty zapach świeżych jabłek. NEKTAR Z RúíY POLSKIEJ - w naszym klimacie roślina ta jest największym magazynem witaminy C. Poza nią zawiera witaminy A, B1, B2, E, K, garbniki, cukry, kwasy organiczne. Wyhodowane przez polskiego badacza Jana Milewskiego wysokowitaminowe gatunki owoców róży zawierają aż 15 razy tyle witaminy C co czarne porzeczki lub nać pietruszki, a 100 razy tyle co miąższ pomarańczy, cytryn lub grejpfrutów, dlatego nie można się dziwić, że napój ma takie powodzenie. Prawidłowa zawartość witaminy C w organiżmie oznacza, że jego odporność na szkodliwe czynniki zewnętrzne zapewni utrzymanie zdrowia. Chroni serce przed zawałem, arterie przed cholesterolem, oczy przed zaćmą, organizm przed sklerozą. W zimie i na wiosnę szczególnie jest potrzebna witamina C bez względu na wiek. Tylko 1/2 szklanki "Polskiej Róży" uzupełnia całkowicie w naturalną witaminę C codzienną dietę. "Polska Róża" - bogaty nośnik witaminy C - nie jest cudownym środkiem na wszystko, nie jest lekiem, ale cudowną odżywką. Pita systematycznie wyrównuje powszechny niedobór witaminy C w pożywieniu - nie leczy ale uodparnia, pozwala na sprawne sterowanie procesami życiowymi organizmu, ochrania go przed zagrożeniami, działa odtruwająco wobec wpływu skażonego środowiska, pozwala na wyzwolenie naszej pełnej aktywności fizycznej i psychicznej, jest "naturalnym środkiem broniącym nas przed starością". Sok pity systematycznie widocznie zmniejsza lub likwiduje zupełnie krwawienie dziąseł, wpływa na poprawę morfologii krwi, zapobiega wielu ujawnionym i nieujawnionym chorobom. A już szczególnie cenny okazuje się przy odżywianiu dzieci, osób starszych, matek karmiących i kobiet ciężarnych. OGúRKl KONSERWOWE NA KWASKU CYTRYNOWYM - wyrób pozbawiony octu i środków konserwujących. PASZTET SOJOWO - WARZYWNY - przygotowywany jest z soi, warzyw i tłuszczu roślinnego. Stanowi bogate Žródło wysokowartościowego białka roślinnego, przypominającego swoim składem białko zwierzęce. Produkt zawiera błonnik, sole mineralne (m.in. magnez), witaminy A, D, B. Zapobiega miażdżycy, obniżając poziom cholesterolu. ťatwo strawny, niskokaloryczny i dobrze przyswajalny. Można go spożywać na zimno, używać do smarowania pieczywa oraz jako nadzienia naleśnikowego lub farszu. PRZETWORY "BOBO - FRUT" Soki stanowiące niezbędne uzupełnienie pożywienia w różnych okresach życia niemowląt. Soki dla niemowląt i dzieci są produkowane z przetartych owoców i warzyw i są wartościowsze od soków klarownych, dostarczają bowiem organizmowi pełną kompozycję składników zawartych w surowcach. Dokładne rozdrobnienie użytych surowców umożliwia lepsze przyswajanie składników pokarmowych przez organizm dziecka. Bogaty ich asortyment ułatwia wybór soku dostosowanego do upodobań dziecka. Nowe asortymenty soków zawierają w składzie recepturowym wyłącznie uprawiane w kraju rodzime owoce o wysokich wartościach odżywczych i atrakcyjnych walorach smakowych. Są to jabłka, gruszki, agrest, czerwone i czarne porzeczki, maliny i truskawki. W jednym asortymencie dodano marchwi celem zwiększenia wartości odżywczej. Przetarte owoce i warzywa z udziałem marchwi, jabłek, moreli i bananów przeznaczone dla niemowląt w trzecim miesiącu życia. Przetwory te odznaczają się zwiększoną zawartością owoców i warzyw. Dlatego mają większą wartość żywieniową w porównaniu do soków. Zupy warzywne i przetarte warzywa stanowiące nieodzowny składnik całodziennej diety niemowląt. W zależności od asortymentu przeznaczone są dla niemowląt po trzecim, szóstym i dziewiątym miesiącu życia. Produkowane są ze starannie dobranych najwartościowszych warzyw bogatych w składniki mineralne, głównie wapń, fosfor, żelazo, potas i magnez, chroniące organizm dziecka przed niedoborem pokarmowym i zaburzeniami metabolicznymi. Zawierają także znaczne ilości prowitaminy A oraz witamin B1, B2, C. Kaloryczność przetworów wzbogacona została dodatkiem ryżu lub mąki ryżowej i masła. Desery dla niemowląt po dziewiątym miesiącu i powyżej pierwszego roku życia: jabłka z ryżem, jabłka z morelami i ryżem, krem gruszkowo - pomarańczowy o delikatnym, atrakcyjnym smaku i wysokich wartościach odżywczych charakterystycznych dla użytych owoców. Dżemy i marmolady niskosłodzone dla dzieci powyżej pierwszego roku życia. Mają obniżony do minimum dodatek cukru oraz zwiększoną zawartość składników owocowych. Stanowią kompozycję najwartościowszych owoców. Wszystkie oferowane przetwory są produktami bezglutenowymi, przetarte warzywa nie zawierają dodatku soli. Przetwory "Bobo - Frut" to żywność specjalna produkowana z surowców najwyższej jakości. Ostra kontrola pod względem czystości mikrobiologicznej oraz pozostałości substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia gwarantuje wysoką jakość zdrowotną produktów, jakiej nie może zapewnić sama matka, przygotowując przetwory z surowców niekontrolowanych. RIO TONIC 125 - to koncentrat produkowany wyłącznie z naturalnych, importowanych surowców najwyższej jakości, o znakomitych walorach organoleptycznych. Sporządzony z użyciem tego koncentratu "tonik" wyróżnia się zharmonizowanym smakiem i delikatnym cytrusowym aromatem. Do produkcji koncentratu użyto bowiem naturalnych wyciągów z gorzkich odmian pomarańczy, sprowadzanych z Wybrzeża Kości Słoniowej. Produkt nie zawiera ani związków chininowych, ani żadnych sztucznych konserwantów. W odróżnieniu od innych napojów typu "tonik" - bezalkoholowy napój orzeŽwiający, powstały na osnowie koncentratu Rio Tonic 125, jest bezpieczny i zdrowy. SOJAVIT - nowoczesny produkt zawierający substancje odżywcze i wzmacniające. Jest łatwostrawny i wysokoenergetyczny. Jego cenne składniki białkowe i mineralne są niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Uzupełnia niedobory niektórych składników mineralnych oraz witamin. Wpływa dodatnio na układ nerwowy, mięśniowy i kościec. Podstawowym składnikiem Sojavitu jest soja, która jest Žródłem wysokowartościowego białka oraz wolnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zawiera witaminy A, B1, B2, B6, E i PP oraz składniki mineralne: magnez, wapń, cynk, fosfor i żelazo. Wskazany w intensywnym wysiłku fizycznym, a szczególnie dla młodzieży, sportowców i turystów. SOK Z CZARNEJ PORZECZKI - produkowany jest z niekonserwowanego chemicznie surowego soku porzeczkowego lub zagęszczonego klarowanego rozcieńczonego wodą, z dodatkiem cukru oraz kondensatu naturalnych substancji aromatycznych. Ma duże wartości odżywcze i dietetyczne. Nieomal w całości zawiera wszystkie składniki rozpuszczalne, jakie posiada owoc, a więc jest bogaty w cukry, kwasy organiczne, sole mineralne, garbniki, barwniki itp. Stanowi bogate Žródło witaminy C. W litrze soku z czarnych porzeczek znajduje się około 1000 mg kwasu askorbinowego. Jest bardzo ważne, że tej witaminie towarzyszy witamina P, która ułatwia jej przyswajanie przez organizm. Czarna porzeczka dostarcza również witaminę K. Medycyna ludowa polecała jej spożywanie jako leku przeciwreumatycznego. Niewiele owoców ma tyle rzadkich mikroelementów, jak np. bor i jod lub tyle cennych kwasów organicznych. Nowoczesna fitoterapia zaleca czarne porzeczki - zwykle w mieszankach ziołowych - jako lek w chorobach gośćcowych, miażdżycy naczyń, przewlekłych nieżytach pęcherza, kamicy dróg moczowych, nieżytach żołądka, biegunkach, kolkach, dolegliwościach serca i migrenach. SOK Z CZERWONEJ PORZECZKI - jest przygotowywany z soku surowego bezpośrednio po wytłoczeniu lub z soku zagęszczonego rozcieńczonego z dodatkiem cukru i kondensatu substancji aromatycznych. Porzeczki czerwone również charakteryzują się korzystnym składem chemicznym. Zawierają dużo kwasów organicznych, związków pektynowych, stanowią atrakcyjny surowiec do produkcji soków pitnych i innych wyrobów. SOK JABťKOWY 100 - procentowy - do jego uzyskania służą różnorodne gatunki jabłek. Napój aromatyczny, klarowny, pasteryzowany, wolny od środków koloryzujących i konserwujących. Charakteryzuje go łagodny smak. Szklanka soku (200 ml) zawiera 374 mg witaminy na litr - 25,5 mg magnezu i 481 mg potasu. SOK POMARAąCZOWY 100 - procentowy - jest produkowany ze specjalnie dobranych rodzajów naturalnych koncentratów pomarańczowych, zmieszanych w odpowiedniej proporcji aby uzyskać napój o zharmonizowanym smaku i zapachu, właściwym stosunku kwasów do cukrów czyli najlepszy dla konsumenta. Sok charakteryzuje sig dużą wartością odżywczą. W 100 g wyrobu obliczono 31,94 mg witaminy C. Badania wykazały, że szklanka soku pomarańczowego zaspokaja dzienne potrzeby dorosłego człowieka na witaminę C w 106 proc. SOK POMIDOROWY 100 - procentowy - otrzymuje się go ze świeżych pomidorów, nie jest konserwowany, zawiera liczne składniki mineralne i witaminy. Odznacza się dużą zawartością witaminy C. Natomiast obecność w soku soli mineralnych i witamin sprawia, iż może on być spożywany przez diabetyków, osoby ciężko chore i sportowców. Woda używana w produkcji tych soków jest uzyskiwana ze Žródła oligoceńskiego, dodatkowo uzdatniona najnowocześniejszymi metodami. Zawartość metali szkodliwych w sokach jabłkowym, pomarańczowym i pomidorowym jest znacznie niższa, niż przewidują normy. 7. WYROBY DROBIOWE DROBIOWA SZYNKA WARSZAWSKA - jest produkowana wyłącznie z mięsa drobiowego - kurcząt typu brojler - z dodatkiem przypraw. Nie zawiera innych tłuszczów zwierzęcych ani lepiszczy wiążących wyrób. Ze względu na unikalny sposób produkcji, skład surowca i walory zdrowotne warszawska szynka drobiowa odznacza się cechami zdrowego produktu. Mała zawartość tłuszczu drobiowego tj. około 7 proc. i brak tłuszczów zwierząt rzeŽnych (wieprzowego, wołowego czy baraniego) umożliwia stosowanie szynki w profilaktyce cholesterolowej, w diecie przy chorobach nadciśnieniowych, wieńcowych i otyłości. Ze względu na brak puryn w tym wyrobie w przeciwieństwie do mięsa cielęcego wskazane jest spożywanie szynki drobiowej w przypadku chorób reumatycznych i gośćcowych. Wyrób ten jest lekkostrawny, smaczny i zdrowy. FRYKASY DROBIOWE - zawierają mięso z kurczaków, nadzienie, sól bocheńską "Julian" z mikroelementami, przyprawy naturalne i ziołowe. Odznaczają się walorami dietetycznymi i smakowymi, zawierają minimalną ilość tłuszczu z kurczaków. Mogą być spożywane na zimno lub gorąco, jako zakąski barowe albo dania obiadowe. Frykasy proponuje się podawać z sosami (pomidorowym, grzybowym, koperkowym, chrzanowym), jako zakąski zimne i gorące (z pieczywem lub bez niego). Są możliwe następujące zestawy obiadowe: z ziemniakami, kapustą, po śląsku, z kluskami śląskimi, w sosie grzybowym oraz z ryżem, makaronem, a także z barszczykiem. HAMBURGERY Z KURCZAKA - są produkowane z kurczaka z dodatkiem surowców skrobiowych i przypraw oraz soli bocheńskiej z mikro - i makroelementami. Są wytwarzane bez udziału mięsa i tłuszczu zwierząt rzeŽnych. W porównaniu z hamburgerami produkowanymi z mięsa wołowego i wieprzowego, jest to wyrób niskokaloryczny, może być stosowany w profilaktyce cholesterolowej. Mają szerokie zastosowanie w nowoczesnej kuchni i małej gastronomii. Można je spożywać na zimno i na gorąco, jako danie barowe i obiadowe. KABANOSY DROBIOWE - produkcja kabanosów odbywa się bez dodatku tłuszczów zwierząt rzeŽnych, wieprzowiny, wołowiny. Tłuszcz zawarty w kabanosie to naturalna ilość tłuszczu drobiowego zagęszczona w podsuszaniu i dojrzewaniu kabanosów. Kabanosy wieprzowe mają do 40 proc. tłuszczu, natomiast kabanosy wytwarzane z surowca drobiowego zawierają średnio 20 proc. tłuszczu drobiowego. Kabanosy drobiowe są wyrobem lekkostrawnym, zdrowym i smacznym, zalecanym do spożywania w dietach układu pokarmowego i chorobach reumatycznych. Pod względem zawartości metali szkodliwych dla zdrowia i pozostałości biologicznych odpowiadają nie tylko krajowym wymaganiom lecz również wymogom EWG. Produkcja kabanosów drobiowych odbywa się w nowoczesnym zakładzie mającym uprawnienie eksportowe do krajów EWG i USA. KIEťBASA ťOSOSIOWA Z KURCZAKA - produkt delikatesowy z całych mięśni kurczaka. Kiełbasa uformowana trwale w postaci batonu. Lekko strawna, nie zawiera tłuszczów zwierząt rzeŽnych, odznacza się niskim poziomem cholesterolu, wysoką zawartością pełnowartościowego białka, małą kalorycznością. Ma szerokie zastosowanie w każdym rodzaju diety, począwszy od odchudzającej, w profilaktyce cholesterolowej, chorobach wieńcowych i nadciśnieniu, chorobach przewodu pokarmowego. Doskonała w dietach dla rekonwalescentów po operacjach. W pełni zastępuje szynkę i polędwicę wieprzową, ma lepsze walory smakowe, zawiera mniej tłuszczu oraz rozwiązuje problemy żywieniowe ze względów religijnych, poleca się ją diabetykom, bezglutenowcom. KROKIETY Z KURCZAKA - wyrób niskokaloryczny, jest przyrządzany z mięsa i podrobów kurczaków oraz z soli bocheńskiej z mikroelementami i przypraw naturalnych i ziołowych. Produkt można spożywać na zimno i gorąco jako zakąskę lub danie barowe. POLÉDWICA DROBIOWO - KONSERWOWA - wyrób czysto drobiowy, produkowany z całych mięśni kurczaków i bez dodatku mięsa zwierząt rzeŽnych lub innych środków wiążących i chemicznych. Wyrób delikatesowy, charakteryzujący się minimalną zawartością tłuszczu drobiowego, niskim poziomem cholesterolu - około 4 razy niższy niż w polędwicy wieprzowej (ujęty przez Instytut íywności i íywienia w Warszawie w międzynarodowym programie profilaktyki cholesterolowej), obniżoną zawartością soli kuchennej. Wyrób lekko strawny, bez tłuszczów zwierząt rzeŽnych, niskokaloryczny, o wysokiej zawartości białka. Może być stosowany w każdej diecie. Wskazany w chorobach przewodu pokarmowego, nadciśnieniowych, wieńcowych oraz w otyłości i profilaktyce cholesterolowej. W pełni może zastąpić szynkę i polędwicę z mięsa zwierząt rzeŽnych i rozwiązuje problemy żywieniowe ze względów religijnych w zakresie diety białkowej. POLÉDWICA Z DROBIU - wyrób ten jako pierwszy w Polsce został włączony do programu profilaktyki cholesterolowej przygotowanego przez Instytut íywności i íywienia w Warszawie. Walory zdrowotne polędwicy to zaledwie 2 proc. tłuszczu. Dla porównania: kiełbasa zwyczajna - 15 proc. tłuszczu, szynka średnio tłusta - wędzona surowa - 35 proc., szynka średnio tłusta gotowana - 33 proc., polędwica - 4 proc., parówka - 30 proc., mortadela - 15 proc. tłuszczu. Jeśli w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych naukowcy zalecają radykalne zmniejszenie konsumpcji tłuszczów zwierzęcych, polędwica z drobiu może być spożywana przez ludzi zdrowych i chorych. 