PIRACTWO
BSA/SPA
Światowe piractwo komputerowe
w 1999 r.
RAPORT
Analiza przeprowadzona
przez
International Planning and Research Corporation
dla Business Software Alliance
oraz
Software & Information Industry Association
Maj 2000
Ostateczny raport z analizy piractwa zleconej przez BSA i
SIIA
W 1999 r. International Planning and Research Corporation
wykonała (kolejny rok z rzędu) analizy piractwa dla Business
Software Alliance, Software & Information Industry
Association oraz firm wchodzących w skład tych organizacji.
Celem tej analizy było dokonanie przeglądu dostępnych danych
i zastosowanie systematycznej metodologii
dla określenia światowych wskaźników piractwa w zakresie
oprogramowania
dla przedsiębiorstw i wynikających z tego strat finansowych.
A . Sytuacja ogólna
W 1999 r. wskaźnik piractwa w zakresie oprogramowania na
komputery PC
dla przedsiębiorstw wynosił 36%, co oznacza, że ponownie
zmniejszył się on o kilka punktów procentowych. W poprzednich
pięciu latach wskaźnik piractwa w skali globalnej zmniejszył
się o 13 punktów procentowych w stosunku do 1994 r., kiedy to
kształtował się na poziomie 49%. Trend spadkowy, utrzymuje
się przez cały okres badań. Oznacza to,
że w dziedzinie zwalczania piractwa komputerowego następuje
stały, stopniowy postęp. Dzieje się tak z kilku powodów:
1. Producenci oprogramowania walczą energicznie, by
dotrzymać kroku rozwojowi światowego rynku komputerów
osobistych i w związku z tym zorganizowali efektywne sieci
legalnej sprzedaży oprogramowania we wszystkich częściach
świata. W miarę
jak producenci ci rozwijają i stabilizują swą światową
sieć dystrybucji, nabycie oprogramowania drogą legalną
staje się coraz łatwiejsze.
2. Producenci oprogramowania poprawili dostępność pomocy
technicznej do swoich produktów w krajach poza USA. Lepsza
pomoc techniczna sprzyja zakupom legalnego oprogramowania.
3. Ceny legalnego oprogramowania zostały znacznie obniżone
w latach 1996 i 1997, wskutek czego zmniejszyła się różnica
między kosztami oprogramowania legalnego
i nielegalnego.
4. BSA i SIIA prowadziły promocję konieczności zakupu
legalnych wersji oprogramowania i znaczenia przestrzegania
prawa do własności intelektualnej.
W ramach tej akcji wszczęto szeroko nagłośnione
postępowania prawne przeciw firmom używającym nielegalnego
oprogramowania.
5. Rynek ulega globalizacji, wobec czego ryzyko, jakie
ponosi firma w związku
z ujawnieniem nielegalnego użytkowania oprogramowania,
wykracza poza konsekwencje jedynie prawne, a może poważnie
wpłynąć na działalność
i wiarygodność firmy.
6. Rządy coraz ściślej współpracują na rzecz zapewnienia
prawnej ochrony własności intelektualnej i uznania piractwa
komputerowego za przestępstwo, co także się przyczynia do
spadkowego trendu wskaźnik piractwa.
Mimo tego postępu, obecny wskaźnik piractwa na świecie,
wynoszący 36%, jest nadal dość duży. Więcej niż jedna trzecia
zainstalowanego na świecie oprogramowania jest nielegalna.
Oznacza to, że straty spowodowane piractwem komputerowym w
1999 r. wyniosły 12 mld USD. Straty te są zbliżone do strat
ponoszonych w 1994 r.
W ciągu pięciu lat od rozpoczęcia tych badań w 1994 r.
pojawiły się dwa wyraźne trendy. Pierwszy to spadek wskaźnika
piractwa w skali globalnej, widoczny na wykresie 1. Drugi
trend to wzrost zastosowania komputerów osobistych i
oprogramowania w skali światowej. Trendy te dają przeciwne
efekty i dlatego straty spowodowane piractwem komputerowym w
1999 r. wyniosły, podobnie jak w roku 1994, 12 mld USD.
