Któż me westchnienia, kto me łzy policzy?

Czy już tak długie przepłakałam lata,

Czy tyle w piersiach i oczach goryczy,

Że od mych westchnień pordzawiała krata? -

Gdzie łza upadnie, w zimny głaz przecieka

Jak gdyby w serce dobrego człowieka.

Jest wieczny ogień w zamku Swentoroga,

Ten ogień żywią pobożne kapłany;

Jest wieczne źródło na górze Mendoga,

To źródło żywią śniegi i tumany;

Nikt moich westchnień i łez nie podsyca,

A dotąd boli serce i źrenica.

Pieszczoty ojca, matki uściśnienia,

Zamek bogaty, kraina wesoła,

Dni bez tęsknoty, nocy bez marzenia;

Spokojność na kształt cichego anioła,

We dnie i w nocy, na polu i w domie

Strzegła mię z bliska, chociaż niewidomie.

Trzy piękne córki było nas u matki,

A mnie najpierwej żądano w zamęście;

Szczęśliwa młodość, szczęśliwe dostatki,

Któż mi powiedział, że jest inne szczęście?

Piękny młodzieńcze! na coś mi powiedział

To, o czym w Litwie nikt pierwej nie wiedział? -

O Bogu wielkim, o jasnych aniołach,

Kamiennych miastach, kędy wiara święta,

Gdzie lud w bogatych modli się kościołach

I kędy dziewic słuchają książęta,

Waleczni w boju, jak nasi rycerze,

Czuli w miłości, jak nasi pasterze;

Gdzie człowiek, ziemne złożywszy pokrycie,

Z duszą ulata po rozkosznym niebie.

Ach, ja wierzyłam, bo niebieskie życie

Już przeczuwałam, gdym słuchała ciebie!

Ach, odtąd marzę, w dobrych i złych losach,

Tylko o tobie, tylko o niebiosach.

Krzyż na twych piersiach oczy me weselił,

W nim oglądałam przyszłe szczęścia hasło,

Niestety! z krzyża gdy piorun wystrzelił,

Wszystko dokoła ucichło, zagasło!

Nic nie żałuję, choć gorzkie łzy leję,

Boś wszystko odjął, zostawił nadzieję.

 

<<Nadzieję!>> - cichym powtórzyły echem

Brzegi jeziora, doliny i knieje.

Zbudził się Konrad i z dzikim uśmiechem:

<<Gdzież jestem - wołał - tu słychać nadzieje?

Na co te pieśni? - Pomnę twoje szczęście;

Trzy piękne córki było was u matki,

Ciebie najpierwej żądano w zamęście...

Biada, o biada wam, nadobne kwiatki!

Straszliwa zmija wkradła się do sadu,

A kędy piersią prześliźnie się błędną,

Usechną trawy i róże uwiędną,

I będą żółte jako piersi gadu!

Uciekaj myślą i dni przypominaj,

Które byś dotąd pędziła wesoło,

Gdyby... ty milczysz? - śpiewaj i przeklinaj;

Niechaj łza straszna, co głazy przecieka,

Nie ginie darmo; zdejmę szyszak z głowy,

Tu niechaj spadnie, niech mi pali czoło,

Tu niechaj spadnie, jam cierpieć gotowy:

Chcę znać zawczasu, co mię w piekle czeka!>>

<<Daruj, mój miły, daruj mi, jam winna.

Przyszedłeś późno, tęskno było czekać,

I mimowolnie jakaś pieśń dziecinna...

Precz mi z tą pieśnią! - miałażbym narzekać? -

Z tobą, mój luby, z tobąśmy przeżyli

Znikomą chwilę, lecz tej jednej chwili

Nie będę mieniać z całą ziemian zgrają

Na ciche życie, przepędzone w nudzie.

Ty sam mówiłeś, że zwyczajni ludzie

Są jako konchy, co się w bagnie tają;

Ledwie raz na rok, falą niepogody

Wypchnięte, z mętnej pokażą się wody,

Otworzą usta, raz westchną ku niebu

I znowu wrócą do swego pogrzebu.