8. TťUSZCZ ROśLINNY MARGARYNA BIELSKA - znajduje wszechstronne zastosowanie w gospodarstwie domowym. Posiada dobre właściwości smarowania pieczywa nawet po wyjęciu z lodówki oraz nadaje się do pieczenia, smażenia i ubijania kremów. Ma nie więcej niż 18 proc. wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, dzięki czemu jest dość odporna na procesy utleniania się tłuszczu, zwłaszcza podczas pieczenia. Specjalne dodatki przeciwdziałają efektowi pryskania podczas smażenia oraz nadają smażonej żywności złoty kolor. Zawiera witaminy A i D. Duża higiena produkcji pozwala na używanie margaryny przez co najmniej 6 tygodni, pomimo niestosowania żadnych środków konserwujących. MARGARYNA SťONECZNA - wysokogatunkowa, jest przeznaczona do smarowania pieczywa. Specjalnie dobrana jej konsystencja pozwala na doskonałe smarowanie pieczywa nawet bezpośrednio po wyjęciu z lodówki. Duża zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz brak soli i cholesterolu czyni ją szczególnie przydatną dla osób zagrożonych arteriosklerozą. Głównym składnikiem tej margaryny jest olej słonecznikowy występujący w 80 proc. w osnowie tłuszczowej. Zawiera dodatki gwarantujące jej wysokie walory smakowe oraz witaminy A i D. Jest produkowana na nowoczesnej instalacji gwarantującej odpowiednią higienę produkcji i trwałość co najmniej 2 miesiące bez zastosowania jakichkolwiek środków konserwujących. MARGARYNA SťONECZNIKOWA - pełna, wysokogatunkowa, przeznaczona do smarowania pieczywa. Wyprodukowana w 100 proc. z oleju słonecznikowego, dzięki czemu zawiera ponad 40 proc. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Nie zawiera soli i cholesterolu, dlatego zalecana jest dla osób zagrożonych chorobami wieńcowymi. Zawiera witaminy A i D. Starannie dobrana receptura gwarantuje dobre smarowanie margaryny na pieczywie i wysokie walory smakowe. Nie zawiera żadnych środków konserwujących, a trwałość zachowuje do 6 tygodni. MARGARYNA śNIADANIOWA - charakteryzuje się obniżoną zawartością tłuszczu do 60 proc. i jest przeznaczona do smarowania pieczywa. Brak cholesterolu i obniżona kaloryczność margaryny powoduje, że można ją stosować w dietetycznym żywieniu. Zawiera umiarkowaną ilość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych i dzięki temu jest dość odporna na utlenianie się tłuszczu. áródło witaminy A i D. Jest pasteryzowana i nie zawiera żadnych środków konserwujących. 9. WODY ZDROWOTNE BASIA - woda mineralna wapniowo - magnezowa, naturalna głębinowa. Nasz jadłospis wywołuje w naszych organizmach poważny deficyt magnezu. Właściwa gospodarka magnezem w organiŽmie warunkuje jego prawidłowe działanie, prawidłowy przebieg jego funkcji życiowych. Chcąc zachować zdrowie, musimy więc w jakiś sposób uzupełnić braki magnezu w naszym organiŽmie. Możemy to osiągnąć pijąc regularnie naturalną wodę głębinową magnezowo - wapniową "Basia". Działa antystresowo, uspokajająco na nerwy, usuwa zmęczenie fizyczne i umysłowe, oddziałuje korzystnie na pracę jelit, wątroby i nerek, przeciwdziała infekcjom i wpływa na szybsze leczenie ran. Ponadto poprawia krążenie i przeciwdziała zawałom, wzmacnia strukturę kości, zębów i stawów, wpływa na korzystną przemianę materii. Picie wody magnezowo - wapniowej "Basia" wskazane jest szczególnie przy wykonywaniu ciężkiej pracy fizycznej w podwyższonej temperaturze, w kopalniach, hutach, przędzalniach, w przemyśle chemicznym, stoczniowym i budownictwie. Zalecana jest także we wszystkich dietach. KRAKOWIANKA - profilaktyczno - zdrowotna stołowa woda mineralna. Bogata w magnez - biopierwiastek mający ogromne znaczenie w prawidłowym rozwoju organizmu człowieka, przeciwdziałający chorobom i schorzeniom współczesnej cywilizacji m.in. miażdżycy, nadciśnieniu, zawałom serca i nowotworom, działający antystresowo i uspokajająco na nerwy, usuwający zmęczenie fizyczne i umysłowe, oddziałujący korzystnie na pracę jelit, wątroby, nerek. Zawiera również selen - szczególnie ważny biopierwiastek ochraniający układ immunologiczny przed szkodliwymi czynnikami zanieczyszczonego środowiska, zapobiegający nowotworom, alergii i zatruciom przemysłowym. Spośród wielu wód mineralnych "Krakowianka" odznacza się najbardziej korzystnymi ilościami i proporcjami składników mineralnych, które są niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. "Krakowianka" jest krystalicznie czystą, naturalną wodą mineralną wolną od zanieczyszczeń bakteriologicznych oraz innych zanieczyszczeń biologicznych i przemysłowych. Zalecana jest szczególnie dla osób cierpiących na choroby i schorzenia wynikające z niedoboru biopierwiastków, osób przebywających w zanieczyszczonym środowisku, pracujących w ciężkich warunkach w przemyśle i rolnictwie, narażonych na duży wysiłek i stresy oraz rekonwalescentów, kobiet ciężarnych i dzieci. Jak żaden inny napój orzeŽwia i skutecznie gasi pragnienie. Służy do użytku domowego oraz w przemyśle spożywczym do produkcji zdrowej żywności. KRYSTYNKA - woda mineralna. Ma przyjemny, orzeŽwiający smak, gasi świetnie pragnienie, pomaga w trawieniu, w pewnym stopniu zapobiega anemii. Zalety te zawdzięcza swojemu składowi chemicznemu, a przede wszystkim zawartości jonów wapnia, magnezu, sodu, potasu, chloru, bromu oraz innych. Jest ona niezastąpiona w przypadkach niedoboru soli w organiŽmie. Wykorzystuje się ją więc w zakładach produkcyjnych, w których na skutek temperatury czy też ciężkiej pracy następuje ubytek soli w organiŽmie w wyniku pocenia. Godna polecenia jest w czasie upałów. Korzystną rolę spełnia również jako woda stołowa. MAGNEZJANA - woda naturalna z magnezem. Magnez - pierwiastek życia - działa w różnych niedomaganiach i chorobach: miażdżycy, chorobach serca, alergiach. Pomaga zwalczać stresy. 10. WYROBY DIETETYCZNE BORAGOGLANDYNA 100 - to preparat zawierający olej z nasion ogórecznika. Roślina ta od lat była stosowana w ziołolecznictwie, lecz ogromne nią zainteresowanie podobnie jak wiesiołkiem dwuletnim, nastąpiło po odkryciu w ich nasionach, oprócz innych nienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasu gamma - linolenowego (GLA). Olbrzymie znaczenie preparatu zawierającego GLA wynika z możliwości wykorzystania go do usuwania zaburzeń metabolicznych. Jest on nienasyconym kwasem tłuszczowym, zaliczanym do niezbędnych (NNKT). W przeciwieństwie do innych NNKT, GLA nie jest pobierany z codziennym pokarmem, gdyż w nim nie występuje, wyjątek stanowi mleko kobiece. Jak wykazały badania, olej z nasion ogórecznika zawiera od 20 proc. do 27 proc. GLA, zaś olej z nasion wiesiołka od 7 do 9 proc. GLA. Niedobory NNKT mogą prowadzić do kształtowania się chorób metabolicznych np. otyłości, zaburzeń w funkcjonowaniu gruczołów wydzielania wewnętrznego np. zakłóceń cyklu miesięcznego u kobiet, zaburzeń w układach nerwowym i immunologicznym. Powstawanie niedoboru GLA może wynikać z niedostatecznej jego ilości w pokarmie (dotyczy niemowląt nie karmionych piersią) oraz niesprawności układu enzymatycznego tj. delta 6 desaturazy (D-6-D). Kwas gamma - linolenowy zawarty w B - 100 ma działanie regulująco - usprawniające w przypadkach: przedmiesiączkowego napięcia u kobiet oraz innych zaburzeń metabolicznych pochodzenia endokrynnego tj. otyłości, cukrzycy typu II, chorób immunologicznych oraz bakteryjnych i wirusowych rozwijających się na podłożu obniżonej odporności, chorób skóry (trądzik), łuszczycy, chorób układu oddechowego: astma bronchiale endoegzogenes, nawracające infekcje dróg oddechowych, chorób układu pokarmowego: zespół zaburzeń wchłaniania (szczególnie celiakia czyli choroba trzewna wymagająca diety bezglutenowej), wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroby tkanki łącznej, gośćcowego zapalenia stawów, zespołu Sjogren'a, twardziny skóry, choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy tętnic obwodowych, reumatoidalnego zapalenia stawów, marskości wątroby, nadciśnienia tętniczego krwi, podwyższonego poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, zaburzeń centralnego układu nerwowego, wskazany jest w nadpobudliwości i schizofrenii, groŽby skupiania się płytek krwi i tworzenia zakrzepów wewnątrz naczyniowych (zawały), drętwienia i osłabienia ruchowego mięśni nóg, zaburzeń odporności organizmu. CHLEB BEZGLUTENOWY I SUCHARKI - o podstawowym składzie surowcowym: skrobia kukurydziana, skrobia pszenna, mąka ziemniaczana, mąka ryżowa. Wyroby są przeznaczone dla dzieci i osób chorych na celiakię. CHRUPKI KUKURYDZIANE - są przetworem kaszy kukurydzianej - surowca nie pozbawionego wielu potrzebnych organizmowi składników jak np. magnez - pierwiastek wpływający bardzo korzystnie na samopoczucie i system nerwowy, selen - powodujący zmniejszenie podatności organizmu na choroby nowotworowe, a także różnego rodzaju infekcje przewodu pokarmowego. Do surowca można dodawać składniki polepszające walory smakowe chrupek: ryż, ziemniaki, owoce (jabłka). Produkt jest przeznaczony w głównej mierze dla dzieci chorych na celiakię oraz dla ludzi starszych, kobiet w ciąży i osób będących na diecie. Produkt znany i szeroko rozpowszechniony zwłaszcza wśród dzieci ze względu na oferowane smaki. Chrupki wytwarzane z dodatkiem suszu jabłkowego wpływają korzystnie w infekcjach przewodu pokarmowego, zwłaszcza u dzieci. Chrupki kukurydziane to produkt bezglutenowy. Jest przeznaczony do bezpośredniego spożycia lub stosowany jako dodatek do gotowych potraw oraz deserów, kremów i lodów. CHRUPKI KUKURYDZIANE Z ZARODKAMI I MIKROELEMENTAMI - są produktem otrzymywanym z kaszki kukurydzianej, wzbogaconej dodatkiem stabilizowanych zarodków pszennych i naturalnej soli kamiennej "Julian" zawierających cenne składniki. Dzięki niezwykle korzystnemu doborowi surowców produkt ten ma bardzo wysokie walory zdrowotne, jak również odżywcze i smakowe. Dostarcza łatwo przyswajalnego białka roślinnego potrzebnego w procesie trawienia, witaminy, zwłaszcza E oraz z grupy B. Mikroelementy wchodzące w skład chrupek, głównie cynk, magnez i fosfor wywierają istotny wpływ na ogólną sprawność przemiany materii, odnowę komórkową organizmu, którą dodatkowo intensyfikuje selen. Jest to produkt wybitnie dietetyczny. CUKIERNICZE WYROBY BEZGLUTENOWE - dla dzieci będących na diecie bezglutenowej jest to zdrowa żywność. Oto niektóre z tych wyrobów: biszkopty, ciasta kruche z cukrem, pierniki w polewie, herbatniki kruche, kokosanki, muszelki z konfiturą oraz groszek ptysiowy i klery suche - te dwa ostatnie produkty mogą być stosowane w diecie diabetyków, ponieważ nie zawierają cukru. Głównymi surowcami wymienionych wyrobów jest skrobia kukurydziana i pszenna, mąka ziemniaczana, a więc takie, które nie zawierają glutenu. Nie odbiegają swoimi cechami smakowymi i wyglądem od tradycyjnych wypieków cukierniczych. GAMMOLIN - jest olejem z wiesiołka dwuletniego z dodatkiem witaminy E. Cechą charakterystyczną preparatu jest zawartość w nim nienasyconego kwasu tłuszczowego (NNKT), gamma - linolenowego (GLA). GLA jest prekursorem prostaglandyny (PGE1), która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Powstawanie niedoborów GLA, a w następstwie zaburzenia syntezy PGE1, najczęściej spowodowane jest niesprawnie funkcjonującym układem ezymatycznym delta 6 desaturazy (D-6-D). Pobieranie GLA występującego w gammolinie wyrównuje niedobory prostaglandyny poprzez ominięcie niesprawnego bloku enzymatycznego (D-6-D). Kwas gamma - linolenowy zawarty w gammolinie ma działanie regulująco - usprawniające w przypadkach: zaburzeń pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego (hormonalnych): otyłość, cukrzyca, zespół napięcia przedmiesiączkowego, bolesność przedmiesiączkowa piersi, zaburzeń pracy układu odpornościowego (immunologicznego): nawracające infekcje dróg oddechowych u dzieci i dorosłych, przewlekłe zaburzenia zapalne wątroby (marskość) i przewodu pokarmowego (zapalenie jelita grubego, cienkiego, zaburzenia wchłaniania), przewlekłe schorzenia skóry (egzema, trądzik, łuszczyca), schorzenia tkanki łącznej (reumatoidalne zapalenie stawów), choroby alergiczne, zaburzeń przemiany tłuszczowej i jej następstw: miażdżyca, nadciśnienie, choroby niedokrwienne serca (zawał) i mózgu (rozmiękanie), zaburzeń pracy centralnego układu nerwowego: choroby zapalne i zwyrodnieniowe, nadpobudliwość dzieci i dorosłych. KONCENTRATY CIAST - są przygotowywane z surowców nie zawierających glutenu. W tej grupie wyrobów są dostępne: Ciasto biszkoptowe - do przyrządzania biszkoptu, babki ucieranej oraz biszkopcików. Ciasto drożdżowe - służy do przygotowania słodkich babek, placków oraz drożdżówek. Ciasto kruche - można z niego otrzymywać herbatniki, kruche babeczki