Jak to? gdzie się obrócę, wszyscy płaczą żony!

Lecz ja nie winien, twojej nie widziałem żony!

(spostrzega się)

Słuchaj! przyjmij pociechę, małżonku strapiony,

Żona twoja przed śmiercią już była umarłą!

Jak to?

(mocniej)

Gdy na dziewczynę zawołają: żono!

Już ją żywcem pogrzebiono!

Wyrzeka się przyjaciół, ojca, matki, brata,

Nawet... słowem, całego wyrzeka się świata,

Skoro stanęła na cudzym progu!

Chociaż wyznania twoje mgła żalu pokrywa,

Wszakże ta, której płaczesz, jest podobno żywa?

(z ironią)

Żywa? właśnie jest za co podziękować Bogu!

Żywa? jako? nie wierzysz! cóż się tobie zdaje?

Poprzysięgnę, uklęknę, palce na krzyż złożę,

Ona umarła i ożyć nie może!...

(po pauzie z wolna)

Ależ bo różne są śmierci rodzaje:

Jedna śmierć jest pospolita.

Śmiercią tą starzec, kobiéta,

Dziecię, mąż, słowem, tysiące

Ludzi umiera co chwila

I taką śmiercią Maryla,

Którą widziałem na łące.

(śpiewa)

Tam u Niemnowej odnogi,

Tam u zielonej rozłogi,

Jaki to sterczy kurhanek?

Spodem uwieńczon jak w wianek,

W maliny, ciernie i głogi...

(przestaje śpiewać)

Ach, i to jest widok srogi,

Kiedy piękność w życia kwiecie,

Ledwie wschodząca na świecie,

Żegnać się musi z lubym jeszcze światem!

Patrz, patrz, blada na pościeli,

Jak na obłoczkach mglisty poranek!

Z płaczem dokoła stanęli:

I smutny ksiądz u łóżka,

I smutniejsza czeladka,

I smutniejsza od niej drużka,

I smutniejsza od nich matka,

I najsmutniejszy kochanek.

Patrz, uchodzi z lica krasa,

Wzrok zapada i zagasa,

Ale jeszcze, jeszcze świeci;

Usta, gdzie się róża kwieci,

Więdną, gubią blask szkarłatu,

I jak z piwoniji kwiatu

Wycięty wąski listeczek,

Taka siność jej usteczek.

Podniosła głowę nad łóżko,

Rzuciła na nas oczyma:

Głowa opada na łóżko,

W twarzyczce bladość opłatka.

Ręce stygną, a serduszko

Bije z cicha, bije z rzadka,

Już stanęło, już jej nié ma;

Oko to, niegdyś podobne słonku...

Czy widzisz, Księże, pierścienie?

Smutna pamiątka została!

Jak w pierścionku

Brylant pała,

Takie jaśniały w oczach płomienie.

Lecz iskra duszy już się nie pali!

Błyszczą one jak rdzeni spróchniałej światełka,

Jak na gałązkach wody perełka,

Kiedy ją wicher skrysztali.

Podniosła głowę nad łóżko,

Rzuciła na nas oczyma,

Głowa opada na łóżko,

W twarzyczce bladość opłatka,

Ręce stygną, a serduszko

Bije z cicha, bije z rzadka.

Już stanęło... już jej nié ma!

Umarła! ach, jaka szkoda!

Słuchając płakałem szczerze.

Czy to znajoma twoja, czy siostrzyczka młoda?

Ale nie płacz, niechaj jej wieczny pokój świeci,

Będziemy za nię co dzień mówili pacierze.

To jedna śmierć, moje dzieci;

Ale jest straszniejsza druga,

Bo nie umarza od razu,

Powolna, bolesna, długa:

Śmierć ta dwie społem osoby ugodzi,

Lecz moje tylko zabija nadzieje,

Drugiej bynajmniej nie szkodzi.

Ona żyje, ona chodzi,

Kilka drobnych łez wyleje,

Potem w niej czucie rdzawieje,

I została na kształt głazu.

Ach, dwie osoby uderza od razu!

Lecz moje tylko zabiła nadzieje,

A jej bynajmniej nie szkodzi!

Kwitnie życiem, kwitnie zdrowiem.

Taką śmiercią umarła... kto? o nie... nie powiem!

Nieprawdaż, dzieci? straszniejsza daleko,

Gdy trup z rozwartą, ot tak, powieką.

(Dzieci uciekają)

Jednak umarła!... Kiedy płaczę, ręce łamię,

Zbiegli się ludzie dokoła,

Wyciągają długie szyje,

Jeden mówi, że ja kłamię,

Drugi potrąca i woła:

« patrz, szaleńcze, ona żyje!»

(do Księdza)

Nie wierz, choćby ci szyderce

Po tysiąc razy mówili:

Słuchaj, co mówi to serce:

Nie masz, nie masz Maryli!

(po pauzie)

Jeszcze rodzaj śmierci trzeci:

Śmierć wieczna, jak Pismo mówi.

Biada, biada człowiekowi,

Którego ta śmierć zabierze!

Tą śmiercią może ja umrę, dzieci;

Ciężkie, ciężkie moje grzechy!