Główne wydarzenia
- Ślimak powiększa swe gospodarstwo. Za namową żony kupuje trzecią krowę. Udaje się do dziedzica i wydzierżawia dwie morgi łąki. Dziedzic, żartując, proponuje chłopu sprzedaż tej łąki po bardzo niskiej cenie, pod warunkiem, że zdecyduje się na jej kupno natychmiast, bez naradzenia się z żoną. Ślimak nie podejmuje takiej decyzji i okazja przepada.
- Dwaj niemieccy koloniści zainteresowani są kupnem gospodarstwa Ślimaka.
- Inżynierowie przygotowują pobliskie grunty pod budową kolei. Ślimak gości ich u siebie i od tej pory zajmuje się dostarczaniem im żywności, którą skupuje w okolicznych wioskach po niższej cenie. Działalność ta budzi niezadowolenie u Żyda, który stracił okazję do zarobku. Ślimak bogaci się.
- Bezdomna, głupia Zośka pojawia się w chacie Ślimaka i zostawia swe dwuletnie dziecko. Maciej Owczarz, kulawy parobek Ślimaka, przygarnia sierotę.
- We wsi rozchodzi się wiadomość o zamiarze sprzedaży przez dziedzica majątku ziemskiego. Chłopi chcą nabyć ziemię, lecz robią to bez Ślimaka, bo nie mogą zapomnieć, że wcześniej sam handlował z inżynierami.
- Bal we dworze. Do dziedzica przyjeżdża Żyd Hirszgold i kupuje cały jego majątek za wyższą cenę, niż proponowali chłopi. Majątek ten otacza ze wszystkich stron gospodarstwo Ślimaka.
- W gospodarstwie Ślimaka ponownie pojawiają się Niemcy i namawiają go na sprzedaż ziemi. Chłop zdecydowanie odmawia.
- Dziedzic opuszcza dwór i przenosi się do Warszawy.
- Przyjeżdżają koloniści niemieccy i osiedlają się na zakupionych terenach. Ślimak dowiaduje się, że zaciągnęli oni dług u Żyda, by kupić tę ziemię. Działo się to za namową Hamera, który pragnie na wzgórzu Ślimaka wybudować swojemu młodszemu synowi Wilhelmowi wiatrak i młyn oraz ożenić go z bogatą córką młynarza. Ślimak zarabia dostarczając żywność Niemcom.
- Rusza budowa kolei. Niemcy, którzy zakończyli budowę swych domów zajęli się dostarczaniem żywności dla budujących kolej. Ślimak traci źródło dochodu, nikt nie chce go również zatrudnić do innych prac. Jest szykanowany przez Hamera i odrzucony przez mieszkańców wsi, którzy uważają go za przyjaciela Niemców i odstępcę od wiary.
- Po dużej ulewie, gdy wezbrała rzeka, tonie Stasiek, młodszy syn Ślimaka.
- Pogarsza się sytuacja finansowa Ślimaka. Nie ma pracy, nie może sprzedać swych produktów. Sprzedaje jedną krowę, odprawia służącą Magdę. Hamer ponawia swoją propozycję, gdy słyszy odmowną odpowiedź, Zakazuje Jędrkowi, synowi Ślimaka, przychodzić na nauki do ich bakałarza.
- W okolicy mnożą się kradzieże. Ślimak z Owczarzem płoszą złodziei.
- Jędrek wdaje się w bójkę z niemieckim chłopakiem, zostaje podany do sądu i trafia do więzienia.
- Owczarz, pod nieobecność Ślimaka pomaga podróżnym naprawić sanie, za co otrzymuje butelkę wódki. Wypija trochę i zasypia kamiennym snem. Złodzieje trują psa i kradną konie Ślimaka.
- Gospodarz wygania parobka wraz z dzieckiem. Maciej wędruje po śladach koniokradów. Zmęczony wędrówką zasypia na wielkim mrozie i zamarza wraz z sierotką na śmierć. Wieś obarcza Ślimaka odpowiedzialnością za ich zgon.
- Żona Ślimaka choruje. W chacie pojawia się głupia Zośka, która widziała swe martwe dziecko. W nocy z zemsty podpala gospodarstwo Ślimaka. Niemcy gaszą pożar, a widząc, że Polacy nie niosą im pomocy, sami z nią pośpieszają, Ponawiają propozycję kupna ziemi. Zrozpaczony chłop decyduje się na sprzedaż. Niemcy przenoszą Ślimaka i jego chorą żonę do szkoły. Rano mają jechać do rejenta.
- W nocy Jagna zmusza Ślimaka do powrotu na zgliszcza i wymusza od niego obietnicę, że nie pozbędzie się gospodarstwa. Nad ranem umiera. Załamany nieszczęściami chłop myśli tylko o śmierci.
- Jojna, biedny Żyd, słysząc ryk krów, wstępuje do zagrody i poi bydło. Następnie informuje proboszcza o nieszczęściu Ślimaka. Ten namawia chłopów do zgody.
- Wyjaśnia się sprawa kradzieży. Złodziejem był Jasiek Grzyb, syn bogatego rolnika. Hamerowie stracili już nadzieję, że kupią ziemię Ślimaka, więc sprzedają Folwark Grzybowi i opuszczają wieś. Ślimak zakłada nową rodzinę, żeni się z siostrą Grzyba.
Problematyka
"Placówka" to naturalistyczny obraz życia wieśniaka, to też przypowieść o człowieku, który najpierw przeżywa czas pomyślności (przybywa Ślimakowi dobytku, pieniędzy, ludzi), a potem pasmo nieszczęść, nie zawinionych przez siebie klęsk (stopniowo traci majątek, sługi, członków rodziny), gdy traci wszelką nadzieję, pojawia się przed nim szansa odzyskania pomyślności.
"Placówka" to również utwór opowiadający o losach chłopa, który przeciwstawił się niemieckiej kolonizacji. Niewykształcony chłop dzięki silnemu przywiązaniu do ziemi wytrwał na "placówce" - skrawku ziemi położonym wśród terenów należących do niemieckich kolonistów, gdy potomkowie wielkich panów beztrosko pozbywali się resztek dziedzictwa.
Akcja utworu toczy się w latach 80-tych XIX wieku pod zaborem rosyjskim, nad rzeką Białką w Lubelskiem (
cytat).
Po uwłaszczeniu chłopów (1864r.) powstał na wsi nowy układ stosunków społecznych. Wyłoniła się warstwa bogatych chłopów (ci, którzy otrzymali dużą ilość ziemi i byli bardziej zaradni: wójtowie, sołtysi i ławnicy), małorolnych i bezrolnych (biedacy wiejscy żyjący w okropnej nędzy, przymierający głodem, często kalecy umysłowo, czy fizycznie; pracują jako służący, w charakterze parobków u bogatych chłopów, gorsi są żebrakami).
W "Placówce" warstwę bogaczy reprezentują: Grzyb, Łukasiak, Sarnecki, (
cytat) chłopów małorolnych: Ślimak, biedotę: Owczarz (
cytat 1,
cytat 2,
cytat 3), Magda, Zośka, Sobieska, Jojna Nietoperz.
Bohaterowie
Józef Ślimak
- dzieciństwo i młodość Ślimaka przypadły na czasy pańszczyźniane, stąd jego poglądy na temat porządku świata, to również przyczyna jego zachowania: uległości, pokory, uniżoności wobec przedstawicieli wyższych sfer; Ślimak ma silnie zakorzenione posłuszeństwo, jest posłuszny dziedzicowi, proboszczowi, wójtowi i żonie (cytat 1, cytat 2, cytat 3, cytat 4);
- leniwy, bierny, pokorny, skromny, uczciwy, chytry, zacofany, podejrzliwy, nieporadny, uparty (cytat 1, cytat 2, cytat 3, cytat 4, cytat 5, cytat 6, cytat 7, cytat 8); gdy coś się źle ułożyło wpadał w okropną złość, którą wyładowywał bijąc np. syna lub zwierzęta;
- lęka się zmian w prowadzeniu gospodarstwa, boi się nowości, unika ryzyka;
- brak mu własnego zdania, waha się przy podejmowaniu decyzji (cytat 1, cytat 2);
- brak mu wiary w siebie i we własny rozum; ślepo ufa żonie (cytat);
- lubi wódkę, ona pośredniczy w załatwianiu interesów;
- gościnny, hojnie przyjmuje każdego, kto pojawi się w jego chacie (cytat);
- potrafi zrobić wiele rzeczy, zna się prawie na wszystkim, potrafił nawet naprawić żniwiarkę we dworze;
- jest ślepo przywiązany do ojcowizny, nie wyobraża sobie życia w oderwaniu od roli, przekazania jej w obce ręce (cytat 1, cytat 2);
- za swoje nieszczęścia obwinia kolonistów niemieckich (cytat);
- doprowadzony do rozpaczy z powodu sytuacji, w jakiej się znalazł po pożarze, jest skłonny sprzedać kolonistom ziemię, ale wsparty przez żonę powstrzymuje się od tego kroku (cytat);
Jagna Ślimakowa
- pracowita i energiczna, skrzętna, rozumna, pewna siebie, wytrwała w postanowieniu (cytat 1, cytat 2);
- dobra matka, dba o swoje dzieci, okazuje im czułość (cytat 1, cytat 2); troszczy się o los swego syna;
- dobra gospodyni, dba o porządek w domu i w zagrodzie; zależy jej na rozwoju gospodarstwa (cytat);
- to ona podejmuje decyzje w ważnych sytuacjach, nakłania męża do działania, udziela mu rad, kieruje nim (cytat 1, cytat 2, cytat 3, cytat 4);
- ma poczucie godności, gdy bogaci się zasiada w kościele wśród najbogatszych (cytat); nie chce umierać w obcym miejscu;
- nie zachowuje wobec dziedzica takiej uniżoności jak mąż (cytat);
- wspiera męża w chwilach jego załamania, uświadamia mu, czym byłaby sprzedaż ziemi (cytat);
Zagadnienia do omówienia
- Obraz życia wiejskiego dziecka w "Placówce".
- Walka polskiego chłopa z kolonistami niemieckimi.
- Charakterystyka niemieckich osadników.
- Obraz życia ziemiaństwa i chłopstwa polskiego.
- "Placówka" jako powieść, charakterystyka i indywidualizacja językowa postaci.