i placek kruchy z owocami. Ciasto makaronowe - z przeznaczeniem na różnorodne dania obiadowe - makaron, naleśniki, kluski, kopytka, pierogi. ChIeb ryżowy - służy do wypieku chleba i bułeczek zbliżonych smakiem i wyglądem do pieczywa pszennego. Może być wykorzystany również do przygotowania klusek na parze, pizzy, gofrów i naleśników. Mąka niskobiałkowa - dla osób będących na diecie bezglutenowej lub bezmlecznej oraz chorych na fenyloketonurię. Koncentrat mający zastosowanie w wypieku chleba, ciasta drożdżowego, kruchych ciasteczek oraz służący do przygotowania pyz i bułek drożdżowych. KWAS MLEKOWY - uzyskuje się poprzez fermentację czystego cukru. Ma wszystkie zalety octu, jednakże w odróżnieniu od niego jest całkowicie przyswajalny przez organizm i nie powoduje uszkodzenia wątroby, nerek, pęcherza. Dzięki własnościom bakteriostatycznym hamuje rozwój szkodliwych drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym, co korzystnie wpływa na trawienie. Zawiera niezbędne do życia mikroelementy jak: wapń, magnez i potas. Ma ponadto walory uodporniające organizm na wiele chorób. Jest stosowanym i sprawdzonym preparatem w lecznictwie. Można go stosować w gospodarstwie domowym do zup, sosów, sałatek warzywnych i przetworów owocowo - warzywnych, ogórków konserwowych, napojów chłodzących i cocktaili, zakwaszania mleka i śmietany i także do herbaty zamiast cytryny. LETINA - to naturalna, odtłuszczona i zgranulowana lecytyna sojowa o najwyższej jakości. Jest ona mieszaniną naturalnych fosfolipidów. Nie zawiera sztucznych dodatków konserwujących. Lecytyna to niezbędny - dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka - składnik jego pożywienia. Powinna być spożywana codziennie i to w ilościach zaspokajających potrzeby fizjologiczne organizmu. Potrzeby te wynoszą zazwyczaj od 1 do 5 g na dobę. Badania naukowe wykazały, że lecytyna charakteryzuje się bardzo wysoką aktywnością biologiczną. Brak tej substancji w pożywieniu powoduje obniżenie odporności układu nerwowego organizmu jak również spadek sił witalnych. Stałe spożywanie lecytyny powoduje normalizację poziomu lipidów oraz zmniejsza stężenie LDL cholesterolu we krwi, obniżając tym samym ryzyko wystąpienia miażdżycy oraz schorzeń kardiologicznych. Lecytynę granulowaną można spożywać jako dodatek do potraw - wsypywanie i zmiksowanie - np. do soków, kremów i napojów, bądŽ też do wszelkiego rodzaju zup. Stosować ją można również jako dodatek do twarożków, majonezów, sosów, surówek oraz sałatek. Wielkość dodatku lecytyny do poszczególnych potraw uzależniona jest od indywidualnych upodobań. Ze względów żywieniowych zaleca się spożywanie Letiny w ilości do 3 łyżek stołowych dziennie. LEWIPOLLEN - tabletki drożdżowe z dodatkiem pyłku pszczelego. Są zalecane ze względu na obecność w nich witamin, głównie z grupy B oraz makro - i mikroelementów. Mogą je spożywać wszyscy, z wyjątkiem dzieci poniżej 7 roku życia. Najbardziej jednak są wskazane dla osób w podeszłym wieku, w stanie ogólnego wyczerpania, z postępującą miażdżycą i dolegliwościami sercowo - naczyniowymi oraz dla rekonwalescentów po ostrych chorobach bakteryjnych lub wirusowych, zarówno dróg oddechowych jak i przewodu pokarmowego, jak też dla ozdrowieńców po zabiegach chirurgicznych. W chorobach skóry celowe jest stosowanie preparatu w czyraczności, trądziku, egzemie; przy nadmiernym wypadaniu włosów, przy pękaniu kącików ust. Duża zawartość w tabletkach makroelementów sugeruje spożywanie ich w chorobach układu ruchu, w których występuje demineralizacja kości. Obecność pierwiastków śladowych w tabletkach Lewipollen zachęca do spożywania ich jako wspomagających w niektórych zaburzeniach przewodu pokarmowego np. przy nadmiernym wzdęciu oraz przy dolegliwościach związanych z procesami metabolicznymi, choćby cukrzycy. Dodatek do drożdży pyłku pszczelego wzbogaca tabletki w witaminę A, występującą w pyłku jako prowitamina A (karoten) oraz w inne czynne biologicznie substancje tj. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), enzymy tj. sacharozę, katalazę, amylazę, fosfazę czy rutynę. Nie bez znaczenia jest również to, że w tabletkach pyłek wykazuje działania bakteriostatyczne i bakteriobójcze. LEWITAN w tabletkach - jest wytwarzany z drożdży piwnych. Zawiera wiele wartościowych biologicznie czynnych składników. Na szczególne podkreślenie zasługuje obecność w tabletkach zestawu naturalnych, łatwo przyswajalnych witamin, głównie z grupy B oraz makro - i mikroelementów. Walory te sugerują wprowadzenie tabletek do codziennego jadłospisu i wzbogacenie go jakościowo. Dotyczy to osób we wszystkich przedziałach wieku z wyjątkiem dzieci poniżej 7 roku życia. Spożywanie preparatu jest jednak szczególnie wskazane dla osób w podeszłym wieku, u których występuje stan ogólnego wyczerpania, postępująca miażdżyca i dolegliwości sercowo - naczyniowe oraz takich, które wykazują pewne odchylenia od stanu pełnego zdrowia, na przykład u rekonwalescentów po ostrych chorobach bakteryjnych lub wirusowych, zarówno dróg oddechowych jak i przewodu pokarmowego, jak też u ozdrowieńców po zabiegach chirurgicznych. Do osób, którym szczególnie zalecić można stosowanie tabletek drożdżowych Lewitan, należą te, które cierpią na pewne dolegliwości układu nerwowego, np. zapalenie korzonków nerwowych, wykazują nadmierną pobudliwość nerwową, cierpią na zaburzenia pamięci, bezsenność. W chorobach skóry celowe jest stosowanie preparatu w czyraczności, trądziku, egzemie, przy nadmiernym wypadaniu włosów, czy pękaniu kącików ust. Wysoka zawartość w tabletkach makroelementów sugeruje spożywanie ich w chorobach układu ruchu, w których obserwujemy zjawisko demineralizacji kości. Zawartość pierwiastków śladowych w tabletkach Lewitan powinna zachęcać do spożywania ich jako wspomagające w niektórych schorzeniach wątroby oraz przy dolegliwościach związanych z procesami metabolicznymi, choćby cukrzycy. LEWITAN - AO - tabletki drożdżowe z dodatkiem arcydzięgla - są Žródłem wartościowych, biologicznie czynnych składników, zwłaszcza naturalnych, łatwo przyswajalnych witamin, głównie z grupy B oraz makro - i mikroelementów. Zalecane w codziennym jadłospisie z wyjątkiem dzieci poniżej 7 roku życia. Stosowanie preparatu jest jednak szczególnie polecane dla osób w podeszłym wieku, u których występuje stan ogólnego wyczerpania, zaawansowana miażdżyca i dolegliwości sercowo - naczyniowe oraz takich, które wykazują pewne odchylenia od stanu pełnego zdrowia, na przykład u rekonwalescentów po ostrych chorobach bakteryjnych lub wirusowych, zarówno dróg oddechowych jak i przewodu pokarmowego oraz u ozdrowieńców po zabiegach chirurgicznych. Stosowanie tabletek drożdżowych Lewitan należy zalecić głównie osobom, które cierpią na pewne dolegliwości układu nerwowego, zapalenie korzonków nerwowych, wykazują nadmierną pobudliwość nerwową, cierpią na zaburzenia pamięci, bezsenność. W chorobach skóry celowe jest stosowanie preparatu w czyraczności, trądziku, egzemie, przy nadmiernym wypadaniu włosów lub pękaniu kącików ust. Obecność pierwiastków śladowych oraz sproszkowanego korzenia arcydzięgla litwor powinna zachęcać do spożywania tabletek w dolegliwościach związanych z procesami metabolicznymi, choćby cukrzycy. Dodatek arcydzięgla litwor oprócz walorów smakowych usprawnia działanie drożdży w układzie nerwowym poprzedzone działaniem uspokajającym oraz wobec przewodu pokarmowego poprzez działanie przeciwskurczowe. LEWITAN - MOL - tabletki drożdżowe z dodatkiem melisy. Zawierają wartościowe, biologicznie czynne składniki. Są to łatwo przyswajalne witaminy, głównie z grupy B oraz makro - i mikroelementy. Powinny być spożywane codziennie. Dotyczy to osób we wszystkich grupach wiekowych z wyjątkiem dzieci poniżej 7 roku życia. Zażywanie tabletek jest jednak szczególnie wskazane dla osób w podeszłym wieku ze stanem ogólnego wyczerpania, postępującą miażdżycą i dolegliwościami sercowo - naczyniowymi oraz takich, które wykazują pewne odchylenia od stanu pełnego zdrowia, na przykład u rekonwalescentów po ostrych chorobach bakteryjnych lub wirusowych, zarówno dróg oddechowch jak i przewodu pokarmowego, jak również u ozdrowieńców po zabiegach chirurgicznych. Szczególnie można zalecić stosowanie tabletek drożdżowych Lewitan - MOL osobom cierpiącym na pewne dolegliwości układu nerwowego np. zapalenie korzonków nerwowych, wykazującym nadmierną pobudliwość nerwową, cierpiącym na zaburzenia pamięci, bezsenność, trudno zasypiającym. W chorobach skóry wskazane jest stosowanie preparatu w czyraczności, trądziku, egzemie, przy nadmiernym wypadaniu włosów, pękaniu kącików ust. Wysoka zawartość w tabletkach makroelementów sugeruje spożywanie ich w chorobach układu ruchu. Zawartość pierwiastków śladowych w tabletkach Lewitan - MOL powinna zachęcić do spożywania ich jako wspomagających w niektórych zaburzeniach pracy przewodu pokarmowego np. przy nadmiernym wzdęciu oraz przy dolegliwościach związanych z procesami metabolicznymi, choćby cukrzycy. LEWITAN - MP - tabletki drożdżowe z dodatkiem mięty. Są polecane w codziennym menu ze względu m.in. na zawartość naturalnych, łatwo przyswajalnych witamin, głównie z grupy B oraz makro - i mikroelementów. Dotyczy to osób starszych i młodzieży, z wyjątkiem dzieci poniżej 7 roku życia. Spożywanie tabletek jest jednak szczególnie polecane dla osób w podeszłym wieku, u których występuje stan ogólnego wyczerpania, postępująca miażdżyca i dolegliwości sercowo - naczyniowe oraz takich, które wykazują pewne odchylenia od stanu pełnego zdrowia, na przykład u rekonwalescentów po ostrych chorobach bakteryjnych lub wirusowych, zarówno dróg oddechowych, jak i przewodu pokarmnowego, a także u ozdrowieńców po zabiegach chirurgicznych. Zaleca się je szczególnie osobom, które cierpią na pewne dolegliwości układu nerwowego, np. zapalenie korzonków nerwowych, wykazują nadmierną pobudliwość nerwową, cierpią na zaburzenia pamięci, bezsenność. W chorobach skóry należy stosować preparat w czyraczności, trądziku, egzemie, przy nadmiernym wypadaniu włosów, pękaniu kącików ust. Występowanie w tabletkach pierwiastków śladowych oraz sproszkowanych liści mięty pieprzowej powinno zachęcać do ich używania w dolegliwościach związanych z procesami metabolicznymi, choćby cukrzycy. Dodanie sproszkowanych liści mięty pieprzowej oprócz walorów zapachowych, usprawnia działanie drożdży wobec wątroby poprzez działanie żółciopędne oraz żołądka i jelit poprzez oddziaływanie rozkurczowe i wiatropędne. MAKARON BEZGLUTENOWY - produkowany w formie nitek i rurek z mąki ziemniaczanej i kukurydzianej, emulgatora. Pod względem smakowym nie odbiega od makaronu tradycyjnego. Jest dietetycznym produktem spożywczym, przeznaczonym dla osób chorych na celiakię i nie tolerujących glutenu. OEPAROL - olej z nasion wiesiołka tłoczony "na zimno". Nie zawiera dodatkowych substancji antyutleniających, barwiących i zapachowych. Nasiona do produkcji oleju pochodzą z plantacji prowadzonych bez użycia chemicznych środków ochrony roślin. Oeparol jest naturalnym dietetycznym i biologicznie aktywnym Žródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), w tym kwasu gamma - linolenowego (GLA) aktywnego dzięki unikalnej strukturze trójglicerydów, charakterystycznej tylko dla oleju z nasion wiesiołka. Zakres działania preparatu jest bardzo szeroki i obejmuje: profilaktykę i leczenie tych chorób, które mają związek z egzogennym lub endogennym niedoborem prostaglandyny PGE, lub zaburzonym metabolizmem prostaglandyn, prostacyklin i tromboksanu. Zmniejsza groŽbę skupiania się płytek krwi i tworzenia zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Zwiększa ogólną odporność organizmu dzięki usprawnianiu różnych mechanizmów obronnych. Zmniejsza zakłócenia bodŽców przez włókna nerwowe. Oeparol stosuje się jako środek pomocniczy w profilaktyce i leczeniu podwyższonego poziomu cholesterolu, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i chorób układu sercowo - naczyniowego. Literatura światowa potwierdza również skuteczność działania oleju z nasion wiesiołka w profilaktyce i leczeniu schorzeń alergicznych (alergiczny nieżyt nosa, astma alergiczna), chorób skórnych, neuropatii cukrzycowej, chorób o podłożu zapalnym i zwyrodniającym (gościec postępujący, artretyzm, choroba Raynauda) oraz chorób układu nerwowego (schizofrenia, stwardnienie rozsiane). OTRÉBUSKI - tabletki z otrąb pszennych z pektyną, PEKTYNKI - tabletki z otrąb pszennych. Nowa forma żywności leczniczej. Pobudzają perystaltykę jelit, przeciwdziałają zaparciom, wywołują wcześniejsze uczucie sytości. Zawierają błonnik pokarmowy, witaminy B1, B2, B6, PP, E oraz mikroelementy: magnez, wapń, żelazo, potas. Przeznaczenie: dla osób z nadwagą, prowadzących siedzący tryb życia, cierpiących na zaparcia, osób starszych. Sprawdzono skuteczność działania wyrobu w zaburzeniach jelita grubego przebiegających z zaparciami i biegunkami lub przemiennie u chorych z prawidłową wagą lub nadwagą. SUCHE WAFLE BEZGLUTENOWE, BEZMLECZNE - preparat dietetyczny przeznaczony dla osób nie tolerujących glutenu oraz białek, mleka i laktozy. Jego podstawowe składniki surowcowe - to skrobia kukurydziana, mączka ziemniaczana, pektyna. SUCRAM - jest niskokalorycznym słodzikiem zastępującym cukier, przeznaczonym dla chorych na cukrzycę; może być też stosowany przez osoby odchudzające się, czyli będące na diecie niskokalorycznej. Sucram zawiera aspartam i maltodekstrynę. Aspartam jest związkiem aminokwasów: L-asparginowego i L-fenyloalaminy wchodzących w skład białek naturalnych produktów żywnościowych takich, jak: owoce, nabiał, warzywa. Jest on całkowicie przyswajalny przez organizm człowieka. W przeciwieństwie do innych sztucznych środków słodzących nie pozostawia gorzkiego posmaku, zachowuje naturalny smak żywności przy znacznym ograniczeniu kaloryczności. Zastępując cukier Sucramem eliminuje się jego szkodliwe działanie powodujące rozwój próchnicy zębów. ZARODKI KUKURYDZIANE prażone lub mielone - są naturalnym produktem pochodzącym z rozdrabniania oczyszczonego ziarna kukurydzy. Przeznaczone są bądŽ do bezpośredniego spożycia lub jako dodatek do owoców, mleka, kefiru, jogurtu, zup, deserów, surówek, domowego pieczywa cukierniczego. Są szczególnie polecane w żywieniu dietetycznym, np. w schorzeniach układu krążenia, cukrzycy, chorobach skóry, służą wzmocnieniu organizmu przy dużych obciążeniach fizycznych i psychicznych (stresy), w zapobieganiu zbyt wczesnemu starzeniu się organizmu. Ponadto są zalecane w chorobach przewodu pokarmowego oraz rekonwalescentom. Są cennym Žródłem witaminy E, witamin z grupy B oraz C, PP i D. Zawierają dużo składników mineralnych: potas, wapń, magnez, fosfor, żelazo, selen. Dostarczają białka i tłuszczu (oleju kukurydzianego) o wysokiej zawartości NNKT, chroniących przed chorobami cywilizacyjnymi. 