Szymon Szymonowic urodził się w 1558 roku jako syn Szymona z Brzezin - rajcy lwowskiego. Po studiach w Akademii Krakowskiej na Wydziale Sztuk wyzwolonych, później we Francji i Belgii związał się z Janem Zamoyskim. Był organizatorem Akademii w Zamościu. Zmarł w 1629 roku.
Treść utworu
Sielanka, zwana również idyllą lub bukoliką, to gatunek literacki obejmujący utwory o tematyce zaczerpniętej z życia wiejskiego. Jej bohaterami są pasterze lub rolnicy. Często określa się ją jako gatunek mieszany, ponieważ do liryki zbliżają ją liryczne wprowadzenia i pieśni, do epiki - fabuła i narracja, zaś do dramatu wypowiedzi i rozmowy poszczególnych bohaterów.
Za twórcę sielanek uważa się starożytnego poetę greckiego Teokryta, zaś za mistrza - rzymskiego poetę Wergiliusza. W Polsce sielanki pisał Jan Kochanowski, ale za twórcę najznakomitszych uważa się Szymona Szymonowica.
Sielanki Szymonowica zostały wydane w 1614 roku jako zbiór 20 utworów.
Akcja Żeńców dzieje się w czasie żniw na polu. Robotnice pracując, prowadzą między sobą rozmowy, które od czasu do czasu przerywane są przez piosenki śpiewane przez Pietruchę. Dziewczyny rozmawiają o sprawach związanych z życiem na wsi, narzekają na ciężką pracę i na swój beznadziejny los. Ich pracę nadzoruje Starosta. Gdy zauważy, iż któraś z robotnic odezwie się do niego śmielej lub pracuje opieszale, nie żałuje swojego bicza. (
cytat)
Starosta jest bezlitosny. W pewnym momencie podchodzi do Maruszki, która jest osłabiona po chorobie i po krótkiej rozmowie zaczyna ją bić.(
cytat)
Za to jakim jest Starosta, ludzie obwiniają jego gospodynię. (
cytat)
Pomimo, iż Starosta chodzi nachmurzony i ponury, to nie jest jego prawdziwa natura. "Czarownica", bo tak kobiety wiejskie nazywają jego gospodynię, jest kłótliwą i mściwą kobietą, myślącą tylko o miłostkach. I to jest właśnie przyczyną wszystkich nieszczęść, które spadają na wieś i folwark.
Utwór kończy się, gdy Starosta przerywa pracę i rozmowę kobiet, pozwalając im odpocząć. (
cytat)
Bohaterowie
Oluchna - pracownica, która bardzo boi się ekonoma nadzorującego pracę. Z jej rozmowy z Pietruchą wynika, iż jest uległa, ugodowa, z łatwością podporządkowuje się rozkazom, nie potrafi im się przeciwstawić.
Pietrucha - zupełnie odmienny charakter niż Olchna. Pozwala sobie na otwarty bunt, stara się być niezależna, ukazać swoją godność. Odważnie śpiewa piosenkę pełną aluzji do złośliwej natury ekonoma. O swoim stosunku do Starosty mówi: (
cytat)
Ekonom - Starosta nadzorujący pracę kobiet. Jest bezmyślny, bezwzględny, okrutny, zmusza kobiety do pracy ponad siły. Wykorzystując swoją pozycję, chce pokazać swoją przewagę.
Problematyka
W utworze ukazany jest obraz wsi polskiej końca XIV wieku. Twórca Żeńców nie stroni od postawy moralizatorskiej, stara się ukazać możliwości, a nawet drogi zmian do lepszego życia na polskiej wsi, poprawy stosunków i zjawisk społecznych. Ukazuje harmonijne życie z naturą, z otaczającą przyrodą, jak również negatywne strony życia, niesprawiedliwość społeczną najuboższych i najbardziej upośledzonych. Szymonowic nie stroni od realistycznych, pozbawionych złudzeń komentarzy i opisów wiejskiej codzienności. Ukazuje świat, w którym prości ludzie starają się normalnie żyć, czuć i kochać.
Pisząc w ten sposób oddala się od konwencji gatunku - często mówi się, że jest to antysielanka.
Zagadnienia do omówienia
- Co to jest sielanka i do jakiego rodzaju ją zaliczamy?
- Obraz wsi polskiej w sielankach.
- Portret bohaterów zarysowanych przez poetę w "Żeńcach".
- Walory językowe utworu.