Nie, jam na takie szczęście nie stworzona!

Jeszcze w ojczyźnie, ciche pędząc życie,

Nieraz w pośrodku towarzyszek grona

Za czymś tęskniłam i wzdychałam skrycie,

I czułam serca niespokojne bicie.

Nieraz z poziomej uciekałam łąki

I na najwyższym stanąwszy pagórku,

Myśliłam sobie: gdyby te skowronki

Ze skrzydeł swoich dały mi po piórku,

Poszłabym z nimi, i tylko z tej góry

Chciałabym jeden mały kwiat uszczyknąć,

Kwiat niezabudki, a potem za chmury

Lecieć wysoko! wysoko! i - zniknąć.

Tyś mię wysłuchał, ty skrzydły orlemi,

Monarcho ptaków, wzniosłeś mię do siebie!

Teraz, skowronki, o nic was nie proszę,

Bo gdzież ma lecieć, po jakie rozkosze,

Kto poznał Boga wielkiego na niebie

I kochał męża wielkiego na ziemi?>>

<<Wielkość: i znowu wielkość, mój aniele!

Wielkość, dla której jęczymy w niedoli.

Kilka dni jeszcze, niech serce przeboli,

Kilka dni tylko, już ich tak niewiele.

Stało się! próżno po czasie żałować!

Płaczmy, - lecz niechaj drżą nieprzyjaciele,

Bo Konrad płakał, ażeby mordować.

Po coś tu przyszła, po co, moja droga!

Z klasztornych murów, z świątyni pokoju? -

Jam cię poświęcił na usługi Boga;

Nie lepiejż było w świętych jego murach,

Z dala ode mnie, płakać i umierać,

Niż tu, w krainie kłamstwa i rozboju,

W grabowej wieży, w powolnych torturach,

Konać i oczy samotne otwierać,

I przez niezłomne tej kraty okucia

Pomocy żebrać? - A ja słuchać muszę,

Patrzeć na długą skonania katuszę,

Stojąc z daleka, i kląć moję duszę,

Ze w niej są jeszcze ostatki uczucia!>>

<<Jeśli narzekasz, nie przychodź tu więcej;

Chociażbyś przyszedł, błagał najgoręcej,

Już nie usłyszysz! już okno zamykam,

Spuszczę się znowu w moję wieżę ciemną,

Niechaj w milczeniu gorzkie łzy połykam.

Bądź zdrów na wieki, bądź zdrów, mój jedyny!

I niech zaginie pamięć tej gadziny,

W której nie miałeś litości nade mną>>.

<<Więc ty miej litość, ty jesteś aniołem

Stój, a jeżeli prośba cię nie wstrzyma,

O ten róg wieży uderzę się czołem,

Będę cię błagał skonaniem Kaima>>

<<O, miejmy litość nad sobą samemi,

Pomnij, mój luby, że jak ten świat wielki,

Dwoje nas tylko na ogromnej ziemi,

Na morzach piasku dwie rosy kropelki;

Ze, lada wietrzyk, L ziemnego padołu

Znikniem na zawsze, ach! gińmyż pospołu!

Nie na to przyszłam, ażeby cię dręczyć;

Nie chciałam przyjąć święcenia kapłanek,

Bo niebu serca nie śmiałam zaręczyć,

Póki w nim ziemski panował kochanek;

Pragnęłam zostać w klasztorze i skromnie

Oddać dni moje zakonnic usłudze,

Lecz tam bez ciebie wszystko wokoło mnie

Było tak nowe, tak dzikie, tak cudze.

Wspomniałam sobie, że po latach wielu

Miałeś powrócić do Maryi-grodu,

Szukając zemsty na nieprzyjacielu

I broniąc sprawy biednego narodu.

Kto czeka, lata myślami ukraca;

Mówiłam sobie: on już może wraca,

Może już wrócił; czyż nie wolno żądać,

Gdy mam żyjąca zakopać się w grobie,

Abym cię mogła raz jeszcze oglądać,

Abym przynajmniej umarła przy tobie!

Pójdę więc - rzekłam - w pustelniczym domku,

Około drogi, na skały ułamku,

Zamknę się sama: może rycerz jaki,

Koło mej chatki przechodzący blisko,

Wymówi czasem kochanka nazwisko,

Może pomiędzy obcymi szyszaki

Ujrzę znak jego: niech odmieni zbroje,

Niechaj na tarczę obce godła kładnie,

Niech twarz odmieni, jeszcze serce moje,

Z daleka nawet, kochanka odgadnie.

I gdy go ciężka powinność przymusza

Wszystko dokoła wyniszczać i krwawić,

Wszyscy go przeklną, będzie jedna dusza,

Co mu z daleka śmie pobłogosławić!

Tu mój obrałam domek i grobowiec,

W cichej ustroni, kędy świętokradzki

Mych jęków nie śmie podsłuchać wędrowiec,

Ty, wiem, że lubisz samotne przechadzki;

Myślałam sobie: on może z wieczora

Wybieży z dala od swych towarzyszy,

Pomówić z wiatrem i z falą jeziora,

Pomyśli o mnie i głos mój usłyszy.

Niebo spełniło niewinne życzenia;

Przyszedłeś, moje zrozumiałeś pienia.

Dawniej prosiłam, by mię twym obrazem

Sny pocieszały, choć obraz był niemy;

Dziś ile szczęścia! dziś możemy razem -

Razem zapłakać...>>

I cóż wypłaczemy? -

Płakałem, pomnisz, kiedy się wydarłem

Na wieki wieków z twojego objęcia,

Gdy dobrowolnie dla szczęścia umarłem,

Ażeby krwawe spełnić przedsięwzięcia.

Już uwieńczone zbyt długie męczeństwo,

Teraz stanąłem u życzeń mych celu,

Mogę się zemścić na nieprzyjacielu;

A ty mi przyszłaś wydzierać zwycięstwo.

Odtąd jak znowu z okna twej wieżycy

Spójrzałaś na mnie, w całym kręgu świata

Znowu nic nie ma dla mojej źrenicy,

Tylko jezioro i wieża, i krata.

Wkoło mnie wszystko wre wojny rozruchem;

Śród trąb odgłosu, śród oręża szczęku

Ja niecierpliwym, wytężonym uchem

Szukam ust twoich anielskiego dźwięku,

I dzień mój cały jest oczekiwaniem,

A gdy wieczornej doczekam się pory,

Chcę ją przedłużyć rozpamiętywaniem;

Ja życie moje liczę na wieczory.

Tymczasem Zakon spoczynkowi łaje,

O wojnę prosi, własnej żąda zguby,

I mściwy Halban wytchnąć mi nie daje:

Albo dawniejsze przypomina śluby,

Wyrznięte sioła i zniszczone kraje;

Albo gdy nie chcę skargi jego słuchać,

Jednym westchnieniem, skinieniem, oczyma,

Umie przygasłą chęć zemsty rozdmuchać.

Wyrok mój zda się przybliżać do końca,

Nic już Krzyżaków od wojny nie wstrzyma.

Wczoraśmy z, Rzymu odebrali gońca,

Z różnych stron świata niezliczone chmury

Pobożny zapał w pole nagromadził,

Wszyscy wołają, abym ich prowadził

Z mieczem i krzyżem na wileńskie mury.

A przecież - wyznam ze wstydem! w tej chwili,

Kiedy się ważą narodów wyroki,

Myślę o tobie, wynajduję zwłoki,

Żebyśmy jeszcze dzień jeden przeżyli.

Młodości! jakże wielkie twe ofiary!

Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu

Umiał poświęcić dla sprawy narodu,

Z żalem, lecz z męstwem! a dzisiaj ja stary,

Dzisiaj powinność, rozpacz, wola boża

pędzą mię w pole! a ja siwej głowy

Nie śmiem oderwać od tych ścian podnoża,

Ażeby twojej nie stracić - rozmowy!>>