11. MIúD I JEGO PRZETWORY MlúD - dzieło pracowitych pszczół. Niedoceniony produkt w żywieniu człowieka. Walory zdrowotne miodu są niepodważalne! W zależności od surowca, z jakiego powstał, rozróżniamy trzy zasadnicze jego rodzaje: nektarowy (kwiatowy), spadziowy, mieszany (nektarowo - spadziowy lub spadziowo - nektarowy). Głównymi składnikami miodu są cukry proste: glukoza czyli cukier gronowy oraz fruktoza czyli cukier owocowy. Ponadto zawiera dwucukier: sacharozę, która pod wpływem odpowiedniego enzymu wytwarzanego w organizmie pszczoły jest rozkładana na glukozę i fruktozę. Miód to nie tylko cukrowce. Zawiera on również enzymy, składniki mineralne, związki azotowe, kwasy organiczne, inhibinę - substancję leczniczą hamującą rozwój pleśniaków, drożdży i niektórych bakterii oraz olejki eteryczne, barwniki i witaminy (w niewielkich ilościach). Miód należy do artykułów spożywczych, które winny być uwzględnione w codziennych posiłkach dzieci, młodzieży i osób starszych, kosztem radykalnego zmniejszenia spożywania cukru rafinowanego. Dzieci chętnie jedzą miód z chlebem, ale można go również dodawać do mleka. Nie uszkadza szkliwa zębów tak jak spożywanie cukierków. Miód wchodzi w skład diety sportowców, nurków, turystów i alpinistów oraz lotników i kosmonautów. Dzisiaj medycyna na nowo odkrywa właściwości lecznicze miodu. W chorobach serca miód jest polecany zamiast cukru. Stosuje się go w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Lekarze zalecają miód także w schorzeniach wątroby, żółtaczki zakaŽnej, biegunki zakaŽnej, niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza, dla dzieci chorych na świnkę i odrę, przy bezsenności, w pylicy płuc, w apatii i wyczerpaniu psychicznym, w zapaleniu oskrzeli, w chorobach nerek, dróg moczowych i pęcherza moczowego, przy chrypce. W ciąży picie miodu rozpuszczonego w przegotowanej letniej wodzie zapobiega zaparciom stolca. Proponuje się po przebudzeniu wypicie szklanki wody z miodem, przygotowanej w dniu poprzednim, wieczorem. Rozwój pszczelarstwa i doskonalenie metod hodowlanych doprowadziły do wyodrębnienia dodatkowych produktów pasiecznych: pyłku kwiatowego, propolisu (kitu pszczelego) i mleczka pszczelego. MLECZKO PSZCZELE - zastosowanie mleczka pszczelego u człowieka intrygowało lekarzy od dawna. Analizy chemiczne wykazały w nim cenne składniki, takie jak: enzymy, hormony, sole mineralne oraz białka (albuminy i globuliny). Gdy zastosowano mleczko pszczele u wcześniaków, osiągnięto przybór wagi. U starszych dzieci zaobserwowano nawrót apetytu i również przybór na wadze. Stosowane obok innych leków w leczeniu choroby wrzodowej dwunastnicy powodowało poprawę stanu zdrowia, szczególnie u osób, które miały niedobór witamin. Liofilizowane mleczko pszczele zmieszane z miodem podawano pacjentom w leczeniu napięć nerwowych, uzyskując poprawę, jak również przyrost na wadze i lepsze wyniki w fizycznej i intelektualnej pracy. W przypadku niedokrwistości u osób starszych powoduje ono wzrost czerwonych ciałek krwi i poprawę bilansu żelaza. U chorych na miażdżycę zwiększa elastyczność tętnic. U osób z niskim ciśnieniem krwi podwyższa je i polepsza stan ogólny. Mleczko pszczele podawane cukrzykom powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi. Bardzo korzystne wyniki zanotowano w obniżaniu się poziomu cholesterolu we krwi. Przypisuje się mleczku również właściwości rozszerzające naczynia krwionośne - badano w tym zakresie osoby po zawale mięśnia sercowego i z chorobą niedokrwienną serca. Mleczko pszczele zmieszane z miodem jest stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej. PIERZGA - jest najbardziej wartościowym produktem przemiany pyłku kwiatowego dokonywanego przez młode, nielotne robotnice, które zaprawiają dodatkową kroplą miodu wymieszaną ze śliną każdą warstwę obnóży zrzucanych do ula przez pszczoły. Zgromadzony w ten sposób zapas pokarmu pyłkowego, nazywany pierzgą, zbieraczki składają do komórek plastra, a pszczoły nielotne zasklepiają go woskiem. W ten sposób jest chroniony przed dostępem powietrza. W warunkach beztlenowych pierzga ulega fermentacji mlekowej, a wytworzony kwas mlekowy doskonale konserwuje zapas pokarmu (podobnie jak konserwowane są zapasy kiszonki w silosach). Pierzga ma działanie profilaktyczne i wzmacnia siły obronne organizmu. Najlepiej przygotować napój z pierzgi w następujący sposób: do szklanki letniej wody przegotowanej dodajemy dwie łyżeczki pierzgi, pozostawiając roztwór na noc. Rano wypijamy go na czczo. Pogoda ducha i optymizm, nie mówiąc o walorach zdrowotnych, są zapewnione. PROPOLIS - czyli kit pszczeli - był od dawna używany w medycynie ludowej jako środek uśmierzający bóle. Jest częścią składową różnych antyseptycznych leczniczych środków i ma silne działanie bakteriobójcze. Szczególnie skutecznie działa przeciwko paciorkowcom, gronkowcom, bakteriom czerwonki i duru brzusznego. Nalewka i proszki propolisowe były skuteczne przy leczeniu grzybic, infekcji wirusowych (grypy), zapaleń gardła, przeziębień, zapaleń zatok obocznych nosa, infekcji dróg moczowych, zapaleń oskrzeli, nieżytu żołądka. U niektórych chorych z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów i zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa stwierdzono korzystny wpływ propolisu. Podaje się go chorym z powodu tzw. rogowacenia białego błony śluzowej policzków. Jest to schorzenie uznawane za stan przedrakowy. W niektórych przypadkach nie pomaga leczenie farmakologiczne ani chirurgiczne, natomiast propolis w roztworze przynosi błyskawiczną poprawę. U kobiet w okresie przejściowym przy zastosowaniu propolisu zaobserwowano wyraŽne zmniejszenie się dolegliwości (bóle i zawroty głowy, nadmierne pocenie się, kołatanie serca, bezsenność). Propolis w miodzie stosowany u osób z niskim ciśnieniem krwi, które do tej pory używały kawy i papierosów jako "leków" na podniesienie ciśnienia, potrafi skutecznie zastąpić szkodliwe dla zdrowia używki i normalizuje ciśnienie. Kit pszczeli ma jeszcze jedną "cudowną" właściwość - wzmacnia układ immunologiczny (odpornościowy) organizmu człowieka, który jest narażony na wiele niebezpieczeństw ze środowiska zewnętrznego i stwarzanych wewnątrz organizmu przez samego człowieka. Przed zastosowaniem propolisu należy się konsultować z lekarzem. Wtedy efekty profilaktyczne i lecznicze będą lepsze, niż stosowanie preparatu na własną rękę. PSZCZELI PYťEK KWIATOWY - nie bez powodu nazywany jest odżywką XXI wieku. Jest pokarmem dla pszczół, a co najważniejsze dla człowieka może być pożywieniem dostarczającym białka, tłuszczów, węglowodanów, składników mineralnych i witamin. Nie wykazuje działań ubocznych. Wystarczy spożywać 15 - 30 g pyłku dziennie. Oczywiście niezbędne jest konsultowanie się przedtem z lekarzem. ťyżeczka płaska od herbaty zawiera 5 gramów pyłku, czubata 8 gramów. Oto nieco przykładów zastosowania pyłku kwiatowego w różnych chorobach. Reguluje czynności jelit przy biegunkach, w stanach zapalnych, a także przy uporczywych obstrukcjach. Pobudza apetyt, normuje procesy trawienne oraz poprawia samopoczucie. Osoby w podeszłym wieku i ozdrowieńcy przybierają na wadze i stosunkowo szybko odzyskują siły. Kuracja pyłkiem daje również pozytywne rezultaty w przypadku zagrożenia stanem zapalnym gruczołu krokowego (prostaty). U cukrzyków obniża poziom cukru we krwi, ale nie może zastąpić działania insuliny i innych leków mających regulujący wpływ na gospodarkę węglowodanową. Zapobiega wypadaniu włosów, polepsza ich porost i wzrost. Z powodzeniem stosuje się pyłek w chorobach wątroby, żółci i serca. W okresie przejściowym u kobiet, przy nadmiernej łamliwości paznokci, a nawet przy chorobach nowotworowych lekarze również wykorzystują działanie lecznicze pyłku kwiatowego. APIENERGIN - przez zmieszanie miodu i pyłku powstał pełnowartościowy produkt o tej nazwie. Działa on wzmacniająco na organizm ludzki, wyrównuje braki w pożywieniu, zapobiega niekorzystnym wpływom, jakie niesie obecna cywilizacja. Jest artykułem spożywczym bogatym w wartościowe i pełnoprzyswajalne białko roślinne, węglowodany i witaminy głównie z grupy B. Stanowi odpowiednik naturalnej pierzgi, której pozyskiwanie z ula jest bardzo pracochłonne. Celem wzbogacenia rynku konsumenta o nowy artykuł spożywczy z komponentów pierzgi wyprodukowano wyrób, który mając właściwości odżywcze naturalnej pierzgi gwarantuje wysoką jakość. Głównym składnikiem "Apienerginu" jest pyłek kwiatowy. Jego skład chemiczny (około 20 proc. białek, 40 - 45 proc. aminokwasów, 30 proc. cukrów, witaminy z grupy B oraz witamin A, E, C) daje gwarancję, że jest to wysokowartościowy produkt. Ponadto obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych sprzyja przemianie materii. Ponieważ wartości odżywcze pyłku zmniejszają się wraz z upływem czasu, jako konserwantu użyto miodu pszczelego. Obok działania utrwalającego miód poprawia walory smakowe produktu i zwiększa jego wartość. Poza tym wzbogaca "Apienergin" w cukry proste, łatwo przyswajalne przez organizm, makroelementy jak Ca, P, Mg, K, Fe i enzymy. Dodatek witaminy C poszerza właściwości profilaktyczne i smakowe produktu. APISTIMUL CRATAEGI - odmiana mleczka pszczelego. Zawiera biologicznie czynne składniki występujące w naturalnym mleczku pszczelim i ziołomiodzie głogowym. Jest nowoczesnym, wartościowym i skutecznym środkiem naturalnym stwarzającym nowe możliwości profilaktyczne w codziennym żywieniu człowieka. Substancje czynne Apistimulu C, to: białka, cukry proste, enzymy, hormony pszczele, aminokwasy endo - i egzogenne, związki mineralne, pierwiastki śladowe, chlorofil, flawonoidy oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie: głównie witamina C (2,5 razy więcej niż w cytrynach), witaminy z grupy B (B1, B2, B6, B12), kwas foliowy, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, K. Może być stosowany podczas zwiększonego wysiłku fizycznego lub umysłowego, wysiłku związanego z uprawianiem sportu, w długotrwałych i przewlekłych chorobach, stanach wyczerpania, zmęczenia i okresach zdrowienia, w okresach niedostatecznego przyjmowania witamin i pierwiastków śladowych. Apistimul C. zalecany jest w chorobach serca: przewlekłej niewydolności wieńcowej, zaburzeniach rytmu serca spowodowanych podnieceniem nerwowym. Działa uspokajająco. APISTIMUL URTICA - zawiera biologicznie czynne składniki w naturalnym mleczku pszczelim i ziołomiodzie pokrzywowym o przyjemnym smaku do stosowania doustnego. Apistimul U. jest nowoczesnym, watościowym środkiem naturalnym stwarzającym nowe możliwości w żywieniu terapeutycznym. Ampułka zawiera: białka, cukry proste, enzymy, hormony pszczele, aminokwasy endo - i egzogenne, związki mineralne, pierwiastki śladowe, chlorofil, flawonoidy, kwas krzemowy, witaminy wodorozpuszczalne: głównie witamina C (2,5 razy więcej niż w cytrynach), witamin z grupy B (B1, B2, B6, B12), kwas foliowy, witaminy tłuszczorozpuszczalne: A, D i K. Jest stosowany w okresach zwiększonego wysiłku fizycznego, umysłowego, podczas wyczerpania, zmęczenia, niedoborze związków mineralnych i pierwiastków śladowych, okresach zdrowienia, w okresach niedostatecznego przyjmowania witamin i pierwiastków śladowych, stosowania diety (w schorzeniach wątroby, nerek, żołądka i jelit), kuracji odchudzającej, braku łaknienia. Apistimul U. ma zastosowanie w zaburzeniach przemiany materii, w krwawieniach z przewodu pokarmowego, nieżycie żołądka i jelit. Wspomaga w czasie podawania antybiotyków, glikosterydów, leków immunosupresyjnych. APIVIT P - oryginalna, prawnie zastrzeżona nazwa mleczka pszczelego, doskonałego biologicznie środka wzmacniającego. Wpływa ono na zwiększenie apetytu, usuwa psychiczne stany apatii, powoduje wzmożenie energii do pracy. Mleczko pszczele zawiera najpotrzebniejsze organizmowi ludzkiemu składniki: witaminy, aminokwasy, enzymy, kwasy tłuszczowe i substancje hormonopodobne. Dodatek pyłku kwiatowego ponadto wzbogaca produkt w białko, aminokwasy i witaminy z grupy B. Mleczko pszczele jest wyciągiem z pyłków kwiatowych i stanowi cenną esencję substancji odżywczych spotykanych w naturze. Nazwa "Apivit" - to skrót wyrażający pochodzenie i zawartość - apis (pszczoła - łac.) + witamina. Apivit jest mleczkiem pszczelim z dodatkiem pyłku kwiatowego utrwalonym w swej pierwotnej postaci, jaka była w komórce matecznej. BETULAMEL - produkt z soku brzozowego z dodatkiem miodu pszczelego. Jest łatwo przyswajalny przez organizm ludzki, a jego podstawowe składniki: glukoza i fruktoza wchłaniane są bezpośrednio do krwi w ciągu godziny, bez dodatkowych reakcji enzymatycznych. W Betulamelu występują m.in. mikroelementy i około 28 pierwiastków, z których najcenniejsze w działaniach terapeutycznych są: żelazo, magnez, mangan, kobalt, substancje lecznicze: inhibina i rutyna, które działają bakteriobójczo i wywierają korzystny wpływ na układ immunologiczny, związki biologicznie czynne: flawonoidy, polifenolokwasy, kwasy organiczne, z których najważniejsze to mlekowy, szczawiowy, bursztynowy, jabłkowy oraz pełny zestaw 21 aminokwasów i białka, takie jak globuliny i albuminy. Wyrób oddziałuje na metabolizm ustroju człowieka w zakresie przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów. Zaleca się go w chorobach serca, żołądka i dwunastnicy, schorzeniach wątroby, chorobie wrzodowej, schorzeniach nerek, dróg moczowych ze zmniejszonym wydzielaniem moczu, chorobie gośćcowej i chorobach skóry. Działa jako "odtrutka", przyczyniając się do ochrony organizmu przed zanieczyszczeniami środowiska. Dzięki wiązaniu toksyn zmniejsza się szkodliwe działanie alkoholu, nikotyny oraz mocnej kawy czy herbaty. Jest cenny w leczeniu apatii oraz wyczerpaniu psychicznym. Betulamel może być konsumowany przez ludzi wszyskich grup wiekowych, jako doskonała odżywka. Powinien być stosowany przede wszystkim przez dzieci, osoby starsze, rekonwalescentów, ludzi ciężko pracujących, sportowców. KARMELKI NADZIEWANE - GUCIE, FILIPKI, MAJE, TEKLE - są nadziewane miodem, pyłkiem i propolisem. Oprócz walorów smakowych mają działanie profilaktyczne. Produkuje się je z myślą o dzieciach cierpiących na schorzenia dróg oddechowych. Dostarczają organizmowi łatwo przyswajalnych niezbędnych składników, w tym mikro - i makroelementów. MELIPROPOLEN - naturalny, łatwo przyswajalny wyrób spożywczy, zawierający produkty zebrane, częściowo zmienione oraz wydzielane przez pszczołę: miód nektarowy, pyłek, propolis, mleczko pszczele. Jest to otrzymany w sposób naturalny miód pszczeli o składzie identycznym, jaki był spotykany w barciach lub w gniazdach pszczół wolno żyjących. Spełnia on funkcje odżywcze. Szczególnie polecany rekonwalescentom. MELIPROP - jest to miód nektarowy z propolisem - naturalny, łatwo przyswajalny produkt spożywczy. Miód pszczeli nektarowy z propolisem jest mieszaniną dwóch naturalnych produktów pochodzenia roślinnego. Ma własności odżywcze. Zalecany jest również dla rekonwalescentów oraz osób starszych. MIúD PSZCZELI NEKTAROWY Z PROPOLISEM - ma skład zbliżony do miodu uzyskiwanego w dawnej gospodarce pasiecznej. Wzbogacony jest o walory smakowe i zapachowe oraz nowe wartości odżywcze. Propolis posiada składniki biologicznie czynne, jak olejki eteryczne, związki flawonowe. Ponadto zawiera białko, węglowodany, dużą ilość witamin - B1, B2, A, E, PP, liczne sole mineralne - sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza, miedzi, fosforu, chloru. Zawarte w propolisie związki biologicznie czynne wpływają korzystnie na przemianę materii. MIúD PSZCZELI NEKTAROWY Z PYťKIEM KWIATOWYM - ma skład zbliżony do miodu produkowanego w naturalnej gospodarce pasiecznej, prowadzonej w barciach. Jest produktem wzbogaconym w białko o pełnym składzie aminokwasów egzo - i endogennych oraz węglowodanów w postaci cukrów prostych. Pyłek kwiatowy zawiera około 20 aminokwasów, nienasycone kwasy tłuszczowe - kwas linolowy, linolenowy, arachidowy, dużą ilość witamin - A, B1, B2, B6, B12, C, E, PP, liczne sole mineralne - potasu, fosforu, wapnia, magnezu, żelaza, kobaltu, manganu. Związki te wpływają dodatnio na przemiany metaboliczne zachodzące w organiŽmie. Dodanie pyłku kwiatowego do miodu wpływa nie tylko na zwiększenie jego wartości odżywczych, lecz także na zróżnicowanie walorów smakowych i zapachowych. MIúD PSZCZELI NEKTAROWY Z SOKIEM JEíúWKI PURPUROWEJ - nowy wyrób miodowo - ziołowy. Stanowi kompozycję miodu i soku ze świeżego ziela jeżówki purpurowej o odpowiednio dobranej recepturze pod względem walorów odżywczych, leczniczych i smakowych. Miód jest znany od dawna jako łatwo przyswajalny przez organizm produkt spożywczy o dużej wartości odżywczej. Dlatego też jest tradycyjnie stosowany w przeziębieniach, kaszlu, chrypce, katarze, zapaleniu gardła. Działanie to wzmacnia dodatek soku z ziela jeżówki purpurowej - rośliny znanej i dokładnie przebadanej w świecie. Ze względu na łagodne lecz skuteczne działanie lecznicze znalazła ona zastosowanie w chorobach infekcyjnych z podwyższoną temperaturą ciała oraz jako dodatek do preparatów spożywczych i odżywek. W handlu jest znana pod nazwą "Echinacea". Wyrób ten łączy działanie lecznicze i odżywcze miodu i jeżówki purpurowej. Jest środkiem spożywczym, który może być bezpiecznie stosowany przez dorosłych i dzieci jako środek wspomagający przy skłonnościach do infekcji. POLLEN - dla pyłku w obrocie handlowym przyjęto z angielskiego nazwę Pollen, który stanowi bogatą pożywkę białkową dla ludzi. Jest preparatem tonizującym, stosowanym w celu odnowienia sił oraz zwiększenia sprawności fizycznej ustroju. Zapobiega gromadzeniu się dużych ilości kwasu pirogronowego, kwasu mlekowego w tkankach i płynach ustrojowych. Prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi. Pollen należy do grupy środków naturalnych będących głównym Žródłem uzupełnienia niedoboru witamin i mikroelementów. Pollen jest produkowany w postaci tabletek o przyjemnym smaku i zapachu oraz kapsułek, co uwzględnia potrzeby ludzi chorych na cukrzycę. PROPOLIS - PLUS - to nowoczesny, wieloskładnikowy, naturalny preparat pszczeli o wielonarządowym profilu leczniczym oraz specyficznych właściwościach profilaktyczno - energizujących. Zwiększa on również odporność człowieka na inwazję czynników chorobotwórczych, ma aktywność przeciwbakteryjną związaną z obecnością antybiotyków pszczelich oraz wykazuje synergizm z antybiotykami o szerokim spektrum. Tabletki Propolis - plus to mieszanina aktywnych składników: flawonoidy, białka (albuminy, globuliny, protaminy, gluteliny), aminokwasy (lizyna, treonina, walina, metionina, izoleucyna, leucyna, tyrozyna, fenyloalanina), witaminy (tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, kwas pantotenowy, biotyna, kwas foliowy, laktoflawina, witamina A, karotenoidy, witamina B2, C, D, E, inozytol, czynnik wzrostu), cukry (glukoza, fruktoza, arabinoza). Substancje mineralne łącznie ze śladowymi zawarte w tabletkach obejmują: krzem, magnez, siarkę, miedŽ, kobalt, sód, żelazo, glin, wapń, mangan, fosfor, srebro, cynk, molibden, chrom, tytan, antybiotyki pszczele. Jedna tabletka zawiera pszczeli pyłek kwiatowy oraz propolis, których proporcje oparto na najnowszych wynikach nauki o żywieniu. Propolis - plus mogą zażywać dzieci, osoby w wieku średnim i starszym, stosuje się go w stanach wyczerpania, w zmęczeniu, niedoborze żelaza, w niedoborach witamin, związków mineralnych i pierwiastków śladowych. Przy nieżycie żołądka i dwunastnicy oraz w chorobach wrzodowych Propolis - plus wzmacnia odporność błony śluzowej traktu pokarmowego, a aktywność miejscowo - znieczulająca wpływa na wcześniejsze ustępowanie bólów. Tabletki poprawiają stan ogólny chorych w chorobach przewlekłych i wyniszczających ze złożonymi niedoborami i zmienionym metabolizmem, najczęściej żelaza, ale również pirydoksyny, ryboflawiny, kwasu foliowego, miedzi, selenu, aminokwasów. Zwiększają odporność w zakażeniach, realizują zwiększone zapotrzebowanie na substraty budulcowe w okresie wzrostu oraz zdrowienia, zapobiegają niedoborowi witamin i wapnia, przyspieszają gojenie się złamań kości i ran, chronią wątrobę przed szkodliwym wpływem toksyn bakteryjnych i wirusowych oraz trucizn, regenerują czynność wątroby i zapobiegają zmianom organicznym w tym narządzie, przeciwdziałają zatruciom ekologicznym. Stosuje się je w niedokrwistości wywołanej niedoborem żelaza, zakażeniem i przewlekłą biegunką. Są najbezpieczniejszym sposobem uzupełniania ustrojowych zapasów żelaza drogą doustną w niedokrwistościach będących wynikiem schorzeń uogólnionych. Propolis - plus podaje się również w razie nietolerancji doustnych preparatów żelaza, w chorobach układu ruchu, jak: reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Preparat łagodzi ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości stawów, stosuje się w hiperlidemii, miażdżycy, zapaleniu i przeroście gruczołu krokowego. Propolis - plus jest bardzo dobrze tolerowany w każdym wieku, a nawet u chorych z organicznymi uszkodzeniami narządów bądŽ układów. Produkt ten nie zawiera środków konserwujących. Produkuje się Propolis - plus, Propolis z pyłkiem kwiatowym (tabletki), Propolis - plus w kapsułkach - dla chorych na cukrzycę, Propolis - plus z mleczkiem pszczelim. PROPOLIS - TlNCTURA - jest naturalnym produktem pszczelim odznaczającym się aktywnością przeciwbakteryjną i przeciwgrzybicową związaną z obecnością naturalnych antybiotyków. Zawarte w niej aktywne biologicznie substancje charakteryzują się wielonarządowym działaniem profilaktycznym. Propolis - tinctura zawiera 3 proc. roztwór spirytusowy propolisu, który w połączeniu z wodą przyjmuje postać emulsji koloru mlecznego o przyjemnym zapachu. Propolis - tinctura zapobiega chorobom układu oddechowego, infekcyjnym chorobom układu moczowego, działa osłaniająco na przewód pokarmowy. Dodatnio wpływa na higienę jamy ustnej. Zwiększa odporność człowieka na inwazję czynników chorobotwórczych i chorobę przez oddziaływanie na swoiste jak i nieswoiste mechanizmy obronne. Jest produkowany w ampułkach. PROPOLL - VlT - to miód wzbogacony dodatkiem pyłku kwiatowego i koncentratu propolisu. Jest to produkt o nowych walorach organoleptycznych i wartościach odżywczych, bogaty w łatwo przyswajalne białko o pełnym składzie aminokwasów egzo - i endogennych oraz węglowodanów w postaci cukrów prostych. Pyłek kwiatowy i propolis zawierają również składniki biologicznie czynne: aminokwasy, nienasycone kwasy tłuszczowe - kwas linolowy, linolenowy, arachidonowy, olejki eteryczne, związki flawonowe, dużą ilość witamin: A, B1, B2, B6, B12, C, PP oraz liczne sole mineralne: sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza, kobaltu, manganu. Związki te wpływają korzystnie na przemianę materii. Zaleca się go osobom wykonującym ciężką pracę fizyczną, rekonwalescentom i dzieciom. Należy go stosować szczególnie jesienią i wiosną, ponieważ uzupełniają niedobory białka, witamin i soli mineralnych w organiŽmie. PYťEK kwiatowy - obnóża - pyłek zebrany przez pszczoły jest produktem żywnościowym bogatym w białko, witaminy i sole mineralne. Białka wchodzące w jego skład są zasadniczymi składnikami w procesie odżywiania. Pyłek zawiera duże ilości witamin należących do grupy B takich jak: tiamina, ryboflawina, kwas pantotenowy, pirodoksyna, amid nikotynowy. Możemy również znaleŽć mniejsze ilości witaminy C jak i prowitaminy A, kwasu foliowego, witaminy P i witaminy PP. Wśród enzymów wchodzących w skład pyłku wyróżniamy fosfatazę, amylazę i inwertazę. Widoczne są również monosacharydy jak glukoza i fruktoza oraz mikroelementy jak potas, wapń, magnez, fosfor, żelazo itp. Pyłek kwiatowy - obnóża należy zemleć, aby był łatwiej przyswajalny. Nadaje się do spożycia w postaci proszku lub po zmieszaniu z miodem, cukrem, mlekiem, wodą itp. w temperaturze do + 45 stopni Celsjusza. SOK BRZOZOWY Z MIODEM - podstawowym jego składnikiem jest sok brzozowy uzyskany przez nacięcie pni brzóz połączony z miodem. Produkt zawiera podstawowe makro - i mikroelementy. Może być uznany za środek wzmacniający po przebytych chorobach, wysiłku fizycznym i w zmęczeniu wiosennym. ZIOťOMIúD GťOGOWY - naturalny produkt pszczeli uzyskiwany w biologicznym przetwórstwie specjalnej pożywki zawierającej w swoim składzie wyciąg z kwiatostanu głogu. W tym ziołomiodzie występuje szczególna zbieżność oddziaływania na organizm ludzki składników głogu i cukrów prostych - zwłaszcza glukozy. To zestawienie wykazuje dużą przydatność dla osób mających kłopoty z układem krążenia. Związki głogu działają tonizująco na pracę serca, tj. zwiększają siłę jej skurczów i zmniejszają ich częstotliwość. Głóg działa także przeciwskurczowo na mięśnie gładkie jelit, dróg moczowych i naczyń krwionośnych. Istotna jest zdolność zmniejszania napięcia naczyń wieńcowych serca powodująca ustąpienie bólu i duszności oraz zwiększenie przepływu krwi. Dzięki lekkiemu rozszerzeniu naczyń krwionośnych następuje lepsze doprowadzenie krwi do tkanek mózgowych. Wyciągi z głogu, znajdujące się w tym ziołomiodzie, mają również własności lekko uspokajające. Dlatego głogowy ziołomiód jest szczególnie korzystny dla osób z niewydolnością krążenia, osłabieniem mięśnia sercowego (stanowi dla niego rodzaj rozrusznika), osób po przebytych chorobach. Poprawa ukrwienia mózgu czyni ten ziołomiód przydatnym dla osób pracujących umysłowo, jak również dla starszych. ZIOťOMIúD POKRZYWOWY - jest naturalnym produktem pszczelim otrzymywanym w biologicznej przeróbce pożywki, zawierającej w swoim składzie wyciąg wodny z liści pokrzywy zwyczajnej. Ziołmiód pokrzywowy jest doskonałym środkiem odżywczym, jako bogate Žródło łatwo przyswajalnych cukrów prostych działa wzmacniająco na mięsień sercowy. Podobnie jak inne preparaty, zawierające wyciąg z liścia pokrzywy, ziołomiód ten