
Daniel Naborowski był mistrzem, wirtuozem słowa. Jego twórczość charakteryzowała niezwykła różnorodność: od fraszek i frywolnych żarcików, panegiryków, epitalamiów po refleksyjne wiersze traktujące o problemach człowieka baroku.
Treść i problematyka utworów
Marność
Tematem utworu jest po prostu życie, które okazuje się tylko marnością. Autor stwierdza: "Fraszką śmierć i trwoga" i w ten sposób zbliża się do filozofii filozofii Kochanowskiego
"Fraszka to wszystko cokolwiek czynimy.
Fraszka to wszystko cokolwiek myślimy."
Życie nie dlatego jest fraszką, że takie prawo natury, że śmierć jest koniecznością, ale dlatego, że najważniejszy jest Bóg i tylko on się liczy. W jego obliczu wszystko jest mało ważne:
"Nad wszystko bać się Boga".
Terminem "marność" określa poeta wszystko co ziemskie: bogactwo, zabawę, żart. Wyznacza przy tym dwa światy: ziemski i wieczny. Doczesności przysługuje kategoria "marności", natomiast wieczność wyznaczają: pobożność, uczciwość, czystość, Bóg.
Dostrzeganie marności nie skieruje poety na drogę mistycyzmu. Naborowski łączy w tym utworze piękno i brzydotę, dobro i zło, szczęście i cierpienie.
Utwór napisany jest językiem prostym, wolnym od wyrazistego, barokowego konceptualizmu. Obecne są rymy parzyste.
Krótkość żywota
Podstawą utworu są refleksje o przemijaniu pokoleń i nieuniknionym upływie czasu. Autor ukazuje niszczycielskie działanie czasu:
- Każdy z nas umrze: "(...)nieboszczyka imienia nabędziesz";
- Nie cofnie się czas: "(...) słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie";
Naborowski zestawia wyrazy nacechowane pozytywnie: "kolebka", "matka", z nacechowanymi ujemnie: "grób", "mogiła", aby oswoić czytelnika z problemem umierania (
cytat).
Poeta patrzy na egzystencję ludzką z pewnym dystansem, z dystansem człowieka, który już odnalazł swoje miejsce w świecie. Zwraca się bezpośrednio do czytelnika jako człowiek ogromnie doświadczony, z ogromną wiedzą życiową (
cytat).
Twórczość Naborowskiego określa się mianem vanitas. Z łac. vanitas oznacza marność. W wielu swych utworach ukazuje życie jako marność, chwilę ulotną, ukazuje dramat człowieka uwikłanego w rozmyślania o sensie i celu życia.
Cnota grunt wszystkiemu
Początek tego utworu przypomina fraszkę J. Kochanowskiego "O żywocie ludzkim". Naborowski po raz kolejny nazywa fraszką to, co ludzie cenią najbardziej: pałace, złoto, srebro, długie życie. Wszystko to jednak przemija. W nicość obracają się wszystkie bogactwa, a długie życie zawsze przerywa śmierć. Dla wyrażenia pozornej wartości rzeczy materialnych, Naborowski zastosował anaforę, rozpoczynając każdy kolejny wers od tego samego zwrotu: "nic to". Według niego liczą się jedynie: "sama cnota i sława, która z cnoty płynie". Uzasadnienie tego wyboru ujęte jest w formę barokowego paradoksu: "Tą kto żyje, ma dość, choć nie ma niczego (...)", którego uzupełnienie stanowi refleksja: "A bez tej kto umiera, już nic ze wszystkiego".
Zagadnienia do omówienia
- Artyzm wierszy Daniela Naborowskiego.
- Rola środków poetyckich w utworach Naborowskiego.
- Wymowa utworów.
- Różnorodność gatunków literackich w twórczości Naborowskiego.