Na wykresie 2 pokazano wysokości strat finansowych w
zależności od regionu geograficznego. O ile w 1994 r.
większość strat wystąpiła w Ameryce Północnej, o tyle
w 1999 r. udział Ameryki Północnej i Europy Zachodniej w
stratach był niemal jednakowy. W 1994 r. w Europie Wschodniej
i Azji występowały znaczne straty spowodowane wysokim
stopniem nasilenia piractwa i rozwojem gospodarczym. Od 1994
r. recesja w obu tych regionach spowodowała spadek wartości
finansowej strat.
W Ameryce Łacińskiej, na Bliskim Wschodzie i w Afryce straty
rosną, gdyż rozwój gospodarczy tych regionów przewyższa trend
spadkowy wskaźnika piractwa.
Jak widać na wykresie 3, w 1994 r. najwyższy wskaźnik
piractwa ze wszystkich regionów świata wystąpił w Europie
Wschodniej i w 1999 r. region ten nadal wyróżnia się pod tym
względem, mimo spadku wskaźnika o 15 punktów procentowych.
Największy udział
w stratach spowodowanych piractwem ma Rosja i inne kraje
byłego Związku Radzieckiego.
Wskaźnik piractwa na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Łacińskiej,
Azji i w regionie Pacyfiku w okresie od 1994 do 1999 r. spadł
znacznie, bo o 20 punktów procentowych. Temu przede wszystkim
należy zawdzięczać postęp w skali globalnej, jaki w zakresie
zwalczania piractwa uzyskano w ciągu ostatnich pięciu lat.
Chociaż spadek piractwa
w tych regionach jest znaczny, nadal mają one wskaźnik wyższy
od średniego. Ponieważ regiony te nadal będą przeżywać rozwój
gospodarczy, w przyszłości wystąpią tam poważne trudności w
zwalczaniu piractwa.
W Europie Zachodniej zaobserwowano prawie tak samo duży
spadek wskaźnika piractwa — od 52% w 1994 r. do 36% w roku
1999. Europa Zachodnia pod względem wskaźnika piractwa,
znajduje się obecnie tuż poniżej średniej światowej.
Ameryka Północna nadal przoduje pod względem sprzedaży
oprogramowania. W regionie tym występuje niski wskaźnik
piractwa, wynoszący 25%, jednak wskaźnik ten od 1994 r.
zmalał tylko o 6 punktów procentowych. Jest godne uwagi, że
ten największy i najbardziej dojrzały rynek oprogramowania
wykazuje również najwolniejsze tempo spadku wskaźnika
piractwa. Można więc wnioskować, że w miarę jak rynki
oprogramowania w innych regionach geograficznych będą się
rozwijać, dojrzewać i stawać coraz bardziej podobne
do rynków USA i Kanady, zmniejszy się obecne znaczne tempo
spadku wskaźnika piractwa. W przyszłości wystąpi zatem
tendencja do stabilizowania się wskaźnika,
jak to obserwujemy obecnie w USA i Kanadzie.
B . Kraje z najwyższymi wskaźnikami
Tabela 1
25 krajów z najwyższymi
wskaźnikami piractwa
1994 1999
Wietnam 100% 98%
China 97% 91%
WNP (bez Rosji) 95% 90%
Rosja 95% 89%
Liban 93% 88%
Oman 96% 88%
Indonezja 97% 85%
Boliwia 93% 85%
Paragwaj 95% 83%
Salwador 97% 83%
Pakistan 95% 83%
Bahrajn 92% 82%
Tajlandia 87% 81%
Kuwejt 91% 81%
Rumunia 93% 81%
Nikaragua 94% 80%
Katar 91% 80%
Gwatemala 94% 80%
Bułgaria 94% 80%
Egipt 84% 75%
Jordania 87% 75%
Honduras 89% 75%
Turcja 90% 74%
Pozostałe kraje 79% 72%
Am. Łacińskiej
Dominikana 89% 72%
Jak widać z tabeli 1, najwyższy wskaźnik piractwa mają kraje
azjatyckie. Na czele listy
w 1999 r. znajdują się Wietnam i Chiny, podobnie jak w roku
1994. W ciągu pięciu lat
w Wietnamie wystąpiła tylko nieznaczna zmiana wskaźnika
piractwa, natomiast
w Chinach nastąpił niewielki spadek — o 6 punków
procentowych. Postęp w Rosji
i sąsiadujących z nią krajach byłego Związku Radzieckiego
jest nie większy.
Natomiast wiele małych krajów, gdzie występowały poważne
problemy z piractwem, odnotowało znaczną poprawę pod tym
względem. Wiele krajów wymienionych w tabeli 1 zmniejszyło
wskaźnik piractwa o 12 lub nawet więcej punktów procentowych.
Do tej grupy należy zaliczyć Indonezję, Paragwaj, Salwador,
Pakistan, Rumunię, Nikaraguę, Gwatemalę, Bułgarię, Jordanię,
Honduras, Turcję i Dominikanę.
C . Rozkład strat
Jak widać na wykresie 4, regionami geograficznymi, w których
w 1999 r. odnotowano największe straty pieniężne, były
Ameryka Północna i Europa Zachodnia. W regionach tych
gospodarka jest najbardziej rozwinięta, a więc i istnieje tam
największy rynek
na komputery i oprogramowanie. Dlatego, mimo stosunkowo
niskiego wskaźnika piractwa, straty pieniężne w tych
regionach są wielkie. W latach 1994–1999 straty pieniężne w
Ameryce Północnej zmalały o 300 mln USD, ale w Europie
Zachodniej wzrosły o 800 mln USD. Straty zmalały także w Azji
i w Europie Wschodniej. W 1999 r. straty w Azji wyniosły 2,8
mld USD, a więc o 400 mln USD mniej niż w 1994 r., kiedy to
ukształtowały się na poziomie 3,1 mld USD. W Europie
Wschodniej straty pieniężne
w 1999 r. wyniosły 500 mln USD, co oznacza 600 mln USD spadku
w stosunku do roku 1994. Zmniejszenie strat w Europie
Wschodniej było jednak spowodowane prawie wyłącznie
problemami gospodarczymi tego regionu i niestety trend ten
się odwróci, kiedy gospodarka zacznie się tam znowu rozwijać.
W USA wskaźnik piractwa spadł z 31% w 1994 r. do 25% w 1999
r. Jest to najniższy wskaźnik ze wszystkich krajów, chociaż
nadal oznacza on straty na poziomie 3,2 mld USD. W Europie
Zachodniej największe straty finansowe odnotowano w Wielkiej
Brytanii (680 mln USD) i w Niemczech (650 mln USD), chociaż
wskaźnik piractwa był w tych krajach stosunkowo niski —
odpowiednio 26% i 27%. Na trzecim miejscu uplasowała się
Francja, gdzie straty wyniosły 550 mln USD, głównie z powodu
znacznego nasilenia piractwa w tym kraju — wskaźnik wyniósł
39%.
E . Metodologia badań piractwa BSA/SPA
Opracowana przez International Planning and Research
(IPR)
Badania piractwa nadzorowane przez BSA i SPA polegają na
porównywaniu dwóch zestawów danych: zapotrzebowania na nowe
aplikacje oraz liczby nowych aplikacji dostarczanych drogą
legalną. W celu oszacowania rozmiaru piractwa w
poszczególnych krajach, IPR opracowała opisaną poniżej
metodę. Niniejszy raport obejmuje rok kalendarzowy 1999.
Zapotrzebowanie
Na podstawie poufnych danych firm będących członkami
stowarzyszenia oszacowano liczbę komputerów PC sprzedawanych
w największych krajach. Następnie, dane te porównano ze sobą
i połączono, tak aby stworzyć spójne oszacowanie, oparte
na szczegółowych informacjach dostarczonych przez członków.
Aby oszacować zapotrzebowanie sprzedawane komputery PC
podzielono na dwie grupy: komputery sprzedawane klientom
indywidualnym („do domu”) i innych. Podział taki
reprezentował segmenty rynku w każdym kraju. Liczbę
sprzedawanych komputerów porównano ponadto ze zmianą liczby
używanych komputerów. Część reprezentującą wzrost liczby
używanych komputerów nazwano „nowymi” i oddzielono
od „zamienników”. Zamienniki to komputery instalowane zamiast
starszych modeli.
IPR opracowała również analizę porównawczą liczby komputerów
PC w poszczególnych krajach oraz liczby pracowników
umysłowych. Rozpowszechnienie komputerów PC jest ogólnym
miernikiem poziomu technologicznego danego kraju i jest z
wielu powodów różne w różnych krajach. Poszczególnym krajom
przypisano na tej podstawie jeden
z pięciu stopni rozwoju.
Na podstawie wyników badań rynku dostarczonych przez
członków, IPR określiło liczbę aplikacji instalowanych w
statystycznym komputerze, z podziałem na cztery kategorie
komputerów:
1. Domowe — nowe
2. Inne — nowe
3. Domowe — zamienniki
4. Inne — zamienniki
W każdej kategorii opracowano wskaźniki dla krajów będącym na
każdym z pięciu stopni rozwoju. Do oszacowania wpływu
opóźnienia technologicznego na poszczególnych stopniach
rozwoju wykorzystano archiwalne dane amerykańskie.
Wskaźnik piractwa może być różny w odniesieniu do różnych
aplikacji. Wskaźniki zostały jeszcze bardziej uszczegółowione
poprzez zgrupowanie aplikacji w trzy klasy
i zastosowanie innych wskaźników dla każdej z nich. Te trzy
klasy to: popularne aplikacje biurowe, aplikacje
specjalistyczne oraz narzędzia. Wybrano je dlatego, że
reprezentują inne rynki docelowe, poziomy cenowe, a także —
jak się uważa — inne wskaźniki piractwa.
Na zakończenie poddano analizie aplikacje instalowane w
statystycznym komputerze
i oszacowano ich liczbę w następujących kategoriach:
1. Domowe a inne
2. Nowe a zamienniki
3. Stopień zaawansowania technologicznego
4. Kategoria aplikacji
Na tej podstawie oszacowano całkowitą liczbę aplikacji
zainstalowanych w największych krajach oraz w pozostałych
obszarach poszczególnych regionów. Uwzględniono kraje
i obszary objęte programem gromadzenia danych SIIA.
Dostawy
W latach 1995 i 1996 głównym źródłem danych na potrzeby
raportów o piractwie był program gromadzenia danych przez
SIIA. Jednakże w 1997 r. program ten został zakończony.
Najtrudniejszym zadaniem było więc zastąpienie tego źródła
danych.
Nasza koncepcja polegała na nakłonieniu firm będących
członkami stowarzyszeń BSA
i SPA, by nieodpłatnie udostępniły swoje poufne dane o
sprzedaży na potrzeby raportu. Dane te zostały objęte umowami
o nieujawnianiu i posłużyły do sporządzenia dokładnego
oszacowania dostaw oprogramowania w 1999 r. Było to główne
źródło danych
o dostawach oprogramowania.
Ponieważ program gromadzenia danych SIIA działał do początków
1997 r., mogliśmy nadal wykorzystywać dane z tego programu
jako stosunkowo aktualne oszacowania sytuacji w branży
komputerowej, a także do oceny wyników procesu zbierania
danych
od naszych sponsorów w zakresie określania wysokości dostaw
oprogramowania w całej branży. Dzięki temu, mogliśmy porównać
dane zbierane z różnych źródeł, co pozwoliło nam przekonać
się, że uzyskaliśmy wiarygodne i spójne oszacowania.
Dane zbieraliśmy z podziałem na kraje i aplikacje. Dla
potrzeb tego badania analizowano tylko aplikacje dla
przedsiębiorstw.
26 analizowanych aplikacji dla przedsiębiorstw to:
1 – Aplikacje ogólnego użytku
1. Bazy danych
2. Grafika prezentacyjna
3. Zarządzanie projektami
4. Arkusze kalkulacyjne
5. Edytory tekstu
2 – Aplikacje specjalistyczne
6. Księgowość
7. Języki C
8. Szkolenia
9. DTP
10. Inne języki
11. Profesjonalne kreślenie i malowanie
12. Narzędzia programowania
3 – Programy pomocnicze
13. Moduły pomocnicze do aplikacji
14. Kalendarze i harmonogramy
15. Klipy
16. Komunikacja
17. Edukacja — administracja i ogólne
18. Poczta elektroniczna
19. Czcionki
20. Formularze
21. Ogólne do działalności gospodarczej
22. Dostęp do Internetu i narzędzia internetowe
23. Programy biurowe i usprawniające pracę firm
24. Cyfrowe asystenty osobiste
25. Narzędzia systemowe
26. Szkolenia
Wyłączono siedem kategorii aplikacji dla użytkowników
indywidualnych:
1. Rekreacja
2. Twórczość amatorska
3. Edukacja domowa
4. Pakiety zintegrowane
5. Budżet osobisty
6. Programy informacyjne
7. Programy do obliczania podatków
Zgromadzone dane o sprzedaży reprezentują większość programów
sprzedawanych
przez firmy amerykańskie. W celu oszacowania całkowitej
liczby programów sprzedawanych przez firmy amerykańskie,
pomnożono je przez odpowiednie wskaźniki. Zostały one
nieznacznie zmodyfikowane przez SIIA na podstawie nowych lub
zmienionych informacji.
Aby oszacować całkowitą liczbę sprzedanych programów na całym
świecie, zastosowano kolejny wskaźnik, również opracowany
przez SIIA i nieznacznie modyfikowany w miarę uzyskiwania
nowych lub uaktualnionych informacji.
Czynnik 1: Stosunek oprogramowania sprzedanego przez firmy
biorące udział w badaniu piractwa do całości
oprogramowania sprzedanego przez wszystkich
amerykańskich producentów oprogramowania.
Czynnik 2: Stosunek oprogramowania sprzedanego przez
amerykańskich producentów oprogramowania do całości
oprogramowania sprzedanego przez wszystkich producentów
oprogramowania.
Przy wykorzystaniu tych dwóch liczb oszacowano wysokość
legalnej sprzedaży oprogramowania przez wszystkich
producentów oprogramowania.
IPR uważa, że pewna część programów, które według
zgromadzonych danych są sprzedawane w danym kraju, jest
eksportowana i wykorzystywana w innym kraju. W celu
uwzględnienia tego efektu i wyeliminowania go w maksymalnym
stopniu z badań piractwa, oszacowano saldo importu dla
poszczególnych krajów.
Oszacowanie piractwa
Różnica między liczbą zainstalowanych aplikacji
(zapotrzebowanie) a aplikacjami sprzedawanymi legalnie
(dostawy) równa się szacunkowej liczbie aplikacji
użytkowanych nielegalnie. Dane te zostały policzone dla
poszczególnych krajów za rok 1997. Wskaźnik piractwa
określono jako liczbę nielegalnie użytkowanego oprogramowania
w stosunku
do całkowitej liczby programów zainstalowanych w 1997 r., i
policzono
go dla poszczególnych krajów z osobna.
Korzystając z informacji o średnich cenach, oceniono obrót
legalnym i kradzionym oprogramowaniem. Jest to szacunkowa
cena hurtowa pomnożona przez liczbę sprzedanych aplikacji z
poszczególnych kategorii.
Pozostała część regionów
W celu zbadania mniejszych krajów skorzystano z danych o
„reszcie regionu”. Metodologia badania piractwa dostarcza
danych o całkowitej liczbie sprzedanych programów na świecie,
danych o sprzedaży w większych krajach oraz informacji
łącznej dla krajów mniejszych. Dla tych dodatkowych krajów
oszacowano na podstawie wewnętrznych danych firm - członków
stowarzyszenia lub źródeł publicznie dostępnych liczbę
sprzedawanych komputerów PC. Dane te wykorzystano następnie
do rozdzielenia sumy „reszty regionu” na poszczególne kraje.
Tam, gdzie to było możliwe, wykorzystano osobne dane o
sprzedaży oprogramowania
do oszacowania wskaźnika piractwa w krajach „reszty regionu”.
W przypadku braku takich danych, kraje „reszty regionu” mają
ten sam wskaźnik piractwa co cały region.
Weryfikacja danych
Aby zapewnić wysoki poziom wiarygodności, wyniki badań
zostały zweryfikowane przez firmy będące członkami BSA i SPA.
Ich wnioski wykorzystano do zatwierdzenia danych
i dopracowania założeń badań. |