jest jednym z najbardziej wszechstronnych środków profilaktycznych. Można go stosować w profilaktyce niektórych schorzeń przemiany materii, w nieżytach przewodu pokarmowego, jako środek wspomagający w leczeniu grypy, anginy, a także w schorzeniach skórnych zwłaszcza w wieku młodzieńczym. ZIOťOMIúD RUMIANKOWY - jest naturalnym produktem pszczelim uzyskiwanym w procesie biologicznego przetwórstwa specjalnej pożywki zawierającej w swoim składzie wyciąg z koszyczków rumianku pospolitego. Substancje pochodzące z rumianku - bisabolol i spiroeter - działają przeciwzapalnie np. na błony śluzowe układu pokarmowego, a szczególnie na żołądek. Flawonoidy i kumaryny działają również przeciwskurczowo na mięśnie gładkie jelit. Rumianek przywraca prawidłowe ruchy perystaltyczne, przeciwdziała wzdęciom, działa lekko przeciwbakteryjnie. Substancje pochodzące z rumianku wsparte fruktozą i enzymami pszczelimi mają korzystny wpływ przy nieżycie żołądka, dolegliwościach żołądka na tle nerwicowym, trudnościach trawienia, zmniejszonej tolerancji na chemioterapeutyki, w okresie ciąży, bolesnym skurczu jelit (nawet u osesków), wrzodzie żołądka i dwunastnicy, a także przy zapaleniu dróg moczowych. Ponadto rumiankowy ziołomiód jest jednym z najsmaczniejszych miodów i może być konsumowany bez ograniczeń, gdyż substancje pochodzące z rumianku nie wykazują działań ubocznych. ZIOťOMIúD SOSNOWY - to naturalny produkt pszczeli uzyskiwany w procesie biologicznej przeróbki pożywki zawierającej wyciąg z cetyny sosnowej. Ma działanie odżywcze i wzmacniające, pobudza czynności wydzielnicze gruczołów i błon śluzowych górnych dróg oddechowych i żołądka. Jest zalecany w nieżytach gardła, jamy ustnej, w kaszlu szczególnie dla dzieci i młodzieży. W celach profilaktycznych zaleca się spożywanie ziołomiodu sosnowego przynajmniej raz dziennie jako dodatek do pieczywa, a także zamiast cukru do słodzenia potraw, herbaty, naparów ziołowych itd. Dla dzieci zaleca się picie ziołomiodu sosnowego w postaci rozpuszczonej w przegotowanej wodzie. Dzięki walorom smakowym może z powodzeniem zastąpić sztucznie słodzone i barwione napoje typu oranżad czy obecnie popularnych herbavitów. ZlOťOMlúD TYMIANKOWY - to również naturalny produkt pszczeli, otrzymywany podczas biologicznej przeróbki pożywki, która w swoim składzie zawiera wyciąg z ziela tymianku. Dzięki zawartości cukrów prostych ziołomiód ten ma działanie odżywcze i wzmacniające. Związki pochodzące z ziela tymianku, zakonserwowane przez pszczoły w ziołomiodzie, wykazują działanie wykrztuśne, wzmacniające ruch nabłonka rzęskowego dróg oddechowych, a także wzmagają wydzielanie śluzu. Zaleca się go szczególnie dla dzieci i młodzieży oraz osób starszych w nieżytach górnych dróg oddechowych, w stanach zapalnych gardła i krtani. 12. BIOPREPARATY MLECZARSKIE LAKTAB - acidofilne tabletki do ssania. Należy ich używać w celu przywrócenia lub utrzymania prawidłowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Bakterie Lbc. acidophilus, wchodzące w skład tabletek, należą do naturalnej mikroflory bytującej w przewodzie pokarmowym. Skuteczność działania bakterii acidofilnych polega na tym, że obok regulowania trawienia i przemiany materii hamują rozwój bakterii gnilnych, w tym niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych (Salmonella, Shigella). Tabletki zaleca się w zatruciach pokarmowych i biegunkach u dzieci i dorosłych, stanach po leczeniu antybiotykami i sulfamidami, naturalnym osłabieniu funkcji trawiennych u ludzi starszych i w chorobie wątroby. Są używane do przygotowania tzw. mleka acidofilnego. TABLETKI KEFIROWE, JOGURTOWE ORAZ ZSIADťEGO MLEKA - służą do sporządzania mlecznych napojów fermentowanych w warunkach domowych. Rozpuszczają się w mleku w ciągu 5 minut. Tabletki są wygodne w stosowaniu w warunkach domowych, gdyż nie ma potrzeby ich rozkruszania przed dodaniem do mleka. údznaczają się wysoką czystością mikrobiologiczną. Stosowanie tabletek gwarantuje doskonałą jakość napojów, gdyż proces fermentacji wywołany jest przez właściwą mikroflorę. Fermentowane napoje mleczne mają właściwości dietetyczne i zdrowotne. Są łatwiej strawne niż mleko nieukwaszone oraz działają regulująco na układ trawienny przewodu pokarmowego. Dlatego są uznane przez lekarzy i zalecane w zaburzeniach trawiennych o charakterze gnilnym i zatruciach pokarmowych, schorzeniach jelit i żołądka, niektórych chorobach serca i układu krążenia, chorobach płuc i opłucnej, schorzeniach wątroby i nerek, anemii oraz w kuracjach odtłuszczających. Kwas mlekowy występuje w fermentowanych napojach mlecznych, a wprowadzony do organizmu ludzkiego pobudza wydzielanie soków trawiennych, które wpływają na lepsze trawienie pokarmów. 13. ZIOťA I ICH PRZETWORY ARONIVIT - witaminizowany syrop z owoców aronii zwanej jarzębiną czarną lub aronią czarnoowocową. Jej owoce zawierają wiele cennych składników organicznych i mineralnych m.in. duże ilości manganu, miedzi, molibdenu, cukry: glukozę, fruktozę i sacharozę, kwasy organiczne, pektyny, garbniki, barwniki, białka, tłuszcze oraz bogaty zestaw witamin: C, P, PP, B1, B6, E i karotenu. Syrop bardzo smaczny, zawiera dodatkową ilość witaminy C. Nadaje się do sporządzania napojów chłodzących, coctaili, kisieli i galaretek. AROSA - granulat aroniowo - różany. Brak witaminy C powoduje: ogólne osłabienie, brak odporności na choroby zakaŽne, krwawienie z dziąseł, przeziębienia. Brak witaminy PP powoduje: zaburzenia w przemianie węglowodanów, zmiany w układzie nerwowym i na skórze. Dlatego też, w okresie gdy nie ma świeżych owoców, proponuje się preparat z owoców dzikiej róży i aronii czarnoowocowej zawierających duże ilości witaminy C i PP. Można go stosować codziennie profilaktycznie jako naturalny preparat witaminowy. Arosa zawiera w swym składzie rozdrobnione owoce aronii czarnoowocowej i róży dzikiej. Owoce aronii czarnoowocowej są jednym z najbogatszych naturalnych Žródeł bioflawonoidów i innych czynnych biologicznie związków określanych jako witamina P oraz dostarczają witamin C, PP, B6, E, prowitaminy A, żelaza, wapnia, miedzi. Owoce dzikiej róży pod względem zawartości witaminy C przewyższają wszystkie inne rośliny, zawierają 10 razy więcej witaminy C niż porzeczka czarna i 100 razy więcej niż jabłka. Są ponadto zasobne w prowitaminę A, witaminy P, B2, K, E. HERBATA LUBELSKA Z DZIKIEJ RúíY - jej skład: owoce dzikiej róży, tarniny, bzu czarnego, kwiat hibiskusa. Napar z niej stanowi doskonały napój, zarówno na zimno jak i na gorąco. Herbata zawiera witaminy C, PP, antocyjany, flawonoidy, kwasy organiczne, śluzy. Ma bardzo dobry smak. Polecana do picia dla dzieci i osób starszych, rekonwalescentów. Jest produkowana z surowców o najwyższej jakości. HERBATA LUBELSKA Z OWOCEM ARONII - zawiera owoce aronii, dzikiej róży, głogu, tarniny i kwiat hibiskusa. Owoc aronii wchodzący w skład herbaty jest Žródłem barwników roślinnych czerwonych, antocyjan, znanych ze swoich leczniczych właściwości, szczególnie w zaburzeniach krążenia w obrębie gałki ocznej i nadciśnienia krwi. Inne składniki herbaty jak np. owoc róży dostarczają bardzo potrzebną witaminę C, flawonoidy, karoteny oraz naturalne substancje smakowo - zapachowe. HERBATA LUBELSKA Z OWOCEM CZARNEJ PORZECZKI - jest przygotowywana z owoców porzeczki czarnej, głogu, maliny, wytłoków jabłkowych, kwiatów lipy i rumianku. Specyficzny skład herbaty, dobrany pod względem smakowym i odżywczym, zapewnia jej doskonały smak, właściwości witaminizujące (owoc porzeczki, maliny, głogu) oraz odtruwające i lekko przeciwzapalne (zawartość pektyn z wytłoków, rumianek, lipa). Jest wskazana przy dolegliwościach reumatycznych. HERBATA LUBELSKA WIELOOWOCOWA - przygotowuje się ją z owoców tarniny, róży, suszu jabłkowego, liści mięty, kwiatów hibiskusa i malwy. Jej skład powoduje, że ma ona właściwości odtruwające (pektyny jabłkowe) oraz odżywcze (witamina C, karoten) i remineralizujące. Zawartość liścia mięty powoduje lekkie działanie rozkurczowe w przewodzie pokarmowym. HERBATA ORZEáWIAJĆCA - skład: kwiat hibiskusa, owoc jarzębiny, wytłoki jabłkowe, liście mięty i jeżyny. Ma właściwości remineralizujące i orzeŽwiające. HERBATKA ZIMOWA - uzyskuje się ją z kwiatów malwy, hibiskusa, owoców bzu czarnego, jarzębiny oraz wytłoków jabłkowych. Herbata ta ze względu na zawartość kwiatu malwy i owocu bzu czarnego ma właściwości lekko osłaniające drogi oddechowe i pokarmowe, a także lekko napotne i odtruwające (wytłoki jabłkowe, owoc jarzębiny). Napar z herbatki zimowej ma intensywny kolor czerwony. MALVIT - witaminizowany syrop produkowany z kwiatu malwy czarnej, owoców róży i głogu. Jest Žródłem wielu cennych związków pochodzących z wymienionych surowców, jak cukry proste, kwasy organiczne, garbniki, karoten, witaminy C, A, B1, B2, E, K, P, antocyjany, sole mineralne, pektyny. Poszukiwany ze względu na walory smakowe i aromatyczne. Można go używać do produkcji napojów gazowanych, a w warunkach domowych do przygotowywania napojów i deserów. MULTIFRUCTOVIT - wieloowocowy syrop witaminizowany. Jest produkowany z wyciągu przygotowanego z owoców głogu, jarzębiny, bzu czarnego, tarniny oraz suszu jabłkowego. W swoim składzie zawiera związki pochodzenia roślinnego: kwasy organiczne, garbniki, karoten, cukry proste, pektyny, witaminy C, B, E, K, P, antocyjany, sole mineralne. Aromatyzowany ziołową nalewką kwiatową. Dodatkowo wzbogacony w witaminę C. PINIMELVIT - witaminizowany syrop wytwarzany z zestawu ziół: cetyny sosnowej, kwiatu lipy, owoców róży, kopru włoskiego, głogu, ziela mięty i nostrzyka. Surowce te decydują o zawartości w syropie takich związków, jak cukry proste, kwasy organiczne, garbniki, karoten, olejki eteryczne, flawonoidy, witaminy C, A, B, E, K, P. Nadto jednym z głównych składników syropu jest naturalny miód pszczeli. Wyrób jest dodatkowo wzbogacony w witaminę C. Może być używany do wytwarzania napojów i jako dodatek do deserów. Wskazany jest szczególnie dla dzieci, osób starszych i rekonwalescentów. PRZYPRAWA "JEDNO DANIE" - nazwana przez nieżyjącego już dziennikarza "Przekroju" - Jana Kalkowskiego - wybitnego znawcę nie tylko polskiej kuchni. Zawiera ona majeranek, melisę, pieprz turecki, sól i susz czosnkowy. Można ją używać do kanapek, zapiekanek, pizzy, jaj na twardo, serów żółtych. Twórca tej przyprawy warzywno - ziołowej zalecał ją także do stoswania w lOl innych przypadkach, wedle własnych upodobań kulinarnych i smaku. PRZYPRAWA PIKANTNA - jej skład: tymianek, kolendra cząber, kminek, lubczyk, szałwia, hyzop, czarnuszka, pieprz turecki. Pobudza apetyt, łagodzi wzdęcia, poprawia trawienie, działa żółciopędnie, przeciwskurczowo i przeciwbakteryjnie. Szczególnie przydatna do nadawania lekko pikantnego smaku i smakowitego zapachu potrawom z mięsa pieczonego i duszonego, pasztetom, warzywom strączkowym, daniom z kapusty białej i czerwonej, z pomidorów. Do sosów, sałatek i kanapek. PRZYPRAWA PROWANSALSKA - zawiera bazylię, cząber, estragon, szałwię, tymianek. Zioła wchodzące w jej skład są znane i stosowane od wieków jako lek i dodatek smakowy do potraw. Przyprawa ta nadaje się do potraw dla osób stosujących dietę bezlitosną i wszystkich dbających o zdrowie, ceniących subtelny dodatek przypraw podkreślających naturalny smak potrawy. Pobudza apetyt, reguluje pracę przewodu pokarmowego, wzmacnia żołądek, ułatwia trawienie tłuszczów. Ma działanie antybakteryjne. Szczególnie nadaje się do przyprawiania potraw z ryb, baraniny, królika, mięsa siekanego, farszu z drobiu. Do wykwintnych sosów i zup. Do innych potraw - zależnie od inwencji pani domu. PRZYPRAWA WťOSKA - składniki: susz warzywny, cząber, lubczyk, czarnuszka, kozieradka, pieprz turecki, majeranek, szara sól wielicka - o charakterze uniwersalnym i wyjątkowo przyjemnym smaku i zapachu. Pobudza czynności żołądka, poprawia przemianę materii, zapobiega wzdęciom. Dzięki zawartości szarej soli wielickiej dostarcza organizmowi niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania mikroelementy. Działa wzmacniająco. Poprawia smak i zapach wszelkiego rodzaju mięs i zup, potraw z warzyw i roślin strączkowych, znakomita do wszystkich tłustych potraw. Nadaje się do jaj, serów, kanapek. RENETOVIT - witaminizowany syrop z suszu jabłkowego. Ze względu na dużą zawartość pektyn ma właściwości odtruwające organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. SAN COLA - syrop produkowany na bazie koncentratu Cola. Nie zawiera kofeiny oraz kwasu fosforowego. Może być stosowany do sporządzania napojów typu Cola nawet dla dzieci. SANVITY - witaminizowane syropy o różnych smakach zawierające w swoim składzie B - karoten - prowitaminę A oraz witaminę C. SORBOVIT - witaminizowany syrop z owoców jarzębiny, róży i głogu. Ciągle cieszy się dużym popytem z uwagi na walory smakowe, które uwarunkowane są obecnością w syropie kwasów organicznych, antocyjanów, cukrów prostych, garbników, karotenu, pektyn i witamin C, A, B, K, P pochodzenia naturalnego. Jest dodatkowo wzbogacony w witaminę C. Wyróżnia się ciekawym bukietem smakowo - zapachowym. Może być używany do przygotowywania napojów chłodzących oraz jako dodatek do deserów. TARNIVIT - witaminizowany syrop uzyskiwany z naturalnego wyciągu z owoców tarniny. O jego specyficznym smaku decydują obecne w nim garbniki, glikozydy, antocyjany, związki cukrowe, pektyny, kwasy organiczne i sole mineralne. W składzie aromatu stosowanego w produkcji syropu znajdują się również surowce pochodzenia roślinnego, występujące w owocach tarniny i zielu melisy. Syrop dodatkowo wzbogacony w witaminę C. Nadaje się do przygotowywania napojów i deserów. ZIOťOGRANY - produkowane z wykorzystaniem glukozy i wyciągów z ziół: mięty, rumianku, anyżu i melisy. Mają działanie lecznicze o charakterze wykrztuśnym, przeciwzapalnym, uspokajającym i ułatwiającym trawienie. Przeznaczone do bezpośredniego spożycia, jako napój lub dodatek do herbaty. ZIOťOWE PRZYPRAWY DIETETYCZNE - oprócz walorów smakowych i zapachowych mają właściwości lecznicze i profilaktyczne. Jest to efekt skojarzonego działania występujących w ziołach substancji czynnych. Olejki eteryczne o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym nadają jednocześnie charakterystyczny zapach potrawom. Garbniki o działaniu słabo znieczulającym i znoszącym odruchy bólu są również Žródłem aromatów. Flawonoidy mają właściwości witaminopochodne. śluzy osłaniają błony przewodu pokarmowego. Każdy rodzaj ziela wchodzący w skład przyprawy jest zalecany w leczeniu lub w profilaktyce danego schorzenia. Przy opracowywaniu dietetycznych przypraw ziołowych zwrócono szczególną uwagę na choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, schorzenia przewodu trawiennego. Wszystkie zestawy ziół tak skomponowano, aby mogły zastąpić sól, pieprz i ostre przyprawy zabronione w dietach wymienionych schorzeń. Oto dostępne mieszanki ziołowe do stosowania w wielu dietach: Przyprawa ziołowa w cukrzycy - tworzy ją ziele ogórecznika, szałwi, tymianku, majeranku i ziele rutwicy. Ma zastosowanie w diecie białkowo - witaminowej, obniża poziom cukru we krwi, poprawia trawienie. Przyprawa ziołowa w kamicy moczanowej - przygotowano ją z korzenia biedrzeńca i selera, ziela melisy, tymianku, estragonu i ruty. Stosowana w diecie z ograniczeniem soli, do mięs chudych, gotowanych. Pobudza pracę nerek i zwiększa wydalanie moczu, przyspiesza usuwanie z organizmu jonów sodu i chloru. Ułatwia rozpuszczanie kamieni moczanowych. Przyprawa ziołowa w nadciśnieniu - skład: korzeń selera, natka pietruszki, ziele ruty i melisy, owoc kopru. Używana do potraw i mięs gotowanych, duszonych i pieczonych bez tłuszczu i soli. Przyprawa wpływa na obniżenie podwyższonego ciśnienia krwi, zapobiega wylewom, działa odtruwająco. Przyprawa ziołowa w nerwicy żołądka - korzeń biedrzeńca i arcydzięgla, ziele melisy, mięty, estragonu, ogórecznika i ruty. Stosowana w potrawach gotowanych i duszonych, dobrze rozdrobnionych. Ma działanie uspokajające, przeciwskurczowe, przeciwzapalne. Przyprawa ziołowa w otyłości - zestawiana z korzenia selera, owoców kminku i kolendry, ziela majeranku, ogórecznika i ruty. Polecana do potraw niskokalorycznych, gotowanych, duszonych i pieczonych w pergaminie. Przyspiesza przemianę materii i usuwa z organizmu szkodliwe jej produkty. Przyprawa ziołowa w owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy - zawiera ziele melisy, cząbru i ogórecznika. Stosowana w potrawach i mięsach chudych gotowanych, dobrze rozdrobnionych. Ma działanie przeciwzapalne, uspokajające i wzmacniające. ťagodzi podrażnienia błon śluzowych żołądka i jelit, ułatwia trawienie i przyswajanie składników odżywczych pokarmu, hamuje rozwój szkodliwej flory bakteryjnej i działa odtruwająco. Przyprawa ziołowa w schorzeniach wątroby - jej skład to natka pietruszki, korzeń biedrzeńca, owoce kolendry i kopru, ziele cząbru i melisy. Przyprawia się nią potrawy niskokaloryczne, gotowane i duszone bez tłuszczu. Działanie: przeciwskurczowe i regulujące prawidłowy przepływ żółci, łagodzi bóle. Przyprawa ziołowa w zatruciach pokarmowych - składa się z ziela ogórecznika, melisy, tymianku, ziela hyzopu, szałwii i estragonu. Ma zastosowanie do potraw diety kleikowej i lekkostrawnej. Działa przeciwskurczowo na mięśnie gładkie jelit, hamuje wzrost bakterii chorobotwórczych, łagodzi zaburzenia trawienne, hamuje proces fermentacji, usuwa toksyczne substancje z organizmu. ZIOťA PRZYPRAWOWE - jest ich wiele i mają bardzo wszechstronne zastosowanie. Bazylia - o silnym zapachu zbliżonym do gożdzików, jest przyprawą dietetyczną, nie ma więc przeciwwskazań do jej stosowania, w kuchni może zastąpić pieprz. Pobudza, wzmacnia czynności żołądka, znosi nadmierną fermentację i wzdęcia, działa rozkurczowo, korzystnie wpływa na system nerwowy, szczególnie przy skłonności do smutku i depresji. Ta ceniona przyprawa jest dobrym dodatkiem do bulionów, rosołów, zup rybnych, grochówki, do sosów, jarzyn, potraw z fasoli i pomidorów, niezbędna do mięsa jagnięcego, wieprzowego, pasztetów i wątrobianek, a także do kwaszenia ogórków, doskonała do pizzy. Cząber - jest rośliną przyprawową i leczniczą o wszechstronnym działaniu. Ma gorzkawo - korzenny zapach i smak nieco przypominający pieprz. Przyspiesza trawienie, pobudza wydzielanie soków żołądkowych zapobiega wzdęciom, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. W kuchni powinien być stosowany do potraw z roślin strączkowych, do kapusty słodkiej i kwaszonej, tłustego mięsa, dziczyzny, ryb, do ogórków i sałatek z ziemniaków. Niezastąpiona przyprawa do potraw z grzybów, sosu, soku i zupy pomidorowej. Cząber dodaje się pod koniec przyrządzania potrawy. Estragon - ma charakterystyczny, przyjemny zapach i korzenno - ziołowy smak. Bardzo zdrowa przyprawa zalecana w diecie bezsolnej. Pobudza apetyt, przyspiesza trawienie, działa moczopędnie i przeciwmiażdżycowo. W dawnych czasach estragon używany był jako lek przeciw szkorbutowi. áródło karotenu. środek przeciwrobaczy. Podkreśla smak i zapach dań mięsnych (szczególnie duszonego mięsa wołowego i cielęcego), ryb, wszelkich zup, marynat. Służy do sporządzania musztardy estragonowej i octu, aromatyczny dodatek do konserwowych ogórków, pomidorów, białego sera. Kminek - najstarsza z przypraw - leczy, dodaje aromatu przyprawom, w dawnych czasach talizman przeciwko złym duchom. Pobudza apetyt, likwiduje wzdęcia i zgagę, działa przeciwskurczowo na przewód pokarmowy. Medycyna ludowa zaleca herbatkę kminkową przy niedomaganiach wątroby, woreczka żółciowego, przy kaszlu i bolesnych menstruacjach. Kminkiem przyprawia się potrawy z kapusty, ziemniaków, wieprzowinę (szczególnie schab), gęsi i kaczki, sery i twarogi, także dodatek do pieczywa. Kolendra - jej bardzo aromatyczne owoce pobudzają apetyt, zapobiegają biegunkom, regulują wzrost flory bakteryjnej jelit. Wywierają korzystny wpływ na układ nerwowy. W medycynie ludowej cenione jako lek gojący rany, o działaniu przeciwbólowym i antyseptycznym. Wystarczy zemleć łyżeczkę kolendry i dosypać do sosu mięsnego, by potrawę zamienić w lekko strawną i smaczną. Zmieloną kolendrę dodaje się do zupy ziemniaczanej i jarzynowej, do siekanego mięsa, kiełbas, konserw mięsnych i rybnych, do dziczyzny, sałatki z czerwonej kapusty, klusek ziemniaczanych, marynat, solanek i likierów. Dzięki właściwościom bakteriobójczym stosowana jako naturalny i najzdrowszy środek do konserwowania produktów spożywczych. Koper ogrodowy - przyprawa uniwersalna i lecznicza, o orzeŽwiającym, słodkawo - korzennym zapachu i smaku. Owoce kopru działają przeciwskurczowo, przeciwbakteryjnie, zwiększają laktację. Stosowane są jako lek w zaburzeniach trawiennych u dzieci. Napar ze zmiażdżonych owoców jest skutecznym środkiem przeciw czkawce, działa uspokajająco w bezsenności. Owoce kopru są cenioną przyprawą do aromatyzowania marynat, konserw i octu, używane w piekarnictwie. Koper włoski - o silnym, anyżkowym zapachu używany jako przyprawa, stosowany w przemyśle spożywczym. Pobudza apetyt, przyspiesza trawienie, zapobiega wzdęciom. Znany i szeroko stosowany środek wykrztuśny i przeciwskurczowy. Dezynfekuje drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Ma działanie mlekopędne. Jego owocami przyprawia się ciasta, chleb i sery, szczególnie twaróg. Uatrakcyjnia smak kiszonych ogórków, marynat i konserw, poprawia smak kompotów i słodkich sosów. Polecany do gotowanych kalafiorów i mięsa pieczonego na rożnie. Lubczyk - jedna z najstarszych przypraw, o zapachu zbliżonym do kostek maggi, bardzo aromatyczny. Lubczyk pobudza trawienie, zapobiega wzdęciom, stosowany przy dolegliwościach serca, nerwobólach, zmianach miażdżycowych. Działa moczo - i żółciopędnie. Nie stwierdzono, by dodanie go do potrawy zapewniało miłość ukochanej osoby, jak przez wieki sądzono, chyba że metodą "przez żołądek do serca", bo dodatek lubczyka bardzo poprawia smak i aromat zup, sosów, siekanego mięsa, potraw z baraniny, sałat, sałatek, sera, potraw z jaj i kanapek. Majeranek - uważany niegdyś za roślinę leczniczą, a dziś popularna i ceniona przyprawa. Ma silnie korzenny smak i zapach pobudzający apetyt. W medycynie stosowany w chorobach dróg oddechowych i układu pokarmowego, w lecznictwie ludowym jako środek wzmacniający, zalecany z innymi lekami przy neurastenii i astmie. Działa uspokajająco i rozkurczowo. Ziele to, według medycyny ludowej, poprawia pamięć, powinni więc używać go ci, którzy zapomnieli o jego istnieniu. Majerankiem przyprawia się ciężko strawne potrawy z grochu i fasoli, flaczki, mięsa pieczone i duszone, sosy, wędliny i konserwy. Melisa - ma przyjemny cytrynowy zapach i gorzkawo - korzenny smak. Posiada cenne właściwości: działa rozkurczowo i żółciopędnie, poprawia pracę żołądka, reguluje pracę serca, łagodzi napięcia nerwowe, uspokaja. Skuteczny środek przeciwko migrenie i przeciw wymiotom w czasie ciąży. Stosowana pomocniczo w leczeniu przewlekłych nieżytów żołądka i w chorobie wrzodowej. Nadaje potrawom delikatny, cytrynowy aromat. Dodaje się ją do potraw z dziczyzny, dań z ryb i grzybów, sałatek i surówek, do kiszenia ogórków i pomidorów. Używana do aromatyzowania octu, napojów. Mięta - pachnie mentolem, ma orzeŽwiający smak. Jest lekarstwem i przyprawą. Działa rozkurczowo w zaburzeniach żołądkowych i jelitowych, skuteczna w leczeniu chorób żołądka o podłożu nerwicowym, uspokaja i reguluje pracę przewodu pokarmowego, działa odświeżająco i antyseptycznie. Herbatka z mięty łagodzi migrenę. W kuchni stosowana jako przyprawa do serów, sosów, potraw mięsnych (do pieczeni jagnięcej, baraniej, kurczaków, wątróbki), rybnych, marchwi, groszku, kapusty, fasoli. Wspaniały dodatek do napojów chłodzących. Papryka (pieprz turecki) - popularna przyprawa wywierająca na człowieka korzystny wpływ, sprzyja wydzielaniu się soków trawiennych. W kuchni używana jako przyprawa do węgierskich gulaszy, zup, mięs, sosów, do fondues. W przemyśle spożywczym niezbędna do produkcji kiełbas (salami), serów, marynat. Papryka dobrze komponuje się z cebulą, czosnkiem, majerankiem. Szałwia lekarska - przyprawa o silnym aromatycznym zapachu, nieco gorzkawym smaku, zwana "świętym zielem" i "europejską herbatką". W medycynie szeroko stosowana w zaburzeniach trawiennych, w celu pobudzenia wydzielania żółci i działalności wątroby. Znany i bardzo skuteczny środek przeciw potom. Używana do płukania jamy ustnej, gardła, krtani - środek ściągający i przeciwzapalny. Szałwią aromatyzuje się mięso cielęce, jagnięce, baranie, ryby i nadzienie do drobiu, nadaje ona charakter surówkom i sałatkom. Tymianek - aromatyczna przyprawa, ceniona w starożytności, dziś znowu modna, używana przez najlepsze gospodynie. Pobudza apetyt, stosowana jest przeciwko biegunkom i wzdęciom, ułatwia trawienie tłuszczów. Tymianek jest zalecany w schorzeniach dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, układu nerwowego, gośćcu i zapaleniu korzonków nerwowych; leczy rany, wrzody i choroby skórne. Niezastąpiony w produkcji konserw. Przydaje potrawom wykwintnego zapachu. Znakomity do przyprawiania dziczyzny, potraw z tłustych mięs i ryb, dodawany do pasztetów i ciężkich sosów, do aromatyzowania wędlin, octu, napojów. Dodatek tymianku podnosi smak prostych potraw, takich jak ziemniaki i twaróg. 14. SúL CIECHOCIąSKA SúL WARZONA - otrzymuje się ją przez zagęszczenie solanki jodkowej, bromkowej na tężniach i w warzelni. Jest produktem naturalnym zawierającym obok chlorku sodowego znaczne ilości jonów wapnia i magnezu oraz siarczanów i wodorowęglanów. Zawiera wyższe w porównaniu z innymi solami jadalnymi ilości związków jodu. Może być stosowana jako profilaktyczna sól jodowa i rozpowszechniana, zwłaszcza w tych rejonach kraju, w których występują niedobory jodu w wodzie, glebie i atmosferze. Wartość profilaktyczną soli zwiększa obecność w niej w znaczących ilościach jonów wapnia i magnezu. Pierwiastki te są również niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu ustroju człowieka, a konieczność ich uzupełnienia występuje głównie, gdy używamy tzw. wody miękkiej. Wodę taką dostarcza większość ujęć uzdatnianych dla dużych aglomeracji miejskich. JADALNA SúL NATURALNA "JULlAN" - nazwana tak od imienia prof. Juliana Aleksandrowicza - twórcy teorii ekologicznej profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Jest uzyskiwana w wyniku selektywnie prowadzonej eksploatacji złoża soli w postaci naturalnej - jedynie po zmieleniu. Zawiera w postaci najłatwiej przyswajalnej niezbędne dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego takie mikroelementy, jak: żelazo, wapń, magnez, miedŽ, mangan, selen, cynk, jod, lit. Są to pierwiastki mineralne, które decydują o aktywności wielu eznymów niezbędych dla zdrowia. íelazo - jego niedobór powoduje niedokrwistość i opóŽnienie rozwojowe u dzieci, ospałość, obniżenie odporności na infekcje. Wapń - niedobór prowadzi do zaburzeń w układzie kostno - stawowym. Magnez - niedobór wyzwala białaczki, zaburzenia metaboliczne, jak przedwczesną miażdżycę, skazę cholesterolową i szczawianową w postaci kamieni dróg żółciowych i nerkowych, nadmierną pobudliwość, stany drgawkowe. MiedŽ - jej niedobór powoduje zaburzenia przemiany materii, jest potrzebna przede wszystkim do lepszego przyswajania żelaza. Ratuje nieraz przed wrzodem żołądka powodowanym często przez nadużywanie aspiryny. Mangan - jest konieczny do prawidłowego rozwoju komórek, a także obok żelaza i miedzi do właściwego wytwarzania krwi. Pierwiastek ten łagodzi toksyczne właściwości wielu związków występujących na skutek zanieczyszczenia środowiska naturalnego, w którym współcześnie żyjemy. Cynk - jego niedostatek wyzwala zaburzenia wzrostu oraz choroby gruczołu krokowego. Selen - chroni m.in. przed chorobami nowotworowymi i innymi skutkami współczesnej cywilizacji, neutralizując uboczne produkty przemysłu jak: rtęć, ołów, kadm i inne, zapobiega przedwczesnemu starzeniu się organizmu. Jod - niedobór rodzi chorobę wolową, a u młodocianych niedorozwój umysłowy. Lit - zapobiega sklerozie i chorobom serca, a także w pewnym stopniu cukrzycy oraz nadciśnieniu. Należy jednak przestrzec przed konsumowaniem nadmiaru soli, gdyż zawiera ona sód, który u ludzi podatnych powoduje nadciśnienie. W mniejszym stopniu jest to niebezpieczne przy naturalnej soli kamiennej, aniżeli przy tzw. białej chemicznie czystej zawierającej wyłącznie chlorek sodu. NATURALNA SúL "KRúLEWSKA" - przeznaczona zarówno do spożycia jak i używania w przetwórstwie spożywczym. Ma w swym składzie wiele cennych mikroelementów i biopierwiastków (Ca, Mg, K, Fs, Li, Mn, Cu, Zn, Co, Se) potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Poprawia smak i zwiększa trwałość produktów i przetworów spożywczych. SúL PRZYPRAWOWA "VlSANA" -jest produkowana z naturalnych surowców roślinnych (zioła, warzywa) oraz soli kamiennej zawierającej zestaw biopierwiastków regulujących prawidłowy przebieg procesów fizjologicznych. Naturalna sól wielicka, stanowiąca zasadniczy składnik przyprawy, zawiera cenne mikroelementy nie występujące w soli warzonej. Sól wielicka, w zielonoszarym odcieniu, wydobywana jest tradycyjną metodą górniczą i nie jest poddawana obróbce chemicznej. Stosowana jest do spożycia już od XIII wieku. Kamienna sól wielicka odznacza się wśród innych naturalnych soli szczególnie dużą zawartością biopierwiastków niezbędnych w żywieniu. Przyprawy warzywno - ziołowe "Visana" uzupełniają niedobory magnezu i zwiększają odporność organizmu. "Visana" arcydzięglowo - pietruszkowa - działa korzystnie na trawienie. Obecność pietruszki w przyprawie stanowi uzupełnienie pożywienia o witaminy A, C i z grupy B. ťącznie z arcydzięglem, który pobudza między innymi trawienie i działa uspokajająco i przeciwbólowo, odznacza się przyjemnym zapachem i oryginalnością smaku. Zastosowanie: do białych sosów, sałat, zup jarzynowych, drobiu, ryb, baraniny. "Visana" cebulowo - pietruszkowa - ma właściwości wzmacniające i pobudzające trawienie. Zawiera szczególnie dużo magnezu będącego aktywatorem licznych niezbędnych dla zdrowia procesów enzymatycznych oraz inne biopierwiastki decydujące o prawidłowej odporności organizmu. Sproszkowany korzeń lubczyka nadaje przyprawie doskonały smak i aromat. Zastosowanie: do zup, sosów, sałat, wołowiny i dziczyzny. "Visana" kminkowo - czosnkowa - poza walorami smakowymi dzięki obecności czosnku ma również właściwości dezynfekujące i bakteriobójcze. Zawartość kminku wpływa korzystnie na trawienie i przeciwdziała zaburzeniom żołądkowym oraz wzbogaca potrawy o wartościowe składniki mineralne jak: magnez, wapń, żelazo i cynk. Zawiera witaminy A i C oraz z grupy B. Zastosowanie: do drobiu, potraw mięsnych (np. wieprzowina), zupy fasolowej i grochowej. "Visana" koperkowo - selerowa - jest znakomitą przyprawą poprawiającą smak i aromat potraw. Seler wykazuje działanie uspokajające i wzmacniające system nerwowy. Odznacza się również dużą zawartością witamin, a szczególnie A i C oraz z grupy B. Koper zwiększa walory trawienne potraw i zawartość składników mineralnych, a szczególnie wapnia, potasu, magnezu i żelaza. Zastosowanie: do sosów, drobiu, sałat, ryb. 15. PREPARATY MAGNEZOWE DOLOGRAN - jego substancją czynną jest naturalny węglan wapniowo - magnezowy - dolomit. Stanowi on Žródło jonów wapniowych i magnezowych. Jony te działają korzystnie przy niedoborach magnezu i zapobiegawczo w warunkach narażenia zdrowotnego przez różnorodne szkodliwe czynniki występujące w zdegradowanym środowisku. Preparat granulowany. Wskazany jest do stosowania w schorzeniach związanych z niedoborem magnezu i wapnia. Zapobiegawczo można go stosować do uzupełniania niedoboru magnezu w organiŽmie w celu poprawy odporności ustroju na oddziaływanie metali ciężkich - szczególnie ołowiu, fluoru i innych trucizn oraz radiację. DOLOMIT - granulki i tabletki. Jest naturalnym minerałem zawierającym głównie węglan wapnia i magnezu oraz niewielkie ilości żelaza, glinu, krzemionki, manganu, cynku i miedzi. Wskazaniami do stosowania tego preparatu są schorzenia związane z niedoborem magnezu i wapnia. Dolomit należy zażywać przede wszystkim dla wyrównania gospodarki magnezowo - wapniowej, a także profilaktycznie dla uzupełnienia niedoboru magnezu w pożywieniu i poprawy odporności ustroju. Magnez zawarty w preparacie steruje i aktywizuje przemianę materii, zapobiega m.in. zwapnieniu i objawom wieku starczego, arteriosklerozie, zaburzeniom krążenia, skokom ciśnienia i zawałowi serca, kurczom żołądka i jelit, a także różnorodnym kurczom mięśni, a w szczególności łydek i ud. Zapobiega również skłonnościom do zakrzepów i zatorów, wzmożonej pobudliwości nerwowej, depresji, zaburzeniom snu i skłonnościom do migreny. LAKTOMAG - suplement magnezowy - głównie dla dorosłych. Polecany na wszystkie objawy kliniczne związane z niedoborem magnezu: nadmierne zmęczenie, nadpobudliwość nerwowo - mięśniowa, skurcze mięśni, drętwienie kończyn, spazmoflia, drgawki temperaturowe, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, arytmia i niedokrwienna choroba serca, choroba alkoholowa, kamica nerkowa, ostre obstrukcje, choroby reumatoidalne, cukrzyca, zmiany troficzne włosów i paznokci. Laktomag jest szczególnie zalecany uzupełniająco po każdej kuracji antybiotykami i jako lek z wyboru w alkoholiŽmie. MAGNEVIT - granulat. Jest preparatem rozpuszczalnym w wodzie, zawierającym magnez w związku łatwo przyswajalnym i nieszkodliwym dla żołądka. Pnadto w skład preparatu wchodzą witaminy B1, B2, i B6, które sterują i aktywizują komórkową przemianę materii. Dodatek środków smakowych (cukier, kwas cytrynowy, esencja spożywcza) czyni preparat smacznym. Granulat zawiera magnez w terapeutycznie uzasadnionej ilości i postaci. światowa Organizacja Zdrowia zaleca stosownie magnezu w dobowej dawce wynosząeej 300 mg. Dobowa norma spożycia magnezu określa się na 4 - 5 mg na każdy kg wagi ciała; w stanach stresowych, chorobowych, w okresie ciąży i karmienia 7 - 10 mg/kg ciała. Magnevit działa przeciwtężyczkowo, spazmolitycznie, uspokajająco, ma również duże znaczenie dla przemiany materii mięśnia sercowego. Jest wskazany dla osób ze schorzeniami spowodownymi niedoborem magnezu, a także profilaktycznie dla uzupełnienia niedoboru magnezu w pożywieniu i poprawy odpornościowej ustroju. Jest stosowany w podobnych przypadkach jak dolomit, a ponadto zapobiegawczo w diecie odchudzającej, niewłaściwym odżywianiu, dla poprawy tolerancji preparatów naparstnicy, w celu wzmocnienia działania insuliny u diabetyków. VISMAG - granulat - jest magnezowym preparatem rozpuszczalnym w wodzie zawierającym w swym składzie sól magnezową naturalnego aminokwasu - kwasu asparginowego, która jest wyjątkowo dobrze przyswajalna przez organizm. Ponadto w skład preparatu wchodzą środki smakowe. Magnez jest niezbędny do wielu procesów przemiany materii w organiŽmie. W normalnych warunkach dzienne potrzeby organizmu na magnez, wynoszące 5 mg/kg masy ciała, są zaspokajane przez wodę pitną. Niedobór magnezu w organiŽmie może powstać w wyniku spożywania żywności pochodzącej z upraw na gruntach ubogich w magnez i picie wody o niskiej twardości. Wpływ na obniżenie zawartości magnezu w organiŽmie wywiera również: niewłaściwe przygotowanie pożywienia, nieregularne odżywianie, poszczenie, kuracje odchudzające i długotrwałe biegunki, stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych, upośledzenie wchłaniania magnezu z przewodu pokarmowego, nadużywanie alkoholu, nadmierne pocenie i duże obciążenie psychiczne. Objawami niedoboru magnezu są: wyczerpanie umysłowe i fizyczne, nocne kurcze łydek, zaburzenia krążenia, napięcie mięśni, depresja, skłonność u kobiet ciężarnych do wcześniejszych porodów. Dlatego Vismag jest zalecany do stosowania w schorzeniach spowodowanych niedoborem magnezu, a także profilaktycznie celem uzupełnienia niedoboru magnezu w pożywieniu i poprawy odpornościowej ustroju. Preparat nie zawiera cukru i dlatego może być stosowany przez chorych na cukrzycę. 16. KRAJOWI PRODUCENCI ZDROWEJ íYWNOśCI AGROPHARM Spółka z o.o. w Tuszynku Majorackim ALMA Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Poznaniu ALIMA Zakłady Przemysłu Owocowo - Warzywnego SA w Rzeszowie AMINO Poznańskie Zakłady Koncentratów Spożywczych w Poznaniu APICENTRUM Zrzeszenie Pszczelarzy w Warszawie APIPOL Przedsiębiorstwo Pszczelarskie w Krakowie APIS Spółdzielnia Pszczelarska w Lublinie ARPOL Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Teresinie AQUA VITA Spółka Produkcyjno - Handlowa w Bukowinie Tatrzańskiej AKWAWIT Zakłady Przemysłu Spirytusowego w Lesznie BARĽ Zrzeszenie Pszczelarzy w Kielcach BETULAND Spółka z o.o. w Wesołej k. Warszawy BIELMAR Bielskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Bielsku Białej BIO - FRANClS Gospodarstwo Biodynamiczne w Tuszynie BIO - NATURA Spółka Produkcyjno - Handlowa w ťukowie BIOLACTA Biotechnologiczna Spółdzielnia Pracy w Olsztynie BOCHNIA Kopalnia Soli w Bochni BORAMEX Wytwórnia Artykułów Spożywczych w Oleśnicy CAROTEX Zakład Produkcji Koncentratów Spożywczych w Warszawie CELIFAG Zakład Przetwórstwa Spożywczego w Częstochowie CELIDES Wytwórnia Artykułów Spożywczych w ťodzi CELIKO Wytwórnia Artykułów Spożywczych w Poznaniu CENTURIA Zakład Preparatów Dietetycznych i Ziołowych w Warszawie - ťomiankach CHANCE Zakład Chemiczno - Farmaceutyczny w ťomiankach COMINDEX Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Warszawie CUKlERNIA WOJCIECHA HETMANA w Chełmie CYMES Wytwórnia Soków w Wałczu DOLPES Przedsiębiorstwo Wielobranżowe w Tarnowskich Górach DOMO Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Koplinie EKOLAND Stowarzyszenie Producentów íywności Metodami Ekologicznymi w Przysieku k. Torunia EKSTRUZJA Zakład Produkcji Wędliniarskiej, Garmażeryjnej i Chrupek w Ostrowcu św. ELANIA Zakład Produkcyjno - Usługowy w Krakowie FARMED Zakłady Usługowo - Produkcyjne w Krakowie FRUTAROMA Przedsiębiorstwo Zagraniczne Przemysłowo - Handlowe w Krakowie GLUTENEX Zakład Piekarniczo - Cukierniczy w Sadach k. Poznania GRANEX Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe w Brójcach k. ťodzi HELMAR Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Kozłowie Biskupim HERBAPOL Lubelskie Zakłady Zielarskie w Lublinie HORTEX Zakład Przetwórstwa Owocowo - Warzywnego w Warszawie - Płudach HUTA KATOWICE Zakład íywienia Zbiorowego w Dąbrowie Górniczej IGLOPOL SA w Dębicy INTERAGRA Przedsiębiorstwo Zagraniczne w Poznaniu INSTYTUT BIOTECHNOLOGI I PRZEMYSťU ROLNO - SPOíYWCZEGO w Warszawie INSTYTUT ZOOTECHNIKI w Balicach k. Krakowa KONCENTRATY Skawińskie Zakłady Koncentratów Spożywczych w Skawinie KONSPOL Przedsiębiorstwo z Udziałem Zagranicznym w Nowym Sączu KORMIX Przedsiębiorstwo Handlowo - Produkcyjne w Poznaniu KUJAWSKIE ZAKťADY KONCENTRATúW SPOíYWCZYCH we Włocławku LETINA Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe w Pabianicach ťUBNICA Rolniczy Kombinat Spółdzielczy w ťubnicy MAJDAN - BlS Przedsiębiorstwo Produkcji, Handlu i Usług w Majdanie k. Warszawy MAKROPOL Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowo - Usługowe w Ksawerowie k. ťodzi NATURA - LEK Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw w Kutnie OKRÉGOWA SPúťDZIELNIA PSZCZELARSKA w Poznaniu OVITA Opolskie Zakłady Koncentratów Spożywczych w Opolu PANACEUM Korporacja Produkcyjno - Handlowa we Wrocławiu PIWNICZANKA Spółdzielnia Pracy w Piwnicznej POLSKA RúíA Zakład Przetwórstwa z Owoców Róży w Falentach Nowych k. Warszawy POWSZECHNA SPúťDZIELNIA SPOíYWCúW w Tarnowie RZEDSIÉBIORSTWO PRODUKCYJNO - HANDLOWE Czesława Meusa w Krakowie SAN Zakłady Przemysłu Cukierniczego w Jarosławiu SPIEGIEL Piekarnia Teofil i Grzegorz Spiegiel w Oleśnicy TARNOWSKIE ZAKťADY PRZETWúRSTWA OWOCOWO - WARZYWNEGO w Tarnowie TORUą - PACYFlC Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Spółka z o.o. w Toruniu UNICOM Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe w Poznaniu UNO Zakład Produkcyjno - Usługowo - Handlowy w Tarnowie UZDROWISKO CIECHOCINEK Przedsiębiorstwo Państwowe w Ciechocinku VIS Zakłady Chemiczno - Farmaceutyczne w Katowicach VITALCO Zakład Przetwórstwa Owocowo - Warzywnego w Nadarzynie VITAX Zakład Przerobu i Konfekcjonowania Ziół w Dobrzycy WIELICZKA Kopalnia Soli w Wieliczce WINIARY Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych w Kaliszu WYTWúRNIA PIECZYWA BEZGLUTENOWEGO w Mirkowie ZAKťAD CUKIERNICZY Zbigniewa Malańczuka w ťodzi ZAKťAD WYROBúW PIEKARNICZYCH Mieczysława Ceglarskiego w Ostrowcu św. ZDROWIE Zakład Cukierniczy w Wadowicach ZESPúť UZDROWISK KRAKOWSKICH w Krakowie - Podgórzu ZIOťA POLSKIE Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe w Poznaniu 